HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 17 OCT. 1925
vervolg Stadsnieuws
CENTRALE STEDEN-
VERWARMING
Goede resultaten van het
systeem te Neuköln
Ecnigen tijd geleden publiceerden wij
bijzonderheden over ccntnle steden»
verwarming, naar aanleiding van een
onderhoud met de directeuren der
Maatschappij voor Stedcnvervarming
te Amsterdam.
Men zal zich herinneren dat deze du
rectcuren ook een onderhoud hadden
gehad met den directeur can Opcnba»
re Werken en dat daarbij een terrein
aan den kinderhuissit gel. achter de
sociëteit deVcrecniging cn de garage der
firma kimman genoemd was sis de
I-laats v. aar eventueel een groote een»
trale zou kunnen gebouwd worden.
De Berlijnsche correspondent van
De Tclegraa: schrijft acn zijn blad bc»
treffende het centraal verwarmen van
steden o m. het volgende.
Te Berlijn bestaan plannen, om de
groote electrisehe centrale te Rum-
meisburg voor de warmte»voorziening
dienstbaar te maken. De Duitschc inge»
meurs verwachten daarvan niet alleen
warmte tegen in het bereik der massa
liggende prijzen, maar zelfs een veria»
ging van den kostende prijs van den
clec:ri»chen stroom. De stad Hamburg
exploiteert reeds zuik een warmte»
centrale ais nevenfcedrijf met «-succes.
De oudste Duitschc warmtecentrale
treft men te Dresden aan. waar zij
reeds voor den oorlog gesticht werd,
hoofdzakelijk om brandgevaar in de
Dresdcner musea geheel weg tc nemen.
Andere steden, zooals Kiel, Leipzig,
Barmen. Bronswijk, Schwcrin. en
Neustrelitz volgden. Te Berlijn be»
staat een warmtecentrale te Neuköln,
die daar het Raadhuis, verscheidene
gemeentescholen en ock dc Rijksbank
van warmte voorziet. Oorspronkelijk
was dit bedrijf ook ais nevenhedrijf
bedoeld. Door de stichting der
electrisehe centrale te Golpa verviel de
mogelijkheid, om de warmtecentrale
te Neuköln bij een electrisehe
sluiten. Wat als nevenbedrijf bedoeld
was. werd hoofdbedrijf. Het is moei»
lijk een vergelijking tc trekken tuS»
schen de voorwaarden waaronder de
centrale te Neuköln werkt cn de toe»
standen bij or.s te lande.De centrale tc
Neuköln is tijdens de inflatie»periode
gebouwd, zoodat deze onderneming ge»
keel zonder schulden is. Bovendien
kreeg men de groote vcrwarmingskc.
tels ten geschenke. daar deze
aangekocht waren voor den bouw van
een eigen electrisehe centrale, die na
de stichting der werken te Golpa
overbodig bleek. Een vast tarief heeft
men te Neuköln nog niet kunnen vor»
men en over de rentabiliteit van het
werk. valt daarom nog niet veel te zeg»
gen. Interessant is de proefneming, die
men d33r doet door nieuw gebouwde
arbeiderswoningen bij de warmte»cen>
trale aan te sluiten.
De nieuwe huizen in het bijzondc:
die voor dei arbeiders bestemd zijn,
worden niet zoo ruim gebouwd,
men voor de kolossale tot nu toe ge»
broikelijke tegelkachels plaats heeft.
Het spreekt vanzelf dat het een groo»
te verbetering zou zijn, indien men de
nieuwe kleine arbeiders»woningen kon
verwarmen met de weinige plaats-in»
nemende buizen der warmtcccntralen.
Het huizenblok, waarin deze procfnc»
ming wordt gedaan, is echter nog niet
voltooid, zoodat nog niets over dc de»
fïnitieve resultaten te zeggen valt.
Te Neuköln is men overtuigd, dat
de warmtecentrale ook als zelistandig
bedrijf mogelijk is. De leiding der
warmtecentrale te Neuköln is var
ning, dat men zich eerst een definitief
oordeel over de rentabiliteit van het
bednjf zal kunnen vormen als ten vol»
le de capaciteit wordt gebroikt-Men le»
vert op het oogenblik reeds warmte
op twee kilometer afstand der een»
trale. zonder een aanmerkelijk warmte»
verlies, wat aan de uitstekende isolatie
der buizen te danken is.
Een Beatrys-opvoering
te Den Haag
Succes voor Willem Landré
Te Den Haag heeft de Co»Opera»tie
met een groot succea de eerste voor»
stelling gegeven van het mysteriespel
Bcitrys van Felix Rutten met muziek
van Willem Landrc. Geroemd wordt
ondermeer de zang van dc solisten on»
der wie Gerard XaIsituwi.
De Haagsche Redacteur van de Tele»
graaf schrijft over de uitvoering onder
Do boeiende muziek van Landré, ge»
heel passend in dc sfeer waarin Rutte
rijn werk gedacht heeft, heeft, mede
coor de lofwaardige vertolking, zeker
v el het meest tot het succes van de
uitvoering welke met veel verve, door
Albert van Raalte werd geleid, bijge»
dragen.
Ook de decors vielen te roemen,
vooral dc stemmige cn sobere kasteel»
zsa! in het tweede bedrijf.
Na bet magistrale 6lot werden Lan»
dré en Van Kaalte door het geest»
driftige publiek ten toonecle geroepen
dat hun een warme ovatie bracht.
De solisten weiden rijkelijk met bloe»
men bedacht en Landrc dankte
solisten vooral mevrouw Van Raalte.
die hij heel hartelijk een kus op de hand
drukte.
De heer K. E. Oudendijk, voorzitter
an de Haagsche afdecling un het Al»
gemeen Nedarlandsch Verbond,
i»i middels op het tooneel was versche»
nen, sprak den heer l andré toe. Hij
wees er op, dat het Hollandsche pu«
pÜek vooral van uithecmsche 'kunst en
van muziek van buitcnlandsohe com»
ponisten houdt, onder miskennipg
Nederlandsche kunst. Hij bracht daar»
om hulde aan dc hoeren Van Raalte cn
Poolman, de beide direoteuren
Co»Opera»tie, voor den moed, dien zij
hadden getoond, door hier een Neder»
landsch werk op te voeren.
Onder luide bijvalsbetuigingen bood
dc heer Oudendijk den heer Landré
een bloemenhulde aan.
De heer Alex Poolman richtte even
eens het woord tot den heer Landré.
Mede, namens den heer Van Raalte
huldigde spr. dm com pon t, daarbij
de hoop uitsprekend, dat c. j uitroe»
:rng een nieuwen dageraad voor d«
Nederlaadscbe dramatische kunst za!
beteekenen. Dc Co»Opera»:ic acht het
zich haar plicht tot den bloei daarv
mede te werken.
Ten slotte wees de heer Poolman er
p, dat het week van Landré ook in
den vreemde zal worden uitgevoerd
al in de groote opera te Parijs.
Onder applaus bood spr. den heer
Landré een krans aan.
Nogmaals weerklonk er luid hamdge»
klap, waarna het scherm zakte.
BABTISTEN=GEMEENTEN.
Men schrijft ons:
De vergaderingen gehouden in ge»
bouw „Salem" Bakenessergracht 65,
behooren weer tot het verleden. Er
werd drie keer per dag vergaderd,
voorin, van 9—12, nam. van 2—ÖJ30 en
*s avonds van 8—9,30 uur. De morgen
cn middagvergaderingen waren uitslui»
tend toegankelijk voor Predikanten en
gecommitteerden. De avondvergaderin»
gen daarentegen waren voor ieder toe»
gankelijk. Deze stonden onder leiding
van den pastor loci Ds. J. v. d. Schors.
Met diepen ernst werden door verschil»
lende predikanten de meeste urgente
vragen betreffende Christendom en
Christelijk leven behandeld. Zeer ve«
Ien hadden zich opgemaakt om hierbij
tegenwoordig te zijn en aan alles was
merkbaar, dat het gesprokene niet over
de hoorders heen, of langs hen ging.
maar dat het ging, van hart tot hart.
Het kerkkoor zong iederen avond op
zeer verdienstelijke wijze een paar toe»
passelijke liederen. Ongetwijfeld zullen
velen dankbaar aan deze vergaderingen
terugdenken.
Op dc predikantenvergadering, die
onder leiding stond van Ds. Hof van
Groningen, werden zeer geanimeerde
besprekingen gehouden óver practische
en belangrijke onderwerpen.
Ds. Hof gaf een inleiding over de
vraag: „Wat zijn ambten in dc ge»
meente".
Door ds. Kuipers van Deventer werd
de vraag ingeleid: „Wat mogen onze
gemeenten van ons verwachten".
Ds. Weenink van Stadskanaal, refc»
reerde over het onderwerp „Voorbe*
reiding van de preek".
Ds. Lauw van 2e Exlöermond, gaf
een inleiding over het onderwerp:
„Wij en dc jeugd". Uit de»bespreking
bleek zeer duidelijk, dat dc jeugd dc
aandacht en liefde der predikanten
heeft.
Ds. v. d. Schors van Haarlem refc»
reerde over: „Onze toewijding aan den
Heer".
Tenslotte werd door Ds. Bouritiuz
van Nieuwe Pekela nog ingeleid het
onderwerp, „Voortgezette Studie".
De praeses Ds. Hof, sloot met een
toepasselijk woord deze vergadering cn
roemde daarbij de gulheid en gastvrij»
hcid der Haarlemsche Baptisten, als»
mede die der niet Baptiste Haarlem»
mers, die op zoo voortreffelijke wijze
aar. hun loges hadden doen bliiken, dat
zij de herbergzaamheid lief hebben.
CENTRALE OUDERRAAD.
Men schrijft ons:
Donderdag jl vergaderde de Haar
lemsche Centrale Ouderraad in de Nij
verheid. De voorzitter deed uitvoerig
mededeeling van de financieele moei
lijkheden, waarm de C O. was geraakt,
wat het bestuur in die kwestie heeft ge
daan en boe het fenslotte gelukte, die
zaak bevredigend op te lossen. Door die
moeilipcheden kon de C O. in het afge-
loopen jaar weinig uitvoeren. Alvorens
opnieuw aan het werk te gaan. vond
het bestuur het noodig. bei bestaans
recht van de G O. met de oodercom-
issies t: bespreken.
De heer H. H. Holthuis leidde daarop
.j: ..Heeft de G O- redenen van be
staan?" Spreker herinnerde aan de be
handeling" van de wet op het L. O. in
1920 toen op voorstel van de heerea
Ketelaar en Ossendorp tot het insteUen.
van Oudercommissies weni besloten.
Bij koninklijk besluit werd de inrichting
enz., van deze commissie bepaald.
Reeds bij de behandeling van de wet
bepleitte de heer Kolthek het instellen
van een Centrale Oudercommissie in
grootere plaatsen en in zijn advies aan
den Onderwijsraad schreef het Ned.
Onderw. Genootschap: In een gemeente
met meer dan een openbare school kan
een Centrale Commissie gekozen wor
den van minstens vijf lijden uit en door
de oudercommissies der verschillende-
scholen.
Die centrale oudercommissies behan
delen alles wat de eenheid van het on
derwijs op dezelfde soort van scholen;
kan bevorderen. i
Het koninklijk besluit noemt de in
stelling van Centrale Oudercommissies
echter niet. En dat was jammer. De
Oudercommissies stonden pfotsdmg)
voor een geheel nieuwe taak. Wel was
haar bevoegdheid en haar taak in meer
genoemd koninkl. oes'uit uitvoerig om
schreven, maar men stond er z<xj vreemd
tegenover, dat menige commissie er
geen raad mee wist. Gelukkig voor de
gemeentebesturen maakten ze geen al te
ruim gebruik van de bevoegdheid nt
art. 18 van genoemd koninkl. besluit
vermeid Volgens dat art. kunnen de
voorzitters der oudercommissies zich
■t vragen en opmerkingen wenden tot
en W. in een groote gemeente zou
den de voorzitters het hiermede B. en
W. lastig genoeg kunnen maken.
De moeilijkheden, die de commissies
ondervonden bij haar taak, maalden, dat
men al gauw behoefte gevoelde aan.
onderlinge voorlichting en samenspre-
king en reg geen half jaar na de im
stelling der commissies werd in Am
sterdam een Centrale Commissie ge
vormd, spoedig door vele anderen ge
il gd.
Het verslag van de gemeente Amster
dam over 1921 zegt van die Centrale
Commissie: Ter bereiking van meer een
heid in het werk der vele oudercommis
sies in onze gemeente en ter verkrijging
van beter contact met het gemeentebe
stuur werd door deze commissies over
gegaan tot de instelling van een centrale
oudercomtKssie.
Zeer ju-.s? wordt hier de beieeken>s
.an de Centrale commissies aangegeven.
En de gemeentebesturen, die meenen dat
het instituut der oudercommtssis van
bc:eeken:s kan zijn voor de opetlbare
school, doordat ze belangstelling voor
d-.e school bij de oude-s kunnen opwek
ken een belangstelling, die die school
hard noodig heelt die gemeenlebestu-
steunóèn de Centrale Ouderraden
zooveel ze bonden.
t gaat.
■o bro-
ONS TWAALFUURTJE.
Dit is de titel van een kookboekje
in Marti ne Wittop Koning, dat dezer
dagen bij Nijgh en van Ditroar's Ui tg.
Mij. te Rotterdam zijn derde druk be
leefde. Het doel van dit werkje is ten
eerste om een handleiding te zijn bij het
bereiden van allerlei schoteltjes bij den
koffiemaaltijd, zoowel bij het eenvou»
cige als bij 't meer uitgebreide, en ten
tweede om de huisvrouw het zoeken
naar speciale schoteltjes v de kof»
f:c zoo gemakkelijk mogelijk tc ma»
ken, doordat alles in een klem deeltje
samengebracht.
En werkelijk is ook van alles
handige boekje te vinden: bewerking
-an restjes zoowel als van versche
grondstoffen, en Juist daardoor is het
werkje zoo practisch voor de huis»
vrouw met een kleine beurs, d'e alleen
op Zondag eens iets extra's kan geven,
evengoed als voor een andere, die met
Techt meer van het bctceken is volle
.dejeuneeren" dan van koffiedrinken
kan spreken.
Bovendien zijn de recepten, zooals
steeds van deze leerares in koken en
voedingsleer, zeer duidelijk gesteld
en ook alle handig in rubrieken onder»
gebracht.
WAALSCHE KSRK.
Lezing van Ds. Krafft.
Vrijdagavond hield ds. Krafft van de
Waals che Kerk een causerie ter intro»
ductie van Benjamin VaÜotton
Straatsburg, zijn vroeger en leermeester
bekend auteur die op Vrijdag 25
Octibcr een lezing zal houden ia de
Waalsche Kerk.
Ds. Krafft vertelde dat Vallotton in
het jaar 7877 in het Kanton Voud weTd
geboren. Zijn vader was predikant. Ook
de zoon studeerde theologie. Belangrijk
de tijd die Vallotton in de Elzas
doorbracht. In Lausanne werd hij be
noemd aan het gymnasium voor de
lessen in literatuur.
Vallotton heeft veel gereisd, behalve
jeheel Europa, bezocht hij ook de
Vereenigde Staten.
Zijn literaire arbeid is interessant en
belangrijk.
Gemakkelijk is de onderscheiding in
drie perioden te maken.
In de werken uit de eerste periode
kan men steeds die woorden beluiste»
ren: Vallotton houdt van zijn land,
Vallotton kent zijn land. (Zie daarvoor
Trilogie Pastorale).
In de tweede periode overschrijdt de
schrijver de grenzen van zijn land.
Hij schrijft over verschillende maat»
schappelijke vraagstukken. In de derde
periode tenslotte betreedt de schrijver
geestelijk cn mcnschclijk terrein,
,ij vervult in zekeren zin ccn „morcelc
plicht".
Vermelding verdient dat Vallotton
zich na den oorlog wijdde aan de be»
Amsterdam was hel eerst wetbou-4 hartiging van de belangen van de in
vertelt ons
meesterstuk.
Het zal voor het nageslacht bcteekenis
t «houden.
Ds. Krafft gaf ccn uitstekend beeld
van het door Vallottoo gewrochte. Hij
las eenigc karaktcrisecrcnde gedeelten
uit de werken van Vallotton voor.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
60 Cent* per regel.
Rheumatiek
Kloosterbalsem
PERS-OVERZICHT
'gaf. die met die C. O. op een aangena-1 Zijn werk „A Ta'
me en vruchtbare wijze samenwerkte. daarvan. Dit boek
Na hem is het weth. Polak, die zeker
niet minder de G O. steunt eu daardoor
meewerkt het doel te verwezenlijken, dat
de voorstellers beoogden, met het arti
kel in de wet, waarin de oudercommis
sies werden ingesteld.
Ds. v. d. Hoeven, destijds weth. voor
het onderwijs in Utrecht steunde den
Centralen Ouderraad daar ter stede zoo
veel in zijn vermogen was en menige
onderwijskwestie werd door hem via
den Centralen Ouderraad met de ouders
besproken.
In Den Haag zag men hetzelfde i
beuren onder weth. Albarda en sprei
herinnert aan het feit, dat bij diens
treden een warme huldiging io den
Haagschen Centralen Ouderraad plaats
had. Ook diens opvolger werkt met de
C. O. samen. Van het Haarlemsche ge
meentebestuur kan tnen helaas niet het
zelfde zeggen.
De weth voor het onderwijs hier moet
van een centralen ouderraad niets heb
ben en het feit, dat in de wet de C. O.
niet zijn genoemd is voor hem aanlei
ling, allen steun aan de G O. te out
houden.
Spreker schetst uitvoerig de lijdensge
schiedenis hier. In bijna alle gemeenten
waar C. O. bestaan, ontvangen ze subsi
die. In Amsterdam werd voor 1925 nog
I 900 op de begrooting gebracht. In
Den Haag arijgeti de oudercommissies
een zekere som en dragen daarvan con
tributie aan de C. O. af. Bij de oprich
ting in Haarlem werd na veel moeite
een „voorschot" van f 30 verkregen plus
het recht in eea schoollokaal te vergade
ren.
Hef tweede jaar werd door B. en W.
meegedeeld, dat geen „voorschot" meer
verleend kon worden. Het verzoek aan
W. de oudercommissies toe
staan een contributie aan de G O.
rekening te brengen, werd eveneens ge
weigerd.
Maar erger dan het weigeren van fi-
ttancieelen steun vindt spreker voor den
O. bet fe!., dat de Centrale Ouder
raad steeds door het gemeentebestuur is
genegeerd. Eenige menschen, die bij de
oprichting zich beschikbaar stelden voor.
de belangen van de Openbare school te
werken iu der. G O. hebben zich
om teruggetrokken en moeilijk zal het
gaar., nieuwe te vinden die onder deze
omstandigheden hun taak willen over
nemen. En dat is zeer jammer.
Met de oudercommissie hier is bet
>e lang niet wat het zijn moet.
Voor een G O. is hiervoor nog vee'
doen. Aan sommige scholen weet nie-
and wie ia de oudercommissie zit.
Spreker zegt ten slotte, dat de ntutrib
school een moeilijken tiji tegemoet
Hij wijst dp de c.ilanes verschenen
chure van Ds. v. d. aart Smit mei
voorrede van minister Colijn. Hoog tijd
wordt het, dat de ouders voorstanders
van de neutrale school, hun belangstel
ling aan die school geven. Daaraan mee
te werken kan de scnoone taak van den
Centralen Ouderraad zijn. Daarom hoopt
spreker, da* de gezamenlijke oudercom
missies mogen besluiten den Haarlem-
schen G O. te doen voortbestaan en dat
ze de middelen mogen vinden haar in
staat te stellen tot een krachtige actie,
ondanks de tegenwerking hier ondervon
den.
Na een uitvoerige discussie, die zich,
ontspon, waarbij de inleider nog gele
genheid had te wijzen op de beteekenis
van den Ned. Ouderraad, waarbij de
H.C.O. is aangesloten, werd besloten dat
de aanwezigen in de Oudercommissie^
de wenschefijkheid en mogelijkheid van
het voortbestaan zullen bespreken eit
dat in de volgende maand een besluit
zal worden genomen.
verdrijft de pijn
OVER SOCIALE VERZEKERING.
In be* maandblad Het Kompas schrijft
In het klassieke land der sociale ver
zekering. n Duitschland, werd allereerst
een ziektewet ingevoerd, welke de basis
werd der andere voorzieningen, en die
haar 40-jarig jubileum reeds achter den
heelt.
ons land bezitten wij een ziektewet
sinds 1910. doch zij werd door aLerlo
omstandigheden tot nu toe niet inge
voerd. Wel ontstonden allerlei plannen
tot wijziging, waaronder het bekende
plan Kupers-Posthuma, dat o.i. de meest
gevveiiscnte oplossing biedt.
De jongste Troonrede nu bevat een
paragraaf, dc ziektewet betreffende. Zij
luidt als voigt: „Invoering der ziekte-
„wet, nacal deze gewijzigd is, ook ui
dezen zin, dat meer ruimte wordt ge-
„laten aan hetgeen in de maatschappij
„is opgekomen, is geboden".
Zij wijst er op, dat de Regeering bij
den voorgenomen belangrijken maatre
gel niet bureaucratisch te werk zal gaan,
doch rekening zal houden met hetgeen
opbloeide uit het particulier initiatief.
En daarbij jal wel in de eerste plaats
het oog gericht worden op de goed ge
fundeerde organisaties van werkgevers
•n werknemers, welker belangen ten dc
zen vrijwel parallel loopen.
Met groote belangstelling wachten wij
den arbeid van Z-Exc. Minister Kooien
DE SPOORWEGTARIEVEN.
„Het Centrum" schrijft:
Dc Staatscourant van S October be»
at dc opgaven van cc definitieve ont»
■angsten over de maand Juni 1925. Het
ilijkt. dat xvij nog steeds terugloopen.
In ronde cijfers bedroegen üc totale
ontvangsten,
in Juni 1V24 f 13.712.000.
In Juni 192". f 13.172.000.
of omgekeerd ri dagkilometers:
ir. Juni 1924 f 124.96.
ir Juni 1925 f 120,77.
Nog sterker blijkt de teruggang,
neer wij de totale ontvangsten van het
eerste halfjaar der beide jaren naast
elkander stellen. Deze bedroegen:
lc halfjaar 1924 f 80.241.000,
lc halfjaar 1925 f 75.012.000. -
Dus een teruggang van meer dan
millioen»
De opbrengst per dagkilomcter be»
droeg:
lc halfjaar 1924 f 120.17
lc halfjaar 1925 f 113.99.
Na wat wij reeds over dc spoorweg»
tarieven schreven, behoeven deze nicu»
wc cijfers weinig commentaar. Zij f c«
vestigen ons Ir. onze mecning, dat dc
spoorwegtarieven in ons land te hoog
zijn opgevoerd.
Men zal het voorbeeld van Zwitser»
land moeten volgen cn ook hier het er
op wagen om door tariefsverlaging,
verhooging van inkomsten te krijgen.
Stoomvaartberichten
Aljraki, 36'10 t« Hamburg Botterdam
-Vudra, 24; 10 v. Bah.s, Buenos Ajrres n.
Rotterdam.
Amsterdam 24,10 r. Balboa naar Guaya
quil.
Almkrtk 16'10 Rotterdam r. Aurtralif
Breda 16-10 t« Amsterdam v. Valparaiso.
BlonuaeredfJV, p. 18,10 's middags 12
Lirard, Rotterdam naar Newport Newa.
Batjan. 15/10 v. Boerabaja naar Brisbane.
Boenoe, IS/10 te Beira v. Amsterdam.
Bnelle, 16/10 to Haanburg v. Delfzijl.
Bandoeng, 15'10 n.m. 5 u. te Belawan
Rotterdam
Blijdendiji 14/10 te Port Tampa v. Rot-
lerdaan.
Benneloom 15/10 te Baee, Britsch Indië
naar Rotterdam.
Orfjnnn p 15/10 Terceiera, Amsterdam
naar Went-Indle.
Deucalion 05/10 Pie. Barrios naar
Kinawon.
Dei#'., IS'10 v. Cristobal naar Europa.
*>jetriber. 15/10 te en 16fl0 v. gabang,
Bahia, Buenos Avree n.
Deli, 14 '10 v. Mocnbaeea naar Tanga.
Dirjteldijk 15/10 te Crietoba', PacificJroet
naar Rotterdam.
Enggaao 13'10 v. Müke naar Tandjong
Pric-k.
Gelria, 16/10
Amsterdam.
Glamorganshire. 13,10 te Los Angeles.
Antwerpen n. Pacifickust.
Goronialo, 15/10 te en 16/10 v. Sabang,
Batavia naar Rotterdam.
Grootendijk 1510 te Loc Angelos, Rot-
:erdam naar Pacifickust.
Houtman, 15/10 te Singapore v. Mei
bourne.
Hot ter
der Vliegen, die Zijn steua aan de G Q den oorlog blind geworden etrijders. ferdam.
Hoogkerk 15/10 te Hamburg
dam.
Iosulinde, 16/10 v.m. 8 u. 45 v. Oowee,
Batavia naar Rotterdam.
Jaeon p. 15/10 8t. Michaele, Amsterdam
lar Curacao.
.Tan van Nassau 15'10 v. Liverpool
Hamburg. Santiago de Cuba naar Ameter-
"am.
Kinderdijk 14/10 te Cristoba', Antwer
pen naar Pacifickust.
La«ne», p. 15/10 Hoheweg v. Hamburg.
LexAgail, 14/10 te Seattle, Pacifickust r.
Rotterdam
Dvhkairlne, 16 '10 te lëverpool verwacht,
Pacifickust naar Rotterdam.
Merauke, p. 16'10 Finlsterre. Rotterdam
naar Java.
Sail and, p. 15/10 Dungenees, Rotterdam
naar Zuid-Amerika.
Tap&noeli 16/10 r. Rotterdam naar Ba
tevia.
Tjisalak. 15'10 te Batavia Sjanghai.
Weeterdijk 14/10 r. Genua, Rotterdam
naar Wladivos'.ock.
Aurora J6 !9 v Algiers te Amsterdam
Calypso 15; 10 v. Amsterdam te Rotter
dam.
Erato 14 '10 r. Danzig naar Stettin.
Fauna 15/10 v. Amsterdam te Ceuta.
Ganymedes 16/10 v. Amsterdam te Rol
- Perseu» 15 10 v. Faro ie Se:uba'.
Pollux 15 30 v. Piraeua naar Saionica.
Tellus, Middel!. Zee n. Anwerlain paee.
15 10 Puugenceé.
Venus 16/10 v. Amsterdam te
dam.
Vest* '.5'10 v. Yigo naar Llaaabo
Zeua 15/10 t. Genua te Livomc.
RADIO BIJ DE SPOORWEGEN.
Het is vooral dc zakenman die gc»
durende een lange spoorrcis het gemis
een telefoonverbinding voeltvele
kostbare uren is Jlij van de buitenwe»
rcld afgesloten- Vele buitcnlandsche
spoorwegmaatschappijen hebben dan
ook in hun rijtuigen ridio/installatics
geplaatst, waarmede op dc normale
yijzc een verbinding tot stand gebracht
kan worden met dc naastbijzijnde tclc»
fooneentrale-
Vooral in landen met uitgestrekte
spoortrajecten, zooals in Amerika,
wordt de radio algemeen toegepast als
communicatiemiddel tussehen de rei
zigers cn de'buitenwereld. Ook in En»
geland cn Duitschland houden de spoor»
wcgmaatschsppijen 2ich dc laatste ja<
ren met de toepassing van radio op hun
rijtuigen bezig, cn vele treinen zijn er
reeds mede geïnstalleerd.
De eerste proeven op dit gebied da»
teeren reeds van 1913. Het was de
„American Lackawanna and Western
Railroad", die in November san dut
jaar ccn Tadiotclegrafie.installatic op
ccn van haar treinen plaaste en er in
slaagde In draadloozc verbinding met
het radio-station Ringhampton. dat in
de nabijheid van dc spoorlijn ligt, te
komen. Dit is ccn bijzondere prestatie
daar men toen nog niet over de gevoc-
ligc lampontvangers van tegenwoordig
beschikte^
In December 1913 werd door een
varen storm de telegraafverbinding
tussehen HobokenN" J- cn Scranton
P. A. verbroken, doch dank zij dc radio
ondervond de Spoorweg Mij. hierv
geen hinder. De „Union Pacific Rail»
road" zag toen het groote voordeel in
en besloot om ook op haar treinen
radio'installatics tc plaatsen- Tevens
bouwde zij 6 eigen zendstations In
plaatsen gclcscn aan haar spoorwegnet.
In Maart '3922 werden dc radkMele»
grafie«installaties vervangen door te!c
fonlc«apparatcn, die direct aansluiting
gaven op 't gewone telefoonnet. Men
gebruikte slechts 15 Watt-zcnders cn
lampontvangcrs met krachtige verster»
king. Uitstekende resultaten werden
hiermede verkregen de werkingssfeer
strekte zich uit over een afstand
circa 40 K.M-, tcrwjjl stalen bruggen of
tunnels geen beletsels vormden.
De „Chicago elevated railroad" ont»
ving zelfs muziek in haar treinen, die
ondanks de groote snelheid uitstekend
op luidspreker ontvangen werd, In dc
aggons. waar geen luidspereker staat,
zijn langs de wanden stopcontacten
aangebracht. waarin 'de passagiers
slechts een telefoon behoeven tc steken
om dc mooiste muziek op hun gemak
te kunnen hooren-
In Engeland werden de eerste proe
ven genomen tijdens dc spoorwegsta
king van 1919. In October van dat jaar
werd ccn speciale wagen, waarin dc toe»
stellen opgesteld waren, aan den mor»
gcntrcin van Paddington naar Bristol
gehaakt- Op het geheclc traject van
180 K.M- werkte men met het militaire
station te Woblwich op een golflengte
150 M- De antenne bestond uit één
draad, die op geringe hoogte boven den
waggon was gesnannen in den vorm
in een rechthoek.
Een zeer practisch systeem !s de z.g
draadloozc per draad", wat ook bij de
spoorwegen veel toegepast wordt-
Door middel van een radiozender wordt
de telefonie in ccn paar draden gc
bracht, die zich op of onder den trein
bevinden- Deze induceeren dc stroom»
jjes In de zich langs iedere spoorlijn
jcvindcndo telegraafdraden.
Op het telegraafkantoor worden 'de
geïnduceerde telefoonstroompjes ge»
scheiden van 'de telegrafische signalen,
zoodat dc bedienende ambtenaar dc
treintelefonie hoort en eventueel door»
verbinding kan geven met hrt telefoon»
kantoor, dat wéér voor aansluiting met
den abonné zorg draagt In Nederland
zijn de afstanden per spoor te klein en
wordt de behoefte aan radio op de trel»
nen niet gevoeld.
Van de „Aravalves", radiolampenfa»
brlek In Arnhem, ontvingen wij ter
kennismaking haar complete serie ont»
vanglampen, waarvan wij in 't bijzonder
het type Ara 8 de krachtige eindver»
sterker vermelden- Alle lampen
werkten geruischloos cn genereerden
uilprst gemakkelijk.
PADIO PKC«»?AWI¥IA
zaterdag 17 october
iraum 8. N. F. 1060 M.
8 n.m. Koersen vanwege het Perebureau
Voz Di« te Amsterdam.
Persberichten
woge het Perebureau Vaz Diae.
Amsterdam 1950 M.
10.15 f.m. Iijdsein Va» Dia* (Off. Ac»
ilerdamsche Tijd.)
T50 n.m. Tijdsein van het Persbureau
Vas Diaa. (Offie. Amsterdamaehe tijd.)
Londan 2 L. 0. 365 M. (Nadarl. tijd).
1.20 n.m. Tijdsein van Greenwich.
30 n.m. Tijdsein van Greenwich,
«arden Chat", door Marion Cran.
55 n.m. Concert. The „2 L O." Octet,
55 n.m. Kindernurtje.
30 n.m, The „2 L. O." octet en Sinclaii
Login. Baritone.
Tijdaein van de Big Ben. -
Weerbericht. Nieuwsberichten.
820 n.m. The Wirelees Orchcetra.
9.20 n.m. The Quatr.t» Geneert* leider B,
R. Salisbury.
10.30 mm. Tijdsein van Greenwich.
Weerbericht. Nieuwsberichten.
1050 r. m. The Bavoy Orpheane. The
Savov Havana Band and The Vaialdi Tan
go Band.
Daventry 5 X X 1600 M. (Ned. tjjd).
Het gebeele programma van Londen.
10.50 v.m. Tijdeeon van de Big Ben
Weerbericht
11.50 v m. Concert met medewerking van
solisten.
6.20 n.m. Rede door de RL Hon. Wil
fred Arbley, parlementslid, bij gelegenheid
van het jaarlijksi-he diner van de Eleetri-
oal Power Engineers Association.
8.50 n.m. Programma van Mancheeter.
Bournemouth 6 B. M. 555 f.1. (Nederl.
tijd.)
-I.C6 n.m. The Wireke» Orchestra, leider
W. A. Featherskme.
5.56 n.m. Kinderboekje*
6.20 n.m. Halfuurtje voor eeholleren.
8 20 n.m. The Wireleee Orchestra.
8.06 nan. Musical Comedy.
Birmingham S I. T. 47S M. (Nttt. tijd).
4.Os n.m. The Decameron Daasce Orch<«
tra, leider Dan Carroll.
5.55 n.m. Kinderboekje.
620 n.m. Loeejle Picture House Or
chestra. Paul Rimmer.
8.20 n.m. The Band.
Cardiff 5 W. A. 361 M. (Nedarl. tijd).
3.20 non. Muziek mi the „Weriem
Mail" Wireless Exhibition te Dril' Hal!,
n.m. The „Five o* Clocks", nocaal
eotaal Concert.
Request Night-Concert. The
Station Orchestra.
Manchesttr 2 Z. IJ. 179 M. (Hedsrt.
tijd).
3.50 n.m. „Lecture" door Mozea Bariti
(Preludes).
4.50 n.m. Namiddagpraatje.
6.20 n.m. Muzikale Intermezzo.
8 00 n.m. The lure of the Dance Re
lived to „5 X. X."-Cone«rt. leider T. H.
Morrison.
Aberdeen 2 B. D. <96 M. (Nederl. tijd).
4.Q5 n.m. Afternoon Topioe.
6.20 n.m. The Wireleee Trio.
020 n.m. The Orchestra. Concert. Thou
sand and one Nigths.
Newcastle 403 M. (Nederl. tljd).
4.20 r.m. ..Norali Bails" The Cal! 0# the
open Air Camping.
8.20 nan. The Orchestra Concert.
9.20 n.m. Zang en dans.
Clatgow s S. C. 420 M. (Nederl. tljd).
4.20 n.m. Tl-.e Quartet Suite ..Neil Gwyn*1
450 n.m, F. E. Doble. „The Beggar's
Song" enz.
Weerbericht voor de landbou
wers.
9.20 r.m. Dajienruziek door The Plaza
Band onder leiding ran Chalmers Wood.
Parijs, S. F. R. 1730 M. (Nederl. tijd).
12.50 n.m. Concert ILucden Paris.
9.Os n.m. Concert met medewerking van
solisten.
Leipzig ongeveer 400 M. (Nederl. tijd).
12.20 n.m. Middagconcert op de Hupfeid
Phonola.
zondag 1» OCTOBER
Bloemendaal 340 M.
10 vnu Godsdienstoefening der Geref.
Kerk.
Londen 2 L. 0. 366 M. (Nederl. tijd).
3.50 n m. Concert. Tk*> Wirelees Sya>
phony Orchestra, o.a. Ouverture ,,Coc-
kaigne" (Eigax).
4.50 n.m. Kerkdienst.
9.35 n.m. The „2 L. O" Military Band.
Concert.
10 n.m. Voortzetting van het Concert.
Daventry 5 X X 1600 M. (Ned. tüd).
Hot gebeele programma van Londen.
!0.S0 v.m.: Tijdsein van de Big Ben.
Weerbericht.
Bournemouth 6 B. M. 315 M. (Nederl
«lid.)
n.m. Concert. Tim Band of the 2nd.
Bait. The Kings Roys1 Rifle Corps.
njn. Wagne-r-muïlek, o.a. Ouverture
.Taimhauser",
Birmingham 5 I. T. 475 M. (Ned. tljd).
3.50 n.m. Concert. Kametmuziek. Piano
en viooleoli.
9.55 nan. The Station Augmented Or
chestra. Classical Favouriteo.
Cardiff 6 W. A. 361 M. (Nederl. tljd).
3.50 n-m. Lichte Orkestmuziek.
8.35 n.m. Concert door koor en orkest.
Manchester 2 z. ij. 378 M. (Ned. tljd).
3.50 n.m. Lichte Klassieke muziek.
635 n.m. Orgelmuziek en liederen.
Aberdeen 2 B. D. 496 M. (Nederl. tlj>
3.50 n.m. The Wirele«6 Orchestra.
9.35 nan. Symphonleconcer*..
gow 5 8. C. 420 M. (Nederl. tljd).
n.m. Afternoon Concert. D. Mc.
'ilium, vioo1, o.a. Concerto in D (le god.)
(Mozart.)
Leipzig ongeveer 400 M- (Nederl. tljd).
v.m. Concert. Gewijde muziek.
Hamburg 392 M. (Nederl. tljd).
8.50 v.m. Morgenwijding.
INCEZONDEN MEDEDEELINGEN
oxcLTJuaDGDoaaxicxxjDiJLJüon
Diner-Concerten bij
u THUIS:
Per Radioi
DV Ziet bovenstaand Programma
Dagelijks kosfel. Demonstr. van 6—8
n HEENK, 99 Gr. HoutstrHaarlem
Hoofdvert. der Ned. Seinfoest.
fabriek. Hilversum.
Vakkundige Reparaties van
Isoorten Radio-Toestellen
§□□□□013X3 GODnDCDüODOOt
