L..._i DAGBLAD
HET ESCORIAAL.
Het Escoriaal.
Met een auto reden wij van Madrid
naar het Escoriaal. Met was de zelfde
route, die eens Philips II gegaan was
gedragen in een eenvoudigen stoel
toen hij voor altijd afscheid had geno»
men van Madrid, om 40 jaren lang zich
als een vrijwilligcn balling op te sluiten
in zijn cellen in het paleis, dat
hij den Heiligen Laurentius ter cere
had gebouwd. De weg gaat door een j
dorre-, boomloozc landstreek, een cin» i
dcloos duinlandschap. Jat doet denken
aan den rand van Je Sahara. Mier'en
daar een huis. een enkele villa op een
duin, als bij litormcndaal. maar zonder
tuin. zonder de schaduw zelfs van één
enkelen boom! Alleen enkele donker,
cyprevscn bij een fcerkhofmuurtje! Een
troostelooze, sombere onvruchtbare
woestenij!
Wij naderen de Sierra Je Guadarama
De weg maakt een bocht en op eens
/.en wij onder tegen de helling van het
vaabgrauwc gebergte het reusachtig
monument van Philips II. een grootcn
inassalcn vierkanten steenklomp met 4
hoektorens en in het midden een
koepelkerk, die oprijst hoven dit som>
here als heel de omgeving vaal«
grauwe gebouw.
„El Eseorinl!" onderricht ons ge»
heel overbodig de gids.
Aan een kazerne, ja zelfs
nan een gevangenis doet deze
massale steenklomp met zijn ónmetc-
jke muurvlake n <n ontelbare vier
kante donkere getraliodc vcnstcrga.cn
ons meer denken dan aan een -ko»
ninklijko residentie. In zijn strakheid
met zijn rechte, horizontale lijnen, die
slechts door een enkele Dorische zuil»
versiering gebroken wordt, doet het
Escoriaal dat sinds het niet meer
door de koninklijke familie bewoon.'
wordt, louter historisch museum is ge»
worden van huiten koud en
streng aan. Het is de geest san den
hypochondrischcn. v«-. die dit som»
here, van de wereld afgezonderde paleis
tegen de helling van een grauw ge
bergte in een vo asten ij liet bouwen,
welke uit die steenmassa onmiddellijk
tot ons spreekt. Heel dit monument
schijn: met wiskundige zekerheid
-uit den grond cpgegrocid en met de
omgeving «iv'n !c zó geworden.
V. ij stappen op het voorplein van net
Escoriaal u.t onze auto. De gids bc»
gint met een opsomming van getallen,
die ik alle re cc in mijn Baedeker heb
gelezen: 16 binnenpleinen.. 2673 ven»
ster*. 1200 deuren, 66 -.rappen. 69 f*n»
tcincn en een getal da: vooral tot
onze verbeelding sprak gangen tot
eer. gezamenlijke lengte van 16» K M
een afstand van bijna tweemaal Am»
sterdamHaardcraRotterdam! 1 Iet
■zij:; cijfers die doen duizelen. Maar
luivter niet meer naar den zcurigi-r.
stem \an Jen gids, die in heel slecht
Frsnsch zijn uitlegging geeft! Geen
vervelender mcnschcn op reis dan gid»
sen! Ik stn afgezonderd vaii mijn re-s.
gezelschap en laat mijn blik guan
over het gebergte, dat oprijst achter
het grauwe- stccnen gebouw. Ik stel mij
voor hoe daar eens. 370 jaar geleden,
Philips II op een dier rotsen moet
hebben gezeten, persoonlijk toezicht
houdend over den bouw van dit Ko»
li ink lijk gebouw, dat hij zelf had unt.
worpen, inet het grondvlak in der
vorm van het rooster, waarop Sint
Laurentius was verbrand, de Heilige,
aan wien dit monument wegens d>
overwinning bij St. Quêntin op den
Sir.t»Lauicntiusdag was gewijd.
Welk een herinneringen zijn er «a:
da' pa'ei'. voor on-. Nederlanders
verbonden! Js bet niet als liet sym
bool van de mach' en liet karahfi
van den man. die hel eens bewoonde
De t, van Philips II was daar
om ons. JIij zon om -ons blijven,
ook bij onze rondwandeling door dit
.s'ii-nge sombere» gebouw. Want zijn
geest is blijven hangen tusschen de
kale, witte muren dier onmetelijke gam
e n, in de vellen vooral» van waaruit
I;ij eens zijn rijken bestuurde.
De sterfkamer van Philips II.
:i Nvdi-rlandvr zal niet dan met
schroom deze plants bc'reden. AVjj
voekh-n 't allen da' wij hier in he'
midden van Spanje een voor ons hi--
torisehen bodem betraden: Toen wij
door die kille, koude.'vochtige gangen
Langs donkere trappen d'al den wij
I in dm grafkelder, waar de Spaan»
ehe kon.ngcn onder het Hoogaltaar
der kerk begraven liggen. Welk een
tegenstelling, dat mausoleum vol kla»
tergoud. en den soberen eenvoud
der wi'tc, kale muren van de
vierkante strenge cellen
boven. Neen. dat is geen
passend graf voor den somberen bou»
wcr van hel Escoriaal! Zijn opvolgers,
hebben zijn geest niet begrepen.» In
pronker, igc sitrcophagcn, vol verguld»
scl, liggen daar in n. ssen de stoffelijke
overblijfselen van' Spanje's monarehen.
Ik zie er op de kasten in gouden let»
ters de namen van Karei V. Philips II.
Philips III. Philips IV onder elkander!
Hoe nauw zijn deze namen aan onze
historio verbonden!. Eens, machtige
koningen allen van een Rijk, waar de
•zon nooit onderging! En nu? Niets
meer dan ..bezienswaardigheden" voor
toeristen wier stcmmengeiocs bijna on»
eerbiedig kih.'Vi in deze Tiol'.e ruimte ine:
ile vergulde sarcophagen. Zou Philips
II ooit gedroomd hebben, dat eens nog
Nederlanders tegen afgifte van een
cntrcchillct ad 1 peseta onder geleide
van een Spaansehen suppoost :n het
door hem gebouwde Escoriaal zouden
afdalen naar zijn grafkelder en voor
zijn sarcophiing zouden staan, zooals zij
ik voor zijn sterfbed hadden gestaan:
s voor een „historische curiositeit"?
In een nis bij den uitgang stond een
1st zonder naam-
..Voor Alphons XIII, den tegenwoor»
d'gcn Koning!" lichtte de gids ons in.
Zoo ooit. dan werd ik daar in dat
mausoleum onder in het Escoriaal er
i herinnerd, dat alles op deze narde
gankclijk is
J. B. SCHUIL
of w ij r
r die
droegen. Dooi
gangen waren eens Egmont en
rne en <lc Nederluiidftchd gezant eti
tan, hier lagen ook de. voetstappen
Al va. Emmanuel van Savoyc, Don
Juan, Alexander Eatnese, Spinola, van
hierui1, ui' <lie twee «'ellen nan he<
nistcrc cellen aan het einde dier gun»
i ii: Ie <li< r i/nn-'. -i waren 1" jaren
lang de aruden onzer g'ïschiedeuis
Daar die gangen van het Esco»
riaa! in die :wce cellen vooral, krijgt
tntn een beter inzicht in het karakter
er, Jen persoon van Philips II dan doo:
bladzijdcp lange levensbeschrijvingen.
Want daar. tusschen die kale sombere
mutszien wij Philips II plots voor
ons. Dim begrijp.- wij ook iels
van do «or.-.-iak van het verval zij»
ncr rijken. Want hoe kon een koning,
wier.s macht grooicr was dan van één
ander vorst ter wereld uit dien tijd.
Ce:i zoo groot rijk besturen met dei:
horizon van vier celmuren, waar hii
zich zelf vrijwillig had opgesloten. 40
De cellen s an Philips II... zij maakten
op óti>. Nederlanders. een gewei»
digen indruk. Ze zijn van- een so«
beren eenvoud, die opzettelijk lijkt-
Het L meer de omgeving van
een man. die de wereld heet' nfgc»
zworen. dan van een regcc.cnd
vorst. Een rood stcencn vloer, een
eikenhouten schrijftafel, een kast, enz
kelc religieuze schilderijen, een cruci»
fis, ccnigc loeren stoelen en naast een
van deze zetels he; in de geschiedenis
zoo bekende vouwstoeltje, waarvan wij
zoo dikwijls hebben gelezen, bet stoel»
tje. waarop zijn rheuniutisehe voet
En naast die wcrkccl een bedompte
shiapkumcr, een alcoof met stccnen
vloer, enkel vier kale. vochtige muren,
zonder vensters, zonder licht, zonder
lucht, met ais cenige vetbinding met de
buitenwereld: een vierkant in den wit»
ten muur uitgehouwen gat.
De twee cellen van Philips II, ze
zijn ook in geestelijken zin het
middelpunt van het reusachtig ge»
bouw. dat er om heen is gebouwd-
Door deze cellen werden ons de star»
hc:d en si.engheid van dit koninklijk
paleis met zijn groote muur»
vlakten. zijn vierkante, getraliede
vensers, geheel verklaard. Wanneer ik
Kamer liep gisteren het gerucht
groote kans bestaat dat het Belgische
ir.ict.iat nog in dit aritt'ngsjaar zal wor»
den behandeld. Er schijn kans te He»
dat de memorie van antwoord
binnenkort verschijnt met een gewijzigd
uitwerp. Echter alles hangt af van
de spoedige onlossmg van de kabincts»
België.
STADSNIEUWS
HET BELGISCHE
TRACT AAT.
.EEN SPOEDIGE
BEHANDELING?
Ome H.nS.cK- orrupondc»» schrüït- Om*
h dt »,nd,-to.n8en van de Tweede ff
v.itner liep teren liet perncht d.t er welken w-e. /ij na... mo
Een zonderlinge geschiedenis
L".-. Leiden wordt oh» gemeld:
J. K., to Leiden, '.ti.de van de Leidsebc
Bouwi-vicmiping tieeft bij do politie te
Leiden nengii'e gedaan dat er Dinsdag
avond is ingebioken in zijn woning aan
den Maredijk «u dat een ijzeren geld
kistje oen bedrag van 700 loobehoorende
md de boven genoemde vereeniging is ont
vreemd. 3->n bedrag aa-u geld dat aan den
bodo toobclioorde, eu dat ook m bet geld
kistje was geborgen werd onaangeroerd ge-
laten. De politie gelooft voorioopig van
bel verhoal v.vn den bode niets.
Men bleckookneoht te Leiden heeft ten
nadeel© van zijn patroon voor wie bij
'lUiionlies nioeet innen f 200 vetrduisterd
HET VERKEER IN DE
BINNENSTAD.
DE WEGEN NAAR HET
ZUIDEN.
De Lêidschcvaartwcg is sinds drie
maanden afgesloten tusschen Emma»
brug en Sohouwtjesbri:De Rijks»
straatweg is afgesloten tot aan de
Adriaan Pauwlaan en deze weck was
zelfs overdag de Schouwtjeslaan óók
niet berijdbaar. De Commissaris kan
toch niet verlangen, dat de burgers
van Haarlem dit allemaal weten. Het
olgons mij duidelijker ge»
weest, indien men den te volgen weg
met flinke pijlen e enigszins had aan ge»
geven; dit is toch eenvoudig genoeg.
Dan krijgt men geen opstoppingen van
utomobilistcn, die -den weg aan burgers
moeten vragen.
Men had slechts op drie of vier
plaatsen zoo'n pijl behoeven aan te
brengen, namelijk:
lo. Aan liet voormalige postkantoor
in de Zijlstraat;
2o. bij den rcchtschcn boom op de
kruising ZijlstraatKinderhuisvest;
3o. Koninginneweg hoek Raamsiiigcl;
4o. Raamsingel bij het Houtplein.
Deze laatste twee zouden, indien
inderdaad alle wegen in Zuidelijke
richting vrij waren, gemist kunnen
worden.
Tot zoover deze inzender.
Inderdaad is het juist, dat de Lcidsehc»
vaartweg Op het door hem genoemde
gedeelte is opgebroken, evenals overdag
de Schouwtje-slaan. Aan dit laatste kan
de Haarlemschc Commissaris van
Po!:":l- evenwel niets doen, wart dit
herstellingswerk geschiedt door Open»
bare erken van Heemstede, Toch kun»
nen de automobilisten zij het oo»i
langs een kleinen omweg van den
Wagenweg af bij de Schouwtjcsbrug
komen. Dun moet hij in de Schouw»
tjesSaan links de Uidenbosehslraatin»
slaan en bij het plantsoen dadelijk de
eerste .straat rechts (de Westorihout»
straat) inrijden. Ilij komt dan vanzelf
bij de Schouwtjcsbrug. Dit is voor
i 'i auto een omweg van rog geen
minuut. Hieruit concludccrcn wij dus.
Jat de Dreef met de cenige uitweg naar
het Zuiden is. Bovendien is de .Schouw
tjeslaan alleen overdag afgesloten; ir
den vooravond wordt die weer voor
het verkeer opengesteld. Overdag waar»
automobi»
moeten in»
staan, om bij de Schouwtjes'orug te ko»
men. In tusschen kunnen -vij mede»
deden, dat d-" stremming vr.n het ver»
keer in d- Schouwtjeslaan slechts van
zeer tij:h uj'r.cn aard is. Het werk is
:nr haast afgcloopcn.
Zeer te wénschcn zou het zijn. dat
de Lcidsch.:Y.i rtweg tusschen de Lm»
mahrug en de Schouwtjcsbrug, die nu
maandenlang voor het doorgaand
criteer jfge-'-oen is. weer wordt
ingesteld. Daar worden zeer belang'
rijke vcrbcteriri >t-n aangebracht, spc.
.iaal ook voor de fietsrijders, want die
zullen nu voortaan ook tusschen de
rails kunnen rijden, wat vroeger
kon. liet fietsen was daar soms in de
avonduren levensgevaarlijk, omdat allc-
op het betrekkelijk smalle stuk rijweg
tusschen de twee trambanen was aan
gewezen. We hcbbc-n in verband
met de te vcrwacüftcn drukte gedurende
de Pinksterdagen bij Openbare Wcr»
ken geïnformeerd, hoe lang die al»
sluiting nu nog zal dureu. Ons werd
uit woord, dat deze dienst er altijd
naar streeft, om met feestdagen <L
tratcu zooveel mogelijk dicht te heb'
jtn. desnoods tijdelijk. Of dit met den
Lêidschcvaartwcg nog vóór Pinkste»
ren het geval zal wezen, -kon nu nog
niet 'gezegd worden: Dit hangt samen
met het in orde maken van den afrit
bij de Schouwtjcsbrug. Openbare \Ve>r»
ken zal zooveel mogelijk spoed achter
de zaak zetten.
INGEZONDEN
Voor den inhoud dezer rubriek stelt
de Redaetie zich niet verantwoord.-.
Van ingezonden stukken, geplaatst
of niet geplaatst, wordt de kopie den
inzender niet teruggegeven.
EEN BOEK OVER DE AMERI»
KAANSCHE VERBODSWET.
De schrijver te Haarlem.
De verbodswat in Amerika is van
zoo groote hcteckenis, dat bijna alle
menscher. mccncn een meening daar»
er te moeten hebber». De mcesten
meenen die ook te mogen hebben, ook
eten zij er niets van. Dit is nu
heek- maal niet zoo erg. want het gaat
met vele groote vraagstukken precies
zoo. Maar op elke gelegenheid om die
onkunde een weinig in te perken moet
toch altijd weer gewezen worden.
Reeds vroeger heb ik in dit blad gewe»
zen op het rapport»Van Walsem. door
mijn naamgenoot aan de Indische Re»
gecring uitgebracht na een onderzoek
ter plaatse, dat vele maanden geduurd
heeft. Er is nu verschenen een bock
grooten stijl (bijna tweehonderd pagi»
na's, ::i het smakelijk gewaad, dat wij
•an do uitgeversmaatschappij J. B.
Wolters, Groningen en den Haag ge»
woon zijn.) Het heet: De waarheid om»
trent het Amcrikaanschc alcoholver»
bod. er. is een rapport aan de Neder»
landsche Vcrecniging tot Afschaffing
m Alcoholhoudende Dranken uitge»
bracht op grond van een studiereis
me', (nu wijlen N. A. de Vries, door P.
der Meulen. De reis in de Ver»
ecnigde Staten èn in Canada heeft drie
maanden geduurd. „Met honderden lei
ders en mensehen uit het Volk hebben
ij gesproken, in vele plaatsen hebben
"wij vertoefd en zooveel mogelijk ons
best gedaan, om bij voor» en tegenstai
ders van het Verbod onpartijdige ii
lichtingen in te winnen en gegevens i
•erzamelen. deze Inter te controleercn
in he; volle Amcrikaanschc leven zelf
>p deze wijze getracht in betrek»
keiijl; korten tijd het doel van onze
's te benaderen." Zij hebben overal
ienaul verzameld en dit heeft
akt, dat zij met een kleine honderd
kilogram bagage meer terugkeerden.
De verwerking hiervan was natuurlijk
en hee!e taak. De lieer de Vries, toen
E*Éi
De werkcel" van Philips II,
„lier. .O.-l,under van goede verkeers-
regeling" schrijft ons zijn mecning over
hef verkeer in de binnenstad, waar»
over wc in ons vorig nummer uitvoeri»
ge bijzonderheden publiceerden. „De
Commissaris van Politic wilde i
toon en", aldus schrijft hij. „dat de door
de verkeerspolitie getroffen regeling
inzake de aanduiding van de stremmin:
van het verkeer voldoende was. De
meeste automobilisten zullen hiermede
zeker niet instemmen. De waarschu»
\wng aan de Krocht had beter kunnen
luiden: ..Doorgaand verkeer gestremd;
K-uiiiigstraat en Gierstraat opge»
broken". Een vreemdeling kan niet
weten, waar de Koningstraat is. Hij
vermoedt misschien wel onraad; slaat
rechts af en komt dan automatisch
de Zijlstraat op de Gedempte Oude
I Gracht of op de Groote Markt. Dit
laatste is fataal, want dan z,it men
geheel in het doolhof. Hier is n.l dï
ecnigstC uitweg Korte Veerstraat-
Spaarne. Gaat men echter de Gedempte
Oude Gracht op, dan loopt men op
de Botermarkt vast. Ik ge'oof niet,
dat iemand, die hier vreemd is, instinc»
tief de Wilhelminastraat zal vinden.
zooals de Gommissan aangeeft. Is de
1 automobilist echter in de Wühelmina»
straat, dan is -hij -nog. niet uil de misère,
want er -zijn op hot oogenblik geen
I verscheidene wegen naar het Zuiden,
doch slechts een namelijk de Dreef.
Gedeputeerde der Provincie Gronin»
gen, later wethouder van Onderwijs
der Stad, is niet lang daarna ziek ge»
worden en werd 6 November 1924 naar
zijn laatste rustplaats gebracht. De
heer van der Meulen heeft toen geheel
de bewerking op zich moeten nemen.
Met een volledigcid en accuratesse,
zooals wij die van een Inspecteur der
Belastingen kunnen verwachten, is dit
geschied. Ieder, die over deze zaak
zich ec grondiger oordeel zal willen
vormen, zal van dit boek kennis moe»
nemen. In de Inleiding wordt ver»
klaard, dat het bovengenoemde Rap»
port van groot nut is geweest. De
drankbestrijding in Amerika, die zoo
oud is als het gemecnchest zelf, die in
vele Staten al sedert tientallen jaren
door verbod gesteund werd. heeft in
het begin van den oorlog dien steun
zich zien uitbreiden in den vorm van
-peciale oorlogsbcpalingcn voor de ge»
heclc Unie van kracht. Later zijn deze
in het beroemde achttiende amende»
ment op de grondwet vastgelegd. De
nadere uitwerking is geschied in de
z.g. Yolsteadwet. eer rr.J naar den
voorzitter van de jur.ti.schc commis»
sïe in den Senaat. De door dezen inge»
diende wet werd 22 Juli 1919 door het
Huis met 287 tegen 100 stemmen en
in eerste lezing door den Senaat 4
Sept. d-a.v. aangenomen. President Wil»
son sprak er 27 October zijr. veto over
uit. Het presidentieclc veto kan echter
geneutraliseerd worde:, door een twee»
de aanneming met twee derden meer»
derheid :n dezelfde zittingsperiode
van de beide Huizen. Dit_ is geschied
den volgenden dag mei 176 tegen oö
•n het Huis en met 65 tegen 20 stem»
men in den Senaat, waarbij de wet ter»
stond van kracht werd.
De schrijver nu van het genoemde
boek. de heer P. van der Meulen.
komt Donderdag 20 Mei 's avonds te
acht uur precic. in het gebouw van
den Protestantenbond vertellen van
zijn „Honderd dagen in Amerika en
zal zijn woorden met behulp van licht»
beelden meer nadruk verleenen. Vrien»
den en tegenstanders dor Amerikaan»
selite practijk zullen er wat kunnen lei-»
ren. Op deze gelegenheid moge ik hier
attent maken.
G. C. VAN WALSEM.
Haarlem, 18 Mei 1926.
Een nieuw, en zeer eigenaardig, model rijwiel. Men le'te vooral op
het zadel dat schijnt te zweven.
Onlangs is een der belangrijkste leiders der Zionistische beweging, Max Nordau, overleden, ^yn
stoffelyk overschot is naar Palestina gevoerd. De foto is genomen, toen de stoet door Tel Awin, de
Joodsche voorstad van Haifa, trok.
WOENSDAG 19 MEI 1926 TWEEDE CLAD
INDRUKKEN VAN SPANJE'S HISTORISCH PALEIS.
VAN ONZEN REIZENDEN REDACTEUR.
(Nieuwe reek»#)
No. 285.
aan het Escoriaal terugdenk, gaan tel»«
kena mijn gedachten naar die twoe bc=
doiQpte cellen, waar de man. die het I
liet bouwen, in zijn afzondering leefde.
De groote zalen met de gobc»
lins en de vele kostbaarheden, die de I
-latere Spannsohe koningen er hebben I
opgehoopt, de zeldzaam rijke, in re» j
na ssancc'siijl opgetrokken ook om
haar handschriften beroemde bi» I
bliothcck, de ,.Sala Vicarial" met de
prachtige schilderijen van een Vclas» I
que/., Titiaan, Tintaretto, El Greco.Ve» I
roncsc, Ribcro en Roger van der Wev»
den, de zaal van de veldslagen met I
o-a. een schilderij van den slag van de j
Mookcshc de de groote. in den vorm j
van de Sint Pieter gebouwde kerk. j
rncr den granietkocpel, zij worden in I
mijn herinnering verdrongen door d»e j
twee kleine sombere stccnen ..kelder» 1
c.trekken", waar Philip^ II zich op» I
sloot «ai te wachten op den verlossen» i
den d"id. De „wereld buiten" bestond
vco- deze koning alleen in de kerk.
waartoe hij toegang had door een ge»
mime deur. en de .Jta»1' der gezanten",
waar hij de afgezanten van vreemde
vorsten ontving, een koud vertrek,
iets grootcr maar bijna even armelijk
gemeubeld als zijn twee cellen, gor»
dijnloos, kaal en somber.
HET DIER VOOR DE LENS
„Ken je dat sprookje van f'locder de Gans?: Er was eens een mooi hert, dat altijd overhoop lag met
twee edele gemzen
Foto's Haarlem s Dagblad
(Nadruk verboden)
