HAARLEM'S DAGBLAD
Buitenlandsch Overzicht
Sport en Weistrpen
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
DINSDAG 9 SEPTEMBER 1924 - DERDE BLAD
VAN KUNST EN KUNSTENAARS.
No. 144.
Bakker Korff
De mate van populariteit onzer
beeldende kunstenaars kunt gé vaak
aflezen uit, het gebruik dat. wij van
hunne namen maken, zoo wij in onze
dagelijkscko eynvorsatiê van tijd tot
tijd ons genoopt acliten van een zeker©
kunstkennis thane ctJ1 blijk i0 ge-
veu. Hoeveel luchten van Jaap Marie
hebben wij in do afgeloopon Augus
tusmaand, dia rijk aan ai wisseling van
zoiiaeschiipi eji regenbuien was, al
niet kunnen waarnemenHoeveel
-Mosdags hebben de Zandvoortsch©
badgasten, op weekisch© dagen, als
liet strand stal wuo en een zeldzame
bomschuit, misschien voor de gele-
geulieid, was blijven liggen. «1 niet
opgemerkt! Als het over c-.-n paar
maandêa weer eens sneeuwen gaat, en
in d© volkrijke achterstraten zich dun
spoedig ©en broiig© modder formeert,
kunnen we de Breitner*e weer tellen
en als ergens een lieve otide burger
juffrouw met een Quderwetache muts
op bet hoofd, met al haar gezellige
prulletjes bl] een zedig lichtend vlam
metje in het komfoor, op het trekken
van haar thee zit to wachten, zeggen
wijnet ©en Bakker Korffje.En zoo is
het. Als wij aan Bakker Korff don
ken, zien wij oud© dame© met uiterst
gecompliceerd© witte mutecn met lan
ge linten, een glimmende theestoof
naast ©n een onderdanige dienstbar©
tegenover haar die deemoedig do wijs-
heal «t.iAfc nf te wachten, welke haar
me«tter©s daar dadelijk over haar
bederió* hersens zal uitgieten. In af
wachting houdt zij «te groene besteed
ster stijf tegen den boezem gedrukt ©0
aan haar pink zit ©Li vaatgegroeid, een
kolossale huissleutel zoo-tanig een©
als men, vroeger nog. op ©en kuesen
aan den veroveraar ©ener vetting of-
freerdo waarmee zij straks, na de
boodschappen, weer zelf haar woon
stee. -waar zij niet anders dan v©or
.boodschappen" en bij gelegenheid
barer eigen begrafenis, uitkomt, mee
ontsluiten zal. Ynle-sloten, vacantic
voor de booijen en gebrek nan dezelve
heeft- Bakker Korff nooit kunnen uit-
becMennog in zijn tijd kende men
slechts binnongrendela. o©na in d©
maand een kerkbeurt, en het nichtje,
dat tante opvolgde, als deze een beetje
boeon te slijten. En toch en daar
is het ons ktmotmeiuched toch maar
om to doen, was dat eon schilder
achtige tijd. een bootje minder frisch
en rauw dan de zeventiend© eeuw
maar wol weer erg intiem, erz kleu
rig en, indien dan niet jubelend, toch
wel amuwuit. Voor do oude dametje*
zeker... en do anderen waren ook niet
zoo bijster ontevreden.
Op den 31 en Augustus 1924 werd
'Alexander Bakker Korff go toren en
flatii' hii het b©st© deel van zijn leven
to Leidon gewoond heeft is het in het
Museum van dio «ta/r, «lat men het
gelukkige denkbeeld booft uitgevoerd
orn tot den 21en September, zooveel
mogelijk van Ivct thans verstrooide
werk van Bakker Korff bi reen te bron
gen en te ©xposeeren. I)io tentoon
stelling is j.l. Zaterdag geopendbe
vat cou vijftigtal, meeat klein© schil
derijen en een paar dozijn toekeningen
en naar Leiden niet zoover uit onze
buurt- ligt. kan ik mijn lezers wel aan
raden die verzameling te gaan zien.
Men heeft dan ££.n ongezocht© aanlei
ding om zoo men dit althans nog
niet gezien had meteen de uitbrei
ding van het oudo museum. de
I.aockenhal. in oogenscnouw to ne
men, uitbreiding mogeliik geworden
door de bekend" Pope-Stichting. Bij-
Pa allo Hollandwho musea hebben
hun Korffka afgestaan. ©v-nal* alle
Jiereikbare part iailioren. Ui? Haar
lem vond ik r niet*. Wat zeggen ons
nu a! deze ruecetorwerkjos van
kleine kunst, of kahinetkunst als d«t
woor»! u aangenamer klinkt? Ho©
schijnt on® op liet ©ogenblik do fi
guur van Bakker Korff als Schilder
toe? Is het juist «fat, hij bijna gere
geld boven David Bles wordt gesteld
En niet onbillijk tegenover dezen laat
ste Dit zijn allemaal dingen waar
mee men zich kan bezig houden en op
welke vragen ik elders antwoord ee©f,
ma'r voor het ©ogenblik willen wij die
laten rusten om alleen te genieten van
hetgeen hij ««geven heeft. Hii was
met Bles en anderen leerling van Kru-
seman geweest en daarna naar Ant
werpen gegaan. De invloed van Ant
werpen ov de 19e eeuwsohe Holland-
scho scliildera is in al zijn omvang
nog nooit vastgesteld, geloof ik. Aan
het hoofd der Akademie stond toen
Wappers en Bakker Korff mocht dan
verder het is Vosmeer die liet ons
meedeelt nu en dan zijn werk p.an
Nicaise de Keyser laten zien. Zoo ko
men zijn eerste groot© schilderijen,
het, sterfbed va" Fred enk Hendrik en
de kindermoord to Bethlehem geheel
uit den Jusloriscli xomanfcisclien JtoeJc
waaien en zijn eigenlijk ook in hun
soort vrii middelmatig. Men kan zich
«laar van nu ook to Jenden overtuigen.
Doch via een i gen Beiswch-Franschen
invloed komt toch. na 1856 ongeveer,
do eigenlijke BakkerKorff los, hij
specialiseert zich op liet kleine genre-
schilderij en beperkt zieli daarin in
betrekkelijk eugen kring steede de
oude dametjes mot de steeo's talrijker
wordende requisiet©n op een fabel
achtige wijze doch wordt daarin-dan
ook de onovertroffen meester, SteedB
zijn het zijn ongetrouwde zueters, die
hem tot model dienen, steeds is liet
jijn vorsünijding antiquiteiten en
Curiositeiten die hij om haar heen
rangschikt of er hunne bedoening mee
tracht t© verlevendigen. Persoonlijk
zijn m!| dio schilderijtje© liet liefst,
waar hij rnet zijn potj'es en pannetjes
hot spaarzaamst omgaat on al zijn
kracht aan liet mooi© schilderen van
één of twee figuurtjes geeft. Masr
voor do liefliobbora in lu-t algemeen
g- -iprokc.il, kin er niet genoeg op-
st.aan. ,,Do tantes gaan op reis" en ge
kunt -.i niet voorstellen wat ze alle
maal in te pakken hebben. Een oude
tante is ziek.... en wat er om haar
heen gezot wordt om haar op t© vroo-
liiken ge kunt u er geen donkbeeld
van vormen. „De dochter van don
held" heet een ander grootcr schilderij
met zeven figuren, en als ge goed telt.
vindt ge op «uit work misschien wel
zeven van elkaar onafhankelijke stil
leven* uir allerhande curiositeiten sa
mengesteld.
Maar dat is iuist waardoor Bakker
Korff zich de liefde van het publiek
verworven hooft. Hij ]ie«ift dat pu
blick mijns inziens wel wat te veel
toegegeven, maar hij is toch altijd in
do -uitvoering van zijn werk een
kraan gebleven. Wie dat voor zich nog
bewezen wil zien, lette eens op «-en
opmerkelijk stuk ie, waarin alle
menzchfiguur gemist wordt en alleen
een miniatuur-stilleven van allerhan
de glaswerk tegen een spiegel uit. ge
schilderd werd. Dat is zoo kostelijk,
zoo spoclsch-YOornaam gemaakt, dat
ik het bijna het móóiste van de ge-
heelo expo©it ie vind. Maar dut is
misschien wat overdreven, en in mijn
vreugde van iet© overwachte t«» kun
nen bewonderen, neergeedireven. Men
gu echter zelf in Leiaon mijn sugges
tie» oen* controleeren. En zich ver
kneuteren na» de dametjes, die zitten
en staren naar hun palmenpot, het be
weeg l>eluren van hun goudvischjes,
malkander een brief voorlozen, een
wijntje inschenken, de toekomst voor-
spellen on Salomo'© Hooglied inter-
preteeren. Of wel m<-n geniete van hun
zitten als uitdraagster te midden
hunner kleurigo kostbaarheden, uls
keukenmeifjo met hot prachtig te
poeteen koper, als trOOöUter bij do nog
jonge weduwein liet kort van de gc-
i-.i ele sfeer waarin een Bakker Korff
ademde en zich rijk voelde. Plus-
gchaert heeft eer.8. nog al aardig, ge
zegd. dat- Rakker Kórff's werk begrij-
peüiki-nvi s in leiden ontstaan kon-
Nergens andere? Maar natuurlijk. Tk
geloof dat ook wij Haarlemmers, met
vrucht cn genot tot Leiden kunnen
opgaan.
J. H. DE BOIS.
MACDONALD HOUDT EEN LOFREDE OP HERRIOT,
DE PLANNEN VOOR DE BEPERKING DER BEWAPENINC.
DE SCHULDQUAESTtE AAN DEN OORLOC WEER OPCEBORCEN?
Nu MacDonald en Herriot weer uit
Genève vertrokken zijn, is do belang
stelling voor de vergadering van den
Volkenbond sterk geluwd.
Er wordt nog wat correspondentie-
werk afgedaan.
Het wachten is nu op de internatio
nale ontwapeningsconferentie.
De drieledige formule van Herriot
inzake arbitrage, veiligheid en ontwa
pening wordt algemeen te Parijs be
groet als de vertolking van de gevoe
lens der Fransche natie. Daarom is het
niet te verwonderen dat, terwijl MacDo-
nald's rede in Frankrijk ongunstig werd
beoordeeld, het antwoord van den Fran-
schen premier zijn vrienden tot extase
brengt en zelfs zijn tegenstanders tol
waardeering heeft bewogen.
De Fransche internationale politiek
kan allcea worden begrepen als men in
aanmerking neemt, dat zij voortvloeit
uit vrees voor en wantrouwen tegen
Duitschland.
Als Frankrijk zich blootstelt aan de
beschuldiging van militarisme en een
politiek van annexatie in de Roer, ge
schiedt dat alleen omdat dit land aan
het natuurlijk instinct van zelfbehoud
gehoorzaamt, De massa van het Fran
sche Volk wenscht geen herhaling van
den oorlog. Het droomt niet van impe
rialisme en annexatie. Frankrijk ver
langt in vrede te leven. Maar zonder
veiligheid is geen vrede mogelijk en
zonder wegnemen van de vrees is geen
geest van vertrouwen bestaanbaar, hoe
MacDonald ook mag spreken. Zoolang
Duitschland een gevaarlijke schaduw
over Frankrijk werpt, zoolang zullen de
bajonetten op het geweer gehouden wor
den. Arbitrage en ontwapening zijn
naar de meening van Frankrijk niet vol
doende tot verwijdering van die scha
duw. Fratjkrijk meent goede reden te
hebben, Duitschland te wantrouwen.
Maar maak den rechtvaardige machtig
en den machtige rechtvaardig, dan zal
Frankrijk zonder vrees op het pad der
ontwapening de andere naties volgen,
en zich onderwerpen aan de uitspraak
van den Volkenbond en het Internatio
nale Ilof. Dat is het Fransche commen
taar op de debatten te Genève.
Dc Engelsche pers is vol waarde©-
ring over de belangrijkheid der door
de Volkenbondsvergadering genomen
beslissing, n.l. de aanneming met
algemcene stemmen van do Fransch-
Engclsche resolutie betreffende arbitra
ge, ontwapening en veiligheid.
De „Sunday Times" zegt„De Ver
gadering te Genève heeft.door deze zoo
nauw verbonden kwesties onder de com
petentie van de Volkenbondsorganisaties
te brengen, een belangrijke definitieve
:.tap gedaan ten einde een vrcdesinstel-
ling in het leven te roepen ter beslcch-
fing van internationale geschillen."
Volgen» de „Observer" heeft de En-
gclscb-Fransche overeenkomst, het
resultaat van wedcrzijdschc conces
sies, hun gelijk gegeven, die hun hoop
hadden gevestigd op de hartelijke en
v«Tioenendi» houding van beide pre
miers gedurende hun besprekingen. De
beslissing, welke te Genève op een der
gelijke enthousiaste wijze is genomen,
is te beschouwen als de voorlooper van
een nieuwen grondslag voor den vre
de, die ongetwijfeld alom in den lande
zal worden toegejuicht,
MacDonald ovar Herriot.
In do interviews, die MacDonald
vóór zijn terugkeer nanr Engeland
aan verschillende journalisten toe
stond zeido hij o.a. nog, dat hij voor
nemens is na een bezoek aan Dunde©
te hébben gebracht, naar zijn geboor
teplaats, Lossiemouth in Schotland
terug to keoren. Hoe lang hii daar
nog zou kunnen blijven, wist hij niet.
MacDonald logdo or den nadruk op,
dat t© Genève de grondslagen ?.ijn
gelégd voor den wereldvrede en dat
het. optreden van Herriot daartoe
veel heeft bijgedragen. Hij noemde
d« door Herriot gespeelde lol „schit
terend". Onze opvatfcine«'n waren niet
geheel dezelfde, zeide hij, maar wij
hebben dozo meeningsverschillen voor
gelegd aan het rustiger oordeel van
twee commissies en wanneer deze met1
haar werk gereed zullen zijn, zal er,
naar ik verwacht, een internationale
conferentie voor de ontwapening .wor
den bijeengeroepen. Zeer veel zal ech
ter afhangen van de openbare mee
ning, die de pogingen der leiders
moet steunen, want dit is een aan
gelegenheid, waarbij de geheels we
reld belang heeft.
Aangaande de quaestie der militai
re sancties zeide MacDonald. Ik heb
mij verzet tegen een algemeen ver
drag, dat onder_ onbekende omstan
digheden van kracht zou worden,
maar ik heb mij voorstander ver
klaard van het waarborgen van de
veiligheid van een natie tegenover
een andere natie, die geweigerd zou
hebben zich aan arbitrage te onder
werpen. Dit zijn twee verschillende
dingen.
In ons vorig nummer is reeds ge
meld, dat aan de Duitsche regeering
Herriot ernstig aangeraden heeft om af
te zien van haar voornemen een nota
te publiceeren over
de schuldquaostle In den
oorlog.
Daarna heeft Herriot nogmaals een
waarschuwing aan den Duitschen rijks
kanselier gezonden. Wij lezen daarin
o.a.
„De Duitsche regeering is natuurlijk
vrij te doen. wat zij noodig achtwij
moeten cr echter op wijzen, van welken
noodlotligen invloed een dergelijke de
monstratie van de Duitsche regeering
zou zijn op den algemeenen poütieken
toestand en waarschijnlijk ook in het
bijzonder op den cconomischen en fi-
nancieelen toestand van Duitschland,
afgezien nog van de kwestie van
Duitschland's toelating tot den Volken
bond."
Een aantal Duitsche persoonlijkhe
den die de Volkenbondsvergadering te
Genève bijwonen, hebben aan de Ber-
lijnscho regeering een telegram gezon
den om de officieele Duitsche verkla
ring inzake de schuld aan den oorlog
niet te verzenden.
Nader wordt nog uit Berlijn geseind
De démarche van den Fracschen am
bassadeur in de quaestie van de schuld
aan den oorlog (die officieus onder
steund werd door besptekingen van
andere vertegenwoordigers der Entente
te Berlijn met staatssecretaris Von
Maltzahn) heeft in de Duitsche pers
groote beroering veroorzaakt. Daar
alle regeeriagspartijen, ook de sociaal-
democraten, icn overhaast afzenden on
der de tegenwoordige omstandigheden
als hoogst ongewenscht schijnen te be
schouwen, kan met vrij groote zekerheid
voorspeld worden, dat de ministerraad,
die begin volgende week over deze
quaestie zal beslissen, tot het besluit zal
komen dc veel besproken verklaring
die eigenlijk niets nicuwfc geeft, daar zij
in soortgelijken vorm vroeger reeds door
rijkskanselier Bauer en liter door mi
nister Simons afgelegd is voorloo-
pig maar in portefeuille tc houden,
vooral omdat zij immers toch slechts het
product van den binnenlandschen poli-
ticken „Kuh-handcl" in de crisis-
week is.
In tal van artikelen in de Duitsche
bladen wordt voorts de quaestie be
sproken of Duitschland al dan niet een
verzoek tot opneming In den Volken
bond zal doen. Het zijn vooral de so-
ciaal-democraten, die een spoedig in
dienen van een dergelijk verzoek met
kracht bepleiten. Ook de democratische
bladen gelooven, dat men in dit op
zicht niet veel tijd te verliezen heeft.
De nationalistische pers daarentegen is
van meening. dat het beclemaal geen
haast heeft. Zij stelt zich van de opne
ming van Duitschland in den Volken
bond niets voor en gelooft, dat men er
even goed buiten kan blijven.
Verspreid Nieuws
DE BURCEROORLOC IN
CHINA.
Een bericht uit New-York meldt, dat
volgens berichten uit Sjanghai in de
voorsteden dezer stad gevechten zijn
begonnen.
Tsjang Tso Lin, de dictator van
Mantsjoerije. heeft den oorlog verklaard
dc regeering te Peking.
BOTSING TUSSCHEN COMMUNIS
TEN EN DE POLITIE.
Een Wolffbericht uit Greiz deelt
mede, dat aldaar een botsing heeft plaats
gehad tusschen de politie en communis
ten, die met rode vlaggen, zingend de
straten doortrokken. De politie dreef
de betoogers met gummistokken uit
een. Eén aantal menschen werd ge
wond.
ERNSTIGE BOTSING TE iRUNS-
V/IJK BIJ EEN BETOOCINC VAN
OEN „STAHLHELMBOND".
Op den landdag van den „Stahlhclm-
bond" te Brunswij'k, die Zondag onder
deelneming van Stahlhelmgroepen van
buiten plaats vond, waren ongeveer
15.000 „Slahlhelm"-manen verschenen.
Het kwam herhaaldelijk tot ernstige
botsingen met communisten en anders
denkenden.
Op een vrachtauto, waarmede
„Slahlbelm"-mannen van buiten zich
naar het station begaven, werd mei
ontplofbare stoffen een aanslag ge
pleegd, waardoor verscheidene „Stahl-
helm"-mannen ernstig gewond werden,
zoodat zij naar het ziekenhuis moesten
worden gebracht. Op verschillende an
dere plaatsen der stad kwam het bij
optochten van „Stahlhelm"-mannen tot
vechtpartijen, waarbij verscheidene per
sonen gewond werden. De.politie moest
herhaaldelijk met de blanke sabel op
treden en verrichtte verscheidene aan
houdingen.
Een tegenbetooging van den Rijks-
bond „Schwarz-Rot-Gold" verliep zon
der cenig incident.
EEN WAPENSTILSTAND CESLO-
TEN IN AFGHANISTAN?
Er is bericht ingekomen, dat er in
het dal van Khost (het tooneel van den
opstand) een wapenstilstand is afge
kondigd en dat er vredesonderhande
lingen zijn begonnen tusschen de Af-
ghaansche autoriteiten en de opstande
lingen.
DE STRIJD IN MAROKKO.
Nieuwe nederlagen der
Spanjaarden.
Uit Tanger wordt geseind:
De Spanjaarden trachten langs den
oever van de rivier, welke langs Ta-
toean loopt, versterkingen en blok
huizen aan te leggen. Ook' de stad
Quitzan werd versterkt.
Een poging om een post te vestigen
te Beni-Salan mislukte echter wegens
heftige aanvallen der Mooren, De
Spaansche troepen, welke de werk
zaamheden beschermden, leden hier
bij zeer groote verliezen, onder de
gesneuvelden bevindt zich de bevel
hebber.
Volgens het laatste nieuws van Te-
toean trok een troep onder bevel van
generaal' Qtieipo de Llono op tot Dor
ben Karrich, op vijf mijl afstand van
Tetoean. De colonne bracht daar den
nacht door en trok den volgenden
morgen de colonne tegemoet, welke
onder bevel stond van generaal Ri-
quelme, die teruggetrokken was uit
Sokel Arba, een belangrijke positie
halverwege Tetoean en Sjesjoéan. aan
den hoofdweg, Toen beide colonnes
na de ontmoeting zich gezamenlijk
terugtrokken, werden ztj hevig aan
gevallen en leden zware verliezen.
De colonne van generaal Riquclme
is dagenlang van Tetoean afgesneden
geweest, hoewel het officieercommit-
ntqué te dien opzichte riet duidelijk
is. Sokel Arba is geheel opgegeven,
zoodat er geen Spaansche strijdmacht
meer is op dit gedeelte van den weg
van Tetoean. Het Spaansche garni
zoen Ie Sjesjoeon moet geïsoleerd zii"
en door den vijand ingesloten. Ook
ten Oosten van Sjesjoean wordt ge
vochten, waarhij de Spanjaarden
eveneens verliezen leden.
Via Gibraltar wordt, uit Tanger ge
meld, dat de spoorlijn «usschen Cen-
ta en Tetoean over een afstand van
een mijl is opgebroken, terwij] de
teelfoon en telegraafpalen worden
omgekapt.
Een officieel communiqué luidt. Tn
de westelijke zone heeft generaal Re-
quelmo het blokhuis van Kerikora
van levensmiddelen kunnen voor
zien. Hij heeft contact, gekregen met.
generaal Quopollano en heeft voorts
Zin at© ontruimd, met verlies van ne
gen gewonden. De vooruitgeschoven
positie van Oeallaoe bad een lichten
aanval^ te doorstaan. De sterkte van
Kalea is ook door den vijand aange
vallen. Hii werd 'echter afgeslagen.
De verschillende «verliezen 'der opstan
dige stammen bedragen ongeveer 400
dooden en 100 gewonden.
DE STAKINC TE LENÏNCRAD. 7
Een opstand uitgebroken?
Via Helsingfors wordt een bericht
gemeld, over een opstand te Lenin
grad, welke met een staking zou zijn
aangevangen, waarbij de staat van
beleg werd geproclameerd.
Het bericht zegt. dat de roode troe
pen zouden hebben geweigerd op de
stakers te schieten.
liet Foreign Office heeft echter nog
geen officiële bevestiging van deze be
richten ontvangen,
Schieten
MAAT EN GEWICHT
VAN SPAANSCHE DUBLOENEN, GOUDEN RIJDERS EN VORSTEN
ALS VALSCHE MUNTERS. CREIN, SCRUPEL EN DRACHME. HET ME
TRIEKE STELSEL. DE WET VAN 4 MESSIDOR VII. DE ARCHIEFME
TER, LE PROTOTYPE INTERNATIONAL EN HET ARCHIEFKILO-
GRnM.
In den goeden ouden lijd had niet al
leen ieder vorst of staatje of ridder of
stad zijn eigen munten en muntstelsel,
maar ook had ieder zijn eigen stelsel van
maten cn gewichten, die naar zijn eigen
mcening natuurlijk voortreffelijk waren,
maar waarvan zijn buren even natuurlijk
niets wilden weten. Dat was do lijd in
het muntwezen van de dubloenen, de
florijnen, dc rozenobcls, de duiten, dc
Vlnnmsche mijten, dc Carolusscn, dc
livres en men moeit al een zeer be
kwaam man ziin om van al dio munten
de waarde te kennen en...- zc te kun
nen toetsen op echtheid, wat in die goe
de dagen, toen zelfs dc vorsten zich niet
ontzagen op groote schaal munten tc
besnoeien cn te vervalschen, een eerste
vcrciscbtc was. Vooral de Italianen wa
ren in den geldhandel zeer bedreven cn
dc beroemde familie der Medici, de her
togen van Florence, had tot stamvader
den grootstcn wisselaar en geldman
van Italië.
Maar ook wat betreft maten en ge-
wichtcn heerschtc de meest tcugellooze
„fantasie" zou ik haast zeggen cn ieder
stadje of staatje hield er zijn eigen stel
sel op na, zelfs in onze al betrckkeliik
vroeg tot eenheid gekomen Vereenigde
Nederlanden. Een Rijnlnndsche roede
was wat ander: dan een Amsterdamscbe
en deze weer wat anders dan een
Utrechtsche of een C-raafschapsroede.
En dan had je nog bunders, morgen,
vademen, ellen, duimen, strccpen, die
ook weer overal verschillend waren.
Daar kwam nog bij dat vele neringen
en bedrijven ook nog weer hun eigen
maten en gewichten hadden en dat een
zelfde naam soms verschillende in-
houds- of vlaktematen aan kon duiden.
De korenmeters hadden hun eigen stel
sel (schepels), do handelaars in vloei
stoffen (olieSn, teer enz.) weer hun
oigen inhoudsmaten, enz. Do apothe
kers hadden weer hun eigen aparte
gewichten, met fraaie Gricksche of La-
tijnschc namen betiteld, a's bijv.: Libra
i pond ofte 12 oneen medicinaal ofte
16 oneen Burgerkoopmansgewicht ofte
anderhalf vierendeel van een mengelen-
medicinaaldan het half pond ofte jibra
scmis, sivc selibra het once of uncia
tweo lood een drachme ofte c*n vieren,
deel loodseen scrupel ofte scriptulus
ofte derdendecl van een vierendeel
loods, cn tenslotte een granum ofle
grein. Alleen die apolhekersgewichten
waren feitelijk vrij internationaal en de
namen (niet de er mee aangeduide ge-
wichtshocveelhedcn) worden nog op den
huidigen dag in Engeland en_ Amerika
gebruikt.
Ook dc typographic had en heeft zijn
eigen stelsel, dat dateert uit het laatst
van de 18de eeuwde onderlinge ver
houdingen worden er bepaald in Angus-
tijnen of cicero's en een augustijn telt
13 punten (2660 typografische punten
gaan cr op 1 Meter) en men spreekt
dan ook van een zooveel punts-lctter om
dc maat aan te geven. Het groote voor.
deel is dat het twaalftallig is, dus
veel deelbaardcr dan ons gewone tien
tallig stelsel en ik geloof daarom niet
dat de drukkers cr gauw afstand van
zullen doen, vooral niet omdat het in
ternationaal is en aan hun vak, beter
mag ik zeggen hun kunst, een eerwaar
dig cachet verleent.
Maar do meeste v?.n die oude bona-
mingen gaan cr toth uit; bijna nie
mand vraagt meer om een lood kaneel
of om zooveel verrel katoen en dc melk
boer kijkt niet meer verbaasd, zooalï
vroeger, als je hen om een halve Liter
vraagt, instede van om een halve kan.
En de groenteboeren die vroeger aard
appelen en boonen per kop verkochten,
zijn nog verder gegaan en berekenen
nu hun prijzen naar Liet gewicht. Nu de
eieren nogi Alleen in den groothandel
woiden de namen last en crim en sche
pel nog wel eens gebruikt voor granen,
maar ook daar dringen de hectoliter en
het kilogram of de centenaar steeds
meer door. Aan don ecnen kant is het
jammer dat door die nivclleering al die
aardige oude vaktermen, dio ieder be
roep zijn eigen cachet gaven, er zoo
uitgaan en aldus onze taal verarmt,
maar aan den anderen kant spreken de
eischen van de praktijk die een snelle
en vergelijkbare prijsberekening ver
langen steeds luider.
Daarom is het jammer dat twee
zulke machtige, op velerlei gebieden
aan de spits gaande landen als Enge
land en Amerika, nog maar steeds aan
hun vele oude stelsels blijven vasthou
den en vooral van het vooruitstrevende
Amerika is dat tc verwonderen.
Conservatisme? Traditie? Of komt
het omdat ze zelf bet Metrieke stelsel
niet hebben uitgevonden?
Dit stelsel, da* door vrijwel alle be
schaafde landen, laatstelijk Japan, alge-
meen gehuldigd wordt, is een van dc
goede vruchten der Fransche revolu-
tie. Van dc vele andcro nieuwigheden
die men toen poogde in te voeren (o.a.
dc kalender) bleek deze van zooveel
practisch nut dat ze na de revolutie be
houden bleef en door de meeste an
dere landen werd overgenomen. Grond
slag van dit stelsel is de Meter.
Velen weten dat hij op een of andere
manier van den aardomtrek afhankelijk
iszeer goed ingelichte lieden weten
zelfs dat hij het veertig nfillioenste deel
van den aardomtrek bedraagt. Ook dit
is niet waar! de Meter 13 eenvoudig de
door een aantal landen aangenomen
eenheid van leDgte en wel tot de lengte
van een te Parij's in de Staatsarchieven
bewaarde platte staaf van platina, lang
443.296 oude Parijsche lijnen of
0-513074 toises, bijna het veertig mil-
lioeDste van den omtrek. Dat is de
standaard en de eenheid van lengte, de
zoogenaamde Archicfmetcr. Waarom is
het nu niet precies een veertig millioen-
ste? Ik zal het u zeggen.
Die_ verandering van stelsel zat al
lang in de lucht en om een zoo groot
mogelijke cn zoo weinig mogelijk ver
anderlijke lengte-eenheid te nemen,
stelde men voor de aarde zelf als een
heid te gebruiken. Tot dat. doel hadden
twee Fransche geleerden, Méchain en
Delambre, met den voor dien tijd aller-
hoogsten graad van nauwkeurigheid
den boog van den meridiaan tusschen
Duinkerken en Barcelona gemeten en
hieruit den omtrek van de aarde be
paald. Die afstand is echter veel tc
groot om als eenheid te dienen en daar
om nam men het veertig millioenste
■an den totalen meridiaan als eenheid,
ervaardigde uit een zoo edel mogelijk
netaal platina een platte staaf met
zeer zuiver loodrecht afgeslepen eind-
vlakken. Bij o gr, geldt de lengte van
dien staaf als eenheid, de Meteral
dus vastgesteld bij de wet van 4 Mcssi-
dor de l'An VII (19 Juni 1799). Van 1
dien archiefmeter werden kopieën ge
mankt en die over verschillende landen
verdeeld, Nederland kreeg zoo een ijze-
Op de bestuursvergadering werd beslo
ten do navolgende wedstrijden tö houden
op 20, 21, 27 en 23 September a.s. Ln de
schiettent to Overveen.
1. Eiuxiivedfitrijd bc-staande uit: korps-
wedatrijd, Personeel en Vrijdbaam. Inleg
en prijzen zooals gewoonlijk.
lnviWitiewedstTijd, wellke gehouden
zal worden op buks en marga. Deelgeno
men kan worden door echietvereenagingen,
«burgerwachten en afdeelingen van den
vrij-v.'iUigeri landstorm met eerste en
tweede vijftallen.
Dc te houden wedstrijden zijn korps-,
personeel- en vrijebaan. Do inleggelden
voor korpsen bedragen f 1.50 voor eerst©
en f 1 voor tweede vijftallen. Per drie
deelnemende korpsen is ©en Pr'i6 beschik
baar. Vocrr porsoriedl zullen minstens 10
prijzen beschikbaar zijn op eik wapen.
Inleg i 1 en f 0.50 voor sieunserie.
De vrijebaan zal bestaam uii 3 schoots-
seric-s, Inleg f 0.2S p. s. Prijzen 60 der
inleg verdeeld over 20 prijzen. Voor dezen
wedbtïijd is torens bepaald, dat ieder
schuitter op vertoorn van 10 vrije baan-
eeries vam 56 of hoog er op buks of 33 of
hooger op margageweer onmiddellijk in
het bezit komt vani een zilveren dasspeldje
Men hoopt op een flinke deelneming.
Door den heer liommolaan is roods een
kunstvoorwerp toegezegd, terwijl ©en der
leden een zilveren kruis beschikbaar stelt.
Indien hot weer medewerkt, (kan deze
wedsurijd een aardig «succes worden voor
den Haarlcmedhen Bond.
UITSLAG NATIONALE WEDSTRIJD
K. O. N. S.-
Voorzoover de Haarlemmers betreft is
de uitslag als volgt:
Hoofdkorpswedstrijd geweer: 3. Gem.
Jouberl 212 p.; 5. Bloem. Oouiimamdo
Ecrewedst/rijd geweer: L J. 'A'. Bijkens,
Haarlem 43 p.
Vrijebaan geweer: 9. J. W. P. Fransos
83 p.; H. J. A. Rijkens e8 p.
Meesterschap schuitlerwedstrijd: 8. J. W.
F. Franeoo 85 cartons.
Korpswedstxijt8 Margageweer: 3. Gen.
Joubert, Overveea 283 p.
Vrijebaan Morga: 3. J. A. Eïjkcn6 108 p.
10. H. J. v. Tongeren, Vogelenzang 1C6 p.
Eerowedetrijd marga: 1. P. I. Boelen,
Vogelenzang 60 p. 3. J. A. Rijkens 59 p.
Korpswodstrijd buks: 2. Bloem. Com
mando 215 p.
Personeel buiks: 12. J. W. F. Fransod
46 p.
Vrijebaan buks8. J. A. Rijkens 89 p.
Korpswedstrijd1. Gen. .Toubert 237 p.
Vrijebaan pistool: 10. O. Eldenmane 80 p.
WAPENBROEDER.
PROVINCIALE SCHIETWEDSTRIJ.
DEN TE BLOEMENDAAL.
De voorloopige uitslag der wed
strijden, gehouden op G, 7 en 8 Sep
tember op de Militairenbaaien te
Overveen door de Provinciale Bur
genvachten in Noord-Holland, was
Maandagavond na sluiting, zes uur,
(behalve vrije baan) als volgt:
Afdeeling 1 Veteranen: le prijs
Haarlem met 424 punten in 214 se
conden; 2e prijs Amsterdam IV met
357 punten in 222 seconden, 3e prijs
Bloemendaal met 388 punten in 214
seconden.
Klasse A: le prijs Bloemendaal I
met 414 punte nin 234 seconden, 2e
Pfija Amsterdam IV met 406 punten
in 243 seconden, 3e prijs Haarlem I
met. 405 punten in 248 seconden; 4e
prijs Bloemendaal II met 390 punten
in 23ü seconden.
Korpswedstrijd met; scherp. Model
95 afstand 100 Meter:
le prijs Blaricum met 400 punten
in 420 seconden, 2e prijs Bloemen
daal I met 362 punten in 351 secon
den.
Vliegende vendels:
Tiaar),em met 418 punten in 263 se
conden.
Extrawedstrijd voor kringen.
ren copic, die als standaard dienst
moest doen voor alle hier te lande te
vervaardigen meters.
Bij latere en nog meer nauwkeurige
metingen bleek echter dat Méchain en
Delambre niet heelemaal juist gemeten
hadden en dus de archiefmeter niet pre
cies het veertig millioenste deel van den
aard-omtrek was. Wat nu to doen? Of
den archiefmeter veranderen en alle co-
pieën daar weer van, wat bij de uitge
breidheid die het Metriek stelsel in
verschillende landen al gekregen had,
practisch een onmogelijkheid was, öf
maar bij den archiefmeter bliivcn die
niet precies het veertig millioenste van
den aardomtrek is. Meg besloot tot het
laatste,
Maar met de vervaardiging van
ijzeren copïeën was men een beetje 1
derling te werk gegaaneen goed ver
slag over de verrichte waarnemingen
bestond niet eens en sommige landen
koesterden dan ook gerechten twijfel
over de juistheid van hun standaard
meter. In 1872 kwamen daarop afge
vaardigden van alle beschaafde landen
bijeen om tot overeenstemming te ko
men over de nu nieuw te vervaardigen
copieën. Men besloot ze te maken van
een legcering van platina en iridium en
ze in plaats van een rechthoekige een
N-vormig doorsnede te geven, bij an
derhalf maal grooter gewicht is dan de
stevigheid veertig maal zoo groot dan
die van den Archiefmeter. Verder zou de
afstand niet gemeten worden tusschen
de cindvlakken, maar men kraste aan
ieder uiteinde drie dwarsstrepen, ge
sneden door twee overlangsche groe
ven. De punten op de middelste dwars
strepen, midden tusschen de overlang
sche strepen gelegen zouden dan als
eindpunten gelden. Nu is het een onmo
gelijkheid om den afstand precies ge
lijk te maken aan de lergte van den
Archiefmeter, en daarom wordt het ver
schil zeer nauwkeurig uitgemeten en
op een attest, de zoogenaamde vergelij
king, bij de nieuwe copie gevoegd. Al
heeft men dan niet de preciese lengte
van den Archiefmeter, men weet dan
toch hoeveel de copie er van verschilt
in lengte.
De eerste dusdanige copie, in '1S89
gemaakt, „le prototype international"
wordt bewaard in het Pavilion de Bre-
teui] te Sèvres en is onlangs bijna ge
stolen, wat voor den dief een aardig
fortuintje geweest zou zijn, want er zit
al gauw voor een twintigduizend gul
den platina aan;
Daarna zijn er nog een kleine veer
tig andere copieën gemaakt, waarvan
ons land er cén gekregen heeft, met de
..vergelijking". Die copie wordt be
waard in de Technische Hoogeschool te
Delft en dient voor het ijken van alle
andere lengtematen. Daar bewaren ze
ook het standaard-kilogram, een copie
van het Fransche Archiêfkilogram. Dat
v.hs ook alweer (en is het niet meer),
het gewicht van een kubieke d.M. zui
ver water van 4 gr. C.tegenwoordig
scheelt het iets, maar men is ook alweer
bij het oude geb]even*en daarom is onze
eenheid van gewicht niet het gewicht
van een d,M.3 zuiver water, maar wel
het gewicht van een zekeren platina
cylinder, geheeten Archiefkilogram en
bewaard in de Fransche Staatsarchie
ven. Feitelijk is het Archiefkilogram
iets le zwaar, iets zwaarder dan x d.M.3
water. Na 1872 zijn er ook wat nieuwe
kilo-copicën gemaakt, maar Nederland
had een zeer goede platina-copie en
daar doen we het nog steeds mee. Want
de verhouding van onze copie tot het
Archiefkilogram is bekend met een 'dus
danige nauwkeurigheid, dat niet alleea
alle eischen van handel en indus
trie, maar ook aan de veel strengere van
de wetenschap voldaan is.
J. J. LUYTEN,
