Letteren en Knnst
Verschillende Amerikaansche bla-
Hen van midden Juni bevatten brie
ven van hunne correspondenten uit
Parijs over het muziekseizoeu aldaar
dat gedurende Mei zijn hoogtepunt
heeft, bereikt. De -New-York, limes
aarzelt niet de groote uitvoeringen
Van-het Concertgebouworkest eu het
Toonkunstkoor onder Willem Men
gelberg naast de piano-recital 3 van
Alfred Cortot als >ie belangrijkste
uitingen op muzikaal gebied te quali-
ïiceeren.
Hoogst merkwaardig is de brief
van den New-Yorkschen muziekver-
slaggever F. D. Perkins aan zijn
blad de New York Herald Tribune.
Na een beechrijvine der concerten
van Kousseviczky en Walter Dam-
roscii, over wiens Beethoven-vertol
kingen hij in het geheel niet is te
spreken, zegt de schrijver:
,.De Nederlanders, met Willem
Mengelberg aan hel hoofd. hebben
Parijs de vorige week veroverd, toen
zes concerten werden gegeven in het
Theatre des Champs Elysées door
het Concertgebouw -orkest en het
Toonkunstkoor, beiden uit Amster
dam. Mengelberg gaf drie uitvoerin
gen van Bach's Matthaeus Passion,
twee van Beethoven's negende sym
phonic en een Fransch-Nederlandsch
programma met twee bekende^ Phil-
haimonic nummers: Mengelbcrg's
Preludium en ,.La Valse"' van Ra-
vel. Het laatste nummer, het Re
quiem van Fauré, liad een belang
wekkende en effectueuze opstelling
van de zangers in het midden met
hen orkest daaromheen.
De uitvoering der Negende Sym-
phonie op 23 Mei bood een interes
sante gelegenheid tot vergelijking
van de twee orkesten, die door den
Nederlandschen dirigent worden ge
leid. Het Concertgebouw-ork ast
een opmerkelijk orkest, dat me: een
volheid en rijkdom van toon speelde
een nauwkeurigheid, en juistheid in
ziin reageeren op Mengelberg aan
den dag legde, die tot hcogen lof aan
beide zijden van den Atlantischen
Oceaan stemmen moeten. Of het
uitstenkt boven het Philharmonic
Orchestra i3 een vraag welker be
antwoording een vaker aanhooren
noodig maakt. intuaschen scheen
over bet geheel ..a dead heat
Het reusachtig groote koor, £?n
getale van ongeveer 350 personen,
deed evenzeer opmerkelijk werk. met
een toon. die ziin kracht en volumen
behield tot in de hoogste noten".
Voorts roemt de schrijver M-
Peltenburg, Urlus, Lar.dowska «n
Thomas Denys.
„De reeks concerten wafl een
triomf voor Mengelberg, de toejui
chingen ontving, welke zijn eerste
seizoen van de National Symphony
in New-York in herinnering brach
ten. Ook werd treffend gedemon
streerd. dat er een indrukwekkende
hoeveelheid muzikaal materiaal in
Amsterdam r^.«ezig is
DE CO-OPERA-TlE.
Gemeld wordt: Tegelijk met het
subsidie van f 20.000 der gemeente
's Gravenhage werd aan de co-opera-
tie de Koninklijke Schouwburg ter
bespeling voor eenig© avonden toe
gewezen. Het ligt in de bedoeling der
directie voer deze avonden, waarop
gaia-voorstellingen gegeven zullen
worden een abonnement uit te ge-
Boekaankondiging
Verschenen is:
Bij de iirma H. D. Tjceck Willink en
Zoor. Haarlem: Arbeid bij de opvoe
ding. Meer daa 40 eenvoudige technieken
veer school- ea huisarbeid door F. Hills-
brand, directeur van de Kweekschool
voor onderwijzers ia handenarbeid te
Leipzig en nr. J. Lar.geveld, leeraar han
denarbeid en teekenen M. O. aan he:
Amsterdamsefce en he; Baarnsche lyceum.
Ia een inleiding ontvouwen de schrij
vers in den breede het doel van deze uit
gave. Ze oefenen cri'.iek uit op de wijze
zcoal3 het vak „handenarbeid" veelal
wordt beschouwd en ze merken op „wij
voor ons meenden ons tot taai te moeien
stellen een poging doen om althans bet
handeaonde-wijs de plaats te geven, die
het in school en huis toekom:: hei uit de
klauwen 'o rukken van verschoolmeeste-
ricg. me-.hod:ekerij en handwerksman
achiig dilettantisme".
öm die Teden geven de schrijvers geen
handleiding, geen methoden, geen leer
gangen. geen in de rij gezette oefeningen,
zooaïs zij mededeelen. Ze verkondigen
nieuwe ideeën op het gebied van handen
arbeidsraden» ijsdie velen zeker wel
eens nader zullen willen becien; alvorens
er dadelijk een oordeel over uit te spre
ken.
Bij de Leidsche Uitgeversmaatschappij
te Leiden de tweede druk van: Het ner
veuze hart. Een psychanalytische beschou
wing door dr. Wilhelm Stekel, zenuwarts
te Ween en. Voor Nederland bewerkt door
H. A. E. van Dishoeck, arts.
Bn de Erven F. Bo.m te Haarlem
in ae bekende serie Volksuniversi
teitsbibliotheek van dr. A. A. Nij-
Iand. hoogleeraar te Utrecht een ge
schrift De bouw van het Heelal.
Bij D. van Sijn en Zonen, Rotter
dam Nationale ontwapening of
Volksverdelging. Rede gehouden in de
Eerste Kamer bij de Algemeene Be
schouwingen over de Staatsbegroo-
ting door prof. dr. D, van Embden
met een naschrift van mr. P. J.
Oud.
Bij A. W. SijtEoff's Uitgeveranaats.
te Leiden: Het vraagstuk van natio
nale ontwapening, rapport van de ge
mengde commissie ter bestudeering
van het ontwapeningsvraaestuk uit
het Genootschap voor zedelijke volles-
politiek en de_ Vereeniging voor Vol
kenbond en Vrede.
Van de firma G. B. van Goor Zo
nen te Gouda ontvingen wij weder
de volgende schoolboeken
Opstelverhaaltjes voor de lagere
school. Verzameld door A. C. Stoor
vogel. hoofd eener school te 's-Graven-
haee. Eerste bundel, vijfde druk.
Erprcice3 gramma «-aux et de ter
minologie commercial® a I'usage de
tons ce-.ix qui étudient la. correspon
dence commerciale fran$aise par A.
J. Stoetzer, profesaeur aux ÏOUX3
de commerce de Ia Haye.
Cours de francais pour Iycées claa-
riques et modernes, écoles primaire»
supérieures (u. 1. o.) etc. ues premie:;
pas. par F. Doucec et II. Hoving
professeurs a une lycée dassiqua u©
la Haye.
Bij \Y. J. Thieme en Cie te Zut-
phec verscheen i Begin-atlas var. Eu
ropa (en de werelddeelen) door G.
Prop. Een werkje dat bestemd is een
voorbereiding te geven voor het ge
bruik van den atlas van Europa en
de werelddeelen.
Bij dezelfde uitgeversfirma; Opper
vlak en mhoud der lichamen voor het
voortgezet onderwijs. u.I.o. scholen,
lagere nijverheidsscholen en dergelijke
onderwijsinrichtingen door P. "de
Rijcke, hoofd eener school voor het
zevende leerjaar en leeraar aan een
vakteekenschoo! te Rotterdam.
T erschillende gidsen, die nu weder
het reisseixoen is aangebroken, van
pas kunnen komen, vallen verder
aan te kondigen.
De vereeniging tot bevordering van
het "Vreemdelingenverkeer te Bergen
gaf uitGids voor Bergen en Bergen
aan Zee. door P. Rus, met illustraties
van J. G. Veldheer en J. M. Graadt
van Roggen. Deze vierde druk is ge
heel bijgewerkt en van de meeste ge
gevens voorzien.
Bij de firma Van Putten en Oost-
meijer te Alkmaar verscheenIn wel
ke badplaats zal ik mijn vacant ie door
brenger:. Samengesteld door J. W.
Kockx, directeur „Maats. Noordzee
bad Egmond". De lezer vindt hier
bijeen gegevens aangaande de ver
schillende badplaatsen in ons land.
Bij de firma Kooij en Visser te
Sneek de 10e jaargang van „De Gids
voor den toerist in Fri slancT". Een
gids die de aandacht vestigt op al het
schoons dat in Friesland te ziea valt
en die laat uitkomen hoe men daar
de vacantiedagen aangenaam kan
doorbrengen.
Als een uitgave van de Nederland-
sche Reisvereeniging kwam uit: Lon
den practised bekeken. "Wenken voor
den toerist door Joop W. F. Stop
pelman. In dit geïllustreerd gidsje
worden verschillende practische wer
ken gegeven, waarvan de bezoeker
van Londen nut kart hebben.
In opdracht van de A. V. V. gaf
het Reclame bureau Jac. G. L*s-
schuit te Den Haag uit: de 15en
jaargang van het Officieel Zak-adres-
boek van hotels^ en restaurants in Ne
derland en in Ned. O.-Indië.
Verder ontvingen wij nog: Rotter-
damsche Schcepvaartzids ten dienste
van scheepvaart, handel en nijverheid.
F^mllleberlcliten
Rofiriek voor Vragen
vRAAG: Welke is de kortste fiets-
weg van Haarlem naar Doventer?
Hoe-'eel K.M.?
ANTWOORD: Haarlem. Halfwee,
Amsterdam, Weeap, Djemerbrug, Mui
den, Hakkelaarsbrug, Naarden, La
ren. Eemnes-Buiten, Eeinnes-Binnen,
Sccstdijk, Scest. Amersfoort. Voort-
huizen, Oud-Miliigen. Apeldoorn, De
venter. Ongeveer IK) KAL
VRAAG: Mag bij .Amersfoort, Hoen-
derloo en Putten gekampeerd wor
den? Zoo ja? Waar.' Moet hot vooraf
aangevraagd worden?
ANTWOORD: Dat kunt u het best
schriftelijk aanvragen aan het hoofd
der politie in de door u genoemde
plaatsen.
VRAAG: Welke is de mooi'te en
kort3te fietswee van Haarlem naar
Baarn? Hoeveel K.M.?
ANTWOORD: Haarlem, Zomer-
vaart. Schiphol, Ouderkerk. Abcoude.
Loenen, Gud-Lcosdrecht, Hilversum,
Baarn. 53 K.M.
VRAAG: Welke is het beste middel
tegen het doorloopen van voeten?
ANTWOORD: Wend u tol een ge
neesheer.
VRAAG: Is de naam „Kees Pruis"
een aangenomen naam? Zoo Ja. Hoe
luidt de ware?
ANTWOORD: Kees Pruis is de wa
re naam.
Den heer C P. W.. alhier.
Wend u tot de directie der Gemeen
telijke Arbeidsbeurs. Nieuwe Gracht.
Over den boottocht naar IndiS kunt u
inlichtingen aan een Reisbureau vra
gen-
Don heer F. W.te S. Wend
tot don directeur der Rij"k kweek
school voor Onderwijzers. Leidsche-
vaar'. Haarlem.
Den heer A. IT„ alhier. Wend
u om inlichtingen tot een Reisbureau.
Kerk en School
NBD. ZENDfNVrSTrENOOTSCH A P.
Op tin te Botterdam gehouden vergndnrirs
dit Genootsöhap werden tot leden vao
hoofdbestuur herbenoemd mr. Abr.
van der Hoeven te Rotterdam, jbr. dr. B.
C. de -for.ge te landen, nrof. dr. F. Pijper
te Leider., ds. F. W. G. Verheul te Gouda
da. P. J. Molenaar te 's-Gr*ver.h*«e, en
is. J. Gouverneur '.e Rozendaal (O.), en
benoemd de heer G. J. Ftaa 1 te 's-Graveu-
hage en da. VT. Leeadezts te Rotterdam.
NED. HERY. KERK- Aangenomen
naar Garijp ds. 3. J. de Hoest te Bun
schoten.
Beroepen te Amsterdam ds. E. Dijkstra
te De Krim.
CHE. GEBEF. KERK. Bero»p-m te
Oud-Beijerland ds. C. S. v. d. Ven te Lisse.
GEREF. KERKEN. Beroepen te Rhe-
den-de Steeg dr. G. Keixer :e Tiel; te Cu-
iemborg d3. W. M. Ie Coin! re re Wou-
b rogge; te Haard c.a. ds. H. Prins te Nie-
zijl.
Rechtszaken
KINDERMOORD.
Een vrouw uit Wagenineen, die
haar pas-geboren kindje door middel
van verstikking van het leven had
beroofd, is, naar de Tijd meldt, door
de rechtbank te Arnhem tot acht
maanden gevangenisstraf veroor
deeld.
PRINCIPIEELE DIENST
WEIGERAARS.
De Krijgsraad te 's Her togen bosch
uitspraak doende, veroordeelde ter
zake van principieele dienstweigering
J. P. uit Bergen op Zoom, dienst
plichtig soldaat tor 10 maanden en
H. J. J. uit Wieringerwxard tr.t. 0
maanden gevangenisstraf met ont
slag uit den militairen dienst, zonder
ontzetting van de bevoegd hei d_ om
bij de gewapende macht te dienen.
ANDERE DAGBLADEN,
tioircuri J. Groeastad met C. Da
vie;, Amsterdam.
Overleden mevr. J. de VaalRoos,
30 jaar, Semarang. C. Balke. 6t jaar,
Baain. H. J. A. Lamar, 63 jaar. Bus-
sum. Mevr. S. DribbelWVrtheim, 6<j
jaar, Amsterdam,
Gemengd Nieuws
Een vlugge bestelling
Een zekere mijnheer Faügand,
wonende te BrLssac, heeft dezer da
gen eezi blief ontvangen. u;o 17
Juni 1908 uit de la Jumellière ver
zonden wa.3. De plaatsen liggen 8
K.M. van elkaar, een afstand, waar
over du.s 16 jaren gedaan werd.
Geheimzinnige verdwijning
fit Parijs wordt het volgende ge
meld: Het waa in het laatx-: van
April toen een metselaar to Neuilly-
Sur-Marno, Jean Crouzille. plotse
ling verdween. Eerst werd gedacht
dat hij naar zijn oorspronkelijke
woonplaats, Anvazac, was terugge
keerd. Maar eenigen tijd later ver
dween één der kameraden van Crou
zille, een zekere Alain Locord, even
spoorloos.
De politie heeft een ui'gehreid
or.<Serzoek ingesteld maar heeft in
deze duisteren zaak nog geen licht
kunnen brengen.
Ernstig auto ongeluk
Te Soneit-Tinlat bij Luik heeft een
eruatig auto-ongeluk plaats gehad.
De auto van den heer Mormont kwam
in hotsing met een motorrijwiel. De
chauffeur van den auto en de motor
rijder bleven wonderlijk genoeg, on
gedeerd. De vier menschen. die ach
ter in de auio zaten werden echter
zwaar gewond.
Behandeling van zwakke kinderen
in de open lucht
In H&yüne Island, aan de Engel-
echo kuisr. sraat een Kindertehuis,
waarin de kinderen op bijzondere wij
ze worden beiiandekl. Het 'lehuij
staat vlak achter het errand en de
kinderen brengen al den t;;d. dat z j
wakker zijn, buiten door; aJlcvn voor
her eten en het aiaoen gaan zij in hun
hmjee. welke aan écu kant ge-heel eu
al open zijn, zoo meldt „Brit. Mee.
Journal". De kinderen gaan bijna
naakt; alleen in den winter dragen z j
wat losee kleertjes. De medici van cc
inrichting meenen, dat het leven in de
open lucht <ie kinderen snel gezond
doet worden. In November 1922 werd
een hut mee tien bedden geplaatst,
welko werd afgeetaan aan het Consul
tatie-bureau voor tuberculose to Ciiol-
sea en deze stichting zond in een jaar
zwvei>®Riertig zeer slecht uitziende,
m ace re cn zwakke kinderen naar de
inrichting. Zij kwamen uit de armste
en slechtste gezinnen en tien van de
37 hadden reotia aantoonbare tuber
culose, De kinderen Wie.--n er min
sten» drie maanden, eommigen langer
zii kregen er geen onderwijs cD gelijk
gezegd droegen zij zoo min TOOgriijg
kleeren. De uitkomsten waren buiten
gewoon goed. Gemiddeld bleven de
kinderen er 3 12 maand het gewicht
nam middeld toe met 3.7 K.G. (de
grootste gewichtatoeneminp w,w 9 Kz.
de lengte nam van 2 1/2 tot 6 c.M. toe
De kinderen zagen er bij hun ontslag
blozend en stevig uit, hun geheelc
voorkomen was veranderd.
Blanke indianen ontdekt
In hen begin der vorige week sein
de dr. Breder, dio als wetenschappe
lijk lid aan de expeditie van den
Amerikaan Marsh op de landengte
van Panama waa toegevoegd, naar het
Museum voor Natuurlijke Historie
te New-York het volgende:
„Marsh heeft 3 blanke Indianen
opgespoord met goudblond hnar,
blauwe oogen en blanke huid. Twee
zijn jongens, die leverk'eurige vlekken
vortoonen, de derde, het meisje, heeft
een bijna vlekkelooze huidskleur. Het
taudvleeach is bij alle drie lichtrcee
getint, en hun schedels zijn van onge
wone afmetingen, en veel ronder can
die van de gewone typen San Bias
Indianen".
Reeds een paar dagen later bevatte
de Times het eerste uitvoerige ver
slag van den leider der expeditie,
Richard Marsh zelf, waaraan da
N'. R. Cfc, het volgende ontleent:
„Tengevolge van ziekte en desertie
was ons oorspronkelijk gezelschap
van 12 blanken en 13 negers geslon
ken tot 3 blanken en één neger, toen
wij ons doel, de^ Sierra del Dirien
in uitgeputten toestand bereikten.
Professor Baer en de plantkundige
Paul Brin waren de iaafaten die ons
door <le inheemscha koorteen ontval
len waren, zoodat ik slechts met
Johnson, den natuurkundige, en
Charlton, onzen filmopnemer. het
gebied van den „Koning" der Darien-
ïndianen bereikte. Onze eerate ont
vangst bij Ina Paguina was zeer
koel en ongenadig, rnaar ik behan
delde het „Hoofd der Hoofden" met
succee. evenals, later honderden an
dere indianen, want er bleek een
pokken-epidemie te heerschen.
Ik ging toen eerst naar de Colum-
biaansche ku3t, waar zich een Ameri-
kaansch marine-station bevindt en
telegrafeerde vandaar draadloos aan
president Porros van Panama om
hulp.
Deze zond 2 doctoren en We vac
cineerden alle Indianen in de kust
streek. maar de doctoren weigerden
inet. mij mee het binnenland in te
gaan en keerden terug naar Colon.
Ik had echter het vertrouwen der
Indianen gewonnen en Ina Paguina
riep een vergadering van alle 3fam-
hoofden bijeen. Ik sprak hen tce en
legde hen uit, dat, ze moderne leef-
en geneeswijzen moeeten too)passen,
anders zou hun ras onverbiddelijk ten
ondergang gedoemd zijn en na Jan-
ge beraadslagingen onder elkaar,
werd ik als hun vriend opgenomen
en zelfs beschouwd als de van hooger
hand gezondene, die linn volk en ras
zou redden. Ik geef deze bijzon Ier-
heden natuurlijk slechts om den
psychologischen toestand dezer I n d i -
ancTi too te lichten en niet uit ijdel-
heicL
Nu vroeg Ik hen mij in verbinding
te 1 Tgcn met de blanke Indianen,
i!; sii.ii; onheugelijke tijden in hun
land gewoond hebben, maar door
hun eigen stamgenooten naar de Ler-
gen verdreven zijn ten gevolge der
ongehoorde barbaarschheden. die de
Spanjaarden, gedurende de vijf jaren
van hun nederzetting (1512tól";
in Damien bedreven hadden De In
dianen kregen daardoor zulk e>su ge
weldigen. haat tegen allo blanken
dat zij hun eigen blanke stamgenoo
ten nitet uitzonderden, maar
volkomen trachtten uit te ro>
In de ontoegankelijke binnenlanden
bleef 'net ras desondanks echter voort
leven. en ook een naderhand aange
nomen wet, waarbij het den blanken
Indiaan verboden werd te huwen, kon
niet tot bet beoogde doel voeren.
Nu weet het volk echter dat ze
aan den eenen kant voortdurend be
dreigd worden door koortsen en
ziekten en aan den anderen door de
penetratie van stammen van neger-
kleurlingen, die hen al haast van
alle rijden omgeven en die een voort-
durend gevaar vormen voor hun
vrouwen. Ik zeide hun dus. dat het
blanke :as slechts in staat was r en
to nelpen en de hoofden lieten daar
om de blanke Indianen uit hun spe
lonken en schuilhoeken van de ber
gen oproepen.
Zij kwamen, 6n op een namiddag
hebben we foto's genomen van een ge
houderden van hen er schijnen er
ten minste nog eenlgc dnizendta'den
te bestaan oude behaarde mannen
knappe, goed gebouwde vrouy.en,
flinke jongelieden cn heel mooia kin
deren. Ina Paguina en zijn gevolg
Vergezelden ons langs de kust in klei
ne bootje* en bij iederen volgenden
»t.im werden de beperkende bepalin
gen tegen d» blanke stauigonootea op
geheven verklaard.
Ten slotte 'neb ik 3 der mooiste
typen .van blanke Indianen .u'£*.>
zocht en als ik toestemming van ue
regeering van Panama kan krijgen
zal ik hen naar de Verceaigde Sta
ten overbrengen.
Ik hoop een fonds te kunm-n bij
eenbrengen om do blanke Indianen
door balnken te kunnen doen onder
wijzen. want zoover ik z* nu al ken,
heb ik verschillende goed» karakter
eigenschappen bij hen waargenomen,
vooraJ een hoog begrip van «crli.'|
licid. waarheidsliefde en trotw. I
(X>k de minderwaardigen ondoC hen
zijn in elk geval een poging wair.l
om hen van den ondergang' te r
den.
Koloniën
HET EIND-EXAMEN H. B. TE
SOERABAJA.
Te Soerabaja is eenige opschudding
verwekt door het feit, dat dit jaar
van het aantal candidar.en voor het
eindexamen der vijfjarigen II. 13. 8.
aldaar niet minder dan 10 pCt. afge
wezen moest worden.
De uitkomst is niet opwekkend, zegt
het Socr. Hbl. naar aanleiding hier
van. maar zij werd door insiders vor-
«acht.
Deze vódr kennis van den uitslag
sluit in. dat tevens de oorzaak bekend
ij van het slechte resultaat en wan
neer ook die kennis er is. weet men
gelukkig tegelijk, hoe do uitkomsten
voor dc toekomst to verbeteren ziin.
De oorzaken vnn het lage peil, dat
in dc hooger© klassen aan d©n dag
treedt, zijn \«de. Enkele dateeren van
Jaron her doch wij willen een voor
beeld nemen van het v-art der fac
toren, welke, op den einduitslag van
in'-lood zijn.
Een leeraar, die een klaas© krijgt,
welke eigenlijk niet mee kan. wordt
door verschillende omstandigheden
genoopt, ja zelfs bijna gedwongen,
zijn eischen te matigen en da.arm-.de
fciens zijn Rixarie-norm te verlagen.
Zou hij afin Teerlingen van zoo'n klas
se in normale omstandigheden mis
schien "-oor 't grootste gedeelte on
voldoend© cijfer» geven, nu schrikt hij
daarvoor terug.
Het onderwijspeil rakt. o v wor
den do proefwerken gemakkelijker,
zoodat ten minste een zeker aantal
leerlingen voldoende krijgen, zonder
het t© verdienen en daarmede is do
weg afwaarts ingeslagen. Wil men
voor de buitenwereld normale (schiin^
resultaten bereiken, dan moet 00 den
ingeslagen weg worden voortgegaan
tot de eindpaal js bereikt, waar do
cxatnen-commissfe met dc weegschaal
in do hand do slachtoffers van h.-t
verkeerde stelsel opwacht. Is bijtijds
liet mes niet gehanteerd, dan komt
nu <1© strop, wat vee! erger is.
Andere oorzaken rijn mutaties in
onderwij wakken, het moeilijke exa
menwerk voor wiskunde en voor twee
dor talen, wat hier dan speciaal voor
den cursus di-r vijfde klasse geldt en
liet niet gereed zijn van de ©lectrici-
teitsvoorziening van do H. B. S.. waar
door het onmogelijk i3 proeven t© la
ten zien bij het behandelen van de
elektriciteitsleer enz.
Toen de eindexamens. zA-oals vroe
ger het geval was. nog zéó geregeld
waren, dat men met 8 en 9 onvoldoen
de nog reglementair kon slagen, kon
den deze en andere factoren niet v.an
zooveel invloed op den uitslag zijn.
Doch die tijd is voorbij en nu is het
dus zaak, dat van meet-af allej uit
geschakeld wordt, wat van nadeeligen
invloed op den gang van de cursussen
kan zijn.
Er zal van do eerste Ha?s© al een
gezonde achifting noodig zijn.
Wanr, dat het leerlingen-materiaal
in de hoogero klassen niet aan nor
male eischen voldeed, is reeds bewe
zen door de percentages niet bevor
derden van de derde naar de vierde
en van do vierde naar do vijfde klas
se. Deze waren heel wat hooger dan
men als „gewoon" beschouwt.
Het is ook bewezen door een nader
onderzoek, dat uitwees, dat de thans
geslaagde candidates, op een paar uit
zonderingen na. ook op hun rapport
cijfer zouden zijn gesiaagd en de af
gewezenen op slechts één uitzonde
ring na, op hun rapportcijfers zou
den zijn gezakt.
De examen-commissie heeft dus
blijkbaar denzelfden maatstaf aange
legd al3 de leeraren van de 5de klasse
en haar kan dus geen verwijt treffen,
dat zij te streng ia opgetreden.
"r ij re'l*n hopen, 'lat de toe
stand geleidelijk za! verbeteren. Wnnt
dat liet slechts geleidelijk kan gaan
cn niet ineens, is duidelijk, daar over
een periode van 5 jaar gewerkt moet
vyprden<
HET COEÖE HART.
Pasloot H. Ccurtjeas schrijft i» dc
„Java Post" i
Do Marindinees noemt zich te graag
do anem ha. dat ia zijn niond zoo iets
moet beteekenen als L'ebermensch. Be
keken van het standpunt van ons, ge
wone doors oeemenschen, zouden we er
geneigd zijn ie zeggen, dat bij onder de
andere beesten van zijn laad de „primus
inter pares" is (de eerste onder zijns
gelijken). Thans wordt cr echter flir.k
aan gewerkt, om htm ook naar stand
aard een beetje op peil te brengen en dat
beieekenc in de Marindiaeesche leven ;-
be-c'aouwing een hctle omwenteling.
Wanneer een Kaja-kaja b.v. me» zijn
betere hell't een hartig woordje te spre
ken heeft, dan meeat hij dat meestal ook
met hardhandige gebaren te moeten oa-
derstreepen. On lang 3 nog had Wattl ia
roo'n geval xi«Q huiskruis een pijl in 't
lijf gestoken, zoodat een heel stuk van
de punt onder '1 vleesch afbrak en diep
in de wonde bleef steken. Dat werd niet
op peil geoordeeld en Watil werd In
de gelegenheid gesteld, daarover eens
kalm te gaan zitten piekeren. Maar
Watil was niet mak en werd in ziin hok
ook laag niet tarn. Ja, toen kreeg hij
er van den terken arm" tien ine: de
rotan ter bevoegder plaatse.
Voor cie terechtwijzing was Waril zi6
gevoelig, dat hij hartgrondig beloofde
het nooit weer te doen.
Een paar dagen later zag ik een vrouw
wijdbeens op mijn huis komen aan
stappen. Aan d© trekkende mondhoe
ken en den starren blik merkte ix al,
dat ze een pak op beur hart droeg. Een
onweerswolk die nacerde....
Ik hoorde ze echter de trap niet k<
men opstuiven en ging een» kijken waar
ze bleef. Vddr het huis was re niet te
zienachter evenmin. En toch stond ia
de verte een andere vrouw a! maar te
wijzen, die zich al verkneukelde in het
gevaleen heibeltje, een afwisseling in
saaie kampongleven.
Eindelijk, daar stond ze bij de trap. Ze
was heelemaal rond om 't huis geloo-
pen. Met een sip en beteuterd gezicht
stond ze daar, wreef over armen en
boenen en sloeg het and af dat op haar
bezweet© lichaam groerelde.
Wel, Wtnai, vroeg ik, wat is er
aan de hand?
Geen antwoord. Tüen beetje zenuw
achtiger bleef ze maar wrijven en strij
ken, al'of re vol pijnlijke plekken zat.
-. O ja. toean, en niet een halven
zwaai, ik heb hier huiduitslag, maar
is al niet erg meer.
Dan zal 't gauw verholpen zijn.
kom maar een» hier.
Met de spatel gaf ik baar een paar
vegen zalf op de xeero plekken, d-e ..a!
niet erg meer" waren ea reiwrjjf nu
maar eens goed in. En xachtjrs voegde
r aan toe: en vertel me daa maar
eens wat je eigenlijk op je fever hebt.
Toewan. als Dajoe (haar echt
vriend) me weer slaat, ral ik het komen
zeggen, maar nu nog liever niet.
Da's goed cn dan ral ik Dajoe al-
aanzeggen. dat hij zich wachten
moet, daar gauw mee te beginnen.
Dajoe nam de vermaning heel dee
moedig ter harte en voerde als verzach
tende omstandigheid aan, daj hij enkel
r met de hand gerikt had, niet eens
met een stok 1
Nu ja. zoo'n Kaja-kaja handje is ook
niet precies van fluweel ea 't is te be
grijpen, da' rijn vrouwtje na ettelijke
van die rikken op co gedachte kwam
Wacht maar even, ik zal jou gunnen,
waar Watil dcier dagen van gelust
heeft....
Ea me: opgestoken zeil was ie naar
mijn huis gesterend. in de hoop dat ik
dan wel zou zorgen, dat Dajeo he; 00*
met een ..sterken arm" aan den
stok kreeg. Want die stok vooral had
indruk gemaakt ea niet alleen
Watil....
Maar zc was al te ver door den wind
gcloopcn h«*t kokend© bloed was al
hee| wat afgekoeld. Besluiteloos cn met
hnar eigen verlegen was ze toen eerst
ig eens rond om 't huis gedrenteld
en toen ik haar trof, was 't goed© hart
alweer boven gekomen en wat blij was
-. een uitvhschtje gevonden te hebben
m haar figuur te redden. Ze wilde dar.
toch maar liever een paar vegen zalf
hebben over zeere plekken „die a| niet
il erg meer waren", dan da: haar
echtvriend er misschien zou krijgen als
Watil ze gehad had en die nu op de
tongen van alle vrouwen nog «klet
sen
Laat dan de Kaja-kaja's ziin wat ze
willen, als wij zulke dingen beleven, dan
zeggen we weercr zit toch een goede
grondslag in en met God's hulp is er
toch wel iets van te maken.
BLIKSEMAFLEIDERS.
Do talrijke gevallen waarin gehoti-
t-'a door bllk-'.ein worden beschadigd
of vernietigd westigen onwillekeurig
do aandacht op het middel tot bevei
liging tegen dergelijke schade: den
bliksemafleider. Men vr*agt zich af of
men in het algemeen wel doordron-
sen Ls van het nut of liever fxzegd
van de noodzakelijkheid van het aan
brengen van deze inrichting, voorna
melijk op gebouwen van historische
of architectonische beteekenis.
De wijze, waarop de bliksem afge
leid kan worden, was reeds aan dé
oude cultuurvolken bekend schrijft de
N. R. Ct. Twee opschriften in d©n
voorgevel vnn den tempel van Edfoe
vermelden, dat de vier vlaggestokken.
die er bovenuit staken, tot bescher
ming van het gebouw dienden. Een
inscriptie van den tempel van Den-
<lrun verkondigt hetzelfde omtrent do
houten masten, die er naast geplaatst
waren, een hoogte hadden van 30V)
van boven spita toeliepen en ge
heel met koper bekleed waren. In
Medinet Aboo waren de punten van
de masten, die door Ramses III (1300
v. Chr.) opgericht waren, verguld.
Grieksche en Romeinsche priesters
moesten do kunst verstaan hebben,
den bliksem uit den hemel te lokken
en verscheidene priesterB en koningen
zouden daarlii ook door den bliksem
gedood zijn. Ook in de ^nidddeeuwen
trachtte men op dergelijke wiize den
bliksem af te leiden. Reimann nam te
Eporie3 in Hongarije in 1717 waar.
dat de bliksem langs verscheidene
ijzeren draden naar beneden gegaan
was: daarom vermoedde hii een aan
trekking tusschen den bliksem en het
iizer. Dalidnr te Marly-ln-Ville en De-
lor in Pari is richtten, op aansporen
van Franklin, liooge geïsoleerde stan
gen op. waaruit in 1752 bij het voor
bijtrekken van een onweer vonken
liet Franklin bij Philadelphia gedu.
rende eeu onweer een vlieger op en
trok vonkeu uit het vliegertouw.
Reeds in 1749 heeft hij voorgesteld,
om liet gevaar van den Llikscm door
het oprichten van bliksemafleiders te
verminderen. Zijn eerste bliksemaf
leider richtte Franklin kort voor 1752
in Philadelphia op.
In 1751 had Prokopius Divisch te
Prendiz bij Zuaim in Moravje een toe
stel samengesteld, 0111 don bliksem af
te leiden, dut door de boeren verwoest
werd, omdat meu hot toestel verant
woordelijk stelde voor de droogte in
den daarop volgenden zomer.
De eertijds algemeen gevolgde uit
voering Min een bliksemafleider, als
een enkele stang boven op het t© be
veiligen gebouw geplaatst, i; nu ver
vangen door het zoogenaamde „kool-
systeem".
Volgens dit systeem brengt men op
de uitstekende gedeelten van het t«
beveiligen gebousv korte opvanger»
aan. Deze opvangers worden met be
hulp van verzinkt ijzeren staven aan
gesloten op de uardvorbiuding. Deze
aardverbinding bestaat niet meer. zoo
als vroeger, uit een enkele plaat,
maar Ui: een raamwerk van i;r»-reu
buizen, dio rondom hel gebouw wor
den ingegraven. Bovendien brengt
men de aan het gebouw aanwezig©
mei-aalmassa's, als metalen daken,
vorst-, kiel- of hockbodekkingen, re
genpijpen, ijzeren balken, gas- cn wa
terleidingbuizen, met do afleiders in
verbinding. 0111 den electrischcn
stroom gelegenheid !o geven zich zoo
veel mogelijk te verdeden, waardoor
de kans op s-hade geringer is. I« tor
plaatse aansluiting aijn een water- of
gasleidingnot mogelijk, dan kan het
raamwerk vervallen.
Nieuw is dit kooisysteem nic'. Het
werd in de Jaren 187418c0 reeds door
Melsen te Brussc-1 aanbevolen als be
ter dan het oude sy»te«-m van Gay
Lussac, gebouwd volgens de voor
schriften van Franklin. Knn. lieiintior
en anderen in 1823 door de Parijsch©
Academio van Wetenschappen gepu
bliceerd.
Melseu gaf de volgende voorschrif
ten:
Da enkelvoudige bliksemafleider
dient zoovee! mogelijk verveelvoudigd
te worden, waardoor groolere be
schutting van vooruitspringend© ge
deelten vnn het gebouw, t-.n v<-rdcc-
ling van den electriflmn ontladings-
atroom en daardpor bruikbaarheid
van zwakker «n lichter aflcidmate-
riaal mogelijk wordt. De opvang-
stangen worden door lage doch tal
rijk© spitsbundeltje» vervangen.
De luchtleiding voert in scehoudige
dunn© stangen zoovee! mogelijk aan
alle zijden van het gebouw naar be
neden. t-n de verbinding met d© aard©
wordt of aan alle zijden van het go-
bouw of door aansluiting aan het
wijdvertakt© «ysteom van water- en
gasleidingen verkregen. Zulk een blik
semafleider gelijkt dus op ©en net of
kooi, welk© het gebouw van all© zij
den omgeeft.
Door d© grootere kenmn der Mjk-
setnonrladln-.o n ii in d© '.tatste 1015
Jaren dit systeem van M 4e* n verder
ontwikkeld en verbeterd cn het ziin
Duitschlnnd vooral de E!ectrot©ch-
n:*ch© Vertin (1891. di« Blitzgefahrj.
B&urat Findeisen 1S77. en Prof. Ku
wait Ruppcl l'JOïlt-07. 111 Holland
Dr. D. van C'.uük l'JOl. die er het
moest toe hebben bijgedragen, da'. <1©
inzichten omtrent de noodzakelijkheid
d©r ber.eiliglng, cn van dc wijze boe
dit afdoend© te bereiken is. zich alom
baan hebben gebroken.
Tal van gehouwen schijnen nog
voorzien te zijn van het oude svsteem
en de praktijk heeft bewezen dat dit
niet stc-cd» e'-n voldoend© beveiliging
biedt. Het ..kooisy»t©em" echiint dit
111 aanmerkelijk grootero mat.- to doen
en het waro dus nnn to hovelon, oudo
n/leiders t© veranderen.
Rij den aanleer van do bliksemaflei
ders ia niet alleen liet systeem v.?ran
derd, ook d© gebruikte materialen on
derpingen 'n wijziging. Vroeger meen
de men. dat dc opvangspitson van ko
per met platinaspiia möewten voorzien
rijn. doch thans is men de meerling
toogedaan dat zulk duur materiaal
gohool overbodig is. Een kort gegalva
niseerd Ijzeren opvnnrstangctj© m>-t
stompo punt wordt voldoende geacht.
Ook voor d© vnn d© spirien naar
den grond vocrcndo verbindingen
neemt men niet meer zware of min
der zware koperen kabels doch gegal
vaniseerd handijzer, hetwelk h-Mang-
rijk goedVocper is dan keper Band
ijzer wordt beter geacht dan rond-
ijzer en dc stronken neemt m©n 25 X
2 of 25 X 4 m.M. In dc plaats van
do duro koperengrondplaten acht men
het afdoendo gogalv. ijzeren H" Eng.
gasbuizen in <len grond to slaan (tot
dat deze pl.m. 1 meter in 't grond
water reiken) en daar bovenaan door
middel vnn <en loodon prop of klem
beugel de afvoerleidingcn to verbin
den.
Indien waterleiding, en gasbuizen
in den grond liggen kunc n doze met
voordeel aan 't afleiderstelsel verbon
den worden.
Ingeval 't huis hoog ligt en dus 't
grondwater moeilijk bereikbaar is,
acht men het voldoende, om het huis
heen op 3060 c.M. dienlo oen ring
leiding van gegalvaniseerde ijzeren
huizen in den grond te leggen, waar
op dan weer de afvoerleidineen aan
sluiten. Do bovengrond is tijden een
onweer meestal zoo vochtig dat bij
blikseminslag ook oj> dio wijze 7e«T
voldoende aardverbinding aanwezig
Alle metanldcelen buiten aan 't ge
bouw, als platten, vorsten, goten, re
genpijpen, wijzerplaten, enz. worden
evenals groote moLaaldeelen binnen
in het gobouw aan 't afleiderstelsel
verbonden en wel zoodanig, dat verti
cale metaaldeelen zoowel boven al.1
beneden verbonden worden. Beton
ijzeren vloeren en muren, centrale
verwarming en dicht bii den buiten
kant liggende ijzeren gas- of water
leidingbuizen worden eveneens met
den afleider verbonden. 13ij al deze
verbindingen dienen scherp© bochten
in de leidingen vermeden te worden.
Volgens dr. van Schwarfy, zou een
huis, gebouwd op een dikke laag na-
11 tirlijk a-falt ..hlik^mvrij" zi-'n. Ook
op een bodem van kajksteen gebouw
de huizen zouden minder kans loepen
door den bliksem te worden getrof
fen. Misschien zal het no? eens moge
lijk blijken, een huis bliksemvrij te
maken, door het op een of andere isn-
Iecrende lang te bouwen. Voorloonite
echter zal het raadzaam zijn, het bc-
sprongon. Ongeveer een toaand later proefde „kooisystcem'' too to'pas3en«
