Buiteniandsch Overzicht
StoomvaartlierlcMeii
Causerieën over Wetenschap
en Techniek.
HAARLEMS DAGBLAD - WOENSDAG 10 JUNI 1925
DE ZITTINC VAN DEN VOLKENBONDSRAAD.
ENCELAND EN HET VEILICHE1DSPAGT.
DE STRIJD IN MAROKKO.
DE TOESTAND IN CHINA-
De Volkenbondsraad.
Do We sitting van den volaentK.nda-
raad is ge©p«Jiü. l>e zitting.
ttc<- acn t-peansclun vertegen woorui-
ijuinonee ue Lóón worai geprest-
uejrd. zal waarschijnlijk slech-e
-..i duren.
In de ecrs.e vergadering besloot do
Itaud bet door de coutru.ecominls>i«
goedgekeurde ontwerp-volscnbowttoe
H rooting voor IIL'6 ougowtjz.gd aan d<
Volkenixjndsvergadenng over te leg
den, w aarbij de r. misleden zich ecu-
ic-r, als gebruikelijk. het recht voor
J ^hielden, in Sept in de vierde com-
iniseie a<-r Volkeuboudsvergadeiing
ijZigiugen voor te «tellen. Chamber
lain verklaarde reeds thans. d»t tic
Erigelsche regccrlng met eenige zorg
heef1 gc/ien, dat do uitgaven van de
1 ische volkenboncUKommis«ie
voortdurend toenemen en gaf te kon-
ju-a. dat do Engelsche veriegenwoor-
digers in de Volkenbondsvergaderiug
dit punt nader bespreken zullen. Hij
drong vooral aan op grootero beschot-
denheid in hc' zenden van gedelegeer-
d u naar interuataonale congrteeeo
over hvg.enische vraagstukken.
I». vcorzitt^r bracht hulde aan de
slachtoffers van bet auto-ongeluk in
i.rx- Libanon. Daarna besprak
Haad v killende vraagstukken
zake de I, i> deling der minderheden
,ii ;ct Naburige "osuen en nam hij
kennis van J„ Turkeoh-Griekeche over.
eenkomst in zako hel eucumeniÊch pa
triarchaat.
De Volkonbondtraad behandelde la
ter de reeolune van het financieele
comité betreffende de vei'langene van
Oostenrijk cn Hongarije. Tot llonga-
riic word de vermaning gericht, den
belastingdruk te verminderen en zijn
al te hoogo douainótarievtn te vetla
gen cn zoo «spoedig mogelijk handels-
verdragen af te sluiten waardoor con
Por male uitwisseling van goederen
•en daarmede het fierste! van de eco-
nomtscrien toestand van bet land mo
gelijk wordt gemaakt. O vorige na werd
de v«rhooging der omMcnaarsaularia-
goedgekeurd alsmede de aanwen
ding van oen deel der ictocnatiooale
leening Toor productieve beleggin-
gen.
betreffende Oostenrijk keuree de
raad de aanbeveling van het finan
cieel© comité Inzake do electrificatie
der Doncisepoorwegen goed en ging
zooals reeds gemeld» aceoord met de
voorgestelde bewilliging van een be
dra» van 8S milhoen goudkronea.
Verder bekrachtigde de Kaad het be
sluit tot bet zenden ©ener economische
commissie naar Oostenrijk tot het in
stellen van een onderzoek naar de ooj-
xiomi4cheo toestand van het land.
Het Vslllgheidspact
Het denkbeoYi, dat «n«n op eeaiger-
Ie; wijze wetteli)lc is gebonden tot het
verleen en van gewapeaden steun bij
eventueel* nieuwe Europee<c*ie conflic
ten, is voor den iatuUirea Engelsrben
geert blijkbaar nog altijd moeilijk te ver
dragen. De radicale „Star" zegt over de
besprekingen te Geo ere: „Hoewel de
overeenkomst tus»cr>«a Briand en
Cbarr.bertaio een reet welkome stap I»
naar den vrede ia Europa (het blad
spreekt bier karakteristiek van het
Kuropoesche vastdtod) is het einddoel
niet bereikt. Ge'treefd wordt naar
pact. dat niet tfeebtv tu«s<#ien Enge;
Jar.d, Frankrijk en BMgié goldt. rooalï
thans te Genbvr bereikt is en waarvoor
ook de instemming van ftabë verwacht
wordt dor*1 naar een p-'"t. waaronder
ook Duitwhland rijn bandteekening
heeft gezet.
Gevraagd mag worden. W-at Enge-
fard wint bii de garandeeriog van de
Fran«ch-RelgisoV grenren met Dtiiiscb
fard. en het officierie antwoord hierop
is. dat eUc der betrokken mogendheden
ji-'-. eenige opoffering»® getroosten
moet. Duitsdh'and geeft do revarche
ioec op; tog-aüuia ollert Op wat
nog toe de gebed© isolatie sdee
Het Engdscsio kaoinet surnt volgens
officinale mcaedec ingen volkomen
met den loop, welken de gebeurtenissen
te Genêve hebben genomen. Het is toch
goed er een nadruk op te leggen, dat
<ia verplichting tol verlening van
wapenden steun aan Frankrijk, v
noer Duiisdvland een daad von niet
lokte vijandschap you begaan, evenzeer
gddt in het omgeket-rie geval. Het i
niet geheel juist te zeggen, zooals d«
Parijsohe peTS doet, dat de Engc'-che
militaire macht ter beschikking
Frank rijk is gesteld, Engeland
j»liclit zich om aan Frankrijk of aan
Duitschland steun te versoenen, -doch
slechts onder de autoriteit eo krachtens
de b'-palicgen van bet pact van den Vol
kenbond. Het garantiepact kan niet van
kracht worden voor DuitseSikind in den
Volksbond opgenomen".
Het blad verklaart ten slotte nie
gcnocnen te zijn met de clausules van
't pact welke aan FraokrHk toeslaat, ia
de gedemilitariseerde zone langs d«»
Rijn te trekken in gevolge een zekere
mate van bescherming bier reeds
Vend wordt door de bepalingen van het
Sta urn van den Volkenboni waarvan
alle betrokken staten lid su'lcn
den.
De conservatieve Evening Standard
beeft een hoofd art doel Li vrijwel d« m
zelfden toon dat aan bei riot echter nog
wat onwilliger is- Hier wordt gezegd:
„Indien wij, zooals de berichten uit
rijs zeggen, bij dit verdrag do grenzen
van Frankrijk en België tot onze gren
zen maken, dan geven wij daarbij het
recht op, elk geval van een mogelijke
schending op gichzelf te beschouw
Wij aanvaarden een vrijwel onbeperkte
verantwoordelijkheid, terwijl onze
•lood als éen nabiliseerende factor bij
een eventueel Europcesch coafi-t bij
dit verdrag wordt opgeheven. Het blijft
af te wachten in hom-er het volk
Engeland en meer nog dat van ce Do
minions zich ra! verroAnen met 't denk
beeld ran een Eagdsche grens op hei
vasteland".
De ItaUaanzebe mlclster van Buiten-
landscbe Zaken Scialoja verklaarde bü
de ontvangst van de pers dat bij de
•ichen Frankrijk en Engeland bereik-
overeenstemming inzake het veüig;
heidipact van groot belang achtte voor
den Europoeechen vrede. .Aangezien
echter Italië geen direct belang heeft
bij do Rijngrens, gefooft hij nid aan
toetreding van Italië tot dit pact. Daar
Duitsdvland het aanbod deedion Frank
riilc dit aanneemt, meent hij redeli-ker-
wijs t« mogen verwachten, dat het pact
van vier tot stand «al komen.
Da str'Jd Ir. Ma-okko.
Over bet enhoele front blijft de mi
litaire toeetand groot* nauwlettend
heid verelechen, daar de Rifc een le
vendige werkzaamheid aan den dag
leggen.
Eenipe ecli«r,en der msn'iflnc divi
de hebben in de Marokkaanache «erri-
torinle wateren bij Agadir de DoiUche
treilen,, Leipzig" cn ..Dortmund"
aangeroepen. De torpedojager
bara" heeft de trcilers naar Mogador
gebracht, waar zij geconsigneerd zijn.
Tot 2oover een B. T. A.-«elegram.
Ofschoon de berichten over den
«trljd. die in l'ranach-Marokko wordt
gevoerd, allengs echnarscher zijn ge
worden. bliikt toch uit do mededeelin-
gen in d<» Fransche bladen dat er nog
••teeds hevig gevochten word. Wel
kan het bevreemding wekken dat do
Franechen fei'clijk nieta tijn opgo-
achoten met het zuiveren van hun ge
bied van binnez-gedrongen Rife, maar
er eleciita fen kos-e van nevigen »tr,Jd
en veie offers -n Zijn goalaagd de be
zetting an -err.c.illicitae nunner eigen
posten, dio omsingeld waren, ie ne-
vrijaen om don dm posten te on'rui-
meu. Het langzame <empo der Itrijgs-
verricltttnfHin en uo naidnekktghwd
van den tegenstander doet dan ooi<
een langdutugu uctio voorzien.
Het heeft i'.v. zoo scnrljft de
'lomps" 4-7 uren van zwaren strijd
ge.iost aan do groep van kolonel i' rey-
denberg om do garnizoenen der twee
voorultgeechoven posten Mtar en Skcr
Ie bevrijden cn de posten daarna
prijs te geven. Ueioe posten domi
neerden rivierdalen. Sedert zes dagen
was de poet Sker onieingeld cn do le
vensmiddelen begonnen uitgeput te
geraken. Daar de commandant van de
r>ost Ast ar gesneuveld was, ii.id hel
garnizoen besloten zich gedurende
uen nacht terug te trekken. Doch een
bezetting van astar was noodig om de
actie bij Sker tot een goed minde te
brengen, en generaal Daugan. de op-
perbcveliiebber, gal l»eveJ de bezefing
van Astar te herstellen. Ee-n mobne
colonne uit Taoetuat begon ouder dek
king van cavalerie het geschut op 'o
stellen, waarna het vreemdelingenle
gioen voorwaarts rukte.
InUissehen haddon d« Rife een ka
non opgesteld op drie K.M, Noord
oostelijk van de poet Sker en de be
schieting geopend. De bezc-tling ver-
keordo gediiclifc In het nauw en seinde
om lnilp. Den geheelen dug duurde de
strijd voort. Pas legen den avond kon
he<- kanon der Ilife tot zwijgen
den gebracht, doch het was pas den
daarop volgenden dag mogelijk de
post te bevrijden.
Kolonel Froydenberg onderschat dc
taak, welke Item ls opgelegd, geen«-
zLdk In een interview heeft hi| den
nadruk gelegd op do moeilijkheden,
die aan den strijd tegen de II:'
verbonden. Tal van Rif-soldateu z;jn
in Fransche uniformen gekleed «n heb
ben Fransclte helmen op: ..Let eens op
hun loopgraven", zoo zei de kolonel.
,,gewx>no loopgraven met allo utilitat.
re comfort uit den jocgeteu oorlog.
Frontlijn-loopgraven, ilank-loopgra-
ven, camouflage enz. Die loopgraven
moe'en rijn aangelegd door iemand,
die aan den grooten oorlog Jteoft deel
genomen en zijn hersens drommels
goed bij elkaar heeft!"
De toestand in China7
In bel Engelwtoe Leerhuis hcjft de
onder.»-- voor Biiitenlandsche Za
ken M.vN'eiU in amtwoord op vmitan over
Uen u-(«iiuul in Qicui inedtitedeeld, d»i
de Bruaobc en axu'.«-re btiitenlandjiete mi
te^-enwoordtut hij vernam, l-.v
jolkomea ttti» «ya ea «vrapportcerd heb
»*n, dal d« polhio soovecl mogelijk (ejuhl
(oondo bij baar optreden tegen «Ie op.
roe.-V.ngen te Sjanghai en r.let ondtTS
ken bandelen. Kr zjjn Britsebe ca-
derAar.au omgetcoraen. MacNeOl logd» er
dea nadruk op, dat m d« iatern*tV?n»te
wijk de wei <n de orde cv>K woeden
LeistekJ aa sebaadbaafd D* llr.'x-m*
ambcenarra tn China zullen alie onder,
stcur.lr.? ran d« Britoeke regeering on-,
varjgan dia noodi« mocht zijn. De zegel
ring hechtte «e waarde aan. u.ting te
geien »«a haar sympathie voor het Oil.
nec-icfca toIL in vcrKuvi mei de gebeun?.
niseen en van baar grout-in spijt, la»
naohenlereni vorloien zijn gog.vvn ten
gevolgde van misleidende agiiatic- Ue
Britiy-be polNIdk in Chb-ro, wordt «leehts
door <i!n overweging geleid: het verlan
gen maar CJilna'B vrede cn voorspoed.
„Wij erkennen ouzo v«pliclitin«jsn.
ai China Al all j te helpan en vrij ai-m
uit naar de nadewndo oonferontlé te
Parijn die en» een gelegenheid aal bieden
rr.H andera tnogandhaden samen ie wer.
ken t<* dit doel. Dc rt peering vertrouwt
dat ta dea tizwscbiatijd mets nl ge.
écbladen waardoor doze besprekingen
•kada Bonden kunnen Ujdcn of uilgo-
eseid zouden auncen worden".
De Labour.ofgavaard igdeo MacDonahl.
«n Trwolyan vroegen MmKcRI of de ooi.
rvak do on!u«ton te Sjanghai van
avfUMriee'.en aard wee in voriiaod met de
:oe«anden da Treem de kaïoenspln-ie-
rijen. MacXeill ootwooiddi dat er talrijke
aanlevdiiuron waren geweest voor da bui.
digs onhssten. Do regoering trachtte nauw.
k*ur:«* inlicht mg cn veritrijgen over bol
geheel® Inclndont. Bij voegde or aan toe
„Ik Lui zeggoa dn» do politick van de
roc coring sedert langen tijd es naar co-
streefd heeft haar invloed aan te wettden
ür do varljotcrmg van do arbeidsvoor,
roardem".
Uil Washing»on wordt gemold dat tiot
iVmorikaanarhc minirterie van Buket..
landtcho £ak-»n heoft medegedeeld, rtat
ooV de Vrr. Staten doe', zullen uitmak-tn
va», da com,Lu=^ van ondesaoek door de
geallieerden ie Sjangttai ingeateid.
De Communist,.scha Internationale heeft
mei de roods vtóvereeriigiiigv-interriaiionalo
en da coaununistiaclie jeugd.intecnaiio.
n-ilo een gtuzamcnlijk beroep gedaan op
do arbeiders, boeren en eoklitten vau de
geheele wereld, ten einde «on te dringen
op de terugtrekking der buiterilamdsohe
gewapende macht in China, M-aroldko <-n
andere koloniale gebieden -
Zinoivjef heeft oiidus de Tel. cm-
.':'h rinkel)jk daarvan hetzolfds onderwerp
in de sovjet.pers Wtaodeld en zijn dame
uitgesproken .van de Britaelie vakvereeni.
grngsn. dat zij begonnen zijn haar mtcr-
natiraiole verpUcbtinyen na te komen.
Zinowjef verklaart, dat de gebeurt er. is-'u
te Sjanghaa tot voorbeeld zullen dienen
voor En^elsch. India, Egypte en Java.
Verspreid Nieuws
De onrust in Bulgarije
Een straatgevecht
Uit Sofia wordt gemeld dat al
daar bii een ptraatgevecht zeven per
sonen waaronder een parlementfilid
zijn gedood en enkele honderden ge
wond.
HERRIOT TREEDT AF ALS BURGE
MEESTER VAN LYON.
In de wandelgangen van de Fran-
eclte Kamer werd het gerucht ver-
Spreid dat Herriot zijn ontsla.? heeft
genomeo als burgemeester van Lyon.
Dit gerucht wordt bevestigd ze^t <Le
Tc!. Naar verluidt, is e»?n rneemngs-
verschil ontstaan (usschen Herriot en
de meerderheid van den gemeente
raad van Lyon die na de verkiezingen
eoclali.'tisch is geworden. Herriot bad
een ambtenaar waarop hij pr,;s stelde
in dienst willen houden- terwijl de
gemeenteraad in deze niet met hem
was rnedegegaan. Daarop zou Herriot.
besloten hebben al* burgemeester af
tc treden.
DE ZAAK BENIOZKY.
Het bestuit der Hongaarsche sociaal-
üL-tuocratcn om de zaak üenicaky op de
agenda te houden, cn het voorstel
een btaatsraao, welke uil drie leden zal
bestaan, in te stelten, die de staats
macht zal overnemen, heeft bij de re
geer ing spar tij grootcn onwil gewekt*
Alen zoekt naar middelen om toespit
sing der situatie te vermijden, ook
wordt uitstel van het bijeenkomen der
Nationale Vergadering overwogen.
Dc minister vau bmncalaadscihe za
ken heeft verklaard, dat het verbod tea
aanzien van hel blad „Ai Usjag" niet
teruggenomen kan worden. Op ce
vraag of een verboden blad naderhand
weer k3a uitkomen, antwoordde de
nister, dat in Hongarije de praaijk is,
dat een verboden blad nooit meer kan
.'er schijn en-
Het feit, dat door het verbod vele
mei: chenbroodeloos zijn geworden,
kan hieraan niets veranderen. Het
immers de eerste plicht der regeering
om dc autoriteit van het staatshoofd te
handhaven; daarvoor treden a'Je parti
culiere belangen op den achtergrond.
HET VEILICHEIDSPACT.
Een telegram uil Berlijn aan bet
„Journal" meldt:
In de meest bcvocgdo affidede krio;
gen werd verklaard dat Duitsch'ana
nooit een veiligheidspact zou cootrasig
nceren op de door Chamberlain cn
Briand te Genève vastgestelde bases.
De hier aan deze beide staatslieden toe
geschreven ontwerpen worden door ce
Wilhelm:trasze formed van de hand
gewezen-
Het >s mogelijk dat de Duitsche re-
geering binnenkort haar afwijzend
standpunt in een officieus communiqué
dat door het Wolff Ag. in bet buiten;
land kenbaar e&l worden gemaakt, zal
uiteenzetten.
DE ENCELSCHE KOLENINDUS-
TRIE.
Het trekt zeer de aadadht dat Frank
Hodges, de nieuwbenoemde algemeene
secretaris %-an het* Engelsoho Vakver
bond, in zijn eerste openbare redevoe
I ring een program voor de kotenindus
trie ut'tul outwj-ciuid, tUu tu ptiuv.nr*
grooto gouj^cats vertoont met oat
überaie paitu- iiouges betoogde, tiat oe
mociiijKueUL-n oer koicainoustrie aan
een booi aantal factoren ziju toe .te
schigvea en flat daarin alioen verbete;
ring kan worden gebracht door de toe
passing van een geheel nieuwe methode
Ass ooi zaken voor de depressie noemde
hij; de algemeene malaise in zware in;
dustrieen in Europa de toeneming der
kolenproductie in Janden, -welke vroeger
kolen uit Engeland betrokken, het ver
meerderd verbruik van petroleum; en
benzinemotoren voor het vervoer te
land en ter zee, het toenemend verbruik
van dcctrische energie en van water
kracht en in het algemeen de verande
ringen in de economiscne verhoudingen
ia den kolenhandel ten gevolge van het
vredesverdrag van VersaiUes-
Do suprematie van de Engelsche ko-
ge'scho kolenproductie 'kan volgens
I lodges niet worden herwonnen door
I herovering van de buitenlandsche mark
ten, want dit zal niet mogelijk zijn,
maar men moet aan de mijnen zelf de
kolen rn clectrieiieit omzetten cn ihet
verbruik van clectrisdh* kracht in het
land ze'.f vermeerderen. Voor dit doel
zouden to railltocn pond sterling moe;
ten worden he schikbaar gesteld, waar
door een nieuwe periode van bloei zou
worden ingeleid.
Adonle 8/6 v. Triest naar Fiume.
Iris, 8'6 v. Ameierdant te Gothenburg.
Nero. 9 6 v. F'eitin te Amsterdam.
Orestee 8 6 v. farms te ConeUmtloopeL
Theiseus 8/6 v. Bari naar Cephalenia.
Zeus 8 6 v. Oran naar Malta.
Amor, b '6 U Hamburg v. \Vest-Indi6.
And ijle 9,6 te Antwerpen, Bombay r.aar
Botterdam.
Aldobi p. 7/6 Bonaviria, Rotlerdam naar
Bueaoe-AjrVs.
Aludra, 8/8 te Bafcia, Buenos Ayres maar
Botterdam.
Celebes, 8/6 te v. Oron, Kew York ziaer
Java.
Grotlue, 8/6 v. Port Said, Java naar Am
sterdam.
IJseeldijk, 8'6 te Hamburg v. Rotler
dam.
Ke/loo, m.b. p. 8/6 Kaap Carvoeiro, Ba
tavia naar Botterdam.
Otlipfontein p., 5/6 Bakar. Rotterdam n.
Zuid-AJrika.
Kinderdijk, 7/6 te Los Angelos v. Bol
Verdam.
Nijkerk, 6/6 v. Mozambique, Beira naar
Botterdam.
N'iokerie 8'6 v. Paramaribo naar Ma
deira en Amsterdam.
Oberon 6/6 v. Pto. Barrios naar Ooraeao.
Poeldijk 3/3 te Hamburg v. RoKerdam.
Riouw. 9/6 te Amsterdam v. Bate-.-ia.
Rie'.fontein p. 5/6 Las Palm&s, Zuid-
Af ri Va naar Botterdam.
Sal'.aad, 9'6 v. Rotterdam naar Buenos
Ayres.
BemMlan, 8/6 v. Colombo, Java naar
New Yórk.
Tabaaan, 8/6 OJn. 3 u. v. Tanger, Ba
taria naar Rotterdam.
Ternite. p. 8/6 Malta, Australië naar
Rotterdam.
Vulcany«, 7/6 v. San Juan naar Santa
MartsS
Zaanland' 8/6 van Santos, Buenos Ayres
naai Amsterdam.
Arendekerk 7 Juni te Melbourne van
Rotterdam.
Bultenaars 9 Juni v. Rotterdam n. Java
ia Arrtweipea.
Bin tang, 9 Jute te Batavia v. Aznater.
am.
Koningin de» Nederlanden 9 Juni n,m
u. v. Eouttatapton. Amsterdam c-
Bataria.
Moerdijk. 9 Juni nam- 3 u- 4 Om. tc
Loa-deu. Taconia cl Rotterdam.
Ouderkerk 9 Juni te Manilla, Japan n-
Botterdam.
Rijndam wopd» 9 Juni n m. II u- 20 zr
voor den Nieuwen Waterweg verwacht,
ew York n. Botterdaan
Sewahloonto 6 Juni v. Newcastle N.Z.W
Batavia.
Krato 9 Juni v. Amsterdam te Dan.
g-
Kuterpe 9 Juni v. Kopenhagen n. Ham-
l»urg.
llebo 9 Juni v. d. Levwnt te Amster
dam.
Minerva 9 Juni v. Messina te Paler.
PAPIO PI7QOPAWMA
WOENSDAG 10 JUNI.
Amsterdam 1950 M.
10.15 Q.m. Tijdsein van Vaa Dl» (OffV
oitsele Amsterd&inaclie Tijd).
4.30 n.ra. Tijdsein van Vu Dial (Oft
Amsterdamtche tijd).
Hilvirium 8. F. R 1050 M.
4.45 n.m. Hilvereumiehe Draadloöze Om
roep. Uameecauserie.
6.30 n.m. Hilveraumeohe Draadlooze Om
roep. Vooravond-Concert door het H. D. O.
orkest.
8.10 n.m. Ui'?ebdavond van de Ned.
Christelijke Radio-Verceniging.
Het eerste gedeelte va® deze® avond ie
afgestaan aan den Bond van Christelijke
Oranjeveieeiiigingen. Ie gedeelte: 1. Het
gebed des Ueeren van A. Pomper, Aria
voor zang, viool en orgel, uit te voeren
door de heeren H. J. Beylevelt, N. J. de
V.'inlejy en P. C. Heyer Jr., 2. Adagio van
Mozart, viool en piano. 3. Koninginne-
lied van W. Westerhoud, zang en orgeL
4. Rede van den Bondsvoorzitter Ds. Is.
Voorsteegh uit Katwijk aan Zee. 5. Hol
land van N. H. Andrieeeen, zang en
piano. 6. a. Rondino van Beethoven-
Kreieler. b. Canto Amoroso van Samarti-
ni-Elman, Trio voor zang. 7. Psalm 121 van
A. Pomper, viool en orgeL
Tweede gedeelte: (Chr. Radio-Vereeni-
ging)3. Dsl Westenbnrg uit Beverwijk
spreekt over: ,,Op weg oaar Da mask us.".
Deoe rede wordt afgewiseeld door eenige
muziekoummera ui: te voeren door de
Christelijke "Muziekclub „Concinexe", di-
iur D. Klu'. Ie IJtnuidea. De titels
«n de muziekstukken zullen nader wor
den aangekondigd.
Londen I L.O 365 M (Neder! tijd).
4.20 n.m. Tijdsein van Greenwich. -•
Concert. The „2 L. 0."-trio.
5.20 n.m. Een uurtje dansmuziek.
6.20 n.m. Kindervertellingen.
7£0 n.m. Tijdsein van de Big Ben.
Weerbericht.
8.20 n.m. ConoerL „A Dream of Haw ai".
The Anglo Hawaian Players. Hawaian»
meWlietn.
0 n.m. Conoert van the „2 L. O."»
Quartet.
10.66 n.rn. Concert. Bijzonderheden wor
den per draadlooze bekend gemaakt.
Chelmsford (1800 m. I xx) Geeft het
geheele programma van Londen.
Bournemouth B. M. 335 M. (Ntdirl
tijd).
4.05 n.m. Dame =rubrjck.
SJ20 n.m. Kind erve rtellin gen.
8^0 ®.m. Ooncert. OrkeeL
Mancheeter 2 Z. IJ. 178 M. (Nederl tl|dj,
3.50 n.m. Telefonie voor de scholen.
4.20 n.m. Concert.
Aberdeen 2 B. O. 495 M. (Nekt tlfd).
3.S0 n.m. Steadman'e Symphony Orchestra
6.50 n.m. Symphotn ie-concert.
Glasgow 420 M. 8 S C (Nederl tijd),
8.20 a.m. Concert. Operammztek.
Parife (Redio-Perls) 8. P. R. 1780 II.
(Ned tijd).
12.50 n-ra. Cone*), door hei Tkigane-or-
kest „Radio Paria".
Leipzig, ongeveer 400 M (Neder) tlld.)
12.2D n.m. Middagconcert op de Hupfeld
Phonola.
Hamburg 39? M (Nederl tijd).
8.50 vm. Theaterkroniek.
2.25 nja. Bremenstation. C-onoerf.
8.20 n.m. Concert.
Berlijn 330 en 605 M. (Nederl. t(Jd).
3.60 n.m. Concert.
Munehen 485 M. (Nederl. tijd.)
4.20 n.m. Concert.
Zürioh 515 M. (Nederl. tijd).
5-20 n.m. Concert.
Vlosibare kristallen en vaste vloeistoffen
VERSCHIL TU8SCHEN VASTE STOF EN VLOEISTOF. I8OTR0
PIE EN SMELTPUNT. KRISTALLIJNEN VLOEISTOFFEN. CLAS
EEN VLOEISTOF? OPLOSSEN VAN GOUD IN LOOD.
Dat lijkt zoo op het eerste gericht jren vagte Btof a]s 2jj glihnns van te
een contradictio; tuj «et «oord kr^aial voren niet ontleedt, gaat bij voriub
t it men zioh ic-ts voor dat vast, nard. ?jn„ hjj oea bepaalde temperatuur over
min of meer doorech-jnend is «n w
aan wrscftiilmde knetaivlakken tc
derschetden zijn. iets dat nun of meer
c»l .-:enta vertoont met nc glazen pris
ma's (lie men vroeger bti ..k"ta.-
Jen" kroonluchters aqntrof. maar toen
nocit ièta vloeibaars
Zooa'e zoo dekt hie. het
woord het ootwpronkel.jke begrip mei
meer; bij de ohtwikkeSiug der natuur-
kunde leerde men van bepaalde vor
men dor stof steeds meer cieenscliap-
pen kennen en v*n
de essentieel© cn de meer !ii)komst;g-
«!i zrKi heeft ook hier de som van ev-
sentiéele eigenschappen den doorslag
gegeven bij de benatntne en nehi»eii
minder belangrijke (vaste toestand,
hardheid etc.) het loodjo gelegd.
Wat is het incest kc-'.merkendo ver-
schil tusftchen con vloeistof en een
vaste stof i Eon vloeistof loont weg
d;e eigenschappen
tn een vloeistof, hij .smolt". Natuur
kundig gceproken: de beweging van de
molekulen wordt bij dfe temperatuur
zoo groot dat ze elkaar niet voldoende
meer aantrekken en do vaste stof uit
elkaar loopt tot een druppel vloeistof.
Feitelijk zijn alle vaaie stoffen kris
tallijn cn als ze het niet zijn, zooaJe
fclas e.d. zijn het eigenlijk g'.en vaste
etoffen. De naam kr'atal werd door de
oude Grieken oorspronkelijk aan ijs
gegeven. Uier ook aan het heldere
bergkristal, waarvan wenden dat.
het ijs was dat aan een verbazend h
ge temperatuur blootgesteld was g.
weost en daarom niet meer kon smel
ten, terwijl nog later bij uitbreiding
de naam krietal ook werd Begeven aan
mineralen en gf*tecn1en aio als berg-
kritnl min of meer regelmntigo vor
men, afgeslepen vlakken vertoonden,
zoo'n kristal nu, of kristallijnon
d-w.z. hoeft' geen eigen vorm maar giof, want vaak zijn dc kristalletjes
néémt den vorm aan van het vat waar joo klein, dat ze me' hoi bloote oog
hij in gegoten wordt, terwijl een vas- niet zichtbaar zlin en men spreekt dan
te stof zijn eigen vorm behoudt zoo- van mikro- of krypto-knatnlhjn (alle
als een stuk hout. een staaf iizoteen metalen bijv.) ncomt men aan dat de
eic.zen ruit. een 6teen enz. Natuurlijk molekulen op een bertaaldo wiizc Re
de scheiding oppervlakk.g
t- herp te trekken en er zijn talrlj'kc
stoffen rlio ..half zacht" zijn en dus
half vloeistof, half. va*to stof: als wie
vetten: maar zeep, talk zijn ®}®n§
ede wier b©standdeclen versc-htUeud
smeltpunt h^)ben en waarvan enkele
dus al vloeibaar, andere nog vast zijn.
rangschikt zijn in ©en poort netwerk
of tralie en daarom bepaalde efwn-
achappen vertooncn» 2ii" z«i door-
schitnend, dan zijn voor ons voorna
melijk de optische van l.riant?, ze la-
tfin het licht niet in alle richtingen op
dezelfde manier door cm zijn wat men
noemt üubbclbrekend. Zooals we za-
;en wordt bij het aoielten de eatüen-
hang tusschcn de molekalen gedeelte-
"k opgcltovon, de geometrische rang-
schikking verdwijnt en de gesmolten
stof laat nu het licht in alle richtin
gen door: zij is wat rnen noemt iso-
troop.
Dat gaat allemaal heel mooi. maar
nu werden er stoffen ontdekt die als
vele andere, bij een bepaalde tem
peratuur smolten echter niet tot een
heldere vlooistof maar tot een troebele
bij nog hoogero verhitting pas werd
do vloeistof heclcm&al helder. Aan
vankelijk meende men natuurlijk, dat
als zoo vaak, bij hot eerete smeltpunt
tu.'t alle vaste «tof gesmolten was en
dat die pan bij verder verhitten ver
dween, maar wel heel merkwaardig
was dan dat het bii zoo'n precies be
paalde temperatuur gebeurde. Als een
normale stof verhit wordt, wordt hij
bii een bepaalde temperatuur week en
yaat dan in vloeistof over gedurende
het smelten stiig-t. de temperatuur
niet en paa ala alle vaste 64c' gesmol
ten ia- loopt de temperatuur verder
op Bij die abnormale stoffen veran
dert de temperatuur wel. do stof
smelt bijv. 1 ij 117 er., blijft trocbe'
ook bij verder verhitten om bij" 124
plotseling en heel scherp, niet ge
leidelijk helder te worden. Bij 117
gr. is iiij al heelcinaal vloeibaar. la*.t
zich gieten, loopt door een filter heen
en pedraagt zich als een .vloeistof, be
halve dat hij duhbelbrekend is. Dat
nu is, krachtens zijn samenstelling,
geen enkelo vloeistofdoor dc ongc
ordende beweging der molekulen laat
een vloeistof hei licht in allo richtin
gen op dozelldo manier door, is volko
men taotroop. Deze rare vloeistof
fen editor n.ct, dio worden pos iso-
troop bij hun tweede smeltpunt, bijv.
bij 124 gr. 011 gedragen zmh dan
eerst hcetcniaal normaal. Hoe gek het
ook leek er waren eommigon die zoi-
den: „dan meet en wo toch a->rr.<
men dat die vloei-tof tussclicu 117 gr.
en 121 sr. kristallijn is."
Dc bezwaren waren natuurlijk
vele; zco kon men niet begrijpen dat
uitgaande vau doorschijnende kristol
len mon eerst ca.n troebele en dan
een heldere vloeistof kon verkrijgen
whs die troebele vloeistof inderdaad
kristallijn dan zou ze eveneens door
schijnend moeten zijn. Dit nu hoeft
echter nieteen stof als marmer bijv.
hoewel opgebouwd uit glasheldere
kru-t ai lotjes is zelf ondoorechijnend.
omdat alle kristallen schots en scheef
door elkaar liggen, en dat kan in
zoo'n vloeistof ook best zijn. Dafc het
zoo is bewezen door Lehmann onder
ecu Blcrlte milcroskoop stuk voor
stuk bezien zijn al die ..kristallen"
vloetetofdruppeltjes. volkomen door-
•chijnend, maar doordat ze alleman'
weer kris en kras dooreen liggen, ia
do vloeistof zelf troebel. Bovendien
zijn die enkele druppeltjes ook alle
maal dubbel berekend en dat wijst er
op dat de molekulen cr in toch op
er 1 bepaalde wiize yeordend ziin.
Alles goed en wel zeiden de tegen
standers. maar don is het gc-en vloei
stof, maar zijn het heelo weeke kris
tal lotjes,gooaIs k» r -
ting een eind onder zlfn smeltpunt
ook flink week begint te worden. Toch
is het een homogene vloeistof zeiden
de voorstanders: op geen enkele wijze
ie z« in verschillende bcslanddeeïfn te
scheiden; ze stolt volkomen scherp bij
een bepaalde temperatuur cn wat Dog
mooier is. de troebele vloeistof is vank
minder visqueus d. i. stroomt gemak-
keliikcr dan de heolcmanl heldere
echte" vloeistof die er bij hoogere
lemperaltiur uit onlstna'. Ook in an
dere opzichten, h»iv. lief Aannemen
van Qcn zuiver bolronden vorm als ze
Gebracht worden in een vlo°«s'pf vnp
het zelfde S. G. gedrncren zo zich heele-
mnnl nis een vloeistof.
Do tftgonstnnr'ei's hebben den sfriid
dan ook op moeten Geven en bet be-
"rin krist aflHnen vWstof (d--»1 beter is
dan hef oopspronkelll'-e vloeibare kris-
fcF is rlait nok volledig oangeucmen
in dc ïtatuurkunrk.
We zorgen dus tcgenwoord'g: een
'lef kan krist nil i n voorkomen zoowel
in den vasten ais in den vloeibaren
toestond.
Van de teer harde diamant, het
hardste van alle mineralen, tot de vol
komen vloeibare druppeltjes, van p.
azoxyphenetol bijv. (dat is een van die
stoffen, de andere namen zal ik u
sparen, ze zijn nog veel ingewikkel
der!) zijn Alle overgangen van kristal
lijnen stoffen mogelijk en inderdaad
gevonden. Maar het bliift een gek ge
zicht, onder een mikroskoop vloeistof-
druppeltjes waar te nemen die kria-
tallijnen eigenschappen verlootten,
vooral de dubbele breking-figuren in
zoo'n druppeltje zijn heel bizar.
Met de niet-kristallimen of amorphe
stoffen is het eigenüik net andersom,
vroeger a^ide men: alle vloeistoffen en
vele va-de 6toffen zijn amorph; tegen
woordig helt men er steeds meer toe
over om te zoggen: alle amorphe Btoi-
fen zijn vloeistoffen. Want een amor
phe stof is een stof waarin de moleku
len niel op eon bepaalde wijze gerang
schikt liggen, maar kris en kras door
elkaar en die daarom her lt.-ht ir alle
richtincen op dezelfde wijze doorlaat,
dus vö'komen isoiroop is. Nu is hef
mogelijk dat de inwendige wrijving
tusscben do molekulen zeer croot is.
daardoor de eieeu beweging verhin
derd wordt cn d" stof d" allures aan
neemt van een vaste stof.
Glas is darr een mooi -.oortjccld van;
bij hooge temperatuur is het een dun
vloeibare massa, een vloeistof, die bij
afkoeling hoe langer hoe taaier en
strooperiger wordt, om eindelijk dc har
de, doorschijnende stof to vormen die
wij kennen. Maar dat gaat continu;
langzaam cn regelmatig wordt de vloei
stof taaier on daarom heeft ff'as ook
g-een „smeltlunt", d. w. z- die zeer' be
paalde temperatuur waar bet var, vast
vloeibaar wordt en omgekeerd Wordt
glas werkelijk „vast", dan kristalli
seert het tot een conglomeraat van
kleine kristallekfts en wordt tegelijk
Jeer bros en ondoorschijnend. A-I onze
ruiten, flcsschcn, g'azen e. d. z:in dus
feïtcüik vloeistoffen, maar ;n sterk
onderkoelden toestand. En juist omdat I
glas een vloeistof is, kan mca het zoo
geschikt allerlei kleuren geven; d. wz.
er worden dan in het gesmolten glas
k eurstoffen opgelost, die bij afkoeling
homogeen in oplossing blijven. Zoo'n
gekleurde glazen ruit is dus feitelijk
een „vaste oplossing", zooals Van 't
Hoff het noemde, ea is de „oplossing"
oververzadigd dan kristalliseert de op
geloste stof uit en de oplossing wordt
inhomogeen i- c. de ruit ondoorschij
nend, troebeL
Ook kristallijnen stoffen kunnen van
die vaste oplossingen geven; dat zijn de
zoogenaamde mengkristallen, mengsels
van twee gelijksoortig kristalliseerende
stoffen die gedeeltelijk in elkaar op
losbaar zijn. Wordt ook hier de con-
centratie te hoog. dan kristalliseert de
opge'oste stof uit en het kristal wordt
weer inhomogeen. Vele metaalalliages
bestaa-i uit .zulke vaste oplossingen,
soms homogeen, soms niet- Met het
bloote oog is er niets bijzonders aan te -
rieu, maar onder het microscoop zie je
duidelijk twee soorten kristallen naast
elkaar; bijv. van een lood antimoon le
geering ('.ettermetaal) liggende in een
onderlaag van hel „oplosmiddel" lood
Dat we hier indet.i.md mogen spre
ken van een oplossing volgt daaruit
dat de oplossingswetten er voor gel
den; bijv. de diffusie- Roberts Austen,
de directeur van de Engelsche munt.
heeft daar aardige proeven over geno
men. Hij perste twee goed geslepen ea
even groote cylinders van lood en goud
boven op elkaar, de gouden boven en
ze een tijd staan. Na verloop van
een jaar of vier waren ze vast aan
ilkaar gegroeid cn goud was door de
looden cylinder naar beneden gezakt,
zoodat deze over zijn bce'e 'engte goud-
houdend was geworden, hoewei boven
aan het meest natuurlijk. Het zwaar.
metaal was dus naar beneden in
het lichtere gediffundeerd, hoewel beide
volkomen in vasten toestand waren blij
ven veikeercn voortdurend.
