Haarlem's Dagblad | 1926 | 5 maart 1926 | pagina 13

P H I LI PS

HAARLEM'S DAGBLAD

VLAAMSCHE BRIEVEN

V. JDAG 5 MAART 192S VIERDE BLAD

Een Bezoek asm bet Oude Oorlogsfront.

Waarde Vriend. 1

"t Was in den ochtend even na 9
uur, dat dc groote 9"ptfsoot»auto van
dea heer Daled junior os> halen
kwam voor den tocht langs her
\Gz--msche front. Mijn vtoüw rr :1c
hadden de voorkeur van dc heste
plaatsen te mogen kiezer. Dc tochrgc»
nooten, die verder den wagen zr*»den
rullen, werden achtereenvolgen; van
andere hotels afgehaald. Allen (drieën
Er.grlsciien re zijn ook dc chauffeur
Een practiscbc maatregel van Jeu
rec:eur der onderneming. die .*.i;r En*
gclsche reizigers in de gelegenheid
stelde aile bijzonderheden van het
slagveld eigen wal te vernomen.
Een der tochtgcnooten een jeng gc»
wezen gcniooff'.cicr. die in den strijd
bij Neuve Egitoe een been had ver»
kiren. sedert gehuwd, kwam met zijn
jonge vrouw hc: land bezoeken, waar
weinig jaren geleden zoo heftig ge»
streden co veel geleden was.

Heerlijk Septemberweer begunstig»
dc onzen tociit. die inderdaad begon
bij het verlaten van de Smedcpoort
langs den straatweg naar Tbourout. De
streek, die wij doorreden, onderscheid*
dc zich weinig van de bebouwde ge»
decker, van Ovcrijse! en Gelderland;
rij gal het beeld van wat cr groeit
door de zorgen van een land*
bouwende bevolking op de vette klei*
gronden. Hier was nog niets, wat ook
maar in dc verte denken deed aan
oorlog en vernieling, geen sporen van
dc groote worsteling. Doch Thourout
voorbij in dc richting Cortemarck ge*
tuigden dc nieuwe roodc panncada»
ken in den omtrek reeds van opbouw
van wat vernield was. Cortemarck zelf
Coondc or.» bet eerste monument
voor dc gevallen Belgische soldaten
een soldaat het geweer bij dc greep
hoog opgeheven boven zijn hoofd.
Meer cn racer vertellen de vernieu»
w.iigcn van hetgeen kortgeleden ver*
woest was. Het dorp Staden vertoont
een nieuwe kerk naast de ruïne van
dc verwoeste, wat met de vele her»
bouv.-Jo huizen dc gedachten voert
naar den tijd toen hier gepoogd werd
dc oprukkende vijanden tegen te

boadon'.

F.cn eind verder geeft de kaart, die
wij van den heer Dalcd ontvingen,
aan: „fenseh van Houthulst", doch in
wei'lelijkheid ziet men slechts kale.
halfverkoolde stammen met wat jong
opgegroeid struikgewas cn daarnevens
2 soldatenkerkhoven met eenvoudige,
bouten kruisen en een paar Belgische
wfeggen.

Wij houden stil te Poclcapcllc, een
kruispunt van eenige wegen, waar een
mor.umcnt ia opgericht door de Bclgi*
aohe aviateurs voor den aldaar geva!»
Icn jeugdigen Franschcn kameraad
Gtiinemcr. 't la een hoog piëdestal ge*
kroond door een vliegenden ooievaar.
Daarnevens ligt een onttakelde tank,
overgeleverd aan den invloed van re*
gen cn zonneschijn, vroeger een
machtig oorlogsmiddel, nu ccn brok
verroest metnol, dat iu den loop der
jaren zal vergaan. Een eind verder in
dc richting van St. Juücn ligt aan de
zijde van den wig ccn tweede tank.

Na korten tijd houden wij stil te St.»
Julicn waar een groot monument „Ca*
rradian memorial" den eerstoti gasaan»
val dc» Duitsehers in 1915 in her»
kmervn^ brengt. 18000 Caitadeez u
voodoo bier den dood. Ik gevoelde
iets van sen siddering van vetonfwaar»
digrag. toen wij dan werkelijk op dc
piek stonden van zulk een gasaanval.
18000 jonge mannen op een weten»
schappelijke wijze gedood. M«m mag
geen veaschil in vinden of een
mensen sterf) .tengevolge van eea gis»
vergiftiging of door een kogel getrof»
fen of na ccn rwarc verwonding nvc:
een langdurige worsteling van vele da*
gen tegen den dood. wellicht verkrijgt
de gasdaod nog dc voorkeur cn toch
ook spelen dc massa en het plotse*
lingc ccn rol. Voor ratjn gevoel heeft
een gasaanval meer overeenkomst met
een .luipmootd dan met een gevecht,
waarbij de aangevallenen op verdedi*
ging bedacht zip. Wij spraken een
Engclschman. den eenden overgeble*
ven nog levende in dé loopgraaf na
een nacbtelijken gasaanval. De raas*
kers waren vóór het ter ruste

begeven afgelegd. Even was de man
ontwaakt door een gevoel van be»
nauwdbeid, maar was dinect weer bui*
tco bcwusta;jn geraakt. Toen hy ont*
waakte lag hij te Londen in het hoepi»
taal. Marinevliegttiifjpn observeerden
steeds de slagvelden en was een gas*
aanval bemerkt dan werd een grondig
onderzoek naar de nog in leven zijden
ingesteld. Zoo was z>in leven gered.
de kameraden in de loopgraaf waren
reeds dood; bij hom evenwel waren
de gasinwerkjngss-erseh5n6clen thans
nog r.iet verdwenen. Het spijsverte*
ringskanaal logde herhaaldelijk, vooral
van de ztjde der maag. getuigenis af
van dc nog gestoorde functies. Er
moeten reeds een 100«tal bruikbare
giftgasscn voor den oorlog bestaan,
maar hoe kan daartegen ooit bcacher»
mir.g gevonden worden, nu ook elk
der gassen ceu eigen tegenmiddej heb*
ben moet? De soldaat of eigenlijk
ieder landsbewoner zou een 100»tal
maffkerpatronen voor de diverse gas*
sen moeten bezitten niet alleen,
maar ook direot moeterf weten met
welk gas aangevallen wordt. Zoo
wordt dc toestand waarin het oorlog,
voeren ontaard schijnt tc zijn een on*
mogelijkheid.

liet hoogc piëdestal. gekroond
met een mannckop tc St.*Jul jen zal
aan landgenoot en vreemdeling blij»
ven getuigen, dat aldaar 18000 gezon»
de anannen vergiftigd werden.

Verder gaat dc tocht, die nu dui*
del ijl; cr cn steeds soherper doet zien
waar bet hevigst werd geschoten. Wij
komen door het 3de, 2de cn late front
van dc Hiadenburg^linic, die als 6tre«
pen doör het land te zien zijn aan de
opeenvolgend*! betonblokken cn groe»
,pen, die tot dekking of steunpunten
in de loopgraven mooten gediemd beb»
ben. En hiermede zijn wij tot dc
eigenlijke Yserdinie genaderd, maar
blijven nog'aan de Duiteohc zijde, zijn
in de nabuurschap van Ypcrcn. een
centrum van dc worsteling. De vele
cn groote soldatenkerkhoven spreken

yoot zichzelf. Het grootsto to wel het

„Oxfordwall cemetery" tc S:.*Jean.
Dan verder steeds ruïnes, kerkhoven
en houten me; oude gegalvaniseerd*
ijzeren dakbedekkingen voorziene
noodwoningen, aile stomme cn toch
welsprekende getuigen der plaats ge*
had hebbende verwoestingen. Binnen ge
zichtsa fis tand liggen nu eenige punten
die velen wel uit de vroegere couran.
tenbcrichttcD bekend zullen zijn. Het
meertje van Zillcbekc, het bo*ch van
llooghe cn heuvel 60. Om dezen te
bereiken moest het gezelschap de auto
verlaten cn langs ccnigc voetpaden
veTdcr gaan. Een paar auto's bereik*
ten ongeveer op dien tijd hetzelfde
punt. Een vrij groot gezelschap bc»
weegt zich kings de enkele schamele
woningen, die hersteld of opgelapt
eijn na den ooriog. Dit is het mo
ment voor dc kinderen om slagvcldher»
inneringen te koop te bicden. Oude
patronen der verschillende legers, half
weggerccsie bajonetten, kleine grana*
ten. Voor één a twee franken kan
men reeds heel wat koopen cn voort»
gaande waren onze oogen al rond of
wij zelf niet iets kunnen vinden. O. ja.

want den heuvel bestijgende, zien
wij al heel spoedig niet gesprongen
groote projectielen in kuilen liggen.
Een gedeelte slagveld daar is gcJsten
zooals 'net er uitizag bij den wapenstiB
stand. Waarde vriend, vergroot in uw
verbeelding een roollcr.gang in uw tuin
eenige honderden malen en gij ziet
heuvel 60 met omgeving voor u. Wat
hebben de menscben da3r anders ge»
daan dan ais mollen huisgehouden? In
cn op den heuvel versterkten dc Duit*
6Caer« zicfc met gewapend beton en
pr&kcldras'J. rerwip dc Engelschcn cn
Australiërs diope tunnels groeven ten»
einde mijuM aan te brengen om den
geheclcn bcuvd op tc blazen. Meer»
derc m»kn ia dl: geschied. Groote
brokken beton met krom gebogen
ijzeren staven schots cn scheef door
cikaar liggend spreken van dc gewei»
digs krachten, waarmede dc bodem
uitccngcscbcurd cn opgeworpen werd.
Op den top staat ccn monument voor
de Engclsohc infanterie, ccn eind ver*
der beneden eon dito voor dc Austra»
lisdhc mineurs. Een prachtig uitzicht
beloont dc moeite van het geklauter.
Ver in het Z.W. verheft zich de Kern»
metoheuvcl. in het N'.W. zien wij Ype»
.ren, aan den voet spiegelt het meer
van Zillebekc. Het bosch van Hoo*
ghe is door den oorlogsbrand ge»
veld. Het gezdaohap verzamelt zich
weer. Wij dalen af, hernemen onze
zitplaatsen in dc auto en voort gaat
het naar Yperen.

Zoo stil, rustig en vredig als Ype»
resi daar thans ligt. zou fact niet doen
vermoeden het middenpunt te zijn gc»
weest van de Yscr»linle, uit dc oor.
logsberiohten ons zoo wel bekend,
Volgens een vluchtige beschouwing
zijn de woonhuizen alle weer her*
foouwd, waardoor het geheel cr nieuw
cn helder uitr/.iet. Dc groote markt
is echter, wat de mowumcntülc gebou*
wen betreft, gelaten zooaJs zij was bij
den wapenstilstand. Van dc uit vroc.
gere eeuwen beroemde Lakenhallen,
vertellen eenige geweldige brokstuk*
ken, door balken geschraagd, terwijl
hier en daar voorzieningen getroffen
worden om de gevaren van instorten
of afbrokkelen tc voorkomen, van Ac
niets ontziende uitingen van het oor»
logsgeweld. Schatten van oude bouw»
kunst liggen In de ruïnen der Hallen
van het klooster cn dc kathedraal St.»
Martin cn van het k1oo.ster*zidkeavhuis
aan dc markt vernietigd. Zij bewijzen,
dat de z.g. oqrlogsnood'zakclijkbcid
niets eerbiedigt en ontziet. Die schit*
terende voorbeelden van oude bouw»
kunst zijn voor altijd verloren. De
ruinen zullen ongetwijfeld tot in de

verre toekomst een aantrekking** 1
kracht op den vreemdeling uitoefenen,
zij sullen ca> reisdoel blijven.

Op het stationsplein, met eene ge»
heel nieuwe omgeving, staan een paar
groote moderne vuurmonden, de scnul»
digen aan deze. zoo slecht met onze
overige beschaving strookende, vernie»
iingen.

Ypcren is wel, daarvan getuigden dc
groote Hullen een centrum van indus*
trie en handel geweest, is thans slechts
ccnc provinciestad, waarvan vele iu»
woners naar Noord»Frankrijk trekken,
tcD einde werk tc zoeken in dc weve»
rijen. Voor den oorlog bevond cr zich
dc militaire rijschool. Dc belangstel»
ling voor Ypcrcn in de toekomst zal
liggen in dc berinnering aan den hek»
senketcl tijdens den grooten oorlog. De
ruinen zullen den vreemdeling daarbij
helpen, ook dc invaliden, die door den
verkoop van kleine voorwerpen uit
patronen en ander oorlogstuig gc.nsskt
voor hun onderhoud iets trachten te
verdienen.

Wij verlaten Yperen om o^zen weg
tc nemen langs de Yscr»linic aan de
westelijke, d i. dc Engclsche zijde. Wij
zien daar het worstelperk, waarin dc
tegenstanders elkaar als in anuen van
vuur cn staal omkneld hielden. Dc
loopgraven zijn reeds lang gedicht,
maar dc vooruitgeschoven Unie vlak
langs de Yser, bestaande -.de een wal,
waarin in eene aaneengesloten rij de
betonnen schuilplaatsen dr; soldaten
.pilLboxcs" (piÜendoozca) door hen
genoemd. Aan de overxiid- het flauw
opioopende terrein, waarachccr de
Duitsehers hunne schuilplaatsen von»
den. Daar was dan een sprekend voor»
beeld van eene linie, waar de vijanden
als dagelijksch werk elkaar over en
weer beschoten zondci een stap te vor»
deren, verstijfd in eikaars vernietigen»
dc grepen. Verbaasd stond ik over de
geringe breedte van dc Yser als water»
loop. maar kreeg daarbij de aangena»
me overtuiging van dc groote moeilijk*
heden, dje een vijandelijk leger in ons
polderland zou ondervinden als dc
vscr reeds het uanzijn heeft kunnen
^:ven aan zulk eene belangrijk geblc*
ken verdedigingslinie. Dat het cr warm
is toegegaan, bewijzen de vele Engel*
schc soldatenkerkhoven o.a. het ,ïs»
sexfarm cemetery" met duizenden gra*
ven, alle voorzien van opstaande lang»
werpig vierkante steenen (uit Engeland
gezonden) met naam en embleem van
het regiment en de afdccling.

Wij komen door het dorp Boesïnghe,
gelegen in dc linie, dus in de strijd
totaal verwoest, nu geheel nieuw op»
gebouwd. Onderweg zien wij nog op
een huis een Duitsoh loopgraafmorticr
aangebracht, een historisch monument

Dixmuidcn is nu het eerstvolgende
rustpunt. Uit den totaal nieuwen bouw
blijkt wel dc plaats gehad hebbende ge»
hecle verwoesting. Bijzonder aardig is
het marktplein, dat in ouden stijl met
trupgevcltjcs is hersteld, waarbij het
raadhuis cn dc kerk bijzonder opval»
lcn. Alles doet zien hoe krachtig het
herstel na den oorlog is aangevat, wat
ook blijkt uit dc aan alle zijden in het
land opgerichte steenbakkerijen. Het
stadje maakt op den bezoeker een
zeer vriendclijken indruk.

Nog rest ons op dezen tocht een be=
zoek aan het groote kauon „de lange
Max" opgesteld bij het gehucht Leu»
genboom bij Mocrc, waarmede Duin*
kerken beschoten werd, op de kaart
gemeten over een afstand van ruim
40 K.M,

Waarde vriend bij de beschouwing
van dit geweldige kanon zoudt gij ver»
wonderd staan over dc techniek, die
zulk een wetenschappelijk vemielings»
werktuig tot stand Icon brengen. Kos»
ten zijn cr blijkbaar niet voor ge»
spaard. Alleen dc opstelling heeft 4
milliocn mark gekost. Het kanon staat

INGEZONDEN MEDEDEELINGEN k 60 CENTS PER REGEL

De groote reputatie onzer natio»
yiale gloeilampeninduslrie is in
de peheele wereld gevestigd door

wet edel gas gevulde

ARGAj 'WT EN
ARGEfTuLANPEN

Zy gever^Cl
helder licht
en gebruiken. I
weinig stroom

BLVVEN
ONOVERTROFFEN

PHILIPS EINDHOVEN

9ooo N»_de,»?ejodLsche Arbeiders.

in een put van 20 M. in doorsnede,
met eene betonnen omwanding van
vele meters dikte. Het mechanisme is
geblindeerd met dikke stalen platen.
Om eene voorstelling van de grootte
te krijgen dienen eenige cijfers. Het
kanon weegt 75500 K.G. bij een lengte
van 17.50 M., heeft ccn kaliber van 38
c.M.; grootste draagwijdte 75 K.M.; de
granaat weegt 750 K.G. bij eene leng*
te van 1.80 M. Dat enorme projectiel,
hetwelk niet minder dan 24000 gulden
kostte (wij zagen er een liggen) legde
de 40 K.M. naar Duinkerken in 1 1/4
minuut af. Door een ongeluk heeft het
eerste schot aan 50 Dujtsche soldaten,
die thans achter het kanon begraven
liggen, het leven gekost. Bij den terug»
tociit widen de Duitsehers het stuk
vernielen door 'n schot te lossen tegen
den muur van den put in de vcrwach*
ting door het springen van de granaat
ook het kanon ernstig te beschadigen.
De granaat heeft echter den muur
doorboord, is een eind verder neer»
gevallen, doch heeft het geschut onbe»
schadigd gelaten.

Dc opbrengst der toegangskaarten
en van den verkoop van kleine hand»
granaten, prentkaarten etc. zijn ten
voordcele der oorlogsinvaliden cn wee»

Als eene geheel persoonlijke opmer*
king meen ik uwe aandacht er op te
mogen vestigen, dat al moge nu ook
een dergelijk monsterkanon een mach*
tigen indruk geven van het technisch
kunnen der wapenfabrikanten, de op»
stelling niet lijkt eene uiting van een
krachtig zelfbewustzijn der Duitsche'
lcgerleidng, want van uit een vast punt
geweldige granaten te schieten kan
toch slechts eene uitwerking hebben op

het moreel van een klein gedeelte der
bewoners van het vijandelijke land, de
invloed kan niet anders dan beperkt
zijn en is toch wel geen maatregel om
gereed te zijn tot plotseling vooruit
dringen na een behaald succes.

Een vredig ritje door eene welvaren»
de landbouwstreek naar Brugge, waar
wij tegen half 7 aankwamen, besloot
den tocht, die diepe indrukken had na
gelaten van eene periode in dc geschie»
denis, waarvan eene herhaling in de
toekomst onmogelijk moge blijken.

Wanneer gij denkt met uwe vrouw
Brugge tc gaan bezoeken, laat dan ha»
re rcisschoenen extra verzolen. Wij,
bewoners der groote steden in Neder»
land, zijn ontwend op vcldkeien te
loopen.

Dr. A. H. VORSTMAN.

Haarh

Februari 1926.

BURGERLIJKE STAND

HEEMSTEDE - Ondertrouwd: F. Ste
vens en K. van Vuren, IB. Q. v. Leeuwen
en J. Keyzer.

Getrouwd: I. Hofer met H M. H. van
Excel, G. Kerkman met C. Kulk, J. W Pé.
rukel tact J. v. Bitot.

Bevallen: C. Hijstek—Bernhaxd, d-, M.
Oh. (L. Sanger:»—Blauwhof, d., P Beert-
huizenTiggelman, z, M. E. Meijeide
Vries, z., S. M. Pieren—-v. d. Putten, z.

Overleden: H. Verbruggen, 84 j., Amt.
Nïeserr.'k 17 j», T. B. Pel is son 2 j., W. Re.
goort 69 j.

BENNBBItOEK. Ondertrouwd: 0. J.
Blokker en J. de Wit. P. Helleüburg en
E. P. C. Meijer.

SCHIMMEN UIT HET VERLEDEN

Trouw tot in den dood.

Rouzet, Comte de Folraon

Geen tijdperk is zóó rijk aan evcne»
menten als dc periode 17891813. En
wel om deze reden dat liet tadicaal uit
wat mot het onbeperkt despotisme- En
Napoléon daal hoor-n wc reeds zeg*
gen. We bedoelen het nic - zoo we
mee oen dat de tijd uoij was dat cr
ccn koning w«s.... En dip niets meer-
In dc revolutie komen bij duizendtal»
lcn de schaduwen naar voren- Ieder»
ccn speelt thans oen rol. de een als
„Ie père noble", dc ande.„ ais „verra*
der", maar rn alle gevallen treden ze
uit het onbekende Een Robespierre,
een Dunton, een Birras. een Fabre
d'Eglantinc zou zich onder het ancien
régime misschien hebben onderschei»
den door zijn talenten, maar die aadc*
ren. figuren van het tweede plan ibe
ontegenzeggelijk uiterst belang*

rijk zija voor de geschiedenis cn

voor de ontsvikkcHng, zouden onder
dc geregelde rcgecring van ccn zonne*
koning b.v. onbekend zijn gebleven- En
kijken we nu c<ns onder het bewind
van den „tiran". L8tco we maar eens
't kirvekc von bcchj nemen van het
wc v.:: meisje dat hertogin van Dant*
rg werd, madame Sans«Géne. Napo»
lém. geboren uit de Revolutie, heeft
altijd dc talenten weten tc vinden, on*
vers hili:g waar ze verborgen waren-
Eu vandaar d*t het tijdperk hierboven
genoemd, zoo enorm veel stof oplevert
voor hem die al die figuren, elk afzon*
derlijk. nauwkeurig bestudeerd, weer
bij elkaar wil brengen, in zijn om ge*
vin;', in zijn sfeer, om zich dan eerst
een denkbeeld te kunnen v men hoe
de wereld er op dat oogenblik uit»
zag. Neem maar dc proef op de som:
wrang u zelf eens af: hoeveel tijdge*
nooten ken ik von bodewijk Kill, ja.
ze!:s van Lodewtjk XIV cn XV?....
tien twintig misschien. Maar hoeveel
namen van belangrijke menschen. op
elk gebied, ken ik uit dc jaren tus*
srhen 1789 en 1813? Niet tien. maar
h«r.t!r-den- En men mag da; UjdperK
nier all-en beschouwen als een stuk
v-n de Frtnsche pes-hicdenis. F-snk*
r'V. Diutschland. Italië Spanje. Po;en.

N'tderhnd. kortom aVe belangrijke
landen in F,u:opa werden er. na ceu
alge me ene inzinking cn periode van
ontzettend vers-al door her»boren of ge*
boren.

Geen auteur, zijn verbeelding moge

HO" zoo groot zip, is in staat om eer.

duizendste part tc Verzinnen van de
boeiende, rijk gekleurde geschiedenis*
sen welke zich irt deze periode in
werkelijkheid hebben afgespeeld. Ge
hoeft slechts te zoeken in die „doode,
dorre papieren" in dc „stoffige" archie*
ven. Men vindt cr monsters zooals een
Poe nimmer had kunnen verzinnen,
helden bij wien een «F.Artagnan een
schuchtere schooljongen lijkt, trouwe
zielen „als op een sentimenteel plaatje
■etgeleken van een kind en oen lobbes
•an een hond", avonturiers zooals geen
Hugo er zou hebben kunnen vinden-
Als men in dc enorme zalen van het
Palais de Souhisc is heeft men maar
de oogen te sluiten en een hand uit te
steken ccn dossier. Dan even kijken

over wien het gaatoh, een meneer

X. of een madame Y.volkomen
onbekenden, maar din verder zoeken,
kijken wat ze hebben gedaan en wat
cr verder mot hen is gebeurd cn dan
hebt ge al een hcclen roman- Zoo
hebben we maar eens heel willekeu»
rig, ,.dc hand gelegd" op ccn zekeren
Rouzet. En toen we zijn heelc leven
hadden teruggevonden en dat merk»
waardig genoeg achtten om er hier de
meest markante feiten van te vermei»
den. toen dachten we in eens aan
zoo'n melo»d.-amatisohen titel welke
hier van pas zou zijn trouw tot in
den dood. Slechts de nabestaanden
konden een einde maken aan die
trouw. Hoe. dat vertellen we straks.
Maar 't is zóó. dat een man als Lcno*
tre. toen hij het hoorde, in ontzetting
uitriep Als ik schilder was en me
toelegde op de gruwelscènes uit de rc>
voluties, dan zou deze scène me het

meest mspireeren

Rouzet was geboren bij Toulouse
Na zijn studies als meester in dc rech*
ten tc hebben voltooid, bleef hij in
de -Midi gevestigd als ,.procurcur»syn»
die" en bij genoot er algemeen de ach»
ting van zijn medeburgers, die hem bij
wijze van onderscheiding naar Parijs
zonden als député- Als de brave
Rouzet geweten had dat men daar in
't geheel geen behoefte had aan men»
schen die voor hun oveituiging durf*
den uitkomen en nog minder aan bur*
gers die niet mee wilden schreeuwen
met dc losgelaten bende, dat hij om
z'n eerlijkheid verdacht zou worden
en voor z'n moed te protesteeren te»
;:n dc wreedheden cn sctmddcdei

met de guillotine zou worden bedreigd,
wel, dan zou hij waarschijnlijk feeste»
lijk hebben bedankt voor die hoogst
twijfelachtige eer- Maar toen hij in
September 1792 uit dc diligence stapte
cn voor het eerst van zijn leven in Pa»
rijs kwam, dacht hij nog dat dc Rcjm»
bleik zoo iets zou zijn als een groote
rechtvaardigheid. Zijn eerste indruk»
ken moeten wel vreemd z.ijn geweest.
In ccn soort dagboek dat echter heel
willekeurig is bijgehouden vertelt
hij dat de eerste „politieke opdracht"
van dc Convention is om „zich tc fa*
m:liariseercn met dc doorstraf', d. w.
z. getuige tc zijn van 't monstcracht!»
gc werk op dc Place dc la f.ibcrté
(Place de la Concorde). Ziek. ellendig,
komt dc arme Rouzet van het afschu»
welijke schouwspel tc:ug. vast besloten
om er nimmer meer naar toe te gaan-

In Januari, als cr gestemd moetwor»
den over het lot van den koning, stemt
Rouzet tegen den dood- Daarmede
maakt hij zich reeds verdacht. Enkele
maanden later (3 October) teekent hij
protest aan tegen de arrestatie van dc
Girondijnen. Amar schrijft z'n naam
boven aan dc lijst van hen die gestraft
moeten worden Rouzet verlaat dc ver»

fadering. wandelt kalm naar huis (Rue
aint Hor.orc. hotel de Vlrginie), pakt
z'n koffer, geeft z'n sleutel af zeggend
dat hij voor 'n tijdje op reis moet.
Twee dagen later houdt ccn poloton
voor het huis stil om Rouzet gevan»
gen tc nemen, maar dc brave depute
is gelukkig verdwenen cn niemand
weet waarheen hij is gegaan En hij ts
blijkbaar goed verborgen ook. want zes
maanden gaan voorbij eer we hem
terugvinden. Het is niet onder vioolij»
ke omstandigheden. De gevreesde
Héron, factotum van die instelling die
men nog „Comité de sürcté générale"
durfde noemen, Héron is hem op 18
Maart 1794 tegengekomen cn heeft hem
maar gelijk opgebracht naar de gc*
vangenis des Cannes in dc Rue dc
Vaugirard- Dc gevangene kreeg cr een
dakkamertje, niet uit onderscheiding
voor z'n rang van Kamcr«afgcvaardsg*
dc, maar eenvoudig omdat het bene»
den zoo vol was „dat dc cipiers faet
voedsel op dc gevangenen uitstort*
ten. wijl cr geen plaats was om het
neer te zetten.

En Rouzet toont daar hi z'n gevan»
genïs precies z'n karakter. n*ief, niet
in 't minst kwaad ve.mocdcnd, maai
half begrijpend wat het zeggen wilde
te worden gerekend onder dc drie en
zeventig (dc famcuse „soixante treizc"
zooals ze kortweg werden aangeduid)
deputes die al op één pas afstand van
het „nationale venster" staan. Slechts
oen uitkomst is mogelijk»civ doen
vergoten. Maar Rouzet trekt zich van

den heclcn Terreur die op z'n ergst
woedt, blijkbaar niets aan. Hij schrijft
brieven, ccn hcclc correspondentie, cl*
ken dag ccn ander epistel aan zijn
„diers confrères". Maandag klaagt hij
dat z'n oogen hem pijn doen. Dinsdag
is het een andere klacht: hij lijdt aan
rhcumatiek en 't venster van z'n ge*
vangenis sluit niet goed- Woensdag
deelt hij aan zijn „ohèis confrères" (Ro»
bespier-re. Billuud, Saint Just, Collot,

Couthon!? mede datdc gevange*

nis nadectig is voor zijn gezondheid en
dat 't beter voor z'n ecnigszins dels*
catc gezondheid tzou zijn „d'aller
prendre les bains de D«x ou de
Bagnères" (een kuur te gaan doen in
dc badplaats Dax of Bagnères)- Maar
voegt hij er aan toe „ik hob ge»
luklag nooit medische hulp noodig gc*
had, ja zelfs nooit een medicijn, zoo»
dat ik denk dat goede voeding me
wel nieuwe krachten zal geven" Bc»
doelde de naïeve Rouzet daarmede
soms brave collega's, maak je niet tc
erg ongerust over me? Men kan zich
moeilijk 't gericht voorstellen van een
Robespierre en een afgrijselijk monster
als Couthon wanneer ze die brieven
onder oogen krijgen!

Het is de 9e Thcrmidor die Rouzet
redt van een tocht naar de Place de
la Liberté. Men zendt hem naaf hei
„maison dc santé" van Dr. Belhomme.
Van zoo'n „maison de santé" moet men
rich niet ccn verkeerden indruk ma*
ken. afgaand op den naam. Het was
eigenlijk een luxucuse gevangenis, bc*
stemd voor menschen die wèl moesten
worden opgesloten, maar die toch ook
niet direct in een gevangenis thuis
hoorden. Zij die invloedrijke vrienden
hadden cn 't pcnsiongcld konden beta*
Icn. verhuisden dan naar zoo'n „maison
de santé" t it beter tijden voor hen
aanbraken. In dc lijsten van pension*
gangers bij dr Belhomme vinden we
b-v. Talleyrand, Péngord. ccn Gromont,
Rochcchouart. N'icolai. twee actrices
van de Comédic F:\1n5aisc, Miles Lange
en Mézerav, dc (citoycnnc) burgeres
Marie Louise Adelaide Pcnthièvrc cn
dc aanteckeningen van dr. Belhomme
wijzen er op dat het een cn al vroolijk*
hcid en doorloopend feest bij hem
was. In dat milieu kwam nu onzcRou»
zet En weldna zien we dat dc brave
mnii een respecteusse maar onverdeel»
de sympathie toont voor haar die staat
ingeschreven als „burgeres Penthlè»
vrc" Die „citoycnnc" is niemand an*
ders dan dc hertogin van Orléans,
douairière van Philippe Egalité cn moe*
der van drie jonge prinsen, van wie
dc oudste later Koning Louis Philippe
zou zijn- Rouzet is zoo begaan me,
het lot van deze arme cn hoogst res»
pectabclc vrouw en hij toont haar zoo»

veel sympathie, dat hij weldra haar ver*
troirwcnsman wordt. Hij zou wel een
contract willen teekenen om zoo, aan
de zijde van dc hertogin zijn leven te
slijten, mna-r oh, wreedheid op 17
frimahe krijgt hij z'n vrijheid terug
en hij moet weer zitting nemen in dat
vcnvenschtc Parlement- Hoe moeilijk
ffct hem ook valt, hij gaat cn hij ver»
dedigt zóó vurig de belangen van de
ongelukkige prinses dat men haar een
deel van haar vermogen terug geeft.
Dc 18e fructidor brengt echter een ern»
stiger verandering het Directoire acht
zijn positie niet sterk genoeg om dc
aanwezigheid van dc prinses op
Fransch groudgebied te dulden en zij
krijgt bevel om in den nacht van 26
fructidor Parijs te verlaten onder
gendarme»begeleiding en zoo spoedig
mogelijk over de grenzen te ga.'.n Rou*
zet neemt afscheid't was volgeus
ooggetuigen hartverscheurend.

Stelt u ook zoo'n reis voor. Gedu»
rende achttien dagen was de prinses
met het kleine gevolg getrouwen onder»
weg om Perpignan tc hei eiken- Nog
slechts één formaliteit te vervullen na»
kijken van de papieren en dan de ba»
gage in de karossen nasnuffelen- Een

schreeuwccn korte worsteling....

onder in dc bagage ccn man- Men on*
dervraagt hem en hij maakt zich bc»
kendJacques Marie Rouzet, député..

Hij heeft het niet kunnen uithouden
in Parijs. Nauwelijks was de prinses
vertrokken of Rouzet is haar achterna
gereden en heeft zich in de bagage
verstopt. Men ondervraagt hem ver»
der, oischt papieren, maar waar hij die
niet heeft, vervoert men hem naar het
nabije fort van Bcllcgardc, het oude
kasteel dat Petpigssn bestrijkt. De
prinses volgt een uur later den trou»
wen Rouzet. ze smeekt den common»
dant den gevangene vrij tc laten, maar
ccn weigering volgt en ze valt in on»
macht Men draagt haar in haar koets.,
en men rijdt haar de grenzen over. En
Rouzet schrijft een brief naar Parijs
dat .als zijn trouw aan de prinses niet
s'-rookt met z'n waardigheid, hij gelyk
ontslag neemt". Dc CinqCents begrc*
pen en ze hadden elkaar al zóóveel te
vc.geven, dat ze in een geheime ver»
gaikrïng Rouzet's ontslag aannamen en
hem vrij lieten gaan-

De hertogin wachtte hem aan het
eerste grensstation op Spaanschen do»
dem, in Figueras. en toen Rouzet veilig
daar was aangekomen besloot men om
zich ra Sarria, bij Barcelona, te vest:»
gen, hopend dat de koning van Spanje
(Kare! IV) haar wel zou helpen. Maat.
Zijne Majesteit was uiterst gierig en 't
eenige wat hij zond waseen oude rie*
ten fauteuil, een ijzeren ledikantje, het
grootkruis van Saint Charles van Na»

pels en een adelsbrief met een titel
van „graaf van Folmon" voor Rouzet.
Dat alles kostte niet veel. Verder heefc
hij niets voor zijn nicht gedaan. Graaf
Ducos in zijn werk „La Mère du Due
d'Enghien" beschrijft uitvoerig hoe de
prinses daar leefde, in een oud, verval»
len huisje, gemeubeld met „enkele stoe*
lcn en een tafel vervaardigd van oude
kasten' 'cn hoe men, binnentredend, als
in den ouden glorietijd, bij de deur „ccn
man vond. gekleed in een geborduurd
satijnen rok met het kruis van Saint»
Charles, den ceremoniemeester.. Mon»
sieur le Comte dc Folmon"....

En zietdaar in de geschiedenis twee
menschen die ondanks de ongelukki»
ge omstandigheden volkomen geluk»
kig waren. Samen vluchtten ze voor
het Fransche leger dat Spanje binnen*
rukte, samen reisden ze naar Mahoa,
samen keerden ze in 1814 naar Mat*
seille terug en samen namen ze huo
intrek in het kasteel van Ivry- Het
was daar dat Rouzet, graaf de Folmon,
overleed (1820)-

Enkcle jaren te voren (in 1817) had
dc prinses een groot familiegraf laten
maken in Dreux, waar het stoffelijk
overschot van haar voorvaderen bijeen
werd gebracht. In 1820 was de kapel
gereed en boven waren twee marmeren
graven: een voor haar en de andere
plaats voor den eenige die haar altijd
trouw was gebleven Rouzet Toen hij
overleden was volgde ze hem enkele
maanden later in bet graf.

Het Hof van koning Louis Philippe,
den zoon van „la citovenne Penthièvre"
vond die trouw blijkbaar choquant en
gaf den koning in overweging om d:t
te veranderen Hij vond een oplossing:
een andere kapel laten bouwen, de gra*

ven afzonderencn een in den kei»

der latende graftombe van Jen

graaf De Folmon. Zelfs dc plaat werd
van 't marmer verwijderd en nog sict
men beneden, in den kelder, dit kleine
plaatje in den muur gemetseld, waarop
men blijkbaar moedwillig den naam
zelfs heeft verminkt

.Tacques'Marie Rozay, comte de
Folraon, décédc a Pa:is. le 21 Mars
1820.

Het was koning Louis Philippe zelf,
die deze hecle „ceremonic'Tcidde

De „schande van houw tot in det»
dood" werd uitgèwischt.

HENRY A. TH LESTURGEÜN.
P a r ij s. Februari.