Haarlem's Dagblad | 1925 | 29 augustus 1925 | pagina 16

BRIEVEN UIT SURINAME

HAARLEM'S DAGBLAD

VRIJDAG 28 AUG. 19Z5

R. C. H—A. S. C. (0—3)

Het Leidsche A. S- C-, dat Vrijdag*
avond op het R. C- H-.terrein een
vriendschappelïjken w edstrijd speelde,
slaagde er in om R. C- H. met 30 te
kloppen, ondanks het feit, dat de R. C.
H-'ers zoo niet sterker, dan toch in het
veld minstens even sterk speelden als
A- S. C- Lag het eensdeels aan het
minder doortastende spel van R. C.
H-'s voorhoede, die vooral voor het
doel der tegenpartij nu en dan hopeloos
de kluts kwijt was, anderdeels is het
wellicht ook te wijten aan de minder
juiste opstelling van de backs van R-
C- H- Speciaal Hazevoet drong o.i. te
ver op en maakte het daardoor de A.
S. C-svoorwaartsen vrij gemakkelijk om
zich rustig op te stellen en een juiste
gelegenheid op te zoeken tot schieten-
Erdtsieck had dan ook aan geen der
doelpunten schuld-

Zooals gezegd, miste de R. C. H.»
voorhoede productiviteit door haar ein»
delooze gecenter vlak voor doel op mo»
menten, dat zulks niet noodig was of
omgekeerd, door zelf den bal te spelen
wanneer een buurman vrij stond.

Nu dient wel erkend dat tenslotte
nog meerdere schoten op het Leidsche
doel werden afgezonden, doch dat de
A- S. C-'keeper Vermeer (ex«V- U- C.),
op somtijds wonderlijke maar niettemin
zéér verdienstelijke wijze zijn doel ver»
dedigde.

Het eerste half uur werd doorloo»
pend op de A. 5- C- helft gespeeld; het
was een wonder, dat niet gedoelpunt
werd.

Na een wat overmoedig optreden van
R. C-H-'s achterhoede, wordt plotseling
de bal snel doorgespeeld en geeft Gos»
lings met een hard schot via Erdtsieck's
handen aan zijn club de leiding.

Met 10 voorsprong treedt de rust
in-

Na 'de hervatting is het spel wat
meer verdeeld, zonder te kunnen zeg»
gen, dat A. S. C. sterker is- Het profi»
teert echter handig van de onjuiste op»
stelling van de R- C. H-=backs, door
nog twee maal te scoren, terwijl R. C.
H- geen kans ziet een doelpunt te ma»
kern Vooral Nachtegeller slaat nog al
eens de plank mis en schiet slecht Hoe
tegen her einde ook nog gewerkt wordt
het wil niet lukken, ondanks het voort»
durende opstuwen van R. C- IL's ach»
terhoede, waarin vooral Geutskens als
center» en Muller als linkshalf uitste»
kend speelden. Geen der beide par»
tijen scoort dan meer en met 30 voor
'A- S- C- eindigt deze prettig gespeelde
wedstrijd, die door den heer Ophuizen
op zéér verdienstelijke wijze werd ge»
Floten-

Hst R- C- H^elftal was als volgt

Erdtsieck,

Kuyt Hazevoeï,

Amelung. Geutskens, Mülle»,
Koning, Van Dam, Roelfsema, Nachte»
geiler, Brugman.

ZWEMMEN

DE ZWEMWEDSTRIJDEN.

Maandagmiddag 31 Augustus, te twee
uur, zullen in het Noorderspaarne ter
hoogte van de Jachtclub, zwemwedstrij
den plaats vinden voor heeren- en dames
leden der Reddingsbrigade voor Dren
kelingen en voor Politie-ambtenaren van
Haarlem en omstreken.

Het doel van deze wedstrijden is, de le
den der Brigade en van het Politieperso
neel te oefenen in het gkleed zwemmen,
ten behoeve van het redden van drenke
lingen. Het gekleed zwemmen en het
zwemmen in uniform is een uiterst ver
moeiend, maar hoogst nuttig werk.

We vertrouwen, dat velen op 31 Aug.
de wedstrijden zullen bijwonen om blijk
te geven van hun belangstelling in het
werk en streven van reddingsbrigade en
politie.

Het programma, dat wij hieronder la
ten volgen, is zoodanig ingericht, dat
„elck wat wils' op zwetngebied wordt
geboden.

Programma:

No. 1 100 M. in uniform. Politie Haar
lem en omstreken, (boei 50 M.)

No. 2100 M. gekleed zwemmen, jon-
gensleden Brigade (boei 50 M.)

No. 3 200 M. gekleed wemmen, dames
leden brigade (boei 100 M.)

No. 4. 300 M. gekleed zwemmen, hee
renleden Brigade (boei 150 M.)

No. 5 Gecostumeerd steekspel.

No. 6 400 AL gekleed zwemmen, da-
meselden Brigade (boei 200 M.)

No. 7. 600 M. gekleed zwemmen, hee
renleden Brigade (boei 150 M.)

No. 8. Hinderniszwemmen voor alle
deelnemenden.

No 9. Surfriding,

De jury bestaat uit de heeren: A. J.
Meijerink, Th. Peltenburg, Joh. M.
Schmidt, G. J, P, Verschoor

KERK EN SCHOOL

GEREF. KERKEN.

Beroepen te Zalk de heer W. E-
Gerritsma, cand- te Enumatil: te
Niezyl (Gron.) ds. J. Meijer te Houwer»
zijl.

GEREF. GEMEENTEN.
Beroepen naar Vlaardingen, ds. G. H-
Kersten, te Ierseke.

NED. HERV. KERKEN.
Aangenomen naar Donkerbroek en
Haule door ds- J. Sevenster, te Kollum-
Bedankt voor Oudew.aier door ds- J-
C. van Apeldoorn te Voorthuijzen.

MARKTNIEÜWS

BEVERWIJK.

Noteering van 28 Augustus 1925.
Postelein per kistje 40—60 et.
Andijvie 100 sir. f 34.
Raapstelen. 100 bos f 3.

Zuring per ben 15 ct.

Wortelen 100 bos f 2030.
Aardappelen klei p. Kg. 58 et.
Idem zand, p. Kg. S12 ct.
Tuinboonen p. K.G. 1418 ct.
Snijboonen p. Kg. IS25 ct.
Heerenboonen p. Kg. 10—16 ct
Dunne boonen p. Kg. 2025 ct.
Roode Kool p. 100 f 811.

Savoye kool p. 100 f 79.
Bloemkool p. 100 f 2035.

Uien p. Kg. 7 ct.

Sla, per kist f 1—2.

Rabarber p. 100 bos f 57.
Pieterselie p. bos 5 ct
Selderie p. bos 6 ct.

Appelen p. Kg. 2030 ct
Peren p. Kg. 3040 ct
Pruimen p. 100 8090 ct.
Frambozen per slofje 5070 ct.

UIT DE OMSTREKEN

YELSEN

„ZANG VEREDELT."

Nu de vacanties achter den rug zijn,
hoopt fcet bestuur van „Zaag Veredelt"
op 2 Sep tem bar de repetities weer aan te
vangen ander leiding van den heer (Leo
Pieiage.

Het ligt in de bedoeling om het eerste
concert te geven ui de tweede helft van
November, waarbij door het koor hoogst
waarschijnlijk zal worden uitgevoerd
..Fruhli-ngseymphomie" en ,,In Bpeculo"
beidon van Philips Loots, welke werken

cvg nooit in Vete-en zijn uitgevoerd. Ook
zullen „De .Winter" er. „Jezus e la pen
Gaan" van Andere cm, het werk waarmee
..Zang Veredelt" op het concours van» Po
lyhymnia in de tweede aJdeeliog de 2e
prijs behaalde, opnieuw worden uitge
voerd. Het bestuur hoopt dat de repetities
die -het vorig jaar zoo uitstekend zijn be
zocht, cu niet worden verwaarloosd, in
het belang van het koor. Ook heeft men
gToote en grootsche plaaanen voor de vie
ring van het 10-jarig bestaan in 1933.

Het slagen dezer plannen hangt echter
geheel a-t' van den eteun die de vorseni-
ging ceitvangt, in de eerste plaats door
een grooter ledental. De directeur is van
plan alles in het werk te stellen om het
koor op steeds fcooger peil te brengen.

Ook het kinderkoor van „Zang Veredelt"
begint de repetities weer op 2 September,
rekent ook hier weer op dezelfde jon
gens en meisjes van het vorig jaar en ver
sterkt met meg vela anderen, opdat ook
deze afdeelimg weer even flink voor den
dag komt als het vorig jaar. Als het goed
gaat, mogen zij op het November-conceit
meezingen. Er zullen sin studie worden ge
nomen twee C3ntatee, een van Ph. Loots,
„Het Onweer" en „Oud sprookje" va.n
Tusschenbroek, "benevens verschillende
andere geestige kinderliedjes o.a. de pas
verschenen Sint Nicolaasliedjes van Loots.
De zepeliuee worden gehouden in het ge
bouw „Concordia", waar de heer Pielage
gaarne bereid is, alle gewen-schte inlich
tingen te verstrekken.

BAZAR.

De voetbalvereniging W. F. C. Ie Wij-
keroog, heeft als zoovele amdore verten i-
gingen, dringend behoefte ean vereterkuig
der kas. Om hiertoe te geraken heeft zij"
een bazar georganiseerd, die Vrijdagavond
in het vereenigingegebouw is geopend.

De zaal ie heel aardig versierd en -n dé
langs de zijden geplaatste „stands" is
van alles wat op een dergelijke bazar
th-uia hcort té koop, terwijl tevens voor
verschillende attracties wordt gezorgd.

Zooals allo bazars, zal ook deze wel
slagen.

BLOEMENDAAL

KONINGINNEFBEST.

Af en meldt oire:

Op het feestterrein zullen oranjebloe-m-
pjes worden -verkocht ten bate van de slacht
offers van Borcuk».

De autobus 6amtpoortOverveen zal hef
.feestterrein paeeeeren en 'o avonds extra
wagens inlasse-hen, naar en van het feest
terrein i® beide richtingen. Wegens de
enorms drukte die verwacht wordt, zal
zoo noodig de Bloemendaaleche reddings
brigade op de terreinen hulp verlocnen.

HALFWEG

VACCINATIE.

De kostelooze vaccinatie zal in deze
gemeente plaats hebben op Woensdag
2 September a.s. en wel om 1 uur ten
huize van dr. Melchior te Halfweg, om
2 uur in de O. L. school ie Houtrak»
polder, om 3 uur ten huize van de
Weduwe J. de Klerk te Zuid.Schalk»
wijk en om 4 uur in de R.K. school te
Haarlemmcrliede.

Men wordt verzocht de trouwboekjes
mede te brengen.

IJMUIDEN

KONINGINNEDAG.

Ofcshoon het programma van de
Oranjevcreenigïng „Wilhelmina" nog
niet geheel is vastgesteld, kunnen we
toch al het een en ander over de te
houden feestelijkheden op a.s. Maan»
dag mededeelcn.

Om half acht des morgens wordt er
op twee plaatsen koraalmuzick ge»
geven. De harmonie „Concordia", dis
rccteur de heer Sam Vlessing speelt
n.L op het Willemsplein en het fanfare»
corps „ilhelmina" directeur de heer D.
Klut. speelt op het Kenneraerplein.

De kinderfeesten die gehouden zul»
len worden achter het station, begin»
ncn om 1 uur. Om 2 uur beginnen op
hetzelfde terrein de Volksspelen, als
boegsprietloopen, mastklimmen enz.
voor jongens en zakloopen en turfrapen
oor meisjes.

Om vjjf uur ringrijden op rijwielen
voor jongens en meisjes in de Kenne»
merlaan.

Voor de Volksspelen en het ringrij»
den hebben zich reeds ongeveer 125
jongens en meisjes opgegeven.

Des avonds 8 uur wederom concert
op het Willemsplein.

SCHEEPVAART.
28 Aug.. aangekomen

Har aid Becker s-s- Wasa n. Zaandam;
Redstart s-s. Londen: River Ribblc s.s-
Goole; Ccram s-s." Antwerpen; Kathc
Christoplicrscn s-s- Leningrad; Bintang
s-s- Batavia: Galicia s-s. West»Indic-
28 Aug., vertrokken

August Lefflcr s-s. MethilElfstone
s- Sunderland; Tizona s-s- Immingham;
Venezuela s-s. Colon: Hedwig Fischer
s-s,Nero s-s. Stettin.

DE VOLKAAN"NEMER.
De Reedersverecniging heeft in hare
vergadering van Donderdagavond tot
volk'aannemer benoemd den heer D-
F. G. Schilling, te lJmuiden.

ZANDVOORT

WACHTGELDREGELING.

Naar we vernemen is een wachtgeld»
regeling voor gemeenteambtenaren in
ontwerp gereed. Dit moet nu eerst in
het Georganiseerd Overleg bespro»
ken cn daarna in den Raad vastgesteld
worden.

Een algemeen bekend geheim Is. dat
aanleiding tot het maken van een wacht»
geldregcling was het overbodig»worden
van een der ambtenaren op de afdce»
ling Publieke Werken.

Volgens mededeelingen in dc laatste
Raadszitting maakt men thans weer
allerlei bouwplannen. Endracht maakt
Macht, kreeg toezegging van steun voor
ruim 30 huizen, er zijn candidaten voor
de woinngen, die de Gemeente volgens
het plan=Slegcrs in huurkoop wil geven.
Wethouder Molenaar zint op een Oude»
mannenhuis te vervanging van het
donkere, sombere gebouw waarin de
oudjes thans geborgen zijn. terwijl
waarschijnlijk ook de Hervormde
school een nieuw gebouw zal noodig
hebben. Ook al wordt slechts een deel
dezer plannen werkelijkheid, dan is er
in afzienbaren tijd van ontslag van een
ambtenaar van P. W. geen sprake
meer.

KÖNINGINNEFEEST.

Evenals andere jaren is ook ditmaal
op 31 Augustus Zandvoort's Muziekka»
pel den geheelen dag in de weer. Zij
toch opent het programma met de
Aubade. Daarna zal zij tijdens de kin»
der» en volksspelen door haar medewer»
king de feestelijke stemming verhoogen
Ten slotte geeft ze 's avonds 8 uur een
uitvoering op het terras der Bodega
Mustert aan den Strandweg-

Het is nog niet zoovele jaren geleden
dat de meeste dorpsbewoners hun wa»
ter moesten halen uit de verschillende
dorpspompen. Na den aanleg der wa»
terleiding zijn ze buiten werking ge»
stcld en met cenigc verbouwing ge»
degradeerd tot aanplakzuilen. Voor het
verlof, daarop een rcclamebiljet to mo»
gen bevestigen, moest men een klein be
drag aan dè gemeente betalen. Van de
vier zuilen verdween echter reeds vrij
spoedig die op het Gasthuïsplein; dc
stccnen paal werd gesloopt en de oude
put gedempt. Nadat de heer Groen
aan het einde van den Strandweg het
terrein huurde om daar een verver»
schingstent te plaatsen verwijderde
men de tweede reclamezuiL Thans
wordt no. 3 staande bij den Duinweg
gesloopt. Hij stond voor het raam van
een in aanbouw zijnd huis en benam
het uitzicht. Zoo is alleen nog de vroe»
gere pomp op het Sehelpenplein overge»
bleven om te getuigen van oude toe»
standen, die ecuwen lang onveranderd
gebleven, toch zoo spoedig weer verge»
ten zyn.

BENOEMING AAN SCHOOL D.

Tot tijdelijk onderwijzeres aan school
D. is benoemd mej. J. L. Dekker, thans
werkzaam in Amsterdam. Dat er een
buitengewoon groot aantal jonge leer»
krachten geen werkkring kunnen vin»
den blijkt wel uit het tcit, dat voor
deze toch slechts tijdelijke betrekking
46 sollicitanten waren.

VOETBALWEDSTRIJD.

Zondag a.s. 's middags 2 uur speelt
het lste "elftal van de voctbalverecni»
ging „Zandvoort" op hrar terrein aan
de Zandvoortsche laan tegen Water»
graafsmeer I.

HILLEGOM

KONINGINNEDAG.

De Chr. Oranjeverceniging zal
Maandagavond een samenkomst in de
Ncd. Herv. Kerk houden, met welwil»
lende medewerking van dc zangver»
eeniging „Zingt den Heer" en het
Herv. Dameskoor. De heer Visser, or*
ganicst, zal een tweetal nummers uit#
voeren. Als sprekers hopen op te tre»
den Ds. J. van Herksen. Geref. Prcdi»
kur.t alhier en Ds. II. van Bcem, Herv.
Predikant van Nieuw Vennep. Pro»
imma's en entrée zijn vrij. Een col»
te wordt gehouden om de kosten te
bestrijden.

POSTKANTOOR.
Het postkantoor zal Maandagmid»
dag om 2 uur voor postzaken gesloten
zijn. Voor telefoon en telegraaf blijft
het open als gewoon.

AGENDA

ZATERDAG 28 AUGUSTUS.

Bioecoopvooretellinsen.

Cabaret Modern. Darueen.

Café „Dreefzicht". lederen avcmd i
oert,

ZONDAG 30 -AUGUSTUS.

M ir en Margie Morris. 8 uur.

Schouwburg Jansweg: Spécialité Hen-
veoreieljiiojz. 8 uur.

Cabaret Modern. Datwen.

Café „Dreefzicht". lederen avond con
cert.

Theater „De Kroon", Gem. Concertzaal
Bioeooopvporetelling 2.30 en 8 uur.

Cinema Palace, Groote Houtstraat: Bios
coopvoorstelling 2.30 en 8 uur.

ixor Theater: Bioecoopvooretel'ing
4.30 en 8 uur.

Scala-Theater, Kleine Houtstraat. Bioe-
ooopvooistelling 2-30 en 3 uur.

Kleine Houtstraat 106: Dancing, half
acht tot elf uur.

Velsem: Velecrbeek, Theeeohenlcerij.
Concert. 3—6 uur. Attractiee.

Bloemen daal:

Ruethoek, namiddag- en avondconcert

Hotel Duin en Daal: Namiddagconcert.

Velserend: Thé Dansant, Soiree Dam-

MAANDAG 31 AUGUSTUS.

Groote Kerk: Kerkooncert Tilly Koenen
en George Robert. 8 uur.

Dreef. Harddraverij. Des middags.

Theater „De Kroon", Gem. Concertzaal:
Bioscoopvoorstelling 2.30 en 8 uur.

Cinema-Palaoc, Groote Houtstraat, Bios
coopvoorstelling 8.30 en 8 uur.

Lux or Theater: Bioscoopvoorstelling.
2.30 cn 8 uur.

Scala-Theater, KI. Houtstraat 77: Bios
coopvoorstelling E.30 en 8 uur.

Cabaret Modern. Dn-noen.

Café „Dreefzicht". lederen avond con
cert.

Het !s altijd interessant kennis te
maken met zeden en gewoonten van
andere volken; maar een feit blijft het.
dat de Westerling heel anders aange»
lcgd is dan de Oosterling. Daar zijn din
gen hier in Suriname, die den Hollander
met stomme, verbazing vervullen, maar
die men hier heel gewoon vindt.

Dc moraal is hier in vele opzichten heel
anders dan in Holland. Het bijgeloof is
ook buitengewoon sterk cn spreekt men
den zendeling die speciaal in de Bosch»
streek arheiut, dan kan men dc merk»
waardigste dingen hooren ook van den
inlander die Christen geworden is.

Maar men behoeft niet in het Bosch»
land te zijn om daarmede kennis te
maken, in dc stad in Paramaribo vindt
rncn dc gevallen in grooten getale cn
het blijkt steeds meer dat de men»
sehen vervolgd worden door angst voor
geesten. Het is dc moeite waard om tc,
zien hoe bij een begrafenis gehandeld
wordt. Wordt het lijk gedragen cn
komt men bij den hoek van een straat,
dan markeert men de pas en plotseling
gaat men snel den hoek om, want dan
raakt de geest in dc war, dezo gaat
rechtdoor, terwijl de dragers met het
lijk een andere richting zijn ingesla»
gen. Dc idee is. dat men den geest
voor den gek wil houden, want men
gelooft dat de geest nog dagen lang
om het lichaam zweeft en kwaad kan
doen.

Wanneer iemand uit de bevolking
b.v. 's avonds sterft, dan komen familie
cn kennissen en zingen den geheelen
nacht bij het lijk om den geest te ver»
drijven, dat gaat onafgebroken door;
wel een genot voor dcgcncnc die daarin
dc buurt wonen!

Gaat men begraven, hetgeen binnen
24 uur moet gebeuren, dan wordt er ccn
lange stoet gevormd, dc vrouwen zijn
allen in het wit. groote witte omslag»
doeken en aardige mutsen op, als men
dit voor het eerst ziet is het bepaald
indrukwekkend: Op het kerkhof wacht
de predikant den stoet op, heeft hij ge»
sproken dan beginnen de dragers
(zwarte) op zeer eigenaardige manier
een Psalm of gezang te zingen. Inmid»
dels worden door de familie cn kennis»
sen schoppen zand op de kist gewor»
pen. Duurt dit wat lang dan zegt plot»
seling ccn begrnfcnisdicnaar „ik dank
de familie en de kennissen voor het

stoffelijk overschot", in het bijzonder Paramaribo, 20 Juli 1925.

den weleerwaarden heer Ds.....! Dit
maakt een zeer eigenaardlgen indruk
cn dan verlaat men het graf en vaak
onder de grootste pret.

Zoo hccit men een vreeselijken angst
voor dc z.g. bukroe. Kort geleden was
een vïsscher bezig met visschen op een
plaats, waar zeer veel visch aanwezig
was. Op zekeren dag kwam hij zeer ge»
jaagd terug. Hij ging daar nooit meer
visschen, want hij had gehoord dat aan
dc overzijde van do rivier een bakroe
stond en dun was hij in levensgevaar.
Wat bleek nu. dat anderen stroopc.
dit praatje hadden rondgestrooid om
op die munier eiken visschcr angst in te
boezemen. Het gebeurt dat menschen,
die kwestie of ruzie hebben tenslotte
overgaan tot plaatsen van ccn bakroe,
een ledige flcseh, om den nek een zwart
lapje boven in dc kurk een veer of
men plaatst een Kalabas met een ongc»
kookt ei er in. Staat dit ergens op den
weg of bij een bruggetje dan durft men
er niet voorbij. Dcgecn die dat geplaatst
heeft wordt visiernan genoemd. Groot
is dc angst voor zulk een persoon, kan
hij iemand niet zetten dan gaat hij des
avonds in donker voor zijn huis staan
cn maakt allerlei geluiden en jaagt
schrik aan. 't Is werkelijk gebeurd dat
ccn zieke louter van angst gestorven
is. Want het geloof is hier sterk, dat
niemand op gewone wijze sterft, maar
dat dc ccn of andere geest gezonden
door visiernan of bakroe, hem of haar
doodmaakt,

IIcbbcn twee vrouwen bijv. erge ru«
zie. dat komt nogal eens voor. dan
schelden zij elkaar de huid vol. Kan ccn
van dc twee geen woorden meer vin»
den dan heeft zij haar vinger op en
zegt wacht maar bakroe en het gevolg
is. dat haar tegenstander ccn en al
angst is cn vreest voor dc gevolgen!
Eens kwamen op een erf vijf eenden,
die achter elkaar liepen. In het huis lag
een zieke, deze had gezien dat de voor»
ste eend een zwart lapje in den bek
had cn deze eend had in het huis geke»
ken! en dat was bakroe, zij waren ec«
zonden door ccn visiernan, zoo geloofde
de zieke en deze is kort daarop van
angst gestorven. Dit alles stijft de bc»
volking in dc mcening, dat een booze
geest ze dood maakt.

Ds. S. A. BALJON.

HET DAGBOEK VAN HANSJE TEDDYBEER
EN MIMI P0EZEKAT

VOOR DE KINDEREN.

i

/''A

\j

-rjJ

-^fU—y

Hwb 11/

Huilend loopen Mimi cn ik naar va». Nu moet het hoóge woord cr uit. Ik
der cn moeder om te vertellen, wat cr word naar m'n kamertje gestuurd cn
met de ringen en met de diabolo ge» moet 'n hceleboel akelige strafregels
beurd is. „Ja maar, hoe kwamen de I schrijven: „Ik ben veel te groot om niet
kleintjes aan jullie speelgoed?" leen aap»op»ecn»stokje te spelen".

Mimi vergaat het niet beter. „Ik mag
mijn speelgoed niet met kleine kinderen
ruilen'moet zij schrijven, wel honderd
maal. En 't papier wordt nat van haar
tranen.

Ukkic cn Pukkic krijgen ook haar
straf, natuurlijk. Ze moeten allebei een
kwarticrlang in den hoek staan en we
krijgen allemaal voor straf na 't eten
niets van de heerlijke rijst met krenten-
die moeder had gekookt.

CAUSERIEEN OVER WETENSCHAP EN
TECHNIEK

KONING KOOL I

Kolen-crisis en brandstoffencommissie. Voordeeliger brandstoffen.
De ouderwetsche gasfabricage. Wagner en de steenkool

Het gaat den laatsten tijd niet for»
tuin lijk met de steenkoolvoor den
oorlog een van de artikelen welks bezit
de volkeren elkaar benijdden, waarom
ze oorlogen begonnen (liet Simplissi»
mus den wijzen Confucius niet eens.
verzuchten „Merkwaardig, de Euro»
peanen voelen alleen een onweerstaan»
bare roeping om die volkeren te ,,be»
schaven" die in het bezit zijn van kool#
en ijzermijnen) behoort het thans tot
de dingen die vrijwel „te geef" zijn en
de kolenmijnen in vrijwel alle landen
hebben groote moeite een behoorlijk
loonenden afzet te vinden. Hoewel niet
alleen om de steenkoolvelden begonnen
ging de oorlog toch zeker wel gedeel»
te-lijk om het bezit er van en bij het
sluiten van den vrede waren de velden
in Silezië, het Saargebied, Elzas»Lotha#
ringen voorname „panden' en nu de
overwinnaars ze hebben, zitten ze er
eigenlijk een beetje mee In hun maag
en zelfs het overwonnen Duitschland,
dat een groot deel van zijn steenkool»
velden moest afstaan, heeft te lijden
onder overproductie- Men voorspelt dat
„de volgende oorlog" om het bezit van
petroleumbronnen gevoerd zal worden;
als het dan na afloop maar niet net zoo

gaat als thans met de kolen, het zou
zonde zijn van alle geestdrift-

Maar ter zake, de hooge politiek en
de wetenschap hebben niets met elkaar
te maken; vast staat dat de mijnindus»
trie thans een zware crisis doormaakt
in Engeland is het dc allesbeheerschen#
de factor in Ue bïnnenlandsche politiek,
in Duitschland, Silezic, Polen, in Lotha»
ringen en Frankrijk hebben de mijnen
tc tobben met een te veel aan productie
en moeten steeds nieuwe maatregelen
verzinnen of den Staat te hulp roepen
om het bedrijf loonend te houden.

En dan komt daarbij nog dat er
van alle kanten gepoogd wordt het
kolenverbruik te verminderen of de
steenkool door andere brandstof te
vervangen. Voor een groot deel is dat
begonnen gedurende en vlak na den
oorlog toen de kolen duur, schaars en
slecht waren en ieder verbruiker er op
uit was er uit te halen wat er tc halen
viel- Koortsachtig werd er gewerkt aan
verbetering van stoomketels en stook»
inrichtiagcn, aan rookverbranding, aan
het zeven van de asch om er dc laatste
stukjes kool uit te halen, ander brand»
materiaal kwam op, petroleum, benzine,
teerolie- Schepen werden ingericht voor

het stoken met olie, overal stoomma»
chincdnstallatics vervangen door gas»,
benzine» en elcctrische motoren. Wa»
tcrvallen werden „ontgonnen" en moes#
ten energie leveren, kortom, de energie
zoo goedkoop mogelijk te krijgen werd
het parool, veel meer dan vroeger, toen
•oyaal met de kolen werd omge»
sprongen en er eerlijk gezegd, een
heelcboel vermorst en verkwist werd.
Toen men eenmaal bezig was hield men
bij dalende kolenprijzen natuurlijk
niet mee op, maar probeerde zijn vin»
dingen nog verder te volmaken en thans
is de steenkool wel nog de voornaam»
ste brandstof en energiebron, maar de
vrijwel absolute alleenhoerscheres van
vroeger is ze toch niet meer en als
het zoo doorgaat loopt ze aardig kans
onttroond te worden, zelfs, gelijk inder»
tijd Kronos door Zeus, door haar eigen
kinderen om het zoo maar eens te
zeggen-

Aan den eenen kant een zoeken om
de kool zoo voordeelig mogelijk te ver#
brandwen, iedere calorie cr uit te ha»
len die er in zit, door middel van rook»
verbranding, geforceerden trek, econo#
misers, luchtverwarmers e. d-, aan den
anderen kant een zoeken naar en vin»
den van vervangingsmiddelen, die öf
goedkoop zijn, öf hooger nuttig effect
geven öf minder last veroorzaken. Want
steenkool is een vrij lastige brandstof,
ze geeft rook, roet, asch, lijdt aan
zelfontbranding als zc op groote hoo#
pen gestapeld wordt en kost veel ar»
beid bij het vervoer cn bij het op»
slaan, allemaal dingen waar men bij olie
en gas geen last van heeft- Vooral voor
schepen heeft het gebruik van olie
groote voordeelen boven dat van steen»

-ooi, ook al om het betere rendement
en stookolie kan daarom anderhalf A
twee maal zoo duur zijn als steenkool-
Dan is ae nog voordeeligerhet vol»
pompen van de scheepsreservoirs met
olie gaat heel wat gauwer dan het bun»
keren van kolen en kost haast geen
arbeidsloonals de slangkoppelingen
bevestigd zijn, doet een machinale
pomp het in zijn eentje, in plaats van
drommen koelies-

Het is daarom dat men al lang in de
weer is om de zwarte, stuivende steen»
kool in een handelbaarder product als
olie om te zetten. Eigenlijk is dat al heel
lang gelukt, want bij de lichtgasfabri»
cage ontstaat naast het gas en de cokes
de vloeibare teer, die bij destillatie een
brandbare olie (een mengsel van ben»
zol, toluol e.d.) oplevert. Vroeger, in
het begin van de gasberciding, werd
die teer grootendeels niet gebruikt, men
pompte ze in tankschepen en liet die
op zee leeg loopen. Later, toen de in»
dustrie der kunstmatige kleurstoffen
begon op te komen, werd zij de groote
afnemer van steenkolentcer en benzol
en pas nog weer later begon men de
tcerdestillaten als brandstof voor moto»
ren te gebruiken. Maar .benzol en zijn
familieleden zijn als brandstof verre
inferieur aan benzine en de andere pe»
trolcumproductcnzc zijn minder
vluchtig (de motor slaat dus moeilijker
aan) ze hebben meer lucht noodig en
zoodra het claar maar even aan hapert,
heeft er meteen een geweldige roet»
afscheiding plaats cn dan is het rende»
ment niet zoo hoog- Zuivere benzol
wordt daarom haast niet gebruikt voor
motoren, meestal vermengt men ze met
wat benzine.

Men begon daarom in steenkoolrijke
cn petroleumurme landen te zoeken
naar middelen oin benzineachtige pro»
ductcn uit steenkolen tc bereiden: AI»
lereerst bestudeerde men daartoe het
dcstillatieproccs van de kool zoouls dat
in gasfabrieken cn cokesovens plaats
heeft en het bleek toen, dat de zoo»
genaamde steenkolentcer niet direct uit
de kool ontstond, maar via andere stof»
fen. Die andere stoffen komen bij dc
verhitting als gassen en dampen vrij
uit de steenkool, maar door de hooge
temperatuur ontleden ze direct weer cn
gaan dan over in de koolteer. En juist
die „tusschenstoffen" vertoonden groo»
te verwantschap met petroleum- Het
zijn vooral de onderzoekingen van
Pictet, Wheeler en later van Fischer en
Glund die hier van veel belang zijn
geweest.

Men moest dus een manier vinden
om die ontleding tc beletten en dat
kon door de temperatuur niet zoo op
te drijven maar dan ging tegelijk de
destillatie niet door cn kwam er alleen
een weinig gas vrij. De uitweg werd
gevonden door den druk te verlagen.
Verbindt men de retorten met een zuig»
pomp, dan worden de kostbare stoffen
direct na hun ontstaan weggezogen,
worden niet ontleed door den gloeien»
den rctortwand en tegelijk blijft de
temperatuur lager instedo van 800 gra»
den komt hij D-'et boven de 600 gra»
den, blijft zelfs meestal maar 400 gra»
den.

Alle producten die hierbij ontstaan,
zijn anders dan bij de gewone dcstilJ.i*
tic. maar vooral de teer wijkt aéhzieu»
lijk af van de normale steenkolentcer.
Ter onderscheiding spreekt men daar»

om wel van vacuumteer of oerteer, om»
dat de „gewone' teer er uit ontstaat en
de „oer" teer dus feitelijk dc primaire
is. Dc Duitschers noemen dat met ccn
heel mooi woord „Tieftcmpcraturteer",
een woord geknipt voor een opera van
Wagncr maar omdat dat toch eigenlijk
een hcvl mond vol is korten zc het af
tot „T" teer.

Die vacuumteer nu bestaaf grooten»
deels uit parnffincn, die ook in petroleum
voorkomen cn het vraagstuk zou dus
feitelijk opgelost zijn als het benzine»
gehalte er van maar niet zoo klein was
en daarom de steenkolenbcnzine tc
duur om te kunnen concurreeren met
de petrolcumbcnzine. Wel zitten er een
aantal minder vluchtige oliecn in die
als smeerolie zeer kostbaar gebleken
zijn en ook een vrij groote hoeveelheid
phcnolcn die maken dat dc teer ccn
sterk conserveerendc werking heeft op
ér mee bestreken voorwerpen. AI is de
benzineopbrengst dus niet groot. 6—8%
hoogstens, toch is de steenkool op deze
manier wel tot kostbaarder producten
te „veredelen", iets wat na systematisch
voorhcrcidcnd werk in het Institut für
Kohlenforschung tc Miilhclm al op vrij
groote schaal in draaiende retorten
..Drehöfcn in het Roergebied gebeurt-
Maar benzine bereidt men er toch niet

Wij zullen zien hoe men hier waar»
schTjnlïjk ccn oplossing voor gevonden
heeft.