HAARLEM'S DAGBLAD
HET TOONEEL
BUITENLANDSCH OVERZICHT
PUROlfc
ZATERDAG 14 NOV. 1925,V- ,'DE BLAD
Het verijdelde complot tegen Mussolini
De strijd der Wahabieten
ONZE TOONEEL-DILETTANTEN
Verklaringefi van Painlevé en Briand
Duitschland en Locarno
G. H. POLLé
eer nw*i mij vraagt, wie d«
cnUjouriaa*©, d« kjvwigete en rijn ver
ment OMwywijda HaArMmeclie
t'oneeKljbx^nt in, d*n weet ik aranxfrtel
lijk het antwoordhet ie de voorzitter van
Tonevo, de heer G. H P o 11 Hij ie het
hoofd, het hut en de r!«! vaar zijn ver
«■onipng. Zonder Polló zou Tonovo dade
lijk morsdood rijn. PolM as do cerate ac
teur, de directeur, ro#i«eur, irispoolfuit,
bureaulist, tooncelineeater, en decorateur
v..n zijn vereonigüi*; hij ie allee tegelijk.
toVkiat en genei.ui'. Hij stelt zich even
goc 1 verantwoordelijk voor een juieto re
geling der p'.Aateixsfirrjtmg ale voor den
goeden gang van de voorstelling; hij tim
mert en plakt met zijn trouwe heipere vóór
een opvoering in oenige oren zoo aooditf
ale bij „Eenzaam" een M Indisch
decor in elkaar cn i? m «Hoop der voor
K*lli*g weer de gangmaker op het baL Op
de repetities komt hij het eerst en gaat
liet laatst heen en van elke voorstelling is
hij de ziel.
PolM heeft zijn vereeniging liet hij
heeft baar zóó lief. dat hij wanneer
hij dat voor Tonevo noodig oordeelt, jra-nmo
op den achtergrond blijft en aan i/ndorcn
de eer gunt. PolM speelt niet als zoo
vele dilettanten ter verheerlijking van
zichzelf, maar enkel en alleen vootr d'
er van zijn ver een-ging. Hij zal het meeat
Ojvholui<lemle. het kleinste rolletje voor
zich zelf kinnen, wanneer hij rmvni, dat
dre rol <Ioor hem het heet bezet kxn worden
cn dat dit de opvoering van «en stuk Vm
goede ai komen. Hit ..geheel" ia hem al
tijd hoof.lx.vtk en j» zeer zeker een
der redenen, waarom PolM ook mot vSl-
etrokt niet eterke krachten dikwijls zu'.ke
flinke. aar>iige resultaten weet te varkrij
gen. JJie hefds voor de vereeniging weet
hij ook hij anderen op te wekken en er
zijn weinig dilettanten vereen-.gingcn met
zulk een band van samenhoorighetd ale
Tonovo.
Groot of klein, elke rol is voor den heer
Pollé altijd weer even gewichtig en liet i*
dikwijls verraseond, wat hij van zijn rol
len ook ale zij hem niet volkomen ..lig
ger." weet te maken. Als mem PolM op
»le planken set. dan voelt men. dat hij ge
heel en al in zijn rol opgaat. Het komedte-
epeiea is hem een vreugde en een genot
en zijn enthouoUums voir de Uxmeelspee'
kunst vreet hij ook op de anderen over te
plaatsen. Voor gebrek aan roUwnn» ia bij
Tonevo nooit sproke. Lk> voortellingen
loopen er altijd op rolletjes, zijn steeds
weer uitstekend ..rhertid en tot in de
puntjes verzorgd Van nonchalance van
er do kantjes afloopen ie bij do vereent-
ging van PolM nooit sprake. Men kan dan
ook van Tonovo altijd weer zoggen, dal de
spelers bot hoog-le hebben bereikt, wat
Bij met hun krach Ion bereik cm kon
den en dat le zeer zeker geen geringe lof.
I>it alles dankt Tonevo enlkel en alleen
aan do bezielende Vracht van den heer
PotM, dis heehzil.lelijk het txrwW heeft
gegeven een goed leider te zijn. Hij heeft
begrip van regts. Men merkt dit aan ai
Jorlei kleinigheden, aan do groopceivngen.
do tempi, de rusten cn ooi aan do wijze,
waarop zijn «polers in combinatie met
elkander «pelen. In een blijspel of ten
klucht weet hij altijd den gang or in te
houden en in een ernstig toonoeiepal ver
mag hij dikwijls een stemming aan te
brengen, die men bij epelere van die
kracht niet zou verwachten. Nooit bob ik
dat sterker gevoeld dan bij de opvoering
van ..Eenzaam". Wat de heer PolM èn ah
speler èn ale regi-scir m da: zeer moei
lijke stuk heeft liej-cikt. dwingt weitkelijk
respect af. De vooVstellir.g van Eenzaam
-sou als voorbeeld aan vele dilettanten-
verr-nigingen gesteld hebben kunnen
Ik wi! den heer Polls niet vergelijken
met de efeHcate spelers van het Haarl
•che diletlanlen-tooneel. Er zijn er xekeT
onder ooie Haarlezneche dileotanfen.
van nature meer medebrengen voor
tooneel dan PolM. die in dramatische
neelen grootev kracht ontwikkelen of als
Jcarakterspe!er fijner t.vpeeren of moer
mosfeer op bet tooneel om zioh weten
ochepnen. Maar er zijn er weinigen,
inet hun a*nsrehoren naven zoo weten
woekeren als PolM. Het is dikwijle bcw.
derenswaardig, wat Pollé met zijn midde
len vermar te zeven. Hij speelt altijd weer
met zoo'n entrain en zoo'n ambitie.
men a! heel spoedig r.:« meer op zijn
voor hei tooneel vrij hinderlijk spraak
gebrek let. Men Vrrifrt er pleizier in ale
men PolM «iet epeteei. En
groo*e deugd hij chargeert nooit, hij
weet altijd binnen de grenzen.
rel hem stelt, te blijven. PolM is in zijn
omgeving >1 eer. ..fijn" «peier. Veem
hijvoorbeeld zijn Schroder in Groote
Stadslucht! Hoe licht komen dtlei."<vnten
er toe van dezen provinoiaal een kluchtspel
figuur te maken I PolM niet! Hij bleef
voortdureaid in het kader van het blijspel
en speelde de rol volkomen uit met lal
van aardige eom? heel fijne vond
sten. In een rel als George Godcfroid im
De Controleur van de Slaapwagens sloopte
hij allen m=o door zijn entrain en wns hij
iet dron-de. En oprneri»eli:k het, dat
zoo'n «root» rot zijn epei geen morn>
veesjaptZijn figuurtje» blijven a'.lljd i
klein, een breed speler is Pollé zeer ze
ker niet, maar hc< epe1 is steeds goed be
studeerd, wat men aan alles vooral
zijn aardige hamdgebaavtjeie en zijn heel'
houdr.mg ziet!. Ik heb been eens in „De
Kribb«bi>*cr" een jongen advocaat zien spe
len. een rel waarvoor bij eigenlijk als
persoon heel weinig meebracht, maar
vergat je a' he»! spoedig hij zijn p -tg
opgeweikt spel. Hij wist een grenzeU».
f-nuw tocmeeltje dat ik noon van anderen
heb kunnen aanzien, zonder er kriolielig bij
te worden, zóó gevarieerd en grappig
spelen, dat het voor het eerst voor mij
genietbaar werd.
In kleine rolletjes wist PolM dikwijle de
aandacht te trekken door de oonecientieuee
wijze, waarop hij zoo'm bijrolletje speelde.
Elk gebaartje wae dan bestudeerd en af.
Moe goed was hij bijvoorbeeld als de „tn
spectour" in Plicht en wat een markant
spel gaf hij ale Kraneek in De rechte
Lijn, hot stuk, waarmee Tonevo den
«ten prijs behaalde voorwaar geen g«
rnge onderscheiding! tn dein wedstrijd
van Haarlemsche dilettanten-vereen lgin-
gcn.
Maar zioh zetf bepaald overtroffen heeft
Pollé in de laatste voorstelling van To-
POLLé IN „EENZAAM"
aevo, in Eenzaam 1 In het eerste bedrijf,
hij eis jonge ambtenaar ter beschik
king iii de residsn/swoaing kwam, was
het duidelijk te zien. waar zijn talent niet
ri. Voor ..jonge rollen" ie PolM aller
minst de aartgewezen persoon; dan staat
-.les hem in den weg. Maar toen hij een-
ma&l spel moest geven eu hij geheel a!
!een op hit tooneel one de obseasio van
Je eenzaamheid in ds tropen moest laten
roeien, toen cfeed hij dat met eenvoudige,
-oberc middelen too suggestief, zoo ja,
ik mag <Lw woord hier gerust gebruiken --
artistiek, dat hij sterk boeide cn zelfs ont
roerde, Zijn spel was diicn avond werkelijk
verrassing voor mij. En ook in de waan
zm-scèno gaf <Ie heer Pollé in do rol van
Bijlevoorde blijken van zijn begrip en van
respectabel kunnen. Door geen oogenbllk
cel te geven wist hij deze rel zuiver
xheiijk re houden. Hij was werkelijk
tragische figuur. In cc laatste twee
bedrijven gaf P-Bé fijn afgestemd, dra
matisch q>el te zien. da: eerbied afdwong.
Een kracht als PolM mogen d« leden
an Tonevo wel in hooge waarde houden.
Went da'. d«e vereeniging tegenwoordig
zoo eervolle plaats onder de Haar
lemsche ditettantenvereenigingen inneemt
heeft zij aam Pollé als leader te danken.
A J. B. SCHUUL.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cent* per regel
Gewrichtsrheumatiek, Griep,
Hoofd- en Zenuwpijnen.
Leed 30 jaar, eindelijk genezen.
De schilder J. v. d. Heuvel. Talmastraat 18
Amsterdam, de bekende teekenaar en ont
werper op reclamegebied schrijft ons:,.Op
mijn He laar begon ik reeds aan rheu-
matiek te lijden, welke kwaal met de Jaren
steeds verergerde zoodat Ik ontelbare malen
wekenlang te bed lag, niet in staat mi) te
verroeren. Door verschillende doktoren ben
ik behandeld ge
worden, echter
zonder blijvend
resultaat. Telkens
weer kwamen de
rheumatische aan
doeningen terug,
welke bl) mij de
geringste bewe
ging ontzettende
p ij n e n veroor
zaakten en mij
weken lang belet-
J.V.O-HEUVEL
ten mijn werkzaamheden te verrichten.
Verschillende middelen heb ik beproefd,
echter steeds zonder resultaat. Ik had reeds
zooveel over Togal-tabletten gelezen en
ook gehoord van kennissen die door haar
gebruik genezen waren van Rheumatische
aandoeningen, andere van Griep, Influenza
of Zenuwpijnen dat ik besloot het ook
eens ie probecren. Reeds na de eerste flacon
verminderde de pijnen en na gebruik van
enkele flacons A f2.was ik geheel her
teld Zelfs het vochtige seizoen van
verleden jaar deed mijn rheumatische aan
doeningen niet terugkecren. zoocla'e ik
lederen lijder aan gewrichtsrheumatiek ten
sterkste kan aanraden onmiddellijk bij de
dichtstbijzijnde apotheek of drogist Togal-
tabletten te halen."
Mussolini.
Mussolini zou begin Dccdmbcr naar
Londen gaan, om daar het verdrag van
Locarno tc onderteekenen.
De officieuze „Agenzia Roma"> deelt
nu echter mede, dat Mussolini in te»
genstclling met zijn toezegging
dienaangaande aan den I'ranschcn tni»
nister van Buitenlandsche Zaken.
Briand. niet naar Londen zal gaan ter
ondertcekening van het verdrag van
Locarno. Dringende politieke werk»
zaamheden zijn van dit besluit de oor»
zaak.
Het Italiaansche parlement dat oor»
spronkelijk tegen begin December zou
wordi-n heropend, is reeds tegen 18
dezer bijeengeroepen
In Je rcsle plaats staat op ds ngon»
da etn wetsontwerp, gericht tegen die»
us, die oin pol ike rc lener, u t
italic zijn geëmigreerd. Aan dezen za.'
het burgerschapsrecht worden ontno»
men. Urwijl h::u vermogens in beslag
zullen worden gcnon.cn
Ook dc juridische e-kcr.ning der fas»
cistische vakverceniglngcn staat op de
agci ca-
'j"en slotte b;vat dc agenda nog de
instelling van een eigen ressort voor
Mussolini, die door het vcrlecnen van
bij dc wet vastgclcgden voorrang, als
het ware tot het ambt van Rijkskanse.
lier zal worden verheven.
Waar dc centrale van het complot te»
gen Mussolini is gelegen, daarover la»
ten de heftige aanvallen tegen de Fran»
^chc linker cartelpartijcn geen twijfel
bestaan, zegt De Tel. Aan deze par»
tijen wordt verweten, dat zij dc intriges
der naar Frankrijk gevluchte Italianen
steunen- Door de wet tegen de politie»
ke emigranten wordt een groot aantal
bekende, in het buitenland vertoevende
Italianen, getroffen, waartoe waarschijn»
lijk ook de voormalige Italiaansche ml»
nister»presidcnt Nitti zal behooren.
Officieel wordt later nog gemeld,
dat het onderzoek dat is ingesteld naar
het complot tegen Mussolini aan het
licht heeft gebracht, dat alle détails van
het complot zorgvuldig waren uitge»
werkt in het hoofdkwartier van dc Ita»
liaansche emigranten te Parijs, die tc»
vens voornemen* waren dc Itali/ian»
sche regecTing met geweld omver te
werpen. Voor dit doel was een erm»
grantcnlegioen. genaamd „Garibaldi»
legioen van de Seine" georganiseerd.
Mussolini heeft de Kamer op 18 No»
vcmber voor een buitengewone zitting
bijeengeroepen teneinde ccn beslissing
tc laten nemen over een nieuwe wet
waarbij het Italiaansche burgerschap
wordt ingetrokken voor Italiaansche
emigranten en hun eigendommen kun»
ncn worden geconfisqueerd
De strijd der Wahabieten.
De Engelsche missie, die onder lei»
ding van sir Gilbert Clavton een po»
ging heeft gedaan om in oen strijd tus»
schcn lhn S.iud. sultan van Nejd cn
leider dfcr Wahabieten. cencrzijds en
koning Hoessein, van den Hcdjaz. cn
zijn oudsten zoon en opvolger, emir
Ali, anderzijds, te intcrvcniccrcn. is.
aldus wordt uit Kairo aan dc „Times"
geseind, uit Djeddah weer naar Kairo
vertrokken. Dc interventie schijnt niet
het resultaat tc hebben opgeleverd,
dat men cr zich van had voorgesteld,
al zouden sir Gilbert Clayton en lbn
Sand ccn overeenkomst hebben getrof»
fen betreffende hangende quucstics
tusschcn Irak cn Nejd. doch wel is
thans komen vast tc staan, dat lbn
•Sauds strijdbenden alle graven tc
Mekka hebben verwoest, met uitzonde»
ring van dc Groote Moskee, waarin de
Kaabnh ligt, cn ook te Medinc het graf
van Hamzo. den oom van den Profeet,
met kanonvuur hebben verwoest.
Voorts is vastgesteld, dat beide par»
tijen naar den vrede verlangen, doch
dat lbn Saud hardnekkig weigert den
Hedjaz tc verlaten zoolang dc Hasjc»
mietischc familie niet vertrokken is
Hij is bereid er in toe tc «temmen, dat
een van dc voorname sjcrifs hccrscher
wordt, doch niet een lid dor Hnsjcmie»
tischc familie. Daar emir Ali hoe lan»
ger hoe meer gebrek krijgt aan geld
levensmiddelen, beschouwt men
zijn onderwerping aan lbn Sauds
cischcn slechts als een quaestic van
tijd.
Uit Frankrijk.
In dc commissie voor buitenlandsche
—ïngelcgcnhcden van den Franschen
Senaat heeft Painlevé dc onjuiste bui»
tenlandsche berichten tegengesproken,
waardoor de gebeurtenissen in Syrië
op overdreven cn verwrongen wijze
worden weergegeven. Zoo wees hij er
dat het aantal Franschc officieren
en soldaten, dat van Juli tot November
te Damascus gedood is. 610 bedraagt
niet verscheidene duizenden, zoonis
dc buitenlandsche bladen is be>
weerd, Als hij Sarrnil heeft gehoord, zal
Painlevé nieuwe verklaringen in de com»
issie afleggen. Briand gaf 'n uiteen»
tting van de resultaten van het ver»
•ag van Locarno.
Hij verklaarde, dat dit gctcekend is
een geest van vrede en Europeesche
solidariteit en een systeem vormt van
goed gefundeerde veiligheid cn weder»
zijdschen bijstand tegen oorlog. Het
verdrag zal de toenaderingen verge»
makkelijken en de landen, die gisteren
nog vijanden waren, in dc gelegenheid
stellen in alle vertrouwen samen tc
werken voor dc vreedzame organisatie
van Europa. Het verdrag, zoo zeide
Briand nog, beteekent geenszins een
wiiziging van het verdrag van Ver»
sailles. Het heeft zelfs de veiljfhcidsga.
rantics voor Frankrijk versterkt.
Duitschland en het pact.
Volgens de ..Vossische Zcitung" heeft
Hindenburg zich ter gelegenheid van
een bezoek aan Stuttgart tijdens een
onderhoud niet een voorannstaand lei'
der der democraten op zeer opmcrke'ip
ke wijze uitgelaten over dc Duitsch--
Nationalcn. Hindenburg zou gimelïik
volgens genoemd blad woordelijk heb
ben gezegd: „Daar wordt je verzekerd,
dat je het vertrouwen der gchcele par»
tij hebt cn op een goeden da« sta je
door het besluit der partij alleen cn
ziet men zijn positie bedreigd". In aan»
sluiting aan deze uitlating gebruikte
de president het beeld van den os in
dc porcclcinkast.
Het orgaan van minister Strcsemann,
de „Taghsch© Rundschau", schrijft:
Als de goedkeuring der sociaabdemo»
craten eerst na ontbinding van den
Rijksdag kan worden gegeven en de so»
ciaahdemocratie in dezen Rijksdag wei»
gert haar goedkeuring aan het verdrag
te hechten, ten einde dc Duitsch»Na>
tionalcn met van de verantwoordelijk»
hcid tc ontlasten, wordt dc indruk en
dc waarde der Duitschc aanvaarding
het verdrag belangrijk verminderd.
Van zeer toonaangevende sociaal»demo«
ratischc zijde wordt dit ook erkend
n tracht men het overijlde fractiebc»
sluit ten gunste van nieuwe rijksdag»
■crkiczingcr. ongedaan tc maken.
Of ook dc Duitsch-Nationalen na
kennisneming der ..terugwerkingen" hun
standpunt zullen herzien is twijfelach»
tig, maar dc mogelijkheid blijft bestaan,
dat ten minste een deel der leden zich
niet bij dc houding der partij zal aan»
sluiten cn het verdrag van Locarno zal
steunen. In elk geval, meent het blad,
zijn op het oogenblik dc vooruitzich»
ten voor een gunstige ontvangst in den
Rijksdag belangrijk beter dan aan het
begin dezer maand cn zelfs in Duitsch»
Nationale kringen wordt cr op gewc»
zen, dat ccn verwerping van het ver»
drug thans bijna een onmogelijkheid
is ,daar deze zeer ernstige nadcelcn
voor Duitschland met zich zou mede»
brengen.
Verspreid Nieuws
DE DAN'ZIGER P0STQUAEST1E.
Naar de Volkenbond den Senaat van
Danzig bericht, protestccren de leden
der commissie van deskundigen inzake
de postquaestic, die in Augustus naar
Danzig werd gezonden, tegen een ge»
dcelte der veiklaring van den voorzit»
ter van den Senaat op 19 September
•oor den Raad van den Volkenbond
fgclegd- Genoemde voorzitter heeft
betreffende de werkzaamheden dezer
missie er op gewezen, dat aan Dan»
niet evenals aan Polen dc gele»
genheïd is gegeven tot het einde der
werkzaamheden van dc commissie zijn
tandpunt uiteen te zetten.
In hun veiklaring zeggen de deskun
digen, dat dc commissie in Warschau
geen onderhandelingen kon beginnen
en in Genève evenmin met vertegen»
woordigers der Poolschc regccring
heeft onderhandeld-
DE ENGELSCHE SCHEEPSBOUW»
INDUSTRIE.
De Premier Stanley Baldwin heeft In
ccn brief aan de Executieve van de Kc«
tclmnkcrs» cn IJzcr» en Staal Scheeps»
bouwers Unie medegedeeld, dat cr geen
termen aanwezig zijn rm den gevraag,
den f nancicelen steun voor de gedc»
preciccrdc scheepsbouwindustric toe te
staan-
Baldwin is van mcening. dat het ge»
raagde subsidie geen uitweg zal kun»
nen vormen uit dc moeilijkheden, waar»
mede de industrie tc kampen heeft.
DE OORLOG IN CHINA.
De regccring te Peking publiceert een
besluit, waarin zij Woe Pei Foe brand»
kt als rebel cn verwekker van de
ongeregeldheden, cn Feng Joe Hsiang
cn Joe Tsjwci Tsjoen last geeft, hem
het zwijgen op tc leggen- Het besluit
verklaart eveneens, dat Soen Tsjocan
Fang militaire bewegingen uitvoert, die
indiuischcn tegen dc vrcdcsbcginselen
van het hoofd van het uitvoerend be«
wind, cn geeft Tsjang Tso Lin op»
dracht den spoo«veg van Tientsin naar
Po-ka» tc vc-oedigcn.
Het besluit is klaarblijkelijk een po»
ging om Tsjang Tso Lin cn Feng Joe
mg met elkaar tc verzoenen, doch
intussehen ontruimen Fcngs troepen de
kazernes in cn om Peking cn trekken
naar Kalgan terug, terwijl Tsjang Tso
's troepen Peking uit drie richtin»
gen naderen.
UIT RUSLAND.
Het AI'Russisch Centraal Uitvoerend
Comité heeft bij decreet bepaald, dat
verschillende bepalingen van het bur»
gerlijk wetboek der Sovjct«Unie betref»
fen3c het erfrecht gewijzigd zullen wor»
den. In dc plaats van het algemeen
staatscrfrccht, dat sedert April 1918
bestond, wordt het testamentair erf»
recht weer ingevoerd Alleen als er
geen testament aanwezig is of er geen
wettige erfgenamen zijn, komt de erfe»
nis aan den staat. De erfenis mag niet
meer dan 10.000 tsjerwonctsj bedrag*
dc rest komt aan den staat.
HET LAND DER REVOLUTIE's.
De rechtbank te Lissabon heeft alle
beschuldigden in verband met de revo»
lutionnaire beweging in Portugal van
19 Augustus vrijgesproken.
Slachtoffers van het auto
verkeer
Van 1 Januari tot 10 October 1925
verloren in de 59 grootste Amerikaan,
sche steden met een gezamenlijke be.
volking van circa 28 millioen, niet min»
der dan 4973 personen door automobiel»
ongevallen het leven-
New.York gaat hierbij aan het hoofd
met 730 gesneuvelden, dan volgt Chica»
co met 453 voorts Philadelphia 22^>
Detroit 200. Los Angelos cn Cleveland
173 elk. St- Loufs 143. Pittsburg 125.
Baltimore 99. Buffalo 88. San Fran,
cisco 77, Milwaukee 70 en Washington
58.
PERSOVERZICHT
DE MINISTERCRISIS
In ccn tweede artikel zegt de N i e u»
c A r n h. C t. dat de linkschc par.
tijen hadden moeten voorkomen als
oppositie betrokken tc worden in een
crisis, waarvan zij dc consequenties
niet vermochten tc aanvaarden.
„Maar aldus het blad om goede
parlementaire gebruiken maakte men
weinig bezorgd,
:n wilde in troebel water visschcn.
speculceren in politiek cn het valt niet
tc ontkennen, dat dc heer Nolens dc ge»
lcgcnheid wel aanlokkelijk heeft ge»
maakt.
Daarom, al treft de Katholieken al»
lerccrst de schuld voor het gebeurde,
omdat zij aan dc aanneming van het
amcndcment»„Kerstcn" een beteekenis
hebben gegeven, die tot dc crisis heeft
geleid cn met hen dc Chr^Hist, die
eveneens het belang van de quaestic
overdreven, de linkerpartijen hebben
zich schuldig gemaakt aan medeplich»
tigheid.
A«n deze crisis is olies équivoque of
halfslachtig en dit verschijnsel levert
een ernstige aanklacht op tegen de wij»
ze, waarop de parlementaire strijd hier
wordt gevoerd.
Het is een parlements»crisis".
Dc Rotterdammer is van mee»
ning, dat wat Woensdag jl. geschiedde,
ccn veel ernstiger karakter draaat dan
het conflict, in 1923 geschapen. Ze
zegt:
„Ernstiger reeds door de recidive,
die gepleegd werd: voor de tweede
maal werd door geestverwanten kring
het leven van een christelijk kabinet
bedreigd.
Ernstiger vooral door de omstandig»
heden waaronder thans de positie van
het kabinet werd ondermijnd.
Den waren het enkele op zichzelf
staande roomsch»kntholieken, die tc»
gen het uitdrukkelijk vermaan van hun
fractieleider in, zich afscheidden van do
groote meerderheid hunner partijgenoo»
en dc oppositie in het gevlei kwa»
men.
Thans is het de christelijk historische
fractie in haar geheel, die. welbewust
van de gevolgen harer daad, zich los»
maakt uit het coalitieverband en roeke»
loos omvergooit was na moeizamen ar»
beid tot heil des lands was opgebouwd.
Op de chrisftIijk»historische fractie-
rust dc verantwoordelijkheid voor dit
luguber bedrijf".
De Residentiebode komt nï>g
eens op het gebeurde terug. Ze merkt
op, dat de R.»K. partij zich nu kan te»
rug trekken om zichzelf te herzfen cn
partij te verstevigen en verder:
Zeker, op den duur kan een
partij alléén niets uitvoeren. Ook kan
het land moeilijk geregeerd worden
der ons. Wc zullen dus wel weer op
ïcnwerking uitmoeten, naar de eer
of andere richting. W illen de christc»
lijkc partijen niet inzien dat zij zelf
door antipapisme op den duur te
gronde gaan en al gauw van geen be»
tcekenis zullen zijn. dat moeten zij ten
slotte zelf weten. Voor ons staat het
precies omgekeerd: dc Katholieke Par»
tij zal, althans naar huitcn, voorloopig
wel wat aan invloed inboeten, maar
kan naar blnenn verstevigd worden om
itraks des tc krachtiger weer naar bui.
ten tc werken.
Zij die gelooven. haasten niet....
De Voorwaarts zegt, dat dc elf.
de November 1925 een buitengewoon
belangrijk moment is in de politieke ge.
schiedenis van ons land.
.,Dc rechtschc coalitie ligt uit el»
kaar. F.n dat niet op grond van sociale
of economische geschilpunten, maar
zake van den grondslag van haar
bestaan zelf.
c antithese, deze onwaarachtige ba»
voor politieke partijgroepeering, fel
bestreden van den dag van haar Ont»
staan af, is in elkaar gestort door dc
botsing van godsdiensttegenstellingen
binnen de coalitie.
Of deze breuke tc herstellen is?
Bij de Vlootwetcrisis hebben wij gc»
leerd, van haar alles te kunnen ver»
wachten. Deze crisis echter is van an»
deren aard. Wanneer thans de coalitie,
clkcn vorm ook. wederom aaneen»
gesmeed zou worden, zou luce clarius
blijken, dat zij met bcginsclpolitick
niets gemeen heeft, maar enkel
kongsi tot uitsluiting der staatsmacht
is".
Van de beschouwingen in de Tri»
bunc het volgende:
Is dc coalitie verbroken?
Dat de katholieken tot dj breuke lic»
ten komen om deze zaak, wijst er op
dat zij eigenlijk nog maar weinig zin
hebben in de samenwerking met dc an»
dcre kerkelijke partijen. Dat wil echter
nog geenszins zeggen, dat het absoluut
is uitgesloten dat dc stukken nog eens
gekramd worden. Maar de barst is er
cn bij iederen tik zal men verdachte ge»
luiden hooren. totdat de brokken weer
van elkaar vallen cn krammen onmogc»
lijk zal blijken.
Of het nu al zoover is. kan niemand
voorspellen. Vooral niet, omdat de
wijze waarop de crisis tot stand is ge»
komen, er niet toe zal bijdragen, om dc
nieuwe regceringsconlitic tusschcn ka»
tholicken cn sociaaldemocraten
waarop«ïl zooveel jaren eigenlijk sedert
18, gezinspeeld wordt nu reeds tot
stand tc doen komen. Immers de soc.»
democraten hebben ditmaal voor ccn.
door den voorsteller als absoluut anti»
papistisch amendement gestemd.
..Aan den anderen kant kunnen dc so»
ciaai'dcmocraten zich bij de katholieken
verontschuldigen, met de motivecring
dat hun stellingnamc niet het gezant,
schap bij den paus. maar dc coalitie
gold. waardoor wij het zouden kunnen
beleven, dat in een eventueel® katlre»
ljeke.sociaal.democratïsche regccrings»
combinatie het gezantschap b het Va.
ticaan door de sociaabdemocraten „als
compromis" zou worden aanvaard, want
nog steeds „liebaugeln" dc soci's met
het in Brunsum blauw geslagen oog
naar Nolens.
Vooralsnog gelooven wij echter niet
in dc mogelijkheid van een ketholiekc»
sociaaldemocratische regccring.
In een cntrcülct in Het Centrum
wordt opgemerkt:
De CIiristelijk'Historïsche Kamerfr-ic»
tic heeft een zeer zware verantwoorde»
lykhcid op zich geladen.
't Moest er wel van komen.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a GO Cents per regel
Gesprongen Handen
1 ruwe huid K;
Doos30-60-90cfBkr^i -
Tube 80ct
iij Apoth en
Orcqisten |J7
Meermalen is onzerzijds dc Christca
lijk.Historischc Partij er voor gewaar*
schuwd, dat haar taktick, het unti«pft*
pisme in verkiezingsdagen als strijd»,
oi juister als concurrentiemiddel tc gc*
bruiken. tot ccn debacle moest leiden,
Dc Katholieken waren steeds bereid,
om met hun beide Protcstantsche bond*
genooten saam tc werken. Veel gevoe»
ligheid hebben wij bij hen ontzien, meer
zelfs dan velen katholieken kiezers
aangenaam was. Maar vrat men nooit
ons kon vergen, was, dat vrij ons
anti»papistisch gerei zouden bui*
Daarom speelden de Christelijk»
ljistorischcn in verkiezingsdagen met
vuur, wanneer zij. in plaats van, gc»
lijk dc Antirevolutionairen, tegen het
anti=papisme vierkant front tc maken,
uit vrees voor verlies, in hope op winst,
het speculceren op anti»papistische in»
stinklen niet versmaadde. Daardoor
kwam die Partij in een sfeer waarin het
haar op den duur onmogelijk moest
worden om met dc Katholieken saam
tc werken.
Dat men dat blijkbaar zen niet in»
zag. is een bewijs temeer, hoe weinig
staatsmansblik aan verschillende voor*
mannen dezer Partij eigen was.
De stemming over het gezantschap
bij den Paus is dc aanleiding geweest,
waardoor het gevolg, dat later toeh on*
vermijdelijk ook had moeten komenj
thans reeds zich voordeed.
Zoo wreekt zich, ook op politiek ter*
rein, op den langen duur elke begano
fout.
Het Huisgezin schrijft o.m.
Moet het nu voor het vervolg met dö
christelijke coalitie gedaan zijn.
Zullen wij niet ande-rs meer dan za»
kenministeries kennen, of zal voldaan
gaan worden aan den vurigen wensen
van zoovelen ter linkerzijde, die de
partijen naar ccn andere scheidingslijn
willen georiënteerd zien?
Het zou een verlies en een terug»
gang moeten worden genoemd, indien'
de periode van het christelijk bewind
voorgoed werd afgesloten.
Natuurlijk kunnen dc partijen niet
worden gedwongen.
Voor een christelijk bewind zijn'
katholieken èn protestanten noodzake»
lijk, en is noodzakelijk ook een goe»
dc verstandhouding tusschcn deze bei»
de groepen.
Is de eenc groep, of een deel daar»
,an. met gevoelens van naijver, van af»
gekeerdheid, van wrok ten opzichte van
dc andere bezield, dan moet de samen»
rking. hoe begeerenswaardig goed
ook. vastloopcn.
Wat bij c!e stemming over het ge»
zantschap bij het Vaticaan is gcble»
ken. is dc uiting geweest van een
mentaliteit, die de samenwerking onder»
miinde en de coalitie ondergroef.
Er moet ccn betere geest komen, een
juister inzicht van hetgeen dc rechtschc
somenwerking nastreeft en keert.
Zonder dien geest zouden pogingen"
tot herstel van hetgeen gescheurd is
toch gedoemd zijn tot falen cn op
nieuwe mislukkingen uitloopen.
Wij hebben voorloopig het eerst eiï
het meest geduld noodig.
Uit de Gelderlander, ccn R-K,
orgaan, het volgende:
Het spijt ons oprecht, dat wij de Anti»
revolutionairen, die de groote lijn heb*
ben gehouden ten einde toe, dc groote
lijn der Christelijke politiek, waarvan
zij om het anti=papi«tische element niet
hebben willen afwijken, moeten vaar»
wel zeggen, maar zij en wij moeten
voortaan onszelf zijn en dit kan voor
beiden ccn hcrstelkuur worden.
r d van Vrijdagavond
driestarren aan dc cri»
Dc Standa
bevat nog twei
sis gewijd.
In dc eene laat zij cr nog eens nadru<
op vallen, dat ccn nieuwe parlcmen»
tairc meerderheid m het licht van de
verklaring van den heer Nolens niet
is te formceren cn dat door het ge»
beurde in de Kamer het parlementaire
stelsel ccn gcduchtcn knauw is toegc*
bracht. Ze zegt:
Uit de zucht om de bestaande meer»
derheid te verstoren, wierp men de mo»
gelijkheid tot dc vorming van elke an»
derc meerderheid, welke ook, weg. Dit
nu is louter vernielingswerk, waarbij
ccn parlement zeer zeker niet leven cn
ordelijk werken kan.
Zulk een chaos kan alleen behoorlijk
zijn voor degenen, die hpf parlementaire
stelsel willen doen verdwijnen.
In de tweede hetoogt zij. dat voor
de antUrev. partij in den bedoelden
gczantschapspost niet anders dan een
zeker diplomatiek belang lag cn dat
de cenige reden voor die partij om zich
niet tegen den post te verzetten het
feit was. dat dc rcgeering zeidc cr prijs
op te stellen dat zij bij een belangrijk
diplomatiek centrum een vertcgenwoor»
diging had.
Zoo gauw, gaat zij voort, de regee*
ring verzekerde geen prijs meer tc stel»
len op dezen post en dies de afschaf*
ling voorstelde, zouden wij bereid zijn
geweest om ook dan haar ter wille te
zijn.
Er waren anderen, die er een kerke»
lijkc kwestie van maakten. Daaruit
ontsprong dc mogelijkheid, dat van R.
Katholieke zijde de verwerping zoo
hoog werd opgevat.
En nu is het wonderlijke dus vntf
het geval. dat. hoewel het program van
het Kabinet en zijn positie tegenover
dc Kamer overigens niet in 't gedrang
kwam, er op dit punt een hindernis
rees. die dc basis, waarop het rust,
wankel stelde en verbrak.
Maar tegelijk ook de samenwerking,
welke voor ons volk van zoo groote
beteekenis bleek cn nog van zoo groote
beteekenis kon zijn, terwijl haar ont»
breken allerlei gevaren doet opdoemen,
onmogelijk maakt.
Dat is de politieke crisis, die toch
voor een ieder ter rechterzijde wel
waard was om nauwgezet tc worden
overwogen, vóór men haar tc voor»
schijn riep.
Het verheugt ons dan ook tc mogen
constateeren. dat dc Antirevolutionai»
re partij welker houding steeds duide»
lijk was, gcencrlei verantwoordelijk*
heid in deze draagt.
