OUD-HAARLEM
43e Jaargang No. 12650
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 1G September tS25
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN pa 3 maanden: Voor Haarlem en de dorpea in den omtrek waar een Agent gevestigd
h (kom det gemeente) 13.574- Franco per post door Nederland 13.874- Afxonderlijke nummers 10.15. Geïllustreerd
Zondagsblad, voor Haarlem en Omstreken f0-574: franco per post fO-65.
AOVERTENTIENVan 1 tot 5 regels 11.75; iedere regel meer 35 cents Reclames 60 cents per regel. Bfl
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-artvertentiEn van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
per plaatsing, elke regel meer 15 Cents a contant; buiten het Arrondissement dubbelen prijs.
Dlroctio, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 93, Post-Giro 36810 UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER Bijkantoor voor Santpoort, Vslsen, Velseroord, Wijkeroog, IJmuldan
Telefoonnummers: Olrectle 13082, Redactie 10600 en Administratie 10724 cWpE^REBOOM,EBO°M B«vorwlJk, enz., enz. Oriehuizsrkerkweg 2, Veisen, Telefoon 3621
DIT NUMMER BESTA VT TT1T
ZESTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
STADSNIEUWS
Voor de slachtoffers van
de Stormramp
Het Haarlemsche Comité
Tot en met hedenmorgen is bij den
Penningmeester van het Plaatselijk Co
mité binnengekomen:
16 September:
Nagekomen gift bij de
Oprechte Haarlemsche
Courant 13.
17 September:
Idem
18 September:
Idem 130.
N.N, Wormcrvccr 2.50
Collcctebusjc op den be»
taaidag van veehouders
bij de Melkinrichting
,X)e^ Landbouw" 6 664
19 September:
„Canteclecr wekt U weer" 1.
168,164
Saldo vorige vcrantwoor»
ding 33.795,134
„Aelbertsberg" te Bloe
mendaal wordt gesloopt
8 H.A. grond wordt als
bouwterrein in exploitatie
gebracht
Totaal 33 963.30
Van welk bedrag voorloopig reeds
33.000.— is geremitteerd «.in den
Penningmeester van het Nationaal
Steuncomité.
AUTOBUS OF TRAM?
De tramplannen worden geen
voldoende oplossing geacht
Een actie ten gunste van
de autobussen te verwachten
Het is onzen lezers bekend, dat binnen»
kort een voorstel van B. en W. is tc
verwachten om een gemeentelijken
autobusdienst in tc stellen, om daar»
mede te bereiken dat de buitenwijken
onderling cn ook met het centrum der
stad verbonden worden.
De stukken over deze zaak zijn thans
in studie bij de raadscommissie voor
de tramzaken.
Bij diezelfde commissie zijn thans
aanhangig de nieuwe tnmplinncn waar»
over wij ook reeds bijzonderheden pu»
blicecrden. Wij herinneren cr aan. dat
de trarndirectic de E- N- E- T. als Cein»
tuurbaan wil opheffen cn de volgende
lijnen
Bloemendaal—Stationsplein—.lans»
weg Jiinsstraat Rivicrvischmarkt—
Klokhuisplein—Damstraat—Spaarne tot
Turfmarkt.
Stationsplein—Rozenstraat—Kenau.
parkKsndc:huisvcstZijlvestW il»
helminast raatKoninginnewegEmma»
brug—Leidschevaart tot Schouwtjesbrug
of Munterelaan.
OvervcenVerwulf tGed Oude
Gracht—Turfmarkt—Lange brug—An»
thoniestraat met eindpunt Kruistocht»
straat
Naar wij vernemen .worden door
raadsleden die voorstanders zijn van
autobussen deze tramplonncn zooals die
nu zijn ingediend geen voldoende op»
lossing geacht, zoodat het niet te ver»
wachten is. dat dc autobusplannen ach»
terwege zullen blijven. Gemeend wordt,
dat door deze tramlijnen het beoogde
"doel verbinding der buitenwijken
onderling cn met het centrum der stad
niet voldoende bereikt wordt
Bovendien zijn aan een tramlijn van
het Verwulft naar de Kruistochtstraat.
die voor het verkeer uit het Slachthuis,
kwartier cn Bavodorp bestemd is. vele
moeilijkheden verbonden. Het tramver»
keer op de smalle Lange brug en smalle
Anthonicstraat zal dun nog drukker
worden. Wel is nu binnenkort ccn voor»
stel van R. en W. tc verwachten om de
Schalkwijkcrbrug te vernieuwen (dc
brug die nu 5 Mbreed is. zal dan
20 M worden!) maar dan blijft toch
nog dc smalle brug over dc ZomervaaTt
bestaan. Wel is het de bedoeling ook
daar een nieuwe brug tc leggen (die
brug is opgenomen in dc-serie van 8
nieuwe bruggen door ons onlangs ge»
noemd) maar dit zal nog wel geruimen
tijd vorderen- Het baat niet om daar
een breede brug te maken als de weg
door de Dubbele Buurt ook niet ver»
breed wordt Er zijn reeds langen tijd
onderhandelingen gaande met de fir»
ma I'eltenburg om voor deze noodzn»
kelijkc wegverbreeding grond aan dc
gemeente te verkoopen, maar die on«
derhandclingcn zijn nog niet tot een
goed einde gebracht.
Voorstanders van autobussen nemen
het standpunt in. dat een autobus ge»
makkelijker smalle bruggen en straten
kan passecrcn dan een tram. omdat die
aan een vaste baan gebonden is- Boycn»
dien kan ccn autobus een uitgebreider
route nemen en daardoor aan dc bewo»
ners van buitenwijken meer gerief op
leveren.
Ons werd verzekerd, dat daarom de
besturen van verschillende woning»
bouwverecnigingen meer gevoelen voor
een autobus dan voor ccn tram In
die kringen wordt dan ook wensche»
lijkhcid overwogen om een actie te voe»
ren ten gunste van de autobussen.
WAT GESPAARD BLEEF
MOOIE DINGEN IN HET STADHUIS
HET OUDE HUIS.
De oude buiten „Aelbertsberg" aan de
Kenncmerweg, dat voor enkele jaren het
Ken nemer Lyceum onderdak verleende,
wordt thans gesloopt. Het terrein on
geveer 8 H.A.. dus 80.000 vierkanten
meier, wordt door den heer A. Ovcrak-
ker in exploitatie gebracht als bouw
grond.
Hierboven reven wij een afbeelding
n het buiten, dat ongeveer 80 jaar oud
Vroeger heelt op Aelbertsberg ccn
grooter huis gestaan, toen ook wel het
Huis te Bloemendaal geheeten.
Allan vertelt daarover:
„De stichting van dat Aelbertsberg
wordt toegeschreven aan Graaf Flo»
ris II van Holland, die in 1122 over»
leed, cn dagtcckcnt dus vrij zeker uit
het laatste vierde der 11e eeuw. In
ccn oorlog, die in 1132 tusschen 's Gra»
heide zonen. Dirk IV en Floris de
Zwarte, was uitgebroken, werd het
door laatstgenoemden gravenzoon in
brand gestoken. Naderhand wcdci
herbouwd, diende het tot Hof»
cn Schatkamer der Graven, zooals
blijkt uit bezegelde brieven, ten jarc
1284. 1288. 12V1cn 1292 door Floris
n in 1303 door Graaf Jan II uitgc»
geven.
Om dit ccn cn ander aan dc ver»
gctclhcid te ontrukken, hebben latere
eigenaars, bij herhaalde vertimmcringcn
aan het hoofdgebouw, in den noordelij»
ken zijmuur, naar dc zijde waar vroc»
ger dc boomgaard lag. ten steen doen
plnnt-.cn met het opschrift^ „Hic quon»
dam Hollandiac curia", d.i. „Hier was
voorheen het Hof van Holland". Ook
heeft hier nog gedurende langen tijd
ccn kleine kapel gestaan. toegewijd
aan de H. PetroneUa; doch ook daar»
van is thans niets meer over, ofschoon
er zelfs nog tot in de 18e eeuw dienst
in werd gedaan. Dc schrijver der Ne»
derlandsc'nc Oudheden wect ons zelfs
tc vertellen, dat hij den 29cn Aug. 1706
liet Huis tc Bloemendaal had wezen bc»
.1. „bevindende 't seLvc te sijn een
samenstel van oud cn nieuw: want
(dus vervolgt hij) in dc middelste muur
bovond ik. den ingang gemaakt tot
het woonhuis; in dc linkervleugel, van
een ongemeene dikte, een deur om in
den bogaard te gaan: en aan de rcch»
terzijde kapelletje van S. Petroncll":
terwijl de schrijver van den Tcgcnw.
Staat der Ver. Nederlanden in 1750
schreef, dat genoemde kapel „waarin
(toen) nog onlangs eens jaars dienst
plagt gedaan tc worden, thans (d.i in
1750) van geen godsdienstig gebruik
meer was"; de toenmalige bezitter van
het Huis tc .ilocmcndaal was dc Heer
AlbcrlU8 Lippcrt".
DE NIEUWE ZANDER-
INRICHTING
Een huldiging van den genees
heer P. J. Buckmann
Naar wij vernemen zal de nieuwe Zan-
dcrinrichting van het St. Elisabeth's gast
huis op het Groot Heiligland in de vol
gende maand officieel iii gebruik geno-
eii worden.
Dit zal mei eenige plechtigheid ge
schieden.
Uit de pa li enten en oud-patienten van
de Zandennrichting is een oommissie be
noemd om aan den heer T. G. Buck
mann. aris. die zcei veel gedaan heelt
voor het tot standkomen van deze in
richting. een stoffelijk blijk van hulde
aan te bieden.
De Planten- en vogel-
tuin te Bloemendaal
De opening Zaterdag
26 September
Een huldiging van Dr. Jac.
P. Thijsse
Naar wij vernemen zal Zaterdag 26
September ae overdracht plaats hebben
van de planten- en vogeltuin te Bloemen
daal.
Daarbij zal Dr. lac. P. Thijsse die
het initiatief voor het stichten van dezen
tuin genomen heelt gehuldigd wor-
III.
Ieder Haarlemmer kent het Stadhuis
van buiten. Menigeen zal ook wel eens
daarbinnen geweest zijn, maar toch zijn
wij overtuigd, dat velen haastig naar de
aldeeling gesneld zijn 0111 daar hun bood
schap te doen, zonder zich ook den tijd
:e gunnen om even stil tc staan en tc ge
nieten van het vele moois dat daar te
vinden is.
Amsicrdam heeft het 650-jarig bestaan
gevierd. Haarlem is evenwel ouder.Reeds
omstreeks 1000 wordt in de oude ge
schriften van onze veste gewag gemaakt,
ook al kon (oen nog van geen stad ge
sproken worden.
Hoe oud ons stadhuis is valt niet met
zekerheid le zeggen. Wel wordt door
Ampzing vermeld, dat Floris II, die in de
eerste helft van de 12e eeuw leefde, te
Haarlem zijn hof gehouden heeft, maar
dat bewijst natuurlijk niet, dat hij in het
gebouw dat nu raadhuis is. heeft ge
woond. Dal Graaf Willem II (1256)
het zou hebben doen bouwen, is
evenmin bewezen. VC'el weet men. dat het
gravel ijk paleis reeds in 1245 bestond.
Bovendien is het door het bekende
versje op de Hooidwaeht aange
toond, dat als Graaf Floris V (in 1296
vermoord) tc Haarlem verbleef, hij in
het gebouw dat nu raadhuis is, woonde.
In 1287 stond Graaf Floris V het weste
lijk gedeelte van zijn gravelijk paleis af
aan de broederschap der Dominicanen,
die er een klooster stichtten.
Maar in dc 13de eeuw zag het gebouw
er heel anders uit dan nu. Het was veel
kleiner. In 1556 was het reeds als raad
huis in gebruik, maar het bleek toen te
klein. De kloosterbroeders moesten weer
een gedeelte van hun gebouwen voor de
vergrooting afstaan. Daaruit wordt ver
klaard. dat het gedeelte van het Stadhuis
aan .het Pand grenzende het cachet
draagt van den stijl waarin in vroeger
eeuwen de kloosters werden gebouwd
Zoo is de Pandplaats niet haar over
welfde gang of gaanderij nog vrijwel on
veranderd gebleven. Het Prinsenhof
nu Openbare Leeszaal was bij afwis
seling in vroeger eeuwen: on f leedkamer,
boelhuis, loo;ha! en garcninarkt!
Omstreeks 1620 en ook in 1630 on
derging het raadhuis een belangrijke ver
bouwing. Op den voorgevel staat dan
ook ..Anno 1630".
Maar toch is zeker, dat in het gebouw
nog belangrijke gedeelten zijn die ouder
ziin dan lo2Ö of 1630.
In 1630 had het stadhuis een mooier
aanzien dan th:.ns. Er stonden toen tvyee
torens op Eén toren is nu voor eenige
jaren door de zorgen van de vereeni-
ging Haerlepi herbouwd, maar de twee
de die op den hoek der Koningstraat
stond ontbreekt nog steeds. Boven
dien was er voor den hoofdingang bij
de Bar'cljorissfraat een ruim bordes il
balcon, door hardsteenen zuilen ge
schraagd. In den loop der jaren moest dit
ver vooruit stekende bouwsel worden
afgebroken, omdat het verkeer zoon
sta-in-den-weg niet langer ken dulden.
De kamer waarin nu de gemeente-se
cretaris onderdak gevonden heeft, was
oudtijds dc Justitiekamer. In den voor
gevel was een deur (nu door een raam
vervangen) die toegang gaf lot het bor
des. Voor dit bordes werd het schavot
opgezet als de scherprechter zijn sombe
re taak moest volbrengen. Boven de deur
was een beeld van Justilia, dat daar nog
den gevel siert.
Het is nog steeds een mooie kamer
die met haar gebogen houten plafond en
antieke schouw een der fraaiste oude
vertrekken van ons mooie stadhuis
vormt.
ramen met gebrandschilderd
glas in de hal
De hal is een juweel van ouden bouw
stijl. Op den dag doet de groote ruimte
wat koud aan, maar hoe deftig en voor
naam is zij bij officieele ontvangsten
door hef gemeentebestuur. Dan worden
de honderde kaarsen in de sierlijke ko
peren kronen aangestoken eu komt weer
de oude sfeer.
In de hal zijn vooral de laatsfe jaren
vele schilderijen, wapenschilden en voor-
I werpen aangebracht ter versiering. Het
raam van gebrandschilderd glas, dat
wij hierboven afbeelden, is evenwel van
ouden datum. Het is een mooi stuk werk
uit vroeger eeuwen,
On deze teekening komt ook goed uit
de fraaie eiken zoldering van zware
moer- en kinderbalken.
Een oude reiskoffer
In de hal zijn vele reiskoffers ge
plaatst. Nu hei reizen in onze dagen zoo
vlug en gemakkelijk gaai, ziin «He reis
koffers geheel uit den lijd. Vroeger wa
ren zij algemeen.
In zijn werk „Over stijl in bouw- en
meubelkunst' drukt de architect H. P.
Berlage een verhaal uit een oud boekje
af, waarin een meubelmaker aardige
dingen over zulke reiskoffers verlelt.
Jakob liet ons toen een kist zien, van
zulk een enorme afmeting, dat een ezel
gemakkelijk er 111 opgeborgen had kun
nen worden. Hij begreep onze verbazing
bij het zien van een dergelijke kist. ..Gij
verbaast u. miineheer-n over deze kiü.
maar er wordt tegenwoordig naar deze
kisten gevraagd; onze rijke klanten en
zelfs onze gewone burgers en burgeres
sen vinden nooit kisten groot genoeg om
hunne versch'llende benoodigdheden te
bergen. Licht den deksel eens op, en ge
zult c-r binnen in verscheidene kleine
kistjes vinden. De kist moge al goed ge
maakt zijn, de kleine kistjes zijn het nog
beier. En wilt ge me vragen hoe deze
er uit genomen kunnen worden? Kijk, de
voorzijde van de kist is verdeeld in twee
openslaande deurtjes met sjxmning. wel
ke met een sluithengsel aan den deksel
bevestigd zijn. Wanneer de deurtjes open
zijn. kunnen de kistjes er uitgenomen
worden. Er zijn er in die kist vier; het
blad dat de twee bovenste kistjes draagt,
maakt het mogelijk de onderste er uit te
trekken .Maar w aarom moeten er nog
kleine kisten in de groote worden ge
borgen? „Dat zal ik u zeggen", vervolg
de Jakob. „Wanneer men op reis gaat,
neemt men één, twee, drie of vier kisten
mee, al naar de behoefte; in de cene
moet linnen geborgen worden, in de
tweede kleeren, in de derde wapens en
in de laatste, 't welk bovendien van bin
nen drie verschillende kistjes bevat,
vaatwerk; het eene bevat 2ilverwerk, het
andere juweelen en het derde koek en
suikergoed. Men kan zoodoende elk van
die kistjes op een lastdier laden, of ze
zeer gemakkelijk in een kar meenemen.
Ze worden dan in leer gewikkeld, voor
zien van riem met gesp om ze te beves
tigen. Wanneer men de kistjes mee
neemt dan wordt het binnenste blad, 't
welk beweegbaar is, weggenomen en
men gebruikt dan de groote kist tot ber
ging van gordijnen, tapijten, stoffen enz.
welke men niet in de stof wil lalen. of
welke door insecten of ratten zouden
kunnen worden .vernield. De kleine bur
gers cn de boeren hebben ook van deze
groote kisten; wanneer ze thuis zijn
doen ze er graan of brc J in; wanner ze
het huis verlaten, worden ze gebruikt
tot berging van huishoudelijke gereed
schappen en kleeren, welke ze niet mee
willen nemen. In alle huisgezinnen. gToot
ot klein, zult ge minstens een dergelijke
kist zien. Wij maken voortdurend nieuwe
en houden er toch nooit een over. Bo
vendien wordt er ons dikwijls een ter
leen gevraagd om een doode naar het
kerkhof te brengen en ofschoon ons dit
verboden is, zijn er lijden van sterfte,
w aai bij de overheid genoodzaakt is
daarbij een oogje dicht te doen; want
veel arme mcnschen kunnen niet meer
betalen en men heeft alle reden om le
gelooven, dat ze hun kist genomen heb
ben om hun bloedverwant bij te zetten,
terwijl dezelfde kist dienst moet doen
voor een dozijn begrafenissen in enkele
dagen".
GEDENKSTEEN
Woensdag word op het Nieuwe Marktterrein te Woerden een gedenk
steen onthuld ter herinnering aan het 40-jarig bestaan van de
Kaasmarkt. Aan de onthulling ging een kleinei stoet vooraf, a
o.a. een praalwagen meereed, voorstellende Zuid-Hollandsche
Boerinnen uit het jaar 1885
Verkeersongelukken in
Haarlem en omstreken
Ernstige aanrijding in de
Haarlemmermeer
Te Haarlem.
Vrijdagmiddag omstreeks 6 uur reed
de 68»jarige M, T. uit Zandvoort, op
zijn rijwiel van het Groot Heiligland
naar de Gedempte Oude Gracht. Bij de
Gedempte Oude Gracht moest hij plot»
seling uitwijken voor twee wielrijders.
Hij raakte zijn stuur kwijt en kwam
vlak voor ccn met een paard bespan»
nen wagen terecht, bestuurd door A. S
eveneens uit Zandvoort. De beide
rechter wielen van den wagen ginger,
over T. heen, die daarna werd binnen»
gebracht in perceel Gedempte Oude
Gracht 101 jjct bleek, dat zijn beide
beenen licht gekneusd waren en ook
zjjfi armen werden bij dat ongeval ver»
wond. Na door een lid van E. H. B. O.
verbonden te zijn, kon hij naar huis
gaan.
In Haarlemmermeer.
Vrijdagmiddag had op den Hoofd»
weg bij den Vijfhuizerweg in deze ge»
meente een ernstige aanrijding plaais
tusschen een vrachtauto van de firma
Vroom en Dreesmann uit Haarlem en
een wielrijder, den 13»jarigcn Hendrik
Driessen. wonende te Hoofddorp.
Bij het naderen van dc auto is dc
knaap, die op zijn fiets een zak graan
vervoerde crmoedelijk ccn beetje
zenuwachtig geworden cn zijn stuur
kwijt geraakt, waardoor hij onderetbo»
ven viel, met het hoofd tegen een
spatbord van de passcerende auto te»
recht kwam cn een eind werd mee»
gesleurd. De chauffeur stopte onmid»
dellijk en vond den nog jeugdigen
wielrijder in bewusteloozen toestand op
den weg liggen met een groote. diepe
wond aan het hoofd. Dr. N. verleende
de eerste hulp. constateerde een em»
stige schedelbreuk en achtte onmid»
deflijke overbrenging naar ccn zieken»
huis noodzakelijk. De heer N.. voor
wiens woning het ongeval gebeurde,
stelde direct zijn auto beschikbaar om
den knaap te brengen naar dc Mana»
stichting te Haarlem. De politie stelde
een onderzoek in.
Hedenmorgen deelde men ons mede,
dat de aangcredene nog niet tot be»
wustzijn is teruggekeerd. De toestand
blijft ernstig.
BEZOEK VAN DUITSCHE STU.
DENTEN" TE HAARLEM.
Als gasten van de Ncdcrlandsch»
Duitsche Vereeniging zullen een tien»
tal vertegenwoordigers der Duitsche
studenten een rondreis door Neder»
land maken. De reis gaat van Arnhem
over den Bosch, Bergen op Zoorj,
Ierseke, Viissingen, Middelburg, Rot»
terdam, Delft, Den Haag, Leiden. Haar»
lcm, Amsterdam, Utrecht.
Het zijn studenten van verschillende
faculteiten en zij zijn afkomstig uit
verschillende deelen van Duitschland
Saksen. Rijnland, Brandenburg, Han»
nover. Hamburg, Saargebied, Beieren).
Zij zullen in Haarlem zijn van 21 Sep»
tember "s middags tot 23 September
's morgens. Prof. dr. G. C. van Wal»
sem zal hun geleider zijn.
Een foto van het Monument op
het Nieuwe Marktterrein t#
Woerden
Reddingsbrigade voor
Drenkelingen
De oproepdienst naar de
Politie overgebracht
De heer A. J. Meyerink, Voorzitter
der Reddingsbrigade voor Drenkelin»
gen, verzoekt ons het volgende op te
nemen:
Het bestuur der Reddingsbrigade
heeft, na de Commissie van Advies ge»
hoord te hebben, in overleg met Dr.
van Konijnenburg, directeur van den
Gemeentelijken Geneeskundigen Dienst
en den heer Tcnckinck, Commissaris
van Politie, den oproepdienst der Bri»
gade van heden af overgebracht naar
de Politie.
W'enscht men de hulp der Brigade
voor verdrinkings» of verstikkingsonge»
vallen (gasvergiftiging, electricitcitson»
gevallen, ophangen), dan belle men op
Politie, no. 11858.
Binnen enkele dagen krijgt dc briga»
de bij de politie een voor het publiek
gemakkelijk te onthouden nummer; de
beslissing hierover is in handen van
den Directeur»Gcnerasl der Rijkstele»
graaf. Het definitieve nummer zal zoo
spoedig mogelijk bekend worden ge»
1 maakt
HET WITTE KRUIS
Te Alkmaar werd het 50-j'arig bestaan van het Witte Kruis feestelijk herdacht. Een foto van het hoofdbestuur met auto*
riteiten. Zittende o.a. Mr. L. Lietaert Peerbolte no. 2 van links(Dir.-Gen. Volksgezondheid), Prins Hendrik, daarnaast B. S.
H. Stieleer (voorzitter): Jhr. Mr. Dr. A. Röell (Commissaris der Koningin) Dr. N. M. Josepbus Jitta (voorzitter van den
Gezondheidsraad); Ds. F. C. Fleischer (voorzitter van het Groene Kruis, geheel rechts).
