HAARLEM'S DAGBLAD
Buitenlandsch Overzicht
Uit de Omstreken
Onze LacMoek
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
DINSDAG 5 AUGUSTUS 1924 -
DERDE BLAD
EEN UITEENZETTING VAN MA CDONALD OVER DE REEDS
BEREIKTE RESULTATEN TE LONDEN.
MEDEN ZAL DE EERSTE ZITTINC DER CONFERENTIE MET
DE DUITSCHERS CE HOUDEN WOROEN.
DE PLANNEN DER DUITSCHERS.
De taak der Dultaohe
delegatie.
Do Duitsche delegatie naar de con
ferentie t« Londen, bestaande uit den
rijkskanselier dr. Marx, den rijksnrinis-
iet van Buitenlandscbe Zaken dr. S:re-
«emann en den minister van Financiën
dr. Luther, benevens 15 hoog© arcbte-
carea en ongeveer 30 seczetaris-en,
typisten enx. zija Maandagochtend per
extra-trein uit Berlijn venrokken.
Het perron waar de trein vertrok,
was door de politie afgezet. Dit scheen
echter overbodig daar slechts weinigen
gekomen waren om de delegatie uitge
leide te doen. Zulks was overigens ge-
heel in overeenstemming met de bedoe
ling van de delegatie, die elke demon-
strati» bij het vertrek wenschte te ver
mijden. daar rij geen aanleiding vond
lich reeds vooraf te laten „belauwe-
ren".
N'aar aan de ,.B. Z." werd medege
deeld. heeft de delegatie de vaste be
doeling het hare bij te dragen tot het
zakelijke resulaat der conferentie, maar
is tij waarschijnlijk bezorgd ten aan
zien van de doorvoering van de mate-
rieele eischen, welke men in overeen
stemming acht met het Daw es-rapport.
Men is van meenieg. dat het optimis
me thans niet op zijn plaats is. naa3t de
conferentie zoo lang beraadslaagd heeft
alvorens te kunnen besluiten tot ainoo-
d icing van de Duische ceelnemers aan
de overeenkomst en zich heeft vastge
legd op een aantal punten, die de Duit
scbe eischen en het Dawes-rapport zoo
als dit in Duitschland opgevat wordt,
nog niet ten volle dekken.
Sprekende over de moeilijkheden, die
de Duitsche delegatie te Londen wach
ten. houdt Stresemann's orgaan „Die
Zeil" de volgende beschouwing
Volgens de Duitsche opvatting is de
eindtermijn van 15 October voor de
economische ontruiming van het Roer
gebied te laat en daarom zal worden
getracht de procedure te verkorten. In
de derde commiisie zijn besproken ce
leveringen in natura en de overdracht
der betalingen. De beteekenis van de
in deze commissie genomen besluiten
zal de Duitsche delegatie eerst juist
kunnen beoordeelen. als zij die beslui
ten ia exienso voor zich heeft.
Kaar wij meenen te weten regt het
blad ral haar op weg naar Londen
het rapport dier commUne worden ter
hand gesteld. DuitscbUnd heeft er
groot belang bij. de bepalingen tot be
scherming van den Duitschcn geld-
standaard en voor het Duitsche presta
tie-vermogen die terecht in het advies
xvn opgenomen, niet te laten verzwak-
ken. De verdediging van der© bepalin
gen is ae verdediging van den grond
slag van het gebecle advies en van de
ondeelbaarheid daarvan
Men is algemeen van meening. dat
de Duitsche delegatie uit een oogpunt
van recht in een goedo positie is en
als men te Londen het recht en het ge-
rond verstand laat gelden, zullen de
Duitsche argumenten gehoor vinden.
Dat geldt ook voor de militaire ontrui
ming. die zeker in het brandpunt der
besprekingen za] staan.
De ontruiming is een harde noodza
kelijkheid, van welken kant men de zaak
ook beschouwt. Wordt de bezetting van
c* Roer en van de andere wederrechte
lijk berette gebieden gehandhaafd* dan
zal daardoor het Duitsche rechtsgevoel
zwaar worden gekwetst.
Dan zal ook do stemming ontbreken,
die de basis moet zijn voor de uitvoe
ring van het rapport der experts langs
d-n weg van vrije verdragen.
Maar ook ontbreken dan alle mate-
rieele voorwaarden voor bet gelukken
van het Dawes-systeern. Dc bezetting
drpkt op de economische ontwikke
ling, want zij rekt het vertrouwen van
het buitenland in den Duiiachen handel
en de Duitsche industrie af en vormt
daardoor een last, die de uitvoering
van hei experts-rapport noodzakelij
kerwijze zal verlammen ai zijn de be
doelingen van Duitschland ook cog zoo
goed.
DU zijn de grondslagen van redelijk
heid en gezond versland, waarbij de mi
litaire ontruiming vanzelfsprekend ge
acht moet worden ea daarom vraagt
DuitschUnd, dat zijn bodem bevrijd zal
worden van de militaire bezetting, die
in strijd is met het vredesverdrag en het
geheelo Duitsche volk is het in dit op
zicht met de Duitsche delegatie geheel
eens.
Geen napUitcn over de oor.
zeken van den oorlog.
Op de Maandag getioude® bijeenkomet
der delegatle-leiders verklaard* Herrlot
del hij niet «ou gedoogen. dat de Duit.
echo gedelegeerden :e Londen de kweetio
der verantwoordelijkheid voor den oorlog
ie berde brengen, zoowls naar beweer 1
wordt, hui» bedoeling zou zijn.
!>e Franeche premier xede "roorw, dat
een dergelijk optreden der Duiteehera van
zijn kan'. <*n incident zou uitlokken.
J>e BrUeohe premier, Mc. Donald, aal-
woorddo hierop, dat het duidelijk ie. dat
er geen enkele reien beetaat een debat van
'Jcirr. aaid te laten plaat* hebben.
Nadien verklaarde Herrio'. da', volgen»
hem de kweetie van de militaire ontrui
ming van het Roergebied dcor de Duit-
•chex niet verder voor de conferentie ter
tprake kan worden gebracht, als zulke tlj-
•Vt>e de uitelnitend geallieerde beeprekir.
gen het gen-al ie g<nr*Mt.
Uit de gohou-Vn besprekingen «1 geno
men besluiten valt te voorspellen, dat ge
durende het verdere gedeelte der conferen
tie de geallieerden een gesloten front rul-
len vormen, «1 zich zooveel mogelijk aan
de resolutie* tullen houden, waaromtri
zij het van tor ore 11 ecu.» c:;n geworden
zo concludeert 't Fraoeche Nieuwsbureau
Havre.
't Blijft goed gaan op
de Conferentie ta Londen
Regelingen zijn getroffen oen hedenj
Dinsdagmiddag, een pieoaire zitting van
de conferentie te houden, waarbij de Duit
ache delegatie tegenwoordig zal zijn.
Korte, toepasselijke toespraken zulle®
worden gehouden cn aan de Duitecher»
«u!i«n copieèn der documenten over
handigd worden welke door de conferen
ce tot ou toe zi;n eamengeateid «n welke
cojdeén den DuiUcbcn afgevaardigden
orienteering ntuetcn dienen. Naar gebc
wordt zal een verdere voltallig* zitting d*n
volgenden dag worden gehouden en dan
het waarschijnlijk dat do eommi«»iear
beid hervat zal worden, terwijl do hoofden
van allo delegatie* met inbegrip van dc
Duitsche delegatie voorbereidingen zullen
treffen om elkaar te ontmoeten en op de
zelfde wijce te conferecn-n als tot nu 1
gevolgd werd door de „Groote Zeven".
Verklaringen over de eon-
ferentie in het Lagerhui*
door Macdonald.
In 't Lagerhuia heeft de Britache premier
op beknopte wijze de punten van do inter-
geallieerde overeenkomst medegedeeld.
Het zeido dal er voorbereidingen gecrof.
fen zijn om een commisaio van ze» op te
ricla<ci waarin evenveel vertogonwoordi-
«ore van Duitschland al* van do geallieer
de regocringen zitting 2ulien nomen, om
de betalingen in natura le regelen in
eeneieinming met de bepalingen van het
experts-rapport en om een goede cn gere
gelde levering to verzekeren. Bet U. naaz
spr. zelde, van essentieel belafig om bet!
of ander mechanisme in het leven te
roepen met behulp waarvan het Dawes-
rapport zal kunnen worden uitgeroerd en
tevens om to voorzien in de veiligheid er
van. Daarom had men er ten eerste voor
gezorgd dat de commissie eenparig een Sn
gebreke blijven der reparatie* moet vast
stellen of indien zij hiertoe niet in etaat
is, kan cij beroep doen op een lichaam van
drio personen, die eenstemmig door do
commissie moeien worden benoemd, of
indien dit geen succes heeft, op den presi
dent van het Internationaal Gerechtshof te
'e-Draventiage.
Ten tweede zijn, wat het hegien van
sancties betreft, de geallieerde afgevaar
digden overeengekomen, dat zij moeten
handelen als trustees voor alle belangen
die door de experts zijn geschapen en
vooral ge^n schade mogen veroorzaken aan
de veiligheid der leening. Ten derde zulle©
geschillen inzake de interpretatie van het
experts-rapport verweren worden naar «11
eornmi6fie van juristen. Ton vierde znl,
indien in do Transfer-Commissie de mee
ningen aan weerszijden gelijk verdeeld
zijn, dit punt door arbitrage worden be
slecht en door a-n commissie van «o
mhche deskundigen.
Tm rijfde «uilen geschil'rei tueschtn de
Transfer Commissie en de Duitsche regee
ring op voorstel van iedere partij verve
zij worden naar een arbitrator, die door
onderlinge overeenkomst benoeend zal
worden of door den president van het in-
tergeallieerdo hof.
I>e premier voegde bier aan tce, dat In
dien eenige regeering eenigen twijfel mocht
koesteren omtrent een of ander detail van
her experts-plan, drec regeering de voor
haar bestaande moeilijkheid mag verwij
zen naar de Commits:* van Herstel, die
op haar leurt genoemde moeilijkheid 0.-1
middellijk verwijzen zal naar «en «mmU
*ie samengesteld uit een generaal-agent
V'or de reparatiebetalmgea, en uit indut-
trieele lichamen.
In geval do Duitsche regeering of de
Commissie van Herstel bel niet eens zijn
wat betreft het rapport, dat hun zal wor
den voorgelegd, za! opnieuw gebruik wor
den gemaakt vaa arbitrage. Deze veilig-
heidumaatregelen zijn getroffen om a!le
partijen te. brreiligen voor «en beslissing
die 1-escBouwd zou kunnen worden als par
tijdig en onjuist. Alle geallieerde regeer in-
gen verkeeren In de hoop, dat het effect
van do overeenkomst in staat zal zijn om
aan beide zijden een nieuwe geest van ca
menwerking te scheppen soodar enkoio
vraagstukken die tot nu toe nos oiet kon
den behandeld worden, opgelost «uilen
worden door louter gedachtewisseling.
Besluitende zelde epr. dat voorgesteld
U om drie overeenkomsten uit te voeren.
Ten eerste een overeenkomst (u-schen do
Duiuche regeering cn do Commiisie van
Herstel inzake kwesties die binnen de be
voegdheid vallen van laatst genoemde com-
mire ie. Ten tweede een overeenkomst tu»
schon de geallieerdo regeerlugen cn de
Duitsche regeering inzake kwesties da ver-
eischen opgelost te worden door ren di
recte overeenkomst tuseohen de gsCilicer-
dc regeeringen en ten derde «cn overeen
komst tuevhen dc geallieerds regeeringen
t*r regeling vso kwesties vaa intersex!-
Jioerd belang.
Ik kan dit rapport niet besluiten, aldus
MacDonald. «onder mijn groote verplich
ting en bewondering »e uiten voor de ver
schillende afgevaardigden, experts-corn-
mit-if», er,j., die in een geee'. van loyale
invihikkclijkheid *00 hard hebben g<
bskl wn ren algcheole overeenkomst tot
stand te brengen.
1
McNeil. «Ie vroegere onderstaatssecretaris
voir Buitvoiandiche Zake® vroeg den pre
mier naar de sancties welke genomen zul.
lm worden in geval vxq «en in gebreke
blijven van Duitochlazid.
Do premier antwoordde dat bet op h«
oogenbük voor do geallieerdo regeeringe 11
onmogelijk li om, in geval zij daaromtrent
«Het tot overeenstemming zouden kunnen
komen, ieder voor zich een cigrn politiek
door te voeren. DU waa klaarblijkelijk niet
bevredigend. De premier legde er echter
den nadruk op. dat indien de goallieerden
izi oen toretand van eensgezindheid zou
den verkeeren voor «en ir. gebreke blij
ven w«d vai'greteld dat dit dc sleutel ia
voor do gansche situatie. Tol nu toe ie dit
niet mogelijk geweeet, nu bestaat er ze
kerheid daaromtrent.
Den premier werd eveneens gevraagd
of eenig deel van de leen mg gegarandeerd
was door do Ergolsche regeering en in
ggval dit niet coo is, welke veiligheid «t
dan voor de beleggers bestaat.
MacDonald antwoordde dat de geallieer
ds conferentie «liet onderhandelde over de
leening maar over een politieke overeen
komst welke im de opinie van hen, die
verantwoordelijk zullen zijn voor het ver
zoek aan bet publiek om in te teekenen,
voldoende veiligheid biedt.
Antwoordende op een vraag inzake de
kweetie van het recht van elke geallieer
de regeering om een afzonderlijke actie te
ondernemen in geval van een in gebreke
blijven van Duitsehlsmd, zonder die ac
tie toestemming te hebben verkregen van
de geallieerden, zeide de premier, dat hij
meer dan ooit overtuigd waa, dat 't stand
punt dat de Brlteche regeering te® opzich
te van deze kwestie heeft ingenomen, het
juiste is. Hij hoopte dat «ie geallieerde
overeenkomst een succesvol systeem van
arbitrage ia zich zal vereenigen.
Met betrekking tot het Verdrag van
Versailles zou epr. gaarne hetzelfde idee
willen toepassen zoo dat alle betwiste pun
ten inzake de clausules van daK verdrag
bijvoorbeeld verwezen zouden kunnen
den naar het Internationaal Gerechtehof te
's-Gravanhage. Doch epr. vreesde dat in
'den huidigen toestand, waarin de publieke'
opinie niet in dit laad doch elders
keeic, zulk een overeenkomst onmogelijk
zal zija.
Spr. hoopte vurig dat met een maand of
zes op dat punt een overeenkomst zal kun-
worden toereikt.
Verspreid nieuws
DE IERSCHE GRENSKWESTIE.
De minister van Kolómën Thomas
heeft ju het Lazerhuis een verkla
ring afgelegd inzake «Ie conferentie
die te Londen is gehouden tusschen
vertegenwoordigers der Engelsche re
geering, president Cosgray© van den
lerachen Vrijstaat en ministers van
Ulster met betrekking tot de lersche
grenskwestie. Spr. zeide niet te kun
nen modedeelen welke resultaten de
besprekingen hebben opgeleverd uit
gezonderd het feit dat CdSgrave zich
nader heeft, uitgesproken.
Spr. is van plan naar Dublin te
vertrekken, hij hoopt Woensdag a s.
aan bevredigende verklaring in het
Lagerhuis te kunnen
DE MOORD OP MRS. EVANS.
Interventlo van Amerika?
Uit Mexico wordt gesneld
De federale autoriteiten stellen krach
tige pogingen in het werk. de moorde
naars van mrs. Evans op te sporen.
De Araerikaansche zaakgelastigde,
die. zooals bekend, lijdelijk óe Britsche
belangen in Mexico waarneemt, heeft
een onderhoud gehad met den minis
ter vaa Buitenlandiche Zaken.
De Amcrikaansche gezant in Mexico,
Warren, heeft zijn ontslag bij Coolidgc
ingediend.
EEN OUITSCH-CRIEKSCH
INCIDENT?
Volgens een telegram uit Athene heeft
aldaar een incident plaats gehad, door
dat de Cricksche regeering cischte, fiat
dc Duitsche zaakgelastigde, Von
Schoen, bij de overhandiging vaa zijn
geloofsbrieven Fransch zou spreken.
Von Schoen zag daarop van de over
handiging af cn deelde mede, da: bij
met verlof zou vertrekken.
Kader wordt gemeld i
Volgens officicele mededcelingcn van
Duitsche zijde is er geen sprake van een
incident te Athene. Er werd niet ver
langd van den Duitschcn zaakgelastig
de, d«at deze bij de overhandiging van
zijn geloof;brieven Fransch zou spre
ken. De Cricksche regeering had
slechts den wcnsch geuit, in verband
met dc voortdurende ongesteldheid van
den president der republiek, de geloofs-
brieven na afloop van het verlof van den
zaakgelastigde in ontvangst te nemen.
OE STAKINC IN POOLSCH
O P P ER-SI L EZ lë.
Uit Kattowitz wordt geseind
De communisten hebben een levendi
ge actie georganiseerd cn pogen op
verschillende fabrieken in Opper-Silc-
ziii stormtroepen te vounen. Op mijnen
in het district Rytonik is gescholen op
beambten, die werkzaamheden verricht
ten, welke voor het behoud der mijnen
r.cgwdzakelijk 2ijn.
Zondag zijn vertegenwoordigers ider1
arbeiders naar Kattowitz ontboden om
reorganisatie van de commissio van
een-en-twintig te bewerkstelligen. Ver
tegenwoordigers van de autoriteiten
hebben zich naar Warschau begeven om
nieuwe instructies te halen.
De Poolsche minister van 'Arbeid heeft
wegens meoningsverschil in het kabinet
aangaande de crisis in Opper-Silezië,
zijn ontslag ingediend. Dit is evenwel
niet aanvaard.
SCHOTEN
EEN CEMEENTELIJKE STORTINC-
EN OPHAALDIENST.
In Uaurlein's Dagblad is terecht
melding gemaakt vau de plannen van
B. en W. van, Schoten, urn een voor
stel hij den ltaad ia to dieneu, ten
einde een Gemeentelijken Storting
en Ophaaldienst in te stellen.
Wat is de bedoeling leitelijk van
zulk een dienst?
Zulk een dienst heeft vele goede
zijden.
Doel is betalingen aan publieke
lichamen, gemeentebedrijven, voor
woniugbouwvereenigingen en parti
culieren, voor belastingen, retributiën
en andere stortingen per week of per
maand mogelijk te maken, waardoor
de bedragen, die men nu c-enmaal toch
heeft te voldoen, gemakkelijker be
taald worden en bij deu Gemeente
ontvanger binnenvloeien. De ingezete
nen kunnen zich dan .rijwaren te
gen allerlei onaangename dingen, als
daar zijn: groote betalingen in eens,
risico van vervolgingskosten voor niet
op tijd voldoen van belasting, wan
delingen maken naar het belasting
kantoor, enz.
Immers zal bij instelling van den
dienst de gemeente-ontvanger," die de
opgehaalde- of gestorte gelden regis
treert, de belastingbiljetten ontvan
gen en op tijd zorgen, dat de ver
schuldigde betalingen tijdig geschie
den, zoodat de termijnen ciet verval
len en dus vervolgingskosten fcCe nu
tot vrij hooge bedragen betaald wor
den) niet voorkomen.
Voor de deelnemers zit er dit
voordeel in, dar. door bijvoorbeeld we-
kelijksche betalingen met minder be
zwaren dan tot nu toe do belastingen
voldaan worden; dat zij niet bij de
inspectie oin uitstel van betaling be
hoeven te verzoeken, en zii oeen cent
méér betalen dan zij betalen moeien,
omdat de betalingen op lijd geschie
den, wat iegelijk voor het Rijk liet
voordeel heeft, dat betalingen 011 Uid
geschieden en er minder administra
tie kan zijn-
Voor de gemeente heeft het 't voor
deel van goedkoop kasgeld, tengevol
ge waarvan het, bij groote deelne
ming. weieens zpu kunnen leiden tot
belastingverlaging, omdat de dure
kasgeldc-n a 6 en 7 dan nie£ meer
noodig zijn.
In Zwolle is een dergelijke <üen-t
in 1921 reeds ingesteld. Het eerste
boekjaar van den stortingsdieusi liep
over 9 maanden. De omzet bedroeg
toen ongeveer i 880.000. Daar Zwol
le een provinciestadje is met pl.m.
36,000 inwoners (ongeveer 8000 gezin
nen) is dit resultaat inderdaad de
moeite waard.
In'Dan Helder is de 'dienst in 1922
opgericht. Aan dien dienst werken de
gemeente-Ontvanger, te.ens hoofd van
den dienst. 2 klerken en 4 boden,
die allen worden betaald uit den
dienst zelf. De financiën hiervoor
worden gevonden uit ontvangen ren
te van aan de gemeente Held?r in
rekening-courant geleende gelden, be
nevens provisie van het Rijk voor de
geïnde belastingen. Zelfs, zoo meldt
het verslag, behoefde niet eens aan
spraak to worden gc-maakt op het
maximum van 3 der voor het Rijk
geïnde belastiugpenningen.
Op 31 December 1922 waren hii den
dienst aangesloten 3415 deelnemers,
verdeeld in 1971 wekelijksche en 1444
maandelijksohe deelnemers»
Opgehaald werd aan de huizen
f 412.832.55: geilet w«zd 9190 28, to
taal over één jaar f 4.223.222.83.
In Zaandam werd do bestaande
storting- en ophaaldienst verbeterd
en bij verordening vaslgesteld door
len Raad dato 27 Maart 1923. Dove
erbetering was noodig, omdat uit
breiding van den dienst noodig was.
EERLIJK GEWONNEN.
Tot drie bekende luiaards zei een
grappenmaker
Wie van jullie het luiste ie. krijgt
©en kwartje.
Twee staken onmiddellijk de hand
uit, maar de dlerde sprak t Stop het
maar in mijn vestzakje.
Deze verbetering werd met schier
algemeene stemmen goedgekeurd.
Het blad „De Gemeente-financiSn"
schrijft zeer optimistisch over dezen
dienst en noemt dien een model voor
andere gemeenten-
Zoo zouden wij kunnen doorgaan,
doch meenen hiermee te kunnen vol
staan om te doen zien, dat met dezen
dienst inderdaad een perspectief van
niet gering belang wordt geopend als
tenminste aan den dienst door velen
wordt deelgenomen en de Iëiüfcr van
zulk een cüenBt voor zijn taak bere
kend is.
Een belangrijke besparing van admi
nistratie kan het gevolg zijn van zulk
een dienst. De inning van schoolgel
den, een kwestie op zichzeM hoe
wel van geen diepgaand belan™
krijgt op deze wijze een gemakkelijke
oplossing. Voor het betalen van elke
belasting, hoe.ook genaamd, kan ge
makkelijk een oplossing worden ge
vonden. die de huismoeders een loop
bespaart naar den ontvanger, zoowel
Rijks- al3 gemer-nle-onf.vanger: het
brengt tegelijkertijd financieel voor
deel in den vorm van niet meer beta
len van boetegelden.
Ik hoop dat de Raftd óók liet veel
zijdig voordeel inziet.
H. J. KLEIN, wethouder.
VELSEN
STUKKEN VOOR DEN RAAD.
De ministers van Arbeid. Handel
en Nijverheid en van Financiën, heb
ben bericht dat aan de woningbouw-
vereeniging „Velsen" 'n voorschrift is
toegekend van f 256:650. (Dit. is voor
de huizen die voor den sluisbouw
afgebroken moeten worden).
Aangeboden worden de 1ste sup
ple toire begrootingen 1924 van de
armbesturen schaalarrribeetuur
f 17640. R.K, armbestuur f 8000.)
- B. en W. vragen een crediet van
f 18750 voor aanleg van een tweede
hoofdgasleiding en het verleggen van
de waterleiding in den Hageliugerweg
en den Driehuizerkerkweg voor zoo-
ver die met. aephaltbeton beetraat
zullen worden.
- Voorgesteld Wordt afwijzend te
beschikken op een verzoek van de wo-
ningbouwvereeniging ..Bloemendaal-
Noord" om een uitkeering (van f700)'
voor bijdrage in de kosten van
plantsoenen en sintelpaden bij de hui
zen aan den Brederoodechenweg. B.
en W. meenen dat de kosten voor de
provincie hooren te komen.
BOUWVERGUNNINGEN.
Aan K. Dekker te Driehuis is ver
gunning verleend tot het bouwen
van een woonhuis met garage aan den
Velserduinenbuurtweg te Velseroord,
Aan Lindhout en de Waard te.
•IJmuiden ia vergunning verleend tot
het bouwen van twee woonhuizen aan.
de Hadleystraat.
Aan H. Keuris te Velseroord is ver
gunning verleend tot het bouwen van
vijf woonhuizen en een woon- en
winkelhuis aan de Trompstraat.
TYPHUS.
Te Velseroord is een geval van
typhus geconstateerd.
ARBEIDSBEMIDDELING.
Als werkloos ingeschreven 2 Aug.
1924:
Metselaars. 2 bankwerkers. 1
loodgieter, 1 electricien, 1 bakker,
57 diversen, samen 69 werkloozen.
RIKGR1JDERIJ.
De Ringrijders-Vereeniging ,,De
Prins" te Velsen besloot in hare ver
gadering dat alle paren 24 ritten
mogen rijden zonder af te vallen.
Daarna prijskampen. Zeer zeker zal
hierdoor de animo verhoogd worden..
De fraaie prijzen wordc-n bij den
heer H. H. Meyer te Velsen tentoon
gesteld.
Zie verder de aanplakbiljetten.
GOUD
VERSCHILLENDE 800RTEN UITVINDERS. RAMSAY, RUTHERFORD
EN SODDY. HET ATOOM-ZONNEST ELSEL. HOE MIETHE ER IN
8LAACDE. OF NIET. DE MAATSC HAPPELIJKE CEVOLCEN.
Ijf-en-twintig jaar gele- waarin hij weldra een dor voorraam-
Nog geen
den zou een bericht als dat, verspreid
door den Berlljnscnen professor
Miethc to: do onmogelijkheden be
hoord hebben. Geen wetenschappelijk
man van den naam en den .^tanaing"
van Micthe zou op dusdanige wijze
Zijn fatsoen te grabbelen willen gooien
en zijn wetenschappelijk prestige be
lachelijk maken. Daarom is het wel
eens goed dat van tijd tot tijd totaal
onbekende lieden de wereld doen op
schrikken door hun opzienbarende
ontdekkingen; die wagen er niet zoo
veel mee, van den beginno aan zijn
de deskundigen sceptischer en criti-
sther. de nieuwe ontdekking wordt
van aJle kanten aangevalion, feecritï-
eeerd cn. onderzocht; en al blijkt ze
daarbij soms heelcmaal onwaar te
zijn, bij zoo'n onderzoek komen vele
'de wetenschap verrijkende feiten aan
het licht soms. En is ze wèl waar, dan
is bet voordeel nog veel groot er na
tuurlijk. Zoo nu cu dan zijn er van
die wetenschappelijke onbekenden,
die plotseling tot groote vermaard
heid komen; Marconi was zoo iemand.
Grindel Matthews van den „Straal
des Doods" wordt er misschien
Maar zoo iemand is Miet.ho zeker
niet; die heeft zijn sporen op weten
schappelijk gobied al lang verdiend,
al blijft het zeker merkwaardig dat;
hij als betrekkelijke „outsider" op dit
gebied tot zoo verrassende resultaten
is gekomen, bij toeval eigenlijk en
'door scherp lotrischen gedachtengang
Want oorspronkelijk was hij opticus,
legde zich naderhand toe op de toe
passingen 'daarvan in de photogra
phic, toen ook op de photochemie,
ete autoriteiten werd. Behalve de uit
vinding van het magnesium of blik
semlicht staan nag massa's andere pa
tenten op photograpisch gebied op
zijn naam; vooral op hot gebied van
kleurenphotographie, al is het niet
waar, wat de Duitsche kranten be
weren, dat hij daarin onovertroffen
meester is.
Wanneer nu iemand met zoo'n
naam, professor aan de Technische
Hoogescnool te Berlijn cn directeur
van het best ingerichte pbotochemi-
sche laboratorium ter wereld met. de
bewering voor den dag komt: „ik heb
goud gemaakt" dan hoeft men dat na
tuurlijk niet dadelijk to geloovcn,
maar waarechijnlijk is het in ieder go-
val wol.
Toch moer men, zelfs al lijkt het op
het oogenbük vrij zeker, voorzichtig
zijn; er zijn te goeder trouw meer we
tenschappelijke vergissingen geweest,
dio den betrokken persoon toch niet
tot oneer strekten. Zoo meende reeds
in 1907 Ramsay door de inwerking van
radiurastralcn op koper het metaal li
thium aan te toonen, iets wat aan
vankelijk ook zeer geloofwaardig
schoen, maar naderhand onjuist lileek
to zijn. En conige jaren geleden
meende Rutherford door hetzelfde
middel stikstof te kunnen „stuk-
slaan" tot helium en waterstof. En
Rnmsav en Rutherford beteekenden
nog wel heel wat meer dan Miethc.
Het is wel aardig; in mijn eerste ar-
ikel in Haarlem s Dagblad, in Ja
nuari 1923 schreef ik: bij 'de goudma
kerij der alchimisten speelde het kwik
zilver een groote rol. En nu is het
merkwaardige, dat de intuïtie der al
chimisten bevestigd wordt door do al
lerjongste wetenschappelijke onderzoe
kingen: konden wij hot kwikatoom
dwingen om een van zijn elektronen
en een heel klein stukje van de kern
los te laten, dan waa er eon element
ontstaan, dat in chemisch opzicht ab
soluut niet. van goud te onderscheiden
zou zijn. F.n anderhalf jaar later
schijnt het inderdaad aan Miethe ge
lukt te zijn. Ik zeg met opzet schijnt,
omdat d« zekerheid nog niet grooter
is dan bij de proeven van Rutherford
cn Soddy met do stikstof. Dié twee
hoeren hebben in ieder geval de eerste,
bewuste omzetting van bet eene ele
ment in het andere bewerkstelligd
door invloeden van buiten. Want dat
elementen uit zichzelf in andere kun
nen overgaan, dat is al sinds de ont
dekking van het radium bekend, we
konden er alleen maar niets aao doen,
het ging vanzelf, en bij elementen
waar het niet vanzelf ging konden
we, tot aan Rutherford en Soddy, de
reactie niet aan den gang brengen,
Micthe nu schijnt er in geslaagd bij
kwik den boel aan den gang te krij
gen gedeeltelijk door toeval, in ieder
geval niet terwijl hij er systematisch
naar zocht zooals vorige onderzoe
kers. Omdat, zijn reactie-product nu
goud is, is zijn ontdekking maatschap
pelijk en daardoor voor het grooto
publiek van oneindig veel meer belang
dan het stukslaan van de stikstof,
maar chemisch niet, chemisch is het
eene element net zoo interessant als
het andere.
Wat is cr waarschijnlijk gebeurd?
Men neemt tegenwoordig aan dat eon
atoom een soort zonnestelsel is; om
een heel kleine kern, dio alle massa1
bevat, loopen een aantal elektronen,
die elk voor zich eenige duizenden ma
len 'richter ziju dan de kern. Vliegt er
zoo'n elektron uil zijn baan, uit hot
zonnestelsel weg, dan treedt er een
licht verschijnsel op en er ontstaat een
nieuw element. Soms, bij heel heftige'
werking, vliegt er wel eens een stukje
van de kern ook weg; dan ontstaat
er ook een nieuw element, maar het
stukje kern vormt in zijn eentje ook
een nieuw element. Aldus bij kwik: een
atoom kwik is 198 maal zoo zwaar ala
een atoom waterstof of zooals men
egt het .atoomgewicht van kwik ia
198. Verliest bet kwik een stukje van
de kern, met. het atoomgewicht 4. cn
een elektron Odit laatste doet voor het
gewicht niet merkbaar mee. want
een elektron is 2000 maal zoo licht als
een atoom waterstof) dnn- resulteert
een element met het atoomgewicht 19-4
en een elektron minder om de kern
hoendraaiend; dat element is het goud
tenminste een stof, die in chemisch
opzicht van goud niet te onderschei
den valt, een isotoop zooals men dat
noemt. Het kernstukje met het atoom
gewicht 4 vormt in zijn eentje een
nieuw element cn wel het helium.
Dit- stukslaan nu van 'r. kwik schijnt
ian Miethe gelukt te zijn 'door gediv
rende een zeer langen tijd een eter
ken electrischen stroom er door te la
ten gaan (en passant: Rutherford en
Soddv beproefden het met radium-
stralen of elecfcrisehe ontladingen in
'acuo, de stof wordt, dan als het ware
..gebombardeerd" met elektronen. Do
Vossische Zoitung zegt dat de Duitsche
wetenschap volstrekt geen „geweldig
bombardement" uitoefende en het
kwikatoom dan ook niet verbrijzeld
werd, maar gesplitst. Alle chauvinis
me a part. het „bombardement" van
Soddy is heel wat zachtzinniger dan
het doorleiden van een stroom van 200
Volt bij 1400 gra'den, en de Vossische
hoeft or dus heuech niet. ,,op te wij
zen" dat de Duitsche geleerde zooveel
„subtieler" werkte dan'de Engolschen,
dat is bare onzin en volmaakt onge
paste hoogmoed). Daarbij schijnt, een
deel van het kwik ontleed te worden
tot een zwarte stof, de zoogenaamde
elektrodenannslag en daarin zijn nu
eenige honderdste milligrammen goud
aangetoond. Toen dit voor het eerst
bij toeval ontdekt werd na gebruik
van een kwiklamp, ging Miethe syste
matische prceven nemen. Het kon im
mers wezen 'dat het kwik zelf yvat.
goud bevatte, wat mer. het meeste
handelskwik het geval i6. Ook zouden
de stroom toevoerende elektroden
goudhoudend kunnen zijn (of hij dit
nagegaan beeft, daaromtrent zijn de
berichten niet, geheel 'duidelijk, onzui
vere elektroden waren ook de oor
zaak van Ramsay's vergissing).
Hij ging daarom uit van kwik,
waarin bij analyse geen enkel spoor
goud ook maar aantoonbaar was en
ziet. na 200 uur stroomdoorvoer was
in het elektrodensüb een honderdste
milligram goud aantoonbaar. In elk
geval kon hij, zegt hij, het bewijs op
een voor eiken chfemicua afdoende wij
ze leveren. Uit het tot nu toe gepu
bliceerde is 'dit zeer zeker niet op te
maken; zooals gezegd, zijn elektroden
kunnen goud bevat hebben, of bet
glas van de lamp; en ook'is mogelijk,
dat zijn kwik toch niet, heelemaal
goudvrij was. Men moet niet- vergeten
dat het hier om razend kleine hoeveel
heden gaat; uit 5 kilogram kwik kreeg
hij 0.5 gram elektrodensüb en hieruit
0.1 tot 0.01 milligram goud; 'dus uit
5000000 milligram kwik hoogstens 0.1
m.g. goud. Als dat er van te voren in
zat was het niet aantoonbaar, 1 op
de 50 millioen, en nu is het mogelijk,
dat door het lange stroom doorleiden,
dat;_'t in 't kwik opgeloste goud gelei
delijk naar een van de elektroden ge
gaan is en zich daar heeft afgezet; en
0 1 m.g. goud in 500 m.g. elektroden-
slib is wel aantoonbaar, dat is maar
1 op de 5000.
Maar laten we hopen dat het hem
gelukt is; dat er geen twijfel meer
mogelijk is, is, gezien 'de tot nu toe ge
publiceerde resultaten, een leugen; ik
voor mij heb nog meer vertrouwen in
de proeven van Rutherford en Soddy.
Afwachten blijft de boodschap, als is
de ontdekking, wetenschappelijk van
groot belang. Maatschappelijk nog
niet het minst, uit 500 K.G. kwik a
3000 10 milligram goud a 1.8 cent
maken is nog wat. oneconomisch. Dan
ris het nog met geringer kosten uit het
zeewater te halen, waar het in veel
grooter© hoeveelheden dan 1 op de 50
millioen voorkomt. Daarom, Trans
vaal, Californië en Alaska behoeven
zich nog niet ongerud te maken.
Want wat zou het gevolg zijn als
men er in slaagde door middel van
een goedkoop procédé goud uit kwik
te maken Goud is thans ruw geno
men, 400 maal zoo duur als kwikzilver;
dan echter zou het kwik 'door de enor
me vraag geweldig in prijs stijgen en
het goud wat goedkooper worden.
Dat is op zichzelf wel aardig, maar
pas als het zoo goedkoop werd als
ijzer bijv., don had je er -wat aan. Niet
alleen dal. iedereen zich dan het ge
noegen zou kunnen gunnen van gou
den vaatwerk te eten, maar dan zou
men allerlei dingen, die men nu nood
gedwongen van onedele metalen
maakt, van het edele, niet roestende
en ona^itastbare goud kunnen ma
ken, zoodat het op elk gebied om zijn
duurzaamheid de meest uitgebreide
toepassing zou kunnen vinden van wa
terleidingbuizen, prikkeldraad, lam
pen, geleidingen, fietssturen tot gou
den laboratorium ,,glas"werk en keu
kengerei toe.
Maar zoover zijn we. nog niet,'en
de directie van do Nederlandsche
Bank behoeft, zich nog niet- te veront
rusten over het waardeloos worden
van haar metaalsaldo. Want, dat zal
een van de verstrekkendste gevolgen
zijn, de waardeloosheid van de dek
king der bankbiljetten en het kan wel
eens wezen, dat het geheele economi
sche leven daardoor op zijn kop gezet
werd en dat we een crisis kregen die
zich tot de huidige verhoudt als do we
reldoorlóg tot een straatjongensruzie.
De zegeningen van de natuurweten
schap konden wel eens onverwachte
funeste gevolgen hebben wat dat be
treft. Voorloopig zouden we meer heb
ben aan iemand die uit het koolzuur
en de waterdamp van de lucht zet
meel knn opbouwen, iets wat het klein
ste plantje tot stand brengt en wat
alle chemici bij elkaar nog niet kun
nen.
J. J. LULTTENo
