BUITENLANDSCH OVERZICHT
Vreest geen
examen
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG S JUNI 1926
NA DE REVOLUTIE IN PORTUGAL.
FRANKRIJK EN HET VERDRAG VAN LOCARNO.
De revolutie In Portugal.
De correspondent van de Times''
te Madrid meldde dezer dagen, dat
men in Spaanscae politieke kringen
de berichten ui: Lissabon met de groo:
ste belangstelling volgde. De huidige
opstandige beweging is blijkbaar
zoo meldde de „Times" van veel groo»
ter belang dat de sporadische bewe»
gingen van den laatsten tijd; zij is een
werkelijke opstand van het land, on»
der leiding van het leger, tegen poli»
tieke corrup.ie en oiïKt.waam.ieLj. _,e»
dert eenige jaren beeft de ontevreden»
heid over ae opee... jl-.ade rcgcerin»
gen herhaaldelijk geleid tot het zoe»
ken naar een dictator. In 1922 kreeg
Cunha Leal de gelegenheid, doch hij
liet dez. ongebruikt vo<_. oijgaan.
De huidige leiders, majoor Cabeca»
das en generaal Gomez da Costa, zijn
beiden betrokken geweest, zoo g3at
de Times voort, bij vroegere polit.eke
bewegingen die jammerlijk mislukt
zijn. De „coup d'etat", die thans ge»
slaagd :s, moe; reexls het lSe pronun»
ciamiento zijn sedert de republiek ge»
vormd werd; de omvergeworpen re»
gering is het 14e kabinet in15 jaar
tijds. Er stond blijkbaar een hechte
organisatie achter de huidige bewe»
ging. ge-:nd op .-»
vcivoering: de vier voornaamste centra
hiervan zijn gevestigd te Kraga. Lissa»
bon. Sar.tarem en Evora. De bevclheb»
bers dezer garnizoenen hadden order
ontvangen de verbindingen vrij tc
houden voor de c= idea van den
opstand, maar ze vc de regeering tc
sluiten indien het kao.net zou pogen
een tegenstand te organisceren. Dit
slaagde volkomen.
President Machado moet pas in b
omslag van het kabinet hebben toeg.--
scemd toen hij voor de waarschijnlijk»
heid van burgeroorlog stond. Er rees
een ernstig conflict met president Ma»
chado, toen de leiders hun voornemen
te kennen gaven het parlement te slui
ten. Het resultaat was het aftreden
van president Macado.
De correspondent maakte ten slotte
nog melding van een te Lissabon ver»
spt-ii manifest, geteekend door .i
namens l.« Ie§cr optredend ..e--
voor redding des lands". In den aan»
hef worden de politici en hun ondeug»
den veroordeeld. De grondwet der re»
publiek :s volkomen duidelijk, zoc
heet het in di; stuk. Zij beveelt ons
het laad te verdedigen tegen zijn
vijanden, zoowel naar buiten ais naar
binnen. Dit is de raak van het legc-
en het leger zal al degenen als vijan»
den beschouwen, die de partijbelangen
stellen boven die der natie. Alleen uit
pliol 'cvoel tegenóver het w 'crland
ziju wij revolutionnsiren. Het program
van het comité bevat tien punten, o a.
de handhaving der republiek, de reor»
ganisatie der openbare diensten, be
zuiniging op de begrooting en bc»
atuurshervorming in het algemeen.
V '«ens de T„mps" i_i di Jic i'i
de berichten over den toestand tot
dusver steeds als majoor Cabecadas
werd aangeduid, niemand anders dan
de admiraal von dien .am.
belangrijke rol speelde bij de revolutie
van October 1910 en de v.stiging van
hc. republikeïnsche stelsel.
Frankrijk en
Locarno.
By de. debatten Ln den Franscher.
Het gevaar der verdragen was vo!»
gens spreker, dat zij vaische verwach»
tingen opwekken. Frankrijk moet zijn
bondgenootschappen in Centraal» en
Oost-=Europa versterken en spreker
hoopt, dat de alliantie met Joegosla»
vië. die thans wordt voorbereid,tot
stand komt en die met Tsjcoho»slova»
kije gehandhaafd blijft.
Millerand's voornaamste bezwaar
geldt het Rijnoact, daar de garantie,
aan Frankrijk pegeven. niet absoluut is.
Ingeval van een ernstig incident zou
de Britsche regeering moeten beoor»
deelen, of er onmiddellijk gevaar be»
staat en haar medogaranten moeten
raadplegen.
Zou men onder zulke omstandighe*
den met moeten vreezen. dat de door
de garanten te volgen gedragslijn voor
Frankrijk zelf niet de beste is?
Een 3ader gezichtspunt der Locarno
verdragen is, dat Frankrijk en Duitsck-
'.and met verschillende wenschen zijn
toegetreden. Frankrijk wcnscht het
verdrag van Versailles intact te laten,
terwijl Ditiisch'irv: bc" tegenover»
gestelde plan heeft. Deitschland wijst
op artikel 19 van het Volken! ondssta»
tuut, waarbij herziening van verdra.
gen wordt mogeb'k gemaakt, indien
deze niet meer toepasselijk zijn.
itschland wil den Volkenbond b;
nentreden met de bedoeling: de orga»
nisatie van Europa in zijn voprdcel tc
wijzigen.
In een commentaar van de Fransche
Senaatsdefcatten zeggen de ..Fcho de
Paris" en 't „Journal", sprekende over
het Verdrag van Locarno dat Mille»
rand eerst door de rechterzijde en het
centrum werd toegejuicht, doch aan
:-.t eind van ziin redevoering door
vriiwei den geheelen Senaat.
De „l'Avenir" verklaart, evenals an
dere bladen, dat het Verdrag van Lo>
carno ongetwijfeld zal worden gcrati-
ficeerd. maar, zoo voegt ..l'Avenir" er
aan toe. deze ratificatie zal zonder
geestdrift geschieden.
He: communistisch orgaan, de ..Hu»
maitité", beroogt. dat het uitsluitend
doel van Millerand's inte-ventic was
tegenover ds nieuwe politieke oriën»
tatie van het kabinet»Br: >nd den steun
der rechterzijde te vertolken.
Mhoewel het resultaat van te vorer
vaststaat, acht de ..Matin" het toch ge»
wensch-. openlijk ccrige reserves tc
formule -en. ten einde een-ge "lus es
binnenslands en zekere dubbelzinnig»
heden buitenslands in de kiem te smo
ren.
VERSPREID NIEUWS
EEN ZONDERLINGE GROEP»
In den grooten Moskouschcn stoet,
op 1 Mei ontwaarden, zoo schrijft Egon
F.rwin Kisch in de ,.B; Z. am M.", Wést
Europeesche toeschouwers groepen
zwartharige. zwartgchuldc en zwart»
oog; ge menschen. op wier vaandels leu
zen stonden als: „Zigetr: s aller lan
den. vereenig; u!" „Zullen wij steeds
de parasieten der volken b'"vcn?"
„Sluit u aan bij het Zigeunersver»
bond!"
Kisch heef; eer.s me: de leiders ge»
sproken. :n een huis aan een der ste»
gen nabij he; Petrofskipark. Ze spra
ken Russisch, en ook hun Zigeunertas'
verschil; slechts ia de uitgangen vai
die hunner stamgenooren in Slowakije.
over de ratificaties der Lc» 2 hemen en op dan Balkan.
camo»verdragen toonde Mi'lc-and ziel. He: „AbRussisch Zigeunerverbond"
volgens een bericht aan de Tel zeer is eigenlijk zoo Al»Russ;sch n et: he'
critisch. hoewei hij zijn rede eindigde bestas: pas een jaar en fungeer:
met te verklaren. dat bet parlement dc eigenlijk nog eerst „in parribus ir.fi.lc»
ratificatie niet kan weigeren, om."at je-". De 20.0 O Bes* 2 ra bi sche.
het de handelingen der vertegenwoor» OekraTensche. enz. Zigeuners weren
digers van Frankrijk moet erkennen, 'van zijn heele bes'aan nog r.iet af. ver
rwqge d3n dat de bruine ketelmakers,
waarzegsters, tambocrijnspelers, kome-
dianten. paardetuischcrs enz. in overig
Europa ooi: van het Moskousche ver
bond hebben gehoord, dat in het con
cert der naties voortaan zijn muziek,
zigeunermuziek wil laten klinken.
Voorloop.g verzamelt het bestuu:
voornamelijk statistisch en adressen»
materiaal. De agitat.e voor het doel is
moeilijk, daar wel 90 pet. der Zigeu»
ners analphabeten zijn- Maar wel
wordt al gezocht naar Te©n Zigeuner»
sche eenheidstaal in Latijnsch schrift,
en rracht men zooveel mogelijk Zigeu»
ners aan land en daarmee van hun no»
madenbestaan af te helpen.
Twee richtingen zijn er onder de
Zigeuners; één die aanspraak er op
maakt, het land met dc boeren te dee»
,lcn; de tweede daarentegen wil een
eigen gezamenlijk gebied, een gewaar
borgde woonplaats; zij belijdt een
soort „Zigcunerseh Zionisme". Met
dien verstar.de. dat zij niet streeft
naar een bij voorbaat door de historie
aangewezen oer»\aderland, maar
het nieuwe vaderland. onverschillig,
aan den Ganges, den Wolga. of den
Niji gelegen mag zijn. De a-aneecsli
ting zal trouwens veel moeilijker zijn
dan bij de Joden, daar de diaspora bij
de Zigeuners nog veel hopeloozer is ge
weest. Daarbij kom: hun analphabetis»
me en hun nomadisch, a»sociaal karak.
ter.
Ondanks de hooge verbondscoatri-
butie is met Jat al reeds bijna het ge»
heele Moskousche Zigeuncrdom geor
ganiseerd. Van hc: bestuur is siechts
één lid communist; overigens is geen
Zigeuner in staat, het partijjuk en je
discipline der partij te verdragen. Wei
vele bondsleden lid van de artis»
vakvereeniging. D. overigen oefe»
aen he: gewjnc Zigeunerbedrijf uit;
paardenhandel, handlezen, waarzegge»
rij.
Dc onderwijs-sectic van he: verbond
opent scholen waar in het Rujsisch en
Zigeunersch les wordt gegeven; ook
bestaat er tc Moskou een Zigeuner-
krant, „Romaniglos" geheeten, d.w.z.
de Zigeunerstem. Zelfs is er éen ma- j
ziekschool der Zigeuners, waar men
de aangeboren „gchoors"»muzika!iteit
der leerlingen echter maar niet door
gedwongen aanlccrcn vjl notenschrift
tracht te fnuiken.
In den Tsaren«tijd hebbt vele Z
geunuers. die in de bars en nachtioka»
len van Petrofski»t>arl den grootvo'»
er. grondbez.tters hun muzien
voorspeelden, groote vermogens ve«»
worven. Er zijn er verscheideaen on>
der. die met aristocratische dames
zijn getrouwd. Maar wat thans a3u Z-
geuners ia Moskou woont, is ontzet»
tend arm.
NGEZONDEN MEDEDEELINGEb
o 60 Cents per regeL
Want er is een middel dat U 16
kalm maakt en kalm houdt,
terwijl Uw geest helder blijft
MIJNHARDT'S
ZEN U WTA SLETTEN
Oi.cenigfaeld dooh zagen In. dat cr g..a
hoop was daarvan te profiteeren. In
een goed gesloten huis zijn wc toen
kunnen beginnen de huishouding in
orde te maken. Zonder de inneming
van Soëcida zouden al onze woorden
door den wind zijn meegevoerd. Het
prestige van het Fransche idealisme
moet gepaard gaan met het prestige
van zijn kracht. Er moes: dus begon»
tien worden met een oorlogsraad.
Van g.oot belang nota-J. do hc.: Dc
Jouvencl het. dat in den Libanon ccn
Senaat is gepresideerd door een Liba»
jnccs. Over een maand, als ccrige ben-
len roovers onderdrukt zijn! kunnen
wij van dien kant gerust zijn. Maar dan
behoeden U voor zenuwachtigheid. moet er ook harmonie heerschen i:
Buisje 75 cL Bij Apoth. en Drogisten Frankrijk Welke wijzigingen de poli
tick in Frankrijk ook ondergaat
HET GAAT GOED IN EGYPTE
Zagloel Pasja wordt niet prem!er.
De Arabische bladen nemen de be
slissing van Zagloel pasja, om den post
van premier aan Adley over te laten,
gunstig op. daar niet deze beslissing vol»
gens hun opvatting het hoogtepunt der
Egyptische parlementaire crisis voor
bij is.
De bladen spreken voorts de hoop uit
dat Adley thans onmiddellijk zonder
verdere moeilijkheden een kabinet zal
samenstelen en dat het parlement ius»
schen 8 co 11'dezer za! bijeenkomen-
Draadloos wordt uit Londen gemeld,
dat het nog niet bekend is. of Adly in
staat zal zijn een rejecting tc vormen-
Zou hij echter slagen, dan acht men het
waarschijnlijk, dat medewerking van de'
Britsche re-jcering mogelijk wordt.
Groot-Brittannie wcnscht niet te in»
'.crveniê.ren in dc uitvoering der consti
tutie. die door de Egyptcnarcn in vol
komen vrijheid is opgesteld, vooropge
steld echter, dat geen inbreuk wordt
gemaakt op dc vier punten, voorbehou
den bij de declarat'c van '922 waarop
de Egvotischc onafbank-1 ikheid is ge»
erd en speciaal war betreft de clau»j
waarhij de beveiliging der buiten»
Iandscbe Ki-mgen aan Groot-Brittanaië j
wordt opgedragen.
DE CRISIS IN ENGELAND.
Cook, dc secretaris der mijnwer»
kersfederatie. heeft naar aanleiding
van dc jongste rede van Baldwin in het
Lagerhuis een betoog gehouden, waar
in hij de volgende opmerkingen maakte
Baldwin zoo ze'de Cook heeft
nog niet duidelijk doen uitkomen, dat
hij sedert den laatsten keer dat wij hem
ontmoetten van houding is veranderd.
Wij geloovcn dat het verstandig is. den
mijnwerkers economische zekerheid te
verschaffen en ik ben er. met het oog
op den tegenwoordigen toestand van
het loon. zeker van. dat de premier zai
erkennen, dat pogingen om de loonei»
te verlagen of den arbeidsduur te ver»
lengen, het bestaande probleem niet
zullen oplossen. Hij stemi klaarblijkelijk
met een reorganisatie in, waarom ik een
beroep op hem doe. dc schuld van dank»
baarheid tc erkennen, die het laad tc»
genovcr den mijnwerker heeft, en tc
•cklarcn. dat de mijnen geopend moe-
en worden, de oude loonen en arKids»
duur worden gehandhaafd, terwijl hij
de wetgevende maatregelen voorbereid
voor dc reorganisatie, noodig voor het
instellen van verkoopsagentschappen,
gemeentelijke kolen voorraden cn dc
uitschakeling van de rovaltyifcigcnaai
Ik ben cr zeker van dat b.ii daarbij d<
steun van het lang zal hebben, terwijl
de mijneigenaars zullen inzien, dat het
geen nut üceft, de mijnwerkers door uit»
hongering tc verlaan, teneinde door te
zetten wat zij al zoolang wensch ten,
n], lagere arbeidsuren. !k vrees, dit dc
mijneigenaars hardnekkig zullen blijven
zoolang zij gciooven dat de regeering
geen regeling zul afdwingen volgens de
door mij aangegeven richtsnoeren.
Thans is het woord aan den p-cmiti
om duidelijk cn beslist te verklaren,
o? hij gelooft dat de mijnwerkers recht
hebben op ccn bcstaansloon.
Cook heeft dit betoog gehouden voor»
dat de mijneigenaars zich tot dc mijn»
werkers gewond hebben met liet voor»
stel tot b.ct instellen van een kleine ge»
mtenschappclijkc commissie, doch voor
het standpunt van Cook ia het geschil
is hel. aldus het Hold., toch nog altijd
tvpecrend.
VOORDEELIGE GASTEN.
Volgens de door het Fransche hu»
reau voor het vreemdelingenverkeer
••rrstrekte opgaven hebben in bet jaar
1925 niet minder dan 22P.r'00 A.ncr.ftr»
nen Frankrijk bezocht, die in totaal
omstreeks vijf milliard hebben uitgc»
geven.
In hetzelfde jaar werd Frankrijk
voorts door 750.097 Engelschen bezocht
welker totale uitgaven op omstreeks
egen en een half milliard francs wor
den geraamd.
DE TOESTAND IN SYRÏë.
De hooge commissaris van Frank
rijk in Syric, de hoer De Jouvencl is
zooals gemeld te Parijs teruggekeerd
Tc Marseille, waar hij met dezelfde
boot, de ..Sphinx", aankwam, waar»
mee hij zes maanden te voren naar
Syrië was vertrokken, heeft een ver»
slaggever van dc Matin" hem aan
geklampt. Aan zijn medcdeclingen ont»
leent het Hbld. nog het volgende, in
aansluiting op wat I lavas reeds
meldde.
Ik ben. aldus De Jouvenel. begonnc
met w.t mij het dringens:
is als een kokeode ketel, ó:e overal
lekt. Ik ben naar Angora, naar Paleat
na geweest; ik heb onderhandeld mc'
Ibn Saoed. Dat was om de veiligheid
naar huiten t« verzekeren. De rebellen
speculeerden op de Fransch»En jclschr
an Syrië moet c. «...i i
zelfstandige, definitieve. schriftelijk
vastgelegde politick zijn. Anders d.-ci»
gen er intriges en agitaties.
OPSTAND IN HET DISTRICT VAN WAN
Tn het district van Wam is voljgene een
bericht uit Bagdad een opstand der Koer
den «egen de Turken uitgebroken. Er zijn
verschillende gevechten mt! Turkeche
troepen geleverd, dooh de rebellen eijn
reede in het bezit van verschillende ete
don en dorpen.
De Turken hebben verschillende leger
korp «j» maar het bedreigde gebied gedi
rigeerd.
EEN ZONDERLINGE METHODE
Eca St jarig ingenieur, die reeds maan
>n laag zonder betrekking was en den
lijd tevergeeié hsd getracht ia
l. rlijn «vu baantje te vinden, heeft in het
Irur-ewald leUtazxyd gepleegd door 4 kg
'>r'*:i tot ortp.offing te brengen. De
~t. werd letterlijk in «tukken gereten,
lij had a.in de .politie een briefje jteschre-
rii. waarin hij nauwkeurig de plaats be.
-•liroef, waar hij zijn wa-choopedaad ten
HIJ IIAD ER WAT VOOR OVER.
Dc Araerikaansche afgevaardigde
Veal, de winnaar bij dc drichoeksvcr»
kiezing vooi* den republikeinschcn se»
naforzetel van Pennsylvania, heeft
medegedeeld, dat hij voor zijn cam»
pagoc meer dan 70.000 dollar heeft be
steed. gouverneur Pinchott gaf 40.000
rit. terwijl senator Pepper slechts 2500
dollar onkosten had.
GELUKKIG AMERIKA.
Het op 30 dezer voor de Vereenig»
de Staten eindigend fiscale jaar heeft
ccn surplus boven de raming vun om»
«reeks 300 millioen dollar opgeleverd.
Dit is nog 10(1 millioen meer, dan door
president Coolidgc op de basis van
den stand der schatkist per eind Mei
werd geschat.
VRAGENRUBRlEi
Ik.
VRAAG: Hoe moet ik een Ico.-en»
blauwen vilten hoed schoonmaken?
ANTWOORD: Doop een zochten,
schoonen doek in petro!eum»acthcr en
wrijf d-iannec den hoek flink uf, maar
maak den moed niet te nat. Wrijf diet
schoonen doek na en-maak hem ;u den
goeden vorm.
VRAAG: Weet»u ook raad. om een
fijnen, krijt witten stroohoed die door
wasschen slap is geworden, weer
migszins stijf te maken, niet te erg?
De drogist raadde mij vernis aan.
n cr over heen :e strijken, maar dat
durf ik* niet goed aan.
ANTWOORD: Los in weinig ko»
kend water up een paar blaadjes witte
t;nc d-c ge eerst met koud water
hebt af ge wasschen.
rrijk hiermee zeer dun cn ge»
'km.tiig den hoed. zoo mogtl'k aan
en binnenkant, wij! gelatine ccn wei»
glad maakt.
Zet den natten hoed in den ge»
Ycr.schteo vorm op ccn in vieren ge»
•ouwen witte doek en laat stil droger.
VRAAG: Voor cn bter mijn hu-s
cb ik 'as: van mieren, van Suite:; naar
HAARLEMSCHE SCHILDERS VAN
DEZEN TIJD
G. D. GRATAMA.
Gerrit David Gratama. die van zijn
twee en vijftig levensjaren er nu a'.
veertien bijna, als gerespecteerd Haar»
Icmsch burger heeft doorgebracht, doe:
mij vaak aan een Russischcn beer den»
ken. die zijn vrijheid is kwijt geraak:
Hij k3n zoo weemoed;g»schu:n hc:
hoofd :n gepeins houden, wanneer hi,
rustig ploffend de gr.oote Groote Hout,
-brug a: kom: stappen. Hoe kon hc:
speelsche Lot dien Noord»Ncderland»
sche reus den naam Da\id tocbcde.-
en! Hoe zou Goliath Victor meer ge-
e-.gend zijn geweest voor den kolos, d c
evenwel ontrefbaar, dus overwinnaar
blijft. Want al zal dc lichtelijk onse»
r euse manier waarop wij voor ditmaal
en :n deze kleine reeks de portretten
der Haarlemsche kunstbroeders schet»
sen, den bijval van Gratama niet heb-
ben een gering surplus aan oud»Ho'--
landsche deftigheid staa: zulks in den
weg toch staat hij veilig buiten
schot voor al te feilen spot. Immers
hij is vóór alles eon goed mcnsch. zon
der één kwaad haar in zijn volbehaarc!»
heid. En goede menschen zijn betrek»
kelijk zulke rariteiten, dat dc minder
goeden die graag zoud-n spotten met
een wel eens wat overdreven gewicht
dat aan menschelijke bezigheid gehech:
wordt, toch tegenover hen trachten
mild te blijven.
En aan den anderen kant is er nie:s
onwelwillends in als wij trachten eens
figuur te karakteriseer en door ze ons
in acr.e voor te stellen in eenc sfeer
die de hare niet is. Zoo gij u Gratama
voorstelt, hard loopend achter eer
tram die hij juist gemist heeft, dan
voel: ge onmiddellijk de onmogelijk
heid van die voorstelling, doch heb:
tegelijkertijd een trekje gevoegd bij de
portretschets die ge woudr teekenen.
Roept ge hem voor uw geestesoog
terug, zooals wij hem zooeven op straat
tegenkwamen, mej den weemoedig
peinzenden blik op den trottoirband
gericht, dan voelt gc de zorgen over
zes schoongemaakte cn één zuile Hals
rwaar op dezen man drukken en dan
kost het u moeite hem te transpor
teeren naar de Elyseesche velden,
waar hij in vroeger jaren wandelde:
die der jemee en jolige Antwerpsche
schildersbent. Toch moeten wij
•rachten daarheen voor 't oogenblik
met hem terug te kecren: want ove:
den schilder meer dan over deD m-j»
seumdirecteur hebben wij in dezi
reeks te praten. En Antwerpende
naam alleen al vcrvroolijk G-aUma's
rekken, brengster van zoovele en goe
de herinneringen. Hoe hij er heen
kwam?
Wel hebt ge ooit van een kuns'e
tiaar gelezen of gehoord, die al niet in
zijn prille jeugd stof gaf tot vermoe
dens omtrent het onoirbaar bedrtii
door hem later ui: te oefenen? Grata
ma kreeg als Gtot r.gsche jongen a!
eeken'.essen van Egcnberger. op Je
akademische Minerva en toen zijn fa
milie later naar De renter verhuisde
van den daar gevestigden Liernur
Maar artist»Worden„„ mocht toen nos
niet. Schilder zijn was toet. nog gee:-
vak van standing cn minder in »ei
den de positie van adju-nct»commies
met den persoonlijken titel van com
mies in een provinciale hoofd
plaats. Al leverde zoo een positie be
halve den langen titel, slechts een
paar honderd rijksdaalders op, hei
oog wil ook wat hebben. Hoe is sinds
dien ook dat gewijzigd. Artist-zijn
komt tegenwoordig niet alleen in de
fijnste families voor. maar een pilow
broek en een Schillerkraag opener,
'haas de poorten, zooal niet van her
■'arlen.nt. da», toch var. veel harten
van knappe meisjes. Maar een derrie
jaar geleden was dat r.og niet zoo ge
makkelijk en ook Gratama heeft ver
moedelijk lang moeter praten en zijn
weerzin in andere bezigheid t n du
delijkste aan de- dag moeten leggen
als-orens men hem de vrijheid gaf "e
doen wat ziju hart hem ingaf. Hij
vond een voorspraak i. den schilder
Van de Sande Bakhuyzea e-n mocht
toen de lessen op de Haagsche Aka-
Idtmic gaan volgen, «-ar trits Janser.
zijn leermeester werd. De cond-t.c
werd gesteld, dat hij scrieuselijk wcr>
ken en dc acte»m <!de!baar tcekcncr-
halcn zou. Serieus zal hij wel van zijn
geboorte af geweest zijn en de acte-
middelbaar is hem'niet ontgaan. Maar
toen moebt hij ook wijder vlucht ne
men. Op dc akadeime had hij zijn
vrienden Buisman en Simon Maris loe
ren kennen. Op aanraden van Willem
Simon's vader, gingen de jongelui toen
n Antwerpen verder studeeren. Da.
werd een prettige tijd. Gratama stu
deerde onder Dc Vriendt, toen een
groot man in die omgeving.Het is mis»
schien jammer, dat wij uit dien An:»
werpschcn tijd geen werk van Grata»
iri3 kennen: het pleit voor ieeraar en
leerling beiden, dat ir» he- latere we.k
van Vlaamschcn invloed niet veel
meer tc bemerken is. De eerste hcc'1
Jen laatste niet in een bepaalde rich
ting gekneed, doch zijn onfw'kkel r g
zich vrij laten ontplooien. En zoo
kan mijn woordenrijke collega H. Je
Boer. die in het jaar 1910 in „De Hof.
stad" ccn waardeering van Gratama's
kunst schreef, m ssehien ook wel gc»
'ijk hchben als hij in het portret van
De Ncrée nog „den invloed van hc:
vergeestelijkend c'n psychisch impres
sionisme van Wh:st!cr" en in een zelf»
portret het heroïsche levenselement
vat, Titiaan herkent. In iedeT gc»
val geen kind van kwade ouders, de
kunst van onzen stadgenoot, zooals gc
ziet. De Boor sprak in 1910 als zijn
overtuiging uit dat Gratama een dor
beloften der Ncderlandsche portret»
kunst was. En als deze laatste die be-
'ofte niet geheel en al mocht hebben
ngelost. dan is dat zeker niet in de
'aatste plaats op rekening te stellen
van een andere zijner uitnemen lc
eigenschappen: zijn plichtgetrouwe
nauwgezetheid waarmee hij onnvddc-
'i k zijn nieuwe 'aak. die van Haarlem s
museumbestuurder, aanvaardde. Toch
zijn ook in de nor'retten. die hij hier
n Haarlem schilderde, voor ieder dui
delijk de bewijzen van wel-onderlegd»
zijn rijkelijk aanwezig. Hoevelen der
'ongeren van thans m sse.i dat en ne»
men desondanks weidscher allures aan'
Zoo kon ook van de latere min of
meer otiiciceie H-arLinsche portret»
cn dc uitstekende gelijkenis geroemd
worden cn de opvatting gewaardeerd, i
ai kon met eenigen schijn van recht I
(ie uitvoering een weinig droog geacht
worden, hetgeen temeer in tegenspraak
schijnt mc: de modellen die hij hier
vond. waarbij een hoofdman der pc!
kane en een oud»directtur der water
leiding de voornaamste plaats inna»
men.
Niet de mmste plaats -ï nu. zijn
oeuvre de stillevens in en daarondp'
weer is zeker een der geslaagdsrc da:
met de pot met rhododendrons, in het
Tcylcrmuscum opgenomen.Het is ccn
forsch geschilderd stuk werk met eer.
eigen karakter en een m o e kleur:
wij zouden er ztfo eenige dozijnen va;
w.ilen kennen. En al hebben wij vroe
ger in Den Haag we', eens grapjes je
maakt over het eeuwige flcschje mc
r.gcmaaktc uitjes dat aan Gratama
in eeuwigdurende erfpacht scheen tc
zijn gegeven, wij kunnen, tusschen a!
de grapjes van vandaag door. nu toch
ook wel in ernst neersc.»r :vcn. da:
;n dat genre enkele heel mooie din.
gen door hem gemaakt zijn.
Franschen als Philippe Rousseau cr
Bonvin hadden die sujetten misschien
wat soepeler doch zeker niet zuiverder
behandeld, cn er spreekt ccn mooie
trouwhartige genegenheid voor hc:
werk uit die ik altijd hoo'elfjk gewaar
deerd heb. I-n zooverre ben *k het mei
mijn bovengenoemden collega De Boer
niet eens dat ik geloof, dat cr in Gra
tama een belangrijk stillevenschildcr is
verloren gegaan Hij had een Holland-
scihen Chardin kunnen worden.
Had kunnen worden, en is verloren
gegaan. He* klinkt zoo onaardig cn :s
het wel juist? Al schrijvend, vraag je
je dat zoo af. Maar aan den anderen
kant. na zoovee! onserieuse aardighe
den kan het slachtoffer van dit schetsie
nog een serieuse onaardigheid dulden
Het is de vraag te stellen: kan een
kunstenaar, die een ambt aanvaard-
met zoo groote besognes als dat van
museumbcsfuurder. en die dat ambr
dan bovendien uitoefent met een am-
bitic en een genoegen in dat ambt, als
de Haarlemsche directeur dat doe'
kan die kunstenaar eigenlijk van zich»
ONZE LACHH0ER
Een Amerikaansch medisch tijdschrift
publiceert de ontdekking dat ycrschci»
dene aandoeningen tot uiting komen in
afwijkingen ir. dc spraak. Wij hebben
dit onderzocht, en het is waar. Een
sterk ncusaccent verraadt veelal ver»
koudheid, een hccschc stem hetzelfde,
cn de hik is een teeken van dronken»
schap, of wel van dc hik.
Het doet ons genoegen dut de me»
disohe wetenschap in dc Ycrccnigde
Staten op het gebied der nieuwe ont»
dekkingen zulke belangrijke vorderin»
gen maakt.
1. Hoe kan ik die geheel verniet!*
gen?
2. Hoe kan ,k de nesten vinden?
ANTWOORD: Neem een flesch,
waarin ge wat honing en opgeloste sui»
kor doet (zeer zoet suikerwater door
den honing mengen opdat het vloei»
haar wordt en de honing beter in de
flech kan gedaan worden) en graaf
die tot den rand in den grond. Dc mie»
ren kruipen er allen in. Gc doet r dan
spiritus op. waardoor de mieren allen
vernietigd wo-den.
2. Naspeuren waar ze vandaan ko»
men.
VRAAG: Hoe kan men het bcsÉ
glaspapier van ramen verwijderen?
ANTWOORD: Smeer het papier
des avonds in met een dun laagje groe»
ne (of gele) zeep, maar zoo. dat al het
papier bedekt is. Den volgenden mor»
gen kunt ge dan mot water en ammo»
ak het glaspapier gemakkelijk met de
zeep afhalen.
VRAAG: 1. Vaart cr een passagiers»
boot of een vrachtboot- die ook pas«a»
qiers medeneemt. van Amsterdam naar
Zutphen? Over dc Zuiderzee, of naar
Zwolle of Deventer? 2. Zoo ja, aan
welken steiger? 3. Welke dagen en
uren?
ANTWOORD: la Et is ccn stoom»
boot dienst Amsterdam—Dcvcntcr»Zut»
phen. Vervoert geen passagiers, b. Er
is ook ccn Verschu.e Co's Algcm.
Binnenl. Stoomv. Mij. op Zwolle.
Vervoert passagers- 2. De Ruyterka*
dc. steiger 6 (nl. onder b). 3- Dagelijks,
behalve Zondags. Des morgens half
ricn.
VRAAG: 1. Wat is de kortste weg
van hier naar Hilversum? 2. Hoeveel
K M.? 3. Is er nog ccn tweede korte
weg?
ANTWOORD: 1- Haarlem. Half.
weg. Watergraafsmeer. Diemerbrug,
Wccsp. 's»Graven! ;nd. Hilversum.
2- Ongeveer 50 K M
3. Haarlem. Binnenweg Heemstede,
Ringdijk. Halfweg. Amsterdam. Die»
men. Wccsp. 's»Gruvc:i!and. H Ivc.sum
Ook ongeveer 50 K-M.
VRAAG: Ik wensch deel tc nemen
aan ccn processie, die a s Zondag te
Kleef gehouden wordt. Is voor dien
cencn dag een bewijs van Nederlan»
derschap voldoende, of is ccn pas noo»
dig?
ANTWOORD: Als cr voor allen
geen gecombineerd paspoort is aan»
gevraagd, dan hebt u persoonlijk ccn
pas noodig.
VRAAG; 1. In mijn mantel heb ik
een vetvlek gekregen van brood met
boter cn kaas. Hoe zou ik die cr uit
krijgen?
2. In mijn jurk van wollen crêpe heb
rik vetvlekken gekregen. Hoe kun ik
deze verwijderen?
ANTWOORD: 1. Doop een schoo»
nen doek in spiritus dilutus en wrijf
daarmee flink af. Maak den mantel
vooral rtict te .nat en wrijf met schoo»
nen doek droog.
2. Als boven, maar met aether in
plaaLs vai> met spiritus dilutus.
VRAAG: 1. Wat is de kortste ea
mooiste fietsweg naar Laag Socrcn?
2. Hoeveel K M.?
ANTWOORD: 1. Haarlem Halfweg
Amsterdam. Diemerbrug. Muiden Ha»
kel-iarsbrug. Naardcn. Laren, Eemnes»
buiten. Eemr.cs»binncn. Soestdijk Soest
Amersfoort, Hoevelaken. Voortfcuizen,
Miiiigen. Ap.'.doorn. Beekhergcn. Loe
ien. Eerbeek. Laag Socren.
2. Afstand ruim 130 KM.
[zelf nog belangrijke prcs:a:ies als
|kuns:cr.aar verwachten: moet hij met
lieve illusies opgeven en in herinnering
laan andere jeugddroomen troost zoe»
ken? We behoeven, dat nu niet juist
zoo heel tragisch op tc nemen. In al»
Icrlci npzicht gebeurt met ons, gewone
burgerlieden, hetzelfde. Met den trein
van het leven bereiken maar weini»
gen het station waarvoor zij hun
kaartje kochten.
Het mccrcndecl stapt onderweg uit
en boemelt met ccn lokaaltje een aa»
dere richting uit. Om meer op hun
gemak van het landschap tc kunnen
genieten of omdat het in den sneltrein
;e hard ging. of omdat cr zulke nare
menschen in den coupé zaten of om
c:s anders.
"r eens k -;'enr. drr- ,ien rii
toch altijd veel brozer cn weidscher te»
ens.
Dan behoort cr een groote morcele
kracht toe. wanneer hij die droomen
ui: het herinncringsveld verbam en
zch op een alleszins onaanvechtbare
wijze aan een nieuw werk geeft. Men
•:an daarbij aan Aliebé denken die een
nr.ig kunstenaarschap opoffert om een
onnavolgbaar docent tc worden. En al
icht ik het nu volstrekt niet buitenge»
(loten dat de schilder Gratama zonder
hev' -n -s..^d in den J
riama j. wij b—tens:., n
ders moeten zulk eene mutatie toch
niet te gering achten. En wij Haarlem»
mers moeten er nu erkentelijk voor
zijn dat uit den schilder zich een zoo
uitnemend directeur heeft ontpr»t. die
'*t zijn artist-zijn de liefde voor het
hem toevertrouwd bezit, uit zijn eoed»
mcnsch zijn de welwillendheid tegen»
over zijn bezoekers cn uit zijn pitch's»
«evoe! zijn uitnemend ambtenaarschap
kon puften. Den kunsthistoricus die
Gratama kort na zijn benoeming
mocht toevoegen „niet u. schilder,
behoorde hier te ziften, maar één van
ons. wetenschappelijke historici" zou
men nu rustig kunnen vragen .zou
een van u lieden het misschien beter
gedaan hebben?" En dat slutt Grata»
ma's lof in en mijn schets af.
J. H. DE BOIS.
