HAARLEM'S DAGBLAD
ENGELSCH ALLERLEI
BUITENLANDSCH OVERZICHT
ZATERDAG 12 SEPT. 1925 ZESDE BLAD
De Admiraliteit bezuinigt. Lawaai. Kleine
vJiegmogelijkheden- Hoe draadlooze telephonie
de wereld omspant. Donker Burma. Het defi
cit van Wembley.
De admiraliteit heeft een aankondi
ging rondgezonden, waarin wordt tc
kennen gegeven, dat officieren en man»
schappen in actievcn dienst als gevolg
van de nieuwe politiek van bezuiniging
liet in de toekomst minder goed zouden
hebben. Ze heeft tevens voorgesteld dat
de marinewerven van Pembroke in \Va«
les cn Rosytl» in Schotland buiten go
bruik zullen worden gesteld. Beide ge.
vallen schijnen voort tc vloeien uit het
feit, dat is bepaald dat de Admiraliteit
zelf, door bezuiniging op haar diensten,
het geld moet vinden voor haar kruiser
program. Men hoort nu het verwijt aan
naar adres, dat zij voor hnar bezuini»
gingspolititk de gevoeligste plekken
heelt gezocht en men zou tusschen de
regels door kunnen lezen, dat zc door ving ontploft,
spijtigheid wordt gedreven. De voorge
stelde bezuiniging op de positie van het
marinepersoneel in al zijn lagen heeft
onder net publiek evenveel vcrontw.
bindt het aan het mechanisch nagelen
van bouten in stalen balken. De
schreeuwerige krantenjongens, die altijd
in de zijstraatjes van Fleet Street, waar
de drukkerijen der dagbladen zijn, staan
te lantcrfanteren. hebben het als een
openbare vermakelijkheid leeren Maar»
dccren. Zij toeven in dc buurt van hef
hclsche leven cn zien toe hoe argcloo/c
voorbijgangers hevig opschrikken, wan»
neer het zich plotseling laat hooren. In
dien het lawaai ongebreideld voort kar
gaan met zijn ontwikkeling zullen vol
gende generaties niet vatbaar meer zijn
voor zelfs grove geluid.nuances. Zc zul
len armer zijn dan wij, die tenminste
nog „uit ons vel kunnen springen",
neer cr een mijn in onze uanslc on.gc»
den F.en Kngelsch amateur. Gerald f aangeboden, den last der particuliere 1 wat de helft van hun geld kwijt zijn;
Mo reu se, wiens sein 2NII wel bekend is borgen zou verlichten inaien een tc ieder znl verantwoordelijk zijn voor een
bij allen dia de lucht afzoeken voor ge»zwaar beroep, op hen zou worden
luiden, is verscheidene dagen lang bij daan. Maar daar zal de regeering wel
men hevig geprotesteerd tegen den an
deren voorgcsteldcn maatregel, die
naar men betoogt het leger wctkloo»
zen zal doen toenemen en die een slag
zal worden voor dc welvaart van Ro»
syth en Pembroke en dc omgeving van
die plaatsen. Men schot dat door het
sluiten van die twee marine-werven 300U
mcnschcn hun broodwirning zullen ver»
liezen. En Schotland klaagt dat het
reeds onhillijk wordt behandeld nu
betrekking tot het geld dat nan dit land
wordt besteed. De Schotten die vol
gens de overlevering zeer scherpzinnig
zijn in het schatten van geldswaarde
beweren dat het geld uit <ic belastingen,
dat in Schotland ten behoeve van und
en bewoners wordt opgemaakt, «n d'
verste verte niet evenredig is aan het
bedrag dat de Schotten aan tie lasting op-
brcngec.Dc „bezuinigingsstrategie" (zoo»
als men het uitdrukt) van de Admirnli»
tcit heeft dus n! veel haken cn oogen
gegeven. Het publiek vraagt zich af. of
ze wel op de juiste plaats is begonnen.
Admiraal Suotcr, een Unionistisch Pur»
lrmcntslid die indertijd door het kies»
district van Hertford aU bczuir.iginscan-
didaat is gekozen, heeft cr in verband
met deze bezuinigingsmaatregelen op
gewezen, dat de vïoor sedert den oor»
log de kolossaio som van 530.000.000
heeft uitgegeven. Desondanks bezit hot
land op het oogenblik slechts twee krui
sers. üic 33 Jcnoopen kunner. loopen,
terwijl Japan er zestien heeft van pc»
Uike snelheid en Amerika negen, dis
sneller zijn (35 knoopen). Waar is het
§cld gebleven? vraagt hij. En hij conclu.
eert dat er genoeg tc bezuinigen is.
voordat men het personeel van Schot»
land of Wales behoeft tc treffen.
Een rechter in Londen heeft dezer
dagen een man beboet, die in den avond,
toen hij uit een schouwburg kwam. om
een taxi had gefloten. De rechter be
toogde bij zijn vonnis, dat dit gefluit on
dragelijk hinderlijk was „juist op een
oogenblrk dat fatsoenlijke mcnschcn
naar bed gaan". Maar Londen kent nog
veel hinderlijker geluiden. Dc rechter
hoeft misschien nimmer gerild bij he;
oorverdoovend geknars van oen dier on»
oogclijke trams van de London County
Council; of „has never jumped out of
his skin"( men springt hier alleen maar
uit zijn vel bü schrik) bij een plotsclin-
ccn knal uit den rnotor van een omni
bus: of heeft misschien nooit zijn trom
melvliezen als voelen barsten bij dc-n
roffel van de beton-boren. waarmede
men de straat opbreekt. Dat alles is nog
erger dan het hatelijke fluitje om den
taxi-man. Maar de rechter verdient ons
aller dankbaarheid, dat hij optreedt tc»
gen lawaaimakers, die brutaler en bru
taler optreden en die behalve trommel
vliezen ook zenuwen aan flarden scheu
ren. Er wordt veel gedaan voor bc.
strijding van typhus en nokken cn ver-
valsching van levcDsmiodclcn, minder
voor het zuiveren van do Londcnschc
lucht van roet en stof cn niets voor
het zuiveren van die lucht van lawaai,
dat de vloek der nieuwe bcscflaving is
geworden.
Sedert eenige dagen stijgt uit huizen
in aanbouw achter enorme heiningen in
Fleet Street een nieuw lawaai op. het
nieuwste, dat in kracht cn moordda-
digheid alle andere overtreft. De hei
ningen bewaren het geheim van dal
hoogste geraas maar een oor. dat veel
klanken heeft leeren onderkennen. ver-
De Engclsehe vlieger Courtney,
man van rijpe luchtcrvaring en door
len hier den primus inter pares geacht
heeft een plan uitgedacht om den groot
sten vijand van den luchtman cn het
vliegen te overwinnen. Die vijand is dc
mist, Bijzonderheden over de uitvin»
ding zijn nog niet bekend gemaakt,
maar Courtney zegt. dat dc tocpass.-.y
cr van regelmatige vlicgdiensten onder
alle weeromstandigheden mogelijk zal
maken. Hij heeft een schrander stelsei
ontwikkeld voor vliegen k> den blir.dc,
dat ann grootc en snelle passagicrsvlicg»
tuigen gelegenheid zou geven om zor.»
der gevaar met ccn snelheid van een
175 K.M. per uur door de zwaarste mis»
ten tc racen. Thans vliegen piloten op
het oog. Wanneer de mate van zicht
baarheid afneemt tot ccn zeker punt,
moeten zij landen. Bij het door Court»
ney voorgestelde nieuwo stelsel zouden
zij geheel met behulp van instrumenten
vliegen. Zij zouden worden geleid op
hun baan van een ingcwikkeldcn sen;-
toren uit, een inrichting in den geest '-an
den bestaanden verkeerstoren op het
vliegterrein van Croydon, maar met een
veel vollediger methode voor het onder
houden van contact met den man In dc
lucht, fn dien toren zouden dc bnnn,
dc snelheid, dc plaats, dc hoogte van
het vliegtuig en het weer. dat het tcgc»
moet gaat. hekend zijn. Draadloos zou»
den van daaruit nauwkeurige instruc-
tics aan den vlieger worden gezonden.
Speciale instrumenten zouden de vlie
gers in slaat stellen, op elk oogenbliic
hun hoogte boven den grond af te re
zen. hetgeen met de standaard-hoogte»
meters onmogelijk is. Het vliegtuig zou
tevens toestellen bevatten voor het aan<
ijzen van wendingen en^ het aangeven
an nieuwe richtingen. Courtney heeft
jaren besteed aart praktische procfnc-
mlngcn om zijn systeem te vervolmaken
en de doeltreffendheid cr van kan aldus
reeds als voor een g-oot deel bewezen
worden beschouwd. Hij garandeert dat
hij mee behulp van zijn vindingen tact
twee moderne toestellen van drie me»
toren geregelde dag» cn nachtdiensten
zou kunnen onderhouden in weer, waar.
in booten cn treinen kunnen blijven
functionnccren. Het voordcel van vlie
gen Onder alle weersgesteldheden en bij
nacht springt in het oog. Op het oogen»
blik zijn cr slechts twee landen.
Duitxchland en Amerika, die nachtelij
ke vlicgdiensten onderhouden. Mcr. is
hier tegenwoordig druk bezig de natie
wakker tc schudden uit wat men haar
vliegslaap noemt. Na den oorlog heeft
Engeland zoo goed als niets gedaan voor
de ontwikkeling cn dc verhooging van
dc doelmatigheid van het vliegtuig. Men
wijst op den voorbecldigen Groei van de
burgerlijke luchtvaart in Duitschland
die de Britschc ver in do schaduw stelt
En krachtig komt het gevoelen tot
uiting dat dit systeem van Courtney ter»
dege moet worden beproefd als middel
om den achterstand van Engeland op dit
gebied in te halen.
Bij verschillende gelegenheden heb*
ben proefnemers op het gebied vac
draadlooze telephonie zich in verbin
ding gesteld met mcnschcn ir. de verst
verwijderde dcclen der wereld. Het is
dus al wel van algcmcenc bekendheid
dat ..de draadlooze"* dc gave bezit dc
wcrclcf tc omspannen. Het is voor dc
proefnemers zelfs niet meer mogc!;jk
nieuwe records tc vestigen voor commu
nicatie over groote afstanden. Maar het
volgende geval is zoo kenschetsend voo;
het verbazingwekkende verschijnsel,
dat het nog wel eens vermeld mag wor»
daglicht in verbindine geweest met het
Amcrikaansche oorlogsschip Seattlo,
toen het voor niikcr lag in de haven
\an Wellington. Nieuw Zeeland. Aan
beide kanten was er telkens heldere
zonneschijn wanneer dc communicaties
plaats hadden. Marcusb gebruikte voor
net uitzenden van zijn geluid ccn korte
golflengte (45 M.) cn hij vond niet dc
minste moeilijkheid een goede verbiu»
ding tc handhaven. Wanneer hij genoeg
had van praten zette hij ja/z.platcn op
een jjramophoon voor de m crophooii.
waarin de ontvangers veel plcizicr hsd
den. Een bewijs van dc kracht vaarmHc
zijn woorden werden ontvangen was, dat
de commandant van de Seattle aanvan
kelijk weigerde te gelooven, dat dc
stem uit Engeland kwam cn meende dat
een amateur in Nieuw Zeeland hem
poets wilde bakken. Marcuse heeft ook
een telegram uit Buenos Ayrcs ontvan
gen. waarin hem wordt medegedeeld,
dat zijn conversatie met dc Seattle oaar
krachtig en duidelijk is gehoord. En toen
hij zijn gesprekken met de Seattle had
geëindigd noordc het schip seinen
wisselen met de schepen van dc MacmiL
lan l'ool-cxpeditic. die op 't oogenblik
in Groenland is. Deze amateur in Surrey
kon zich dus wel bijna alom tegen»
woordig en zijn geval is wel
zeer merkwaardig voorbeeld var
wijze waarop de draadlooze telephonie
afstanden opheft.
Stammen van koppensnellers i.n
Hukong Valley ook wel vallei des
doods genoemd in Noord»Burnu.
hebben zich altijd met kracht ver/ci
tegen Europecsch beschavingswerk. Na
een korte periode van beterschap heb»
ben zij naar berichten uit Indic doen
weten hun'duistere gebruiken
slavernij en menschcnoifcrs hervat. Het
eenige middel om dc praktijken te be
strijden ligt blijkbaar in den snellen
bouw van den voorgcsteldcn spoorweg
van Britsch-Indié naar Burma, die civi»
lisntic kan brengen >n dc eenzame ge
bieden der onhandelbare woeste stam*
men. Twee stammen in dc Hukong-vaJ-
lei. dc Kachins cn de Shaus. hebben
altijd slaven gebruikt voor het
tn dc ambermijncr., die tot dc rijkste
van de wereld bchooren.Dczc stammei
verknopen eenige van hun slaven aai
de Naga's brkend als zeer primiricrc
en woeste koppensnellers. De Naen's
gebruiken de slaven als slachtoffers
voor mcnschenoffcring. Zij gelooven
dat hyn „nats" (goden) hongersnood cn
ziekte onder hun stam zullen brengen,
tenzij» bloed en vlecach van versch ont
hoofde mcnschclijke schepselen op hun
altaren worden geplengd. Gedurende
eenige maanden hebben de Naga s zich
uit vrees voor dc Britscbe regccring van
dezo praktijken onthouccn. maar
ljjke macht. Dc slaven worden van
hun folterend werk uit de mijnen ge
haald zij werken cr in schachten van
een vierknnten meter in omtrek cn een
dertig meter diep en naar dc Naga s
gebracht, die hun offeringen van indr-k»
wekkend ritueel vergezeld doen gaan.
Zü richten met do twee andere stam
men feesten aan. waarbij enorme hoe
veelheden bisonvlecsch cr. wisky wor
den gebruikt. Ilct hoofd van elk dorp,
die tevens priester is. een toga om dc
schouders en ccn kroon van verguld
papier op het woeste boold. smeekt
den zegen der „nats" af. Dc slachtoffers
worden dan naar houten stellages gN,
bracht cn onthoofd.Het bloed wordt ver
zameld en over de velden gesprenkeld,
die dc bescherming van de „nats" be
hoeven opdat ze ren goeden oogst zul»
len opleveren. Het hooft! van he:
slachtoffer wordt aan dc deur van Je
woning van het priestcr-hoofd gespij
kerd. Dc huid van den onthoofde wordt
kleine stukjes gesneden cn onder
dc hoogc gasteo op het feest verdeelt1:
de stukjes huid vormen amuletten'- die
ziekten hecten tc voorkomen.
Men berekent dat het tekort van dc
Britschc Rijks-Tentoonstelling om en
nabij de 1.500.000 zal bedragen. Of
schoon do militairo „Tattoo" ccn groot
succes is geworden, dat het aantal be
zoekers den iaatstcn tijd aanzienlijk om
hoog heeft gebracht cn hoewel men kan
verwachten dat dc laatste mnand het
bezoek hoog zal blijken, door dc mcn
schcn die ter elfder ure nog een kijkje
willen nemen naar het schoons van het
Rijk dnt nu gedoemd is voorgoed tc ver
dwijnen. vreest men toch dat het v.r-
lics niet beneden het genoemde bedrag
zal gaan. De staat heeft indertijd
1.000.000 aan het garantiefonds bijge
dragen. En particulieren hebben bet
bovendien gesteund met 1.200.000,
waarvan eenige ondernemingen tot
10.000 hebben gefourneerd. Honderden
particulieren henben kleinere bedragen
gegarandeerd tot 10 toe. Men heeft
hooren zinspelen dat dc schatkist, over»
'cgcnde den geest waarin het geld was
voor zün tc vinden. Zc is niet voor
nemens meer geld tc besteden aan het
avontuur dan zc heeft toegezegd. Indien
het geheelc garantiefonds moet worrten
aangesproken zullen de borgen dus zoo»
tien shillings voor elk pond sterling dat
is gegarandeerd. Men heeft nog niets
beslissends gehoord over de realisatie
van de gebouwen en den grond en of de
stichting eventueel in gewijzigden vorm.
als tuinstad, of als filmstad zal blijven
voortbestaan.
EEN ECONOMISCHE CONFERENTIE f
DE QUAESTIE VAN HET SAARGEB1ED.
DE REDE VAN CHAMBERLAIN
ENGELAND EN CHINA.
Een economische
conferentie?
De Franschc gedelegeerde bij den
Volkenbond, dc voormalige minister
voor dc verwoeste gebieden. Louchcur,
heeft in de tweede commissie het veel
besproken voorstel de.- Franschc rc»
geering aangekondigd, betreffende de
instelling van ccn algemeen economisch
onderzoek. Namens dc Franschc re
gccring verklaarde Loucher, dat hij
voornemens is. hetzij bij dc tweede
commissie of bjj dc Volkcnbondsver»
gadering zelf ccn voorstel in te dienen
waarin wordt verzocht de economische
cr. financicclc politiek niet alleen van
Hongazijc en omliggende landen, doch
van de geheele wereld grondig tc on
derzoeken. Het is van het grootste be.
lang. dat dc Volkenbond op dit gebied
evenals op het gebied der veiligheid
kiachtig medewerkt tot het bereiken
•an een positief resultaat.
Dit voorstel moet niet aldus verstaan
worden, alsof het de bedoeling zou
zijn, thans onmiddellijk een groote con-
[crcntie dienaangaande bijeen tc roepen
doch, naar den correspondent van de
Tel., van Franschc zijde werd medege
deeld. ligt liet in dc bedoeling, een
grondig onderzoek naar dc economische
wereldproblemen door den Volkenbond
tc doen instellen, o.a. naar het invoe
ren van beschermende tarieven, die het
zelfde gevaar als bewapening in zich
sluiten.
Aan den Raad zal worden verzocht
met behulp van de technische organi
satie van den Volkenbond het probleem
te onderzoeken en ccn eventueel later
bijeen te roepen conferentie voor tc
bereiden. De Franschc rcgcering ver»
wacht hiervan niet alleen een groot-
schccpsch, doch ook een uitvoerbaar
plan voor de economische organisatie
ucr wereld, waarbij rekening zal worden
gehouden met de acute problemen van
productie cn vcrdceling.
De Sasrquaestle-
Ook de vertegenwoordigers van dc
bevolking van hc-t Saargcbied vertoe-
en wederom te Genövc in deze dagen»
Twee afgevaardigden van dc arbeiders»
organisaties hebben een onderhoud
gehad met Briand en hun grieven uit»
een gezet-
Zij hebben aangedrongen op verkies
baarheid van alle Saarlanders tot den
„Landcsrat" cn niet alleen van die
Saarlandcrs, die in het Saargcbied ge
boren zijn. Verder verlangden zij uit
breiding van de bevoegdheid1 Van den
„Landcsrat", die nu slechts advies ge»
mag, cn vcrlcening van het budget
recht»
Briand beeft de arbeidersafgevaar»
digden met grootc welwillendheid tc
woord gestaan cn daarna een onder-
boud gehad met Rault. den naar het
schijnt nog altijd almachtigen voor»
zittcr van dc Saarcommissic.
Ook de pers, uit het Saargcbied zond
een afgevaardigde naar Genèvc. Zij
beeft een request ingediend bij den Raad
om te protestceren tegen dc onderdruk»
king van dc persvrijheid. Tot dusver
zijn 21 couranten voor kortcren of lan»
geren tijd verbodenin het protest
wordt er op gewezen dat dergelijke
maatregelen van dc regccringscommis»
sie indirect het prestige van den Vol»
kenbond ernstige schade doen
Dc rede van Chamberlain.
De Franschc bladen zijn van oordeel,
dat de rede, door Chamberlain tc
Gcnève gehouden, een betuiging van
groote vriendschap voor Frankrijk
vormt en den oprechten wensch naar
vrede bewijs i. maar niet voldoende re»
kening houdt met de veiligheid van an<
deren.
Dc „Petit Parisien" zegt. dat de rede
dc deur opent voor practische compro»
missen cn in staat stelt het toekomstige
Rijn-pact tc doen naderen tot 'de bree»
dcre politiek van het protocol.
De „Ere Nouvelle" zegt dat Cham»
berlain de vijandige gezindheid van het
Foreign Office tegen het protocol van
September 1924 aandikte. „L'Oeuvre"
betoogt, dat dc rede van Chamberlain
den naties, die het protocol teekenden
cn ratificeerden, niets bracht.
Dc „Matin" laat zich aldus uit: In
weerwil van de zinnen, die een soort
geloofsbelijdenis vormden cn waardoot
de Volkenbond in nauw contact kon
blijven met de thans besproken pacten
kan men cr niet aan ontkomen te
cikennen, dat het geheel van dc rede
van Chamberlain ccn slag is toege
bracht aan den Volkenbond.
Engelaud en China.
De fek6l is gepubliceerd van de noia's
welke gewisseld zijn lusschen de Brit
scbe en Chineeschc regeeringen inzake
de ophanden zijnde conferentie met be
trekking tot de Chineesche douane-tarie
ven.
De Chineesche nota, gedateerd 19
Augustus, herinnert cr aan dat in over
eenstemming met artikel II van het ver
drag tusschen de Vereenigde Stalen, het
Britsclie Rijk, China, Frankrijk, Italië,
Japan, Nederland en Portugal betreffen
de de Chineesche douane-tarieven, welk
verdrag in 1922 te Washington is ge te
kend, een speciale conferentie in Ont
moet bijeenkomen binnen drie maanden
na het van kracht worden van dit ver
drag, cn wel op een dag en op een plaats
welke aangewezen zullen worden door
de Chineesche regeering. met liet oog
merk om den arbeid van de conferentie
te Washington met betrekking tot de
Chineesche douane-quaestie voort te zet
ten en te voltooien.
Daar het verdrag van Washington op
5 Augustus 1925 van kracht is gewor
den. noodigt de Chineesche regeering
Engeland en de andere betrokken mo
gendheden uit voor een speciale tarieven
conferentie te Peking op 26 Odober a.s.
Dc nota herinnert er ook aan dat de
Chineesche delegatie te Washington haar
voornemen geuit heeft om op de tarie
ven-conferentie opnieuw dc quacstic van
het herstel van de Qtineesche autonomie
ter sprake te brengen. Dit voornemen zal
in vervulling treden op de conferentie,
waarop de Chineesche regccring ver
wacht dat de een oi andere regeling zal
worden getroifen tot het wegnemen van
tarieibeperkingen welke tot heden toe
aan China waren opgelegd
De Britsche nota, welke is geteekend
door Austen Chamberlain, zegt, na de
aanvaarding van de Chineesche uitnoodi-
ging voor een tarieveiiconierentie: „Met
betrekking tot 't voornemen uwer regee*
ring om aan de conferentie de herbe-
sehouwing van de quaestie der tarieven-
autonomie voor China voor te leggen is
Zijner Majesteit's regeering geneigd op
óf ter conferentie, óf op een later tijdstip
elk redelijk voorstel te overwegen en te
bespreken' dat door uw regeering gedaan
moge worden voor de herziening van
verdragen met betrekking tot de tarieven-
quaestie"
Er mag op gewezen worden dat deze
verklaring een verzoenende stap van
eenige belangrijkheid beteekent, aange
zien zij de toestemming der Britsche re
geering inhoudt om het doel der tarie
ven-conferentie uit te breiden buiten de
te Washington bepaalde grenzen.
Behalve in de Engclsehe bedrijven is
de staking te Shanghai thans vrijwel
ten einde sedert dc hervatting van het
werk door de arbeiders der electrische
centrale. Over dc hervatting van het
werk in de Engclsehe katoenspinnerijen
worden onderhandelingen gevoerd. De
laatste schietpartij heeft klaarblijkelijk
geen invloed op dc stemming der be
volking gehad. Dc publieke belangstel
ling gaat uit naar het dreigend treffen
tusschen de troepen van Woc-Pei-foe
cn Tsjang-Tso-lin in de Jangstc vallei
en algemeen acht men het waarschijn»
lijk, dat op JU October, den verjaardag
van dc republiek, \Voc«Pci»foe zijn po
litieke activiteit zal hervatten.
Verspreid Nieuws
TARIEFSVERLAGING VOOR TELE«
GRAMMEN NAAR AMERIKA.
De president van -Je Western Union
Telegraph Company verklaarde bij ecu
bespreking van de internationale tele*
graofconventie van Parijs in zake de mo<
gelijkheid van een tariefverhooging, ilat
zijn maatschappij veel meer dacht aa i
verlaging dan aan verbooging van de
telegramtarieven. Een verhooging toch
zou den buitenlandschen handel belem
meren cn daardoor het financieel her
stel van Europa vertragen. Ziin maat
schappij, zoo verklaarde bij verder, over
weegt een vermindering van het tarief
voor perstclegrammen van circa 20 pro
cent. in de overtuiging, dat een ruimer
uitwisseling van builenlandsch nieuws
ook den handel moet bevorderen.
HET 5DE DEMOCRATISCHE VRE«
DESCONGRES IN LUXEMBURG
GEOPEND.
Bij de openingsplechtigheid van het
vijfde democratische vrede-congres in
Luxemburg was de grooth-rtogiu ver»
tegenwoordigd door den hofmaarschalk
en den minister van Onderwijs, Schmit.
Van de buitcnlandschc diplomaten
was o.m. de Uuitschc gezant Yon Lochr
aanwezig. Dc groote Cercle-zanl kon
het groote aantal deelnemers uit het
land zelf en uit het buitenland nauwe
lijks bevatten. De vergadering wordt
gepresideerd door den voorzitter van
dc Luxcmburgschc Kamer, Blum.
DE BANKSTAKfNG TE PARIJS
GEeINDIGD.
Dc staking der bankbedienden te Pa*
rijs is geëindigd. De stakers zullen mor*
gen bet werk hervatten.
FIERRIOT OVER DE MAROKKAAN»
SCHE POLITIEK DER REGEERING.
In zijn gehouden rede in den algemee»
nen raad van dc Rhone over de Maiok-
kaanschc politiek der regccring heeft
Herriot naar aanleiding van de rede
voeringen van twee socialistische leden
van d#ti raad, die voor de Riffijncn dc*
zelfde rechten opcischten als die Jcr
Franschc burgers, hetnogd, dut men tn
zaktn als dez.c zeer voorzichtig moest
zijn. Hij verklaarde geen» tegenstander
te zijn van bet toekennen d,:r demoora*
tische voordeden aan deze volken,
maar te grootc overhaasting zou scho<»
kcp. oorlogen en conflicten veroorza
ken.
HET NOORSCHE VAKVEREENI-
GINGS-CONGRES.
De Persdienst van het I. V. V. meldt:
Te Oslo werd het congres van het
Noorsche Vakverbond geopend. In het
middelpunt der besprekingen, welke 10
dagen duurden, stonden de volgende
problemen: de verhouding tot de 3 po-
litieke partijen, de internationale verbin
dingen, de verhouding tot het Interna
tionaal Arbeidsbureau in Genfcve en de
verkiezing van een voorzitter in de
plaats van den overleden O. OTian.
Over de verhouding tot de politieke
partijen werd met 155 tegen 76 stemmen
een bestuursvoorstel aangenomen, uit
sprekende, dat de onafhankelijkheid der
vakcentrale van alle politieke partijen er
kend moet worden en dat zij onafhanke
lijk van alle partijen haar werkzaamhe
den moet uitoefenen. Cellenbouw is in
de organisaties verboden.
Ten aanzien van het vraagstuk der in
ternationale betrekkingen werd na lang
durige besprekingen in een speciaa* voor
dit doel ingestelde commissie overeen
stemming omtrent een resolutie bereikt,
waarin het congres zijn volle instemming
uitspreekt met het werk van het En-
gelsch-Russische eenheids-comité en ver-
Waart, de pogingen van dit comité te
willen ondersteunen. Het bestuur vsn het
Verbond werd opgedragen, met dit co
mité in organisatorische verbinding te
treden en, wanneer een internationale
•akvereenigingsconferentie of -congres
bijeengeroejjeri wordt, zich te doen ver
tegenwoordigen. De resolutie beteekent
een compromis tusschen de verschillende
groepen, aangezien zoowel de Commu-
msien als de sociaal-democraten er voor
stemden. De aangenomen resolutie wordt
door alle richtingen als een stap naar
Amsterdam beschouwd-
In tegenstelling met andere jaren had
het Verbonasbestuur dit jaar een verte-
nwoordiger voor de Internationale Ar-
idsconferentïe te Genève aangewezen,
hetgeen breedvoerige besprekingen op
liet congres uitlokte.
Met 155 tegen 76 stemmen werd beslo
ten, iedere verbinding met het Arbeids
bureau af te breken. Met 155 stemmen
werd Halvard Oisen (partijloos) tot
voorzitter gekozen. De Communistische
candidaat Volan kreeg 64 stemmen.
ONRUSTIG MEXICO
De burgemeester van San Christobal
in dc provincie Chiapas, is vertnoord.De
misdaad wordt toegeschreven aan de
agrariërs, die represailles ondernemen
tegen degenen, die gepleit hebben voor
de jongste presidentieels lastgeving tot
hun ontwapening.
CAUSERIEEN OVER WETENSCHAP EN
TECHNIEK
KONING KOOL. III.
Patart en de Badische. Het Institut für Kohleforschung.
Brandstof krijgen door kool te verbranden. Internationale
belangstelling.
Bergius zelf heeft m een rede onlangs
uitgesproken voor de Deutsche Chemi
sche Gesellschaft zich eenigszins klei»
neerend uitgesproken over andere
methoden om olie uit kool tc bereiden
pn gezegd dat die volkomen mislukt
Nu eenigszins voorbarig is dat wel;
ze zijn technisch nog niet zoo ver ont»
wikkcld als de zijne, maar mislukt zijn
ze alles behalve, anders bemoeide de
Badische Arolin zich cr niet mee. Het
klinkt paradoxaal, maar het andere
proces voor de bereiding van olie uit
steenkool berust op dc gedeeltelijke
verbranding van de kool en is feitelijk
een uitbreiding van het sinds lang be
kende watergas procédé. Bij dit laatste
dat ook veel in ons land wordt toege
past in de bekende zuiggasmotoren en
in de gasfabrieken, blaast men water,
damp. stoom, over gloeiende kolen;
het water wordt daarbij ontleed in wa
terstof en zuurstof, welke laatste zich
met de kool verbindt tot hef vergiftige,
brandbare koolmonoxyde. Er resulteert
dus een brandbaar gasmengsel van
booge calorische waarde, dat ook op
groote scbaal in motoren wordt ge*
Het is alleen niet te vervoeren en dus
alleen geschikt voor stationnaire moto
ren, die dan bovendien nog hun eigen
generator moeten hebben. Men zocht
nu op verschillende plaatsen, bij dc
Badische. Fischer van het Kohleninsti-
Miilhelm en Ratnrt in Frankrijk
naar middelen om dat gasmengsel in
iets anders om te zetten, zij het met
verschillende doeleinden. Patart en de
Badische wilden er mcthylatkohol uit
bereiden, Fischer werkte zonder voor
opgesteld doe! cn verkreeg dan ook
geheel andere producten. Patart slaag
de het eerst met den methylalkohol,
vrijwel op den voet gevolgd door de
Badische; maar zoo'n grootc fabriek
werkt met een hcelon staf onderzoekers
cn patenteert alles wat zc op haar weg
tegenkomt ook al heeft het slechts
zijdelings cr mee te maken; de Badische
beweerde daarom ook dat Patart's pa
tent niet anders is dan een kleine ver»
andcring van ccn oud patent van hen.
Dit is echter waarschijnlijk niet waar,
Patart was dc eerste cn cr heeft op
het oogenblik een verwoede „patent-
oorlog" plaats tusschen hem cn dc Ba
dische, die zich als groote fabriek niet
brulkt cn ook in Ons lichtgas voorkomt, zoo gauw gewonnen geeft en ook niet
zoo erg scrupules is in dc keuze van
zijn middelen.
Door dat maar raak patentecrcn en
naderhand weer uitwerken kwam dc
Badische eigenlijk op een zijspoor ge
deeltelijk op het terrein van Fischer,
maar daar schijnt toch niet zoo'n coq-
tro verse tc zijn cn loopen de patenten
meer parallel. Fischer namelijk slaagde
er in door het leiden van watergas,
na zuivering, onder hoogen druk over
verhitte ijzerspanen die met een geheim
gehard en stof bedekt waren, ccn vloei»
stof te verkrijgen, half water half olie.
die ccn zeer samengesteld mengsel
bleek tc zijn. Naast zuren en alkoholcn
komt er ook een goede brand-olic in
voor in vrij behoorlijke hoeveelheid
(1125%). Na verwijdering van de zu.
ren alleen was zelfs het gchculc meng
sel direct als motorbrandstof te ge*
bruiken. die hij svnthol noemde.
De Badische. voortwerkende op zijn
roethylalkoholberUding, kreeg bij ver»
dere behandeling ook olieën, die ech
ter grootcndccls uit hoogcre alkoholen
bestonden, maar eveneens een goede
motorbrandstof opleverden.
Beide processen zijn nog maar in»
het beginstadium en nog niet op cenigs»
zins technische schaal geprobeerd, dc
liadischc alleen heeft ccn procffnbriekjc
gebouwd \4>or verder onderzoek en
brengt alvast zijn svnthctischtn methyl»
alkohol in den handel tot zulk een ia-
gen prijs, dat den Amerikannschcn
producenten, die hem uit hout berei
den dc schrik om het hart is gesla
gen.
Maar misschien gaat Patart nog wel
met den buit .strijken.
Ontegenzeggelijk hebben de uitvin
dingen vnn Fischor cn de Badische voor»
dcelen boven dat van Bergius: zij kun»
ncn elk materiaal gebruiken: steenkool,
bruinkool cn zclf-T turf want uit alle
laat zich watergas maken; bovendien
zijn hun processen continu; aan den
cenen kant stroomt het gasmengsel cr
in cn aan den anderen kant wordt dc
olie opgevangen. Bergius daarertegen
moet na icdcrcn „gang" zijn autoclaven
opnieuw laden met kool,briketten,
wat natuurlijk allerlei verliezen mee
brengt; cn ook kso hij iang niet alle
steenkool en zeket geen bruinkool of
turf gebruiken.
Maar zijn product gelijkt het meest
op natuurlijke petroleum, terwij! dat
van Fischer het moge dan op kleine
schaal een goede stookolie zijn, er vrij»
wel niets mee gemeen heeft. Het is
zelfs niet onwaarschijnlijk, dat men,
als vroeger uit de slcenkolcntccr uit
het Fischer'sche synthol allerlei ver»
bindingen 'zal gaan isolccren, die tc
kostbaar zijh cm zoo maar verbrand tc
worden.
Op bet oogenblik is Jiet proces van
Bergius het meest en vogue, hoewel dat
natuurlijk tc verklaren is uit het feit
dflt het het meest is uitgewerkt en al
op kleine schaal technisch wordt toege
past. liet kan dan ook van heel veel
belang worden voor landen, die geen
pctrolcumvcldcn maar wel steenkool
bezitten, cn daarom is vooral in Duitsch
land de belangstelling van allerlei ban»
ken cn industricclcn. zelfs van dc rc.
gecring. enorm. Er wordt gesproken
van financieclcn steun van Staatswege
voor het verder uitwerken, van oprich»
ting van ccn maatschappij waarin dc
staat aandeden zou nemen, maar ook
weer dat dc Pruisische staat, die zelt
groote kolenmijnen bezit, het patent
zou koopen cn zelf een maatschappij
opricht. Maar ook van buitenland»
sche zijde is dc belangstelling groot.
'Italianen zijn in Rhcinau wezen kijken
en een 'Fransch-Bclgischc groep, waar»
ondpr Schneidcr»Creusot, heeft de pa»
tenten voor Frankrijk gekocht cn laat
alvast een proeffabriek bouwen in den
Elzas. Voor Frankrijk cn Italië, voor
Dxitschland zelf trouwens ook, kan de
rcs'Wielc toepassing van het proces
dan \nk het middel om zelf de be»
nooJTge benzine tc producecren cn
aldus onafhankelijk tc worden van de
Engclsch»Amcrikaansche suprematie.
Amerika zwijgt nog in alle talen, maar
in Engeland is letterlijk alarm gcsla»
gen en zijn zelfs al lieden die niet
alleen bang zijn voor de petroleum,
maar ook voor de steenkolen, die op
het oogenblik nog naar landen zonder
kool en olie gaan, maar waarvoor men
concurrentie vreest van de Bergius
benzine.
Maar voordat het zoover was geko»
men en de officiecle lichamen zich nog
afzijdig hielden, was cr al ccn <}'c Cf
levendige belangstelling voor koesierdc
cn cr al dadelijk wat in zag; dat was
onze Hollandsche Koninklijke Petro»
leum Mij.; in 1920 al sloot ze een over»
cenkomst met Bergius, er werd ccn
maatschappij opgericht waarvan de Ko»
ninklijke dc helft van dc aandeden had
cn een proeffabriek gebouwd voor de
verdere uitwerking en daar in die fa
briek te Rheinau schijnt de technische
uitwerking gehikt te zijn, mede met
hulp van Holl-.ndsche ingenieurs cn
Hollandsch kapitaal van dc Konlnklij»
ke. En nu het gelukt is, komen natuur
lijk van alle kanten de liefhebbers op-
dugen, het laatste is dat de Badische
er in geslaagd is in een ondermaat»
schappij vasten voet te krijgen en al
dus bezig is te probecrcn controle cn
medezeggingschap tc krijgen over het
proccdc dat haar eigen patenten be
concurreert; En wie weet. of ze door
combinatie van de twee niet een nog
beter cn goedkoopcr proces uitvindt.
Voorloopig is dc ma-r^-.iappclijke
bctcckcnis gering, en dat zal nog wel
jaren zoo blijven; ccn productie van
100 K.G. benzine per dag. zooals Rhei»
nau maximaal bereikt, heefi op de we
reldproductie het effect van een drup»
pel in zee. En het syntholproccs van
Fischer en bet mcthanolproces van de
Badische zijn nog zoo ver niet. Maar
op den duur en bij slagen worden deze
proeven van de allergrootste beteeke»
nis. dat voelt ge wel. een K.G. olie in
een Dieselmotor verbrand geeft nu
eenmaal vier maal zooveel nuttig ef«
fcct als een K.G. steenkool in een stoom
machine; de olie is daarom de hrand»
stof der toekomst, cn als de synthe
tische goedkoopcr blijft dan de na
tuurlijke, mag ze genist duurder zijn
dan dc steenkool, het voordcel is dan
toch haar.
Zoo komt de redding voor de rteen»
kool dan; zij het indirect, van haar
zelve cn wc hoeven niet mec^ zoo bang
te zjjn voor' spoedige uitputting van do
olievelden.
Men zal dan uun de kolenmijnen zelf
groote benzinefabricken bouwen en
vandaar uit stookolie en benzine naar
den consumenten versturen evenals
thans van de olievelden geschiedt. Het
is een nog wel ver toekomstbeeld,
maar dc synthetische benzine is in aarw
tocht, rien nc 1' arrfitera!
J. J. LUYTEN.
