HAARLEM'S DAGBLAD
WOENSDAG 30 JUNI 192C DERDE BLAD
BIJDRAGEN TOT HET NEDERLANDSCHE
FOLKLORE.
HET ONTSTAAN VAN ONS HUIDIGE VOLKSGEBRUIK.
BATAAFSCHE, GERMAANSCHE EN CHRISTELIJKE
CULTUREN.
Wanneer wij in ecnigc opstellen het ik hen zoo noemen mag want zij
ontstaan en de voortplanting van hot hieven vrijwel rustig tot het oogenblik
hedendaagsehe volksgebruik willen na» dat Rome's overbeschaving wijken
«peuren, duit dwingt 0113 deze stof on- moest voor de beschaving die zij, ten
middellijk tot een terugblik op de verre deelc althans, zelf aan dc Barbaren had»
dagen die ons gebruik onder toen heer» den gebracht,
sehende omstandigheden en begrippen,! Lang vóór Clovls de laatste Romeinen
uit noodzaak of uit ethiek zagen go» uit het Frankenland joeg, was Rome's
boren worden, en tevens om leven en macht al getaand en ten slotte onder
werken na te gaan van hen die op 011» gegaan in onze Noordelijke streken, en
zen vaderlandsohen grond de eerste bc»reeds in 30U hadden dc hier wonende
woners waren. stammc-n (die men gewoonlijk, ofschoon
Dat het menschelijk leven in liuropa minder juist, onder den naam van Ba»
al bijzonder oud is, staat vast Het ont- tavcn saam vat) zich met hand en tand
staan der palacolitischc schilderingen te verzetten tegen de opdringende Fran»
in dc grotten van Altamira in Noord» ken en Saksen. Ofschoon niet met om
Spanje en Foiit>dc»Gaume in Zuid» verdeeld succes, slaagden zij er toch in
Frankrijk om dc voornaamstcij maar hun land meer dan een eeuw lang te be»
te noemen -- heeft men durven schat» houden. Toen bezweken zij voor den
ten op 50.000 jaren voor Christus. En stuwenden drang en ons land veran»
zélfs nu men hier en daar deze voor» derde van bewoners: een verandering
stelling overdreven gaat achten, meent die ongeveer in 400 plaats had en die
men toch niet tc mogen aannemen dat men kent onder den naam van Grootc
zij jonger zouden zijn dan 25000 jaren! 1 Volksverhuizing. Nemen wij het Gooi
Een fabelachtige leeftijd als men be»'nis middenpunt, dan kunnen wij zeggen,
denkt dat de dood van Michiel dat in het Noorden de Friezen, in het
Adri.ienszoon dc Ruyter eerst een hon- Oosten de Saksen cn in het Zuiden de
derdste gedeelte van dien tijd achter Franken woonden. De stammen die men
ons ligt
Min of meer zijdelings heeft het
lage land aan dc zee zijn deel
cultuur gekregen. Echter zijn
ecuwen voorbij gegaan voor men zoo
ver was, want het ijs dat toen nog van
Scandinavië tot de Alpen reikte, maak»
te ons land onbewoonbaar. Toen het
ijs weck, kwamen de eerste bewoners-
Wij weten vun hen niet veel meer dan
dat zij hier zijn geweest Dr. Hohverdi
durfde eens hun komst op 3000 vóó
Christus schatten. Maar in dc onlangs
verschenen tweede uitgave van Ncdei
land's Vroegste Geschiedenis een
zeer belangrijk werk, van genoemden
schrijver bleef die tijdsbepaling weg.
Iets gelukkiger was men met het on*
dcr/ock naar dc JsrtcTo culturen. Vrij
veel weten wij van dc hunnenbedden»
bouwers cn van het volk der koepel»
grafheuvels wier onderlinge afscnei»
ding wij eveneens aan Dr. Holwcrda tc
danken hebben. Wat wij echter van hen
weten, zijn grootendccls zeer en min»
der aannemelijke consequenties die men
meende uit hun nalatenschap te mogen
trekken.
Kortom: onze kennis van alle- deze
volken die men gewoonlijk in den naam
van Kelten saam vat, is nog steeds tc
beperkt, om ook maar met een geringe
kans op succes na tc gaan in hoeverre
wij nan hen ons volksgebruik te danken
hebben. En wij richten ons dus naar de
latere, meer bekende bewoners.
Uit onze Vadcrlandschc Geschiedenis
herinneren wij ons nog den aanvangs»
tijd ongeveer 100 vóór Chr. cn dc
stammen "die toen ons vaderland bc»
volkten. Van Noord-West naar Zuid»
Oost waren zij: de Friezen, dc Kaninc»
fatcn, dc Bruktcrcn, de Tubanten, de
Chamaven, de Batavieren, dc Toxan»
driërs cn de Mcnapicrs. Van hen sprc»
kende zegt de Romeinsche keizer Gaius
Julius Caesar, die hen in 50 v. Chr. on»
der wierp, in zijn Commentarii de Bcllo
Gallico: woeste, barbaarschc stam»
men, van wie men meent dat verschel»
dene zich met vi.sch cn vogeleieren
plachten tc voeden".
Ofschoon Caesar deze bijzonderheden
ten tijde dat hij ze neerschreef ook maar
van hooren zeggen had, schijnen dc
hem in den vorm van legcrbcrichtcn gc=
dano mededcelingcn betrekkelijk juist
geweest te zijn. Zij werden later door
dc Romeinsche geschiedschrijvers Stra»
bo, Plinius cn vooral Tacitus bevestigd
en vermeerderd. Niettemin zouden wij
het in onze kennis van het leven cn
dc gebruiken der eerste bewoners van
ons land nooit heel ver hebben gc»
bracht, als ons tc dien opzichte slechts
de sehaarschc klassieke litteratuur had
ten dienste gestaan.
Het verloop der eerste dagen onzer
geschiedenis is bekend. In 50 v. Chr
sloten dc Bataven gedwongen ccn ver»
bond met de Romeinen wier aanvoerder
Rufus 40 jaren later ook dc Friezen
onder Rome's ink bracht. In 28 na Chr.
stonden dc Friezen op. Na ccn aan»
vankelijk succes, stuitte Corbulo hun
zegetocht. In 68 volgden dc Bataven on»
der Claudius Civilis der Friezen voor»
beeld Zij profiteerden van dc verwar»
ring die Nero's dood in Rome gaf. maar
met die verwarring hield hun voort»
gang op. Onder Vespasian us werden zij
ten jaar later door Ccrialis bedwongen.
Het nogal hardhandige optreden der
Romeinen schijnt toen fnuikend geweest
tc zijn voor de eerste Hollanders als
als Bataven kent, vermengden zich met
de indringers zoodanig dat van hen wei»
nigc sporen meer overbleven.
Het Was omtrent dezen tijd dat het
Christendom voor het eerst deze strc»
ken bereikte. St. Servaas stichtte in
3.50 ongeveer het bisdom Tongeren
deze zetel werd later naar Luik over»
geplaatst predikte ook in Maastricht
cn werd daar begraven ter plaatse waar
thans dc Scrvaaskcrk staat.
Nog langen tijd echter bleef dc chris*
te]ijkc cultuur het erfdeel der in het
Zuiden wonende Franken cn eerst
later drong zij met groote moei
lijkheden in het Noorden door. Dago»
bert, dc opvolger van den „nllcrchriste-
lijksten" koning Ciovjs. stichtte tc
Utrecht een kapel in 630. Radboud, Ko=
ning der Friezen, verwoestte deze in
679.
Het viel in dezen tijd dat voor het
eerst kon worden gesproken van een
systematische vcr«cnristelijking in ons
land. St. Eloy (Eligius) in Zeeland cn
Noord»Vlaanderen, Amandus in Vlaan»
deren, de Angclsnks Willebrord onder
de Friezen, Winfried (Bonifaeius)
754 te Dokkum vermoord, onder de
Friezen en Kcnncmers, Ludger, een
Friesch edelman in Noord»Fricsland cn
Groningen waren de voornaamste
verspreiders der christelijke beginselen.
Van Pepijn den Korte cn zijn zoon Ka»
rel den Groote kan men zeggen dat zij
|hct werk der predikers voltooiden cn
wel op zoodanige wijze dat dc christe»
lijkc cultuur zelfs de hardnekkige ver»
volging der Noormannen gedurende dc
tweo volgende eeuwen doorstond.,,.
Ziet daar een overzicht van welks on»
•ollcdigheid ik mij bewust ben, der-ge»
schicdenis van degenen aan wie wij on»
zeil aard en onze gewoonten danken.
Ziet daar het leven cn streven van Ba»
■en en Germanen die wij trotsch onze
vaderen noemen!
Wat zij van dc Romeinen hadden
kunnen lecrcn, is heel veel. Wat zij van
hen geleerd hebben, is betrekkelijk
weinig. De oorzaak hiervan is waar
schijnlijk deze: dat noch een Bataaf,
noch ccn Germaan zich goedsmoeds
Glooide naar dc willekeur van zijn over»
eerscher.
En dc Romeinen waren cn bleven hun
vijanden!
Zoo goed als dc Bataven slechts gc»
dwongen met Rome een verbond sloten,
zoo goed als zij van elke eenigsz.ins
gur.stigc gelegenheid gebruikt maakten
om op te staan, zoo goed ook aarzelden
dc Germanen niet om waar zij maar
konden de macht van den overheerscher
tc fnuiken cn hem ten laatste in zijn
eigen land terug tc dringen. Wat zij
onder Rome's heerschappij deden, was
grootendceLs gedwongen en trots dc be»
schaving vun den overweldiger hielden
zij aan hun eigen primitieve ontwikke»
ling. Pas eeuwen later slaagde langzaam
cn moeilijk het christelijke Rome waar
het keizerlijke Rome in gebreke was ge»
bleven.
VAN HAARLEM'S DAGBLAD No. 627
'ten tweede, het Christendom dat met l W™ I fk I
dc hulp der hoógerc beschaafdheid van g I I j 1^
zijn predikers een nieuw tijdperk der B
beschavingsgeschiedenis inluidde.
Om een goed begrip te krijgen van
dc vreedzame verovering dezer landen
door de christelijke cultuur, is het leer»
zaarn ecus wat te bladeren in de zen»
dings» en mlssie-lcctuur waaraan Ne»
derland zoo buitengewoon rijk is, en aan
de hand daarvan eens een historisch uit»
stapje te maken door de zesde. Zevende
C11 achtste eeuw. Wij komen dan onge»
veer tot dc volgende voorstelling.
Een prediker nemen wij Wille»
brord die de Apostel der Nederlanders
wordt genoemd kwam alleen of met
een klein gezelschap, ongewapend er»
gens aan land en vroeg om opneming
een nederzetting. Gul cn gastvrij als
onze vaderen waren, werd dat verzoek
ingewilligd. De vreemdeling kon blij»
ven zoo lang hij wilde en gebruikte
dc hem geboden gelegenheid om kennis
te maken met de taal. de zeden en het
karakter van het hem onbekende volk.
De Germanen kenden de oud=Egypti>
sehe vrees voor al het vreemde niet. Dc
vreemdeling mocht spreken zoo veel
hem goed dacht en hij kon van een
dankbaar auditorium verzekerd zijn.
Als hij zijn eigon goden eerediende met
offers of andere plechtigheden, ontbrak
liet hem allerminst aan belangstelling-
Wist hij zich nu tot vriend en vertrou»
weling van allen tc maken dan was het
fundament gelegd en kon hij voort bou»
wen.
Dc tijd werd gevaarlijker. Want dc
rcemdcling die eerst een vriend was,
werd langzaamaan de vijand van dc af»
godspriesters en hunne getrouwen. Op
dit oogenblik viel gewoonlijk dc beslis
sing of een volk in zijne gewoonten vol»
hardde, dan wel christelijk werd. De ge»
schicdenis leert dat het laatste meestal
het geval was.
Het is echter onmogelijk om een volk
zijn zeden, zijn aard cn zijn gewoonten
geheel te doen vergeten. De prediker
was dus verplicht om het volk in zijn
eigen omgeving cn voorzoover moge»
lijk: ook in zijn begrippen tc laten. En
het is deze verchristelijking van een
hcidcnsche cultuur als ik dit proces
zoo noemen raag die van het folklo»»
rc in ons land het belangrijkste gedeelte
■itmaakt
Nagenoeg overal vinden wij liet terug
";~n bijvoorbeeld het Meifeest, dat
Gcrmaansch is. aanvangen cn
eindigen met kerkelijke plechtigheden
I11 Zuid»Ncdcrlnnd zien wij zelfs een
Meiboom onder den naam van Brigida»
boom min een heilige toegewijd. Elders
zien wij offertochten door dc velden
ruchtbaarheid tc verkrijgen, ver»
vangen door kerkelijke processies. Na
tuurlijk zijn* er ook zuiver kerkelijke
gebruiken die inet dc Germanen nietsj
uitstaande hebben. Over het algemeen
zijn zij zonder verklaring tc herkennen.
Evenzoo is er van dc Germanen veel
onveranderd tot ons gekomen.
Daarover in ccn volgend opstel meer.
DE WERELD OP Z'N ERGST
Wij j
JOH. VAN DEN HOEK,
BINNENLAND
POSTCHEQUE- EN GIRO
DIENST.
Hiermee heb ik de grondslagen van
het Nederlandschc folklore aangeroerd.
Zij zijn:
ten eerste, de. vooral aanvankelijk,
zeer primitieve beschaving der Rata»
ven (Germanen) die noninden waren en
bij wie jacht cn visscherij hooger ston»
den dan de veeteelt cn dc oorlog weer
hooger dan al 't andere; hun godsdienst
was pantheïstisch cn berustte op ani»
niislische grondslagen;
Dc directeur van den Postohèque» cn
Girodienst brengt onder dc aandacht
ci.it door 't in werking treden op 6
Juli 1926 van hef Kon. Besluit vao29
Mei 1926 in het Girobesluit 1924 onder
meer dc volgende wijzigingen van
kracht worden:
Over hot saldo der postrekeningen
kan ook worden beschikt voor over»
schrijvingen op girorekeningen bij de
Nederlandschc Bank en op reken in»
gcncourant bij daarvoor in aanmeilking
komende buitenlandschc postcheque»
cn girodiensten.
Ten behoeve hiervan is bij die Bant:
.-n g-iro»rekcnïng geopend ten name
van den Postcheque» en Girodienst.
Door den Minister van Waterstaat is
bepaald, dat overschrijvingen op giro»
rekeningen hij de Nederlandschc Bank
kunnen plaats vinden, mits het over
te schrijven bedrag niet kleiner is dan
f 5000, en voor zoover de saldi der
postrekeningen van afschrijving doo»
zoodanige overschrijvingen niet bene»
den f 10.000 dalen.
Dc girorekening bij de Nederland»
schc Barak ten behoeve van den post»
cheque» en girodienst kan ook worden
gebezigd voor het doen van overschrij
vingen van girorekeningen bij die
Bank op postrekeningen.
De bank zal deze echter slechts uit,
voeren voor zoover de over tc schrij»
ven bedragen niet kleiner zijn dan
f 5000.
Het algemeen geldende maximum
bedrag van f 6.000, voor chèques en
postcredietbrioven is afgeschaft, zoodat
tc dezen aanzien voortaan gccncrlci
beperking meer goldt,
Spoedbehandeling van chèque»advie»
zen kan voortaan, behalve door de be
trokken rekeninghouders, ook worden
gevraagd door dc houders van dc
chèques.
DE OPTOCHT
(Nadruk verboden)
EEN NIEUWE TRUC.
DE
ZEEPKOOPMAN
„AANVAL".
c vreemdeling peddelde op zijn
karretje, waarop hij een koffertje mee»
voerde, tc -Schiedam den Singel over.
Bij de Wattstraat gekomen, zwenkte
hij deze straat in. verminderde na ccni-
gen tijd zijn vaart en stapte af.
Was hij verkeerd?
Blijkbaar niet, want hij zette zijn fiets
tegen den muur van een huis inplaats
an rechtsomkeert te maken.
Het was erg met den man, want zijn
lichaam begon plotseling tc schokken
en het duurde niet lang, of hij lag
languit op de straatsteencn. hevig slaan
de met armen en bcenen.
Zijn hoofd bonsde tegen den muur en
daar de belangstellende huismoeders,
die op dit voor' dc zoo cmotieloozc
Wattstraat vreemde gebeuren waren af»
gekomen, liet vrecselijk vonden, werd
geadviseerd, onder 's mans hoofd iets
zachts te leggen.
Het duurde dan ook niet lang. of 'aet
hoofd van den vreemdeling rustte op
veeren kussen, zoo juist van eer
bed gehaald.
De aanval bedaarde, een glaasje wa
ter dc-ed de rest en de buurvrouwen
voelden zich opgelucht, dat de man
weer tot het normale leven was terug»
gekeerd, 't Was toch zoo'n zielig ge»
zicht, dien stuiptrekkenden man op
trant te zien liggen.
Terwijl de belangstellende gemeente
zich verwijderde en ieder naar zijn hui»
sclijkc bezigheden terugkeerde, klopte
L- vreemdeling zich wat af. trok zijn
itropdas goed, nam zijn koffertje van
de fiets cn.... begon huis aan huis zijn
tukjes zeep (e verkoopen,
Toen hij een poosje later dc Watt
straat weer uitreedwas zijn kof»
fertje leeg!
Het komt den laatsten tijd te Schie
dam meer voor, zegt de „Scliied. Crt.",
dat iemand, die langs de huizen zeep
tc koop aanbiedt, een „aanval" krijgt.
Nog niet zoo lang geleden moet iets
dergelijks ook gebeurd zijn in de Hof»
laanslraat cn dc Lourens Costerstraat
!daar.
Telkens was het deze combinatie: een
ian, een fiets, een koffertje, een „a-a
val", zeep engoede zaken!
EXPLOITATIE VAN DE LIEFDA»
DIGHEID.
Naar de N, R. Crt verneemt is het
onderzoek in de zaak tegen V. te Rot»
terdam, den administrateur van een co»
mité tot leniging van den nood in de
Drcntsche venen, welke V. reeds eeni-
ge maanden in het huis van bewaring al»
hier opgesloten is, als verdacht van ver»
duistcring van gelden cn goederen, ten
nadeelc van genoemd comité, thans zoo»
ver gevorderd dat een verwijzing naar
dc openbare strafzitting binnen korten
'ijd te verwachten is.
C. A. H. PRELL t
In den ouderdom van 70 jaar is tc
\msterdam overleden dc heer C. A. H.
Prell. oprichter cn jarenlang redacteur
van dc Deutsche Wochenzeitung in den
Niedcrliinde.
HET NEDERLANDSCH-
DUITSCHE VERDRAG.
KLACHT OVER NIET-RAAD-
PLEGEN DER NED. INDUSTRIE
Het bestuur der Christelijke werk»
gcversvereeni'ging heeft een ad-res aan
dc Tweede Kamer gezonden mei ver»
zoek het wetsontwerp in zake h'ct
Nederlandsch=<Duitschc Verdrag niet
aan te nemén,
In dat adres doet het opmciiken, dat
-hoofdzakelijk tarief-reducties ten bc»
hoeve van land» cn tuinbouw zijn ver»
kregen, doch, dat het do \Taag is of
Duitsohland hier inderdaad een offer
brengt en of niet vele voortbrengselen
van den NederlaDdschen land» en tuin»
bouw ook zonder de thans toegestane
tariefrcductics gelijken afzet in Duitsch
land zouden hebben kunnen behou»
den. Daarentegen was het juist noodig
voor Nederlandsche industrie-produc
ten een afzetgebied in Duitschla-nd te
vinden, hetgeen slechts mogelijk zou
zijn door een verlaging van de Duit»
sehe tarieven. Dat Nederland voor zijn
economische ontwikkeling in de eerste
-plaats behoefte heeft aan uitbreiding
van export van zjfrf industrieproducten
as blijkbaar geheel uit het oog verlo»
ren.
Tegenover het verlangen van
Durtschland tot verlenging van het
crediet van 140 millioen. was, gaat het
adres voort, juist een tarlofvcrlaging
voor Nederlandsche industricaproduc»
ten het aangewezen compensaticmïd»
del. Vandaar dat ons bestuur ook zeer
ernstig bezwaar moet maken tegen ver»
leniijng van d'-t crediet, nog wel tegen
lager rentevoet. liet is niet bekend.
van dit crediet profiteeren. Het
kan evenwel niet uitblijven, dat de
eigen Nederlandsche industrie van deze
credietverlecn-ing direct of indirect
schade ondervindt. In alle gevallen
geeft het aan de Duitsohe industrie in
haar geheel ccn zekeren voorsprong,
een deel dezer industrie op deze
wijze door Nederland geholpen wordt.
Tot een dergelijken steun moge bij
het tot stand komen van het crediet»
•erdrag aanleiding geweest zijn, thans
bstaat deze aanleiding niet meer. Van
daar dat ook een renteverlaging van
1/2 pet. of f700.000 per jaar, ons onge
motiveerd voorkomt, te meeT nu de
rentevoet in Duitsohland voor derge»
lijkc cred-ieten nog aanmerkelijk
hooger is. Ons bestuur betreurt het, dat
tijdens de onderhandelingen over dit
erdrag geen overleg gepleegd is met
de Nederlandsche industrie, noch over
dc -bedongen tariefrcductics, noch over
de verlenging van het crediet.
DOODELIJK ONGEVAL.
Maandagmiddag had aan de werk»
nmhedcn van de Maaskanalisatie te
Bclfeld een doodelijk ongeval plaats.
De ongehuwde arbeider J. Huskens uit
Heel bij Roermond had, doordat de
draad van een hijschblok brak, het on»
geluk een 600 K.G. zware plaat op het
hoofd te krijgen. Hij was op slag
dood.
HET NEDERLANDSCH-
BELGISCHE VERDRAG.
HET AFDEELINGSVERSLAG
IN JULI OF AUGUSTUS.
De commissie van rapporteurs der
Tweede Kamer betreffende het wets
ontwerp tot goedkeuring van het Neder-
landsch-Bclgische verdrag is sedert het
eindigen van het nieuwe afdeclings-
onderzoek éénmaal bijeen geweest, in
verband met' de samenstelling van het
afdeelingsverslag. Den 9den Juli zal de
commissie nogmaals bijeenkomen. Dit
geeft eenigen voet aan een in parlemen
taire kringen bestaande verwachting, dat
het in de bedoeling zou liggen, dit af-
dcelingsverslag in de tweede helft van
Juli of in het hegin van Augustus het
licht te doen zien.
DE REORGANISATIE VAN
HET LEGER.
WEER EEN ONTSLAG AAN
250 ONDEROFFICIEREN.
Het ligt in liet voprnemen van den
Minister van Oor|og .200 meldt „De
Avondpost" de Opleidings-Compagnie,
bij elk Regiment aanwezig als een zelf
standig administratief onderdeel, op 1e
heffen, en als zoodanig onder te brengen
bij een der andere administratieve onder
deden van het Regiment. Als gevolg van
dezen maatregel zouden dc aan de op-
leidingscompagnic verbonden adminis
tratieve krachten overcompleet geraken.
Bovendien is besloten, het aantal
schoolcompagnieën per Regiment terug
te brengen van drie tot twee.
De administratieve kaderleden zouden
als gevolg van dezen maatregel overcom
pleet komen, terwijl dc instructieve ka
derleden zouden worden benut als aan
vulling van het bij de twee schoolcom
pagnieën werkzame kader,
Tengevolge van de hierboven vermel
de inkrimpingsmaatregelen zullen onge
veer 250 beroepsofficieren, voor het
meerendeel administrateurs en fouriers,
op 1 Januari 1927 het leger moeten ver
laten.
AANEENSLUITING LEERPLICHT.
EN ARBEIDSWET.
Op een te Den Haag gehouden ver»
gadcring van afgevaardigden van on»
derwijs en opvoedingsvereenigineen is
opgericht een „Land :iijk Comité van
Actie voor aaneensluiting van Leer»
plicht» en Arbeidswet."
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cents per regel
Qoorzittendfe
lafiy bij Wielrijders, "SSi
r een door de zon Verschroeide huid. g
Schrijnen en Smetten.verzacht en
geneestmenmefpy^^
FEUILLETON
DOOR EIGEN KRACHT
13)
Uit 't Duitsch.
Wel was 't een bittere gedachte, om
tc moeten neerdalen van een hoogc po»
sitic in 't gezelschapsleven, maar eer
lijke arbeid is geen schande, ook niet
voor den edelman, al is hij uit een oud
geslacht. Geen oogenblik deed de ge»
dachtc, het brood der dienstbaarheid
te moeten eten, Wolfgang in z'n be»
sluit wankelen.
Alleen dc gedachte aan dc toekomst
vnn z'n moeder baarde hem groote
zorg. 't Was niet zonder reden dat z'n
oom Fruhbcrg hem gezegd had, dat hij
zijn vermogen moest behouden, om
voortaan z'n moeder voor groote ellen»
de te kunnen behoeden. Die. aan alle
voordeden, die de rijkdom biedt, gc»
wende vrouw, zou zwaar getroffen
worden, als zc nu ineens voor dc zorg
van het dagclijksch brood kwam te
staan, want dc kleine rente van nau
welijks 500 daalders, die zij uit een fa
miliefonds had. was juist genoeg om
haar voor verhongeren te behoeden.
Zij kon zich niet,'door eigen kracht,
een nieuw leven scheppen; maar Wolf
gang kende zijn moeder, f lij wist dat
zo met vreugde elk offer zou brengen,
lom dc nagedachtenis van haar gelief»
den echtgenoot onbesmet te bewaren.
Hij wist dat zij hem zelf zou verzoe
ken om, zonder aan haar te denke.n
.die maatregelen te treffen die hij noo
dig oordeelde.
I De koortsachtige onrust, die Wolf
gang had gekweld, verdween. Wel voel»
de hij nog de grootc smart over den
dood vnn z'n vader, en nog meer over
't verlies van z'n mooi ideaal; maar hij
kon de toekomst toch weer kalm te-
!gcmoet zien. En toen dc gevolgen van
dc lichamelijke en geestelijke overspan»
ning door dc verre reis en het lange,-
zijn geestkracht in beslag nemend pcin»
zen, zich lieten gelden, zocht cn vond
[hij rust op z'n legerstede. Reeds na
korten tijd was hij in een verkwikken»
,dcn, droomloozen slaap gedompeld.
VII.
Op de binnenplaats van Brandenberg
was 't reeds levendig; de wagens wa
ren reeds bespannen, de knechts en
meiden zaten op den arbeiderswagen
bijeen, gereed om uit te rijden naar de
verwijderde velden, waarvan de oogst
nog binnengebracht moest, worden. De
oude opzichter Berner gaf zijn bevelen
alles ging als naai gewoonte alleen
jhoorde men nict.'t vroolijke lachen en
opgewekte gebabbel, waarmee do men-
'schcn apders, op ccn prachtigen zomer
ochtend, naar 't korenveld trokken,
Zelfs dc ruwste knecht had 't niet ge
waagd te schertsen, zoolang daar bo
ven in 't slot, dc oude baron op de
baar lag. De mcnschen onderhielden
zich slechts fluisterend en keken met
schuwe blikken omhoog, naar de open
ramen van dc kamer, waarin het li
chaam van den meester lag.
„De jonge meneer!" fluisterde een
stem. Iedereen keek naar 't kasteel,
waaruit Wolfgang zooeven op de bin»
nenplaats kwam. Op alle gezichten lag
dezelfde uitdrukking van grootc deel
neming; er was zeker geen arbeider,
die niet gewcnscht zou hebben, den
jongen baron een teeken van zijn me
degevoel met z'n grooto smart te ge»
ven, maar 't commando; „uitrijden!"
klonk nu. en dit moest gehoorzaamd
worden, De» landman heeft geen tijd
om, in den oogsttijd, aan z'd gevoelens
lucht te geven; elke verloren minuut
knn kostbaar zijn
De wagens ratelden door de breede
poort, naar 't veld, slleen de opzichter
Berner bleef achter: hij ging Wolfgang
met langzame stappen tegemoet, en
reikte hem sprakeloos de hand. Hij had
er zoo straks wel aan gedacht dat hij
cenigc woorden van rouwbeklag moest
spreken, als hij den jongen heer voor
't eerst zou zien. nu echter, nu hij
werkelijk den zoon en erfgenaam van
j*n geliefden meester ontmoette, kon
hij geen woord te voorschijn brengen,
slechts door 'n hartelijken handdruk,
en door de tranen die z'n oogen ver
duisterden, kon hij zijn medegevoel
toonen.
„Heb dank voor uw deelneming: ik
weet dat u met mij treurt", zei Wolf
gang ontroerd, terwijl hij den ouden
man hartelijk de hand drukte „U waart
niet alleen, sedert verscheidene jaren,
zijn trouwe dienaar, u waart z'n op»
recht vriend. U hebt hem hartelijk lief
gehad!"
„Van ganscher harte, zooals wij al
len!" antwoordde Berner, wien de hel
dere tranen over dc bruine, erg gerim»
pelde wangen rolden. „En dat wc hem
nu moeten verliezen! En op zulk een
manier; dat is verschrikkelijk!"
„.Ta, 't is ontzettend dat hij zelf
„Dat gelooft u? U, zijn eenigc zoon",
riep Berner verstoord Wolfgang in dc
rede vallend. „Van u, meneer, had ik
zooiets niet verwacht, ging hij zoo hard
cn onvriendelijk voort, als hij zeker
nog nooit tecen z'n jongen meester had
gesproken. Ik weet wel dat de raads
heer er aan geloofde, dat meneer zich
zelf van 't leven heeft beroofd, daarom
heeft hij verboden dat 't bij het gerecht
wordt aangegeven; tevens weet ik dat
veel niet zoo in orde is als 't zijn moest
dat meneer zware verliezen heeft gele
den, maar niettegenstaande dit alles,
zal ik cr nooit geloof aan slaan, dat hij
laf voor 't lot op de vlucht is gegaan.
[Niemand, die hem heeft gekend, gc»
'looft 't. Ondervraagt u de knechts en
meiden maar. En u, zijn eenige zoon,
I wilt aan zijn schuld gelooven?"
Wolfgang kreeg 'n gevoel van groo»
tc schaamte over zich. Hoe rotsvast ge
loofde de dienaar aan de onschuld van
zijn meester en hij zelf, de zoon, had
zoo gauw 't geloof aan zijn vader ver»
loren! Maar, 't is waar, de oude op»
zichtcr wist niets van de onzalige spe
culaties, niets van dc schande die den
overledene bedreigde, en hem tot die
daad had gedwongen; hij vermoedde
niet dat zijn gestorven meester, dien
hij zoo innig had lief gehad, en zoozeer
hoogachtte, slechts dc keuze was over
gebleven tusschen den vrij'willigcn dood
en dc onteering. En dat mocht hij ook
nooit vernemen, 't Was ccn geluk dat
hij. en met hem alle bedienden, niet
geloofden aan een zelfmoord, doch aan
ccn ongelukkig toeval.
,,'t Doet miin hart goed. oude vriend"
zei hij hartelijk, „dat ge zoo denkt. Een
ongeluk, een toevaiiig over gaan van.
I „Neen, meneer, van een toeval kan
evenmin sprake zijn als van 'n zelf-
I moord", antwoordde de opzichter met
groote beslistheid,
„Wat? Ge gelooft dus aan een mis
daad?"
„.Ta, meneer! Wc gelooven er alle»
maa laan, dat onze goede meester op
laaghartige wijze vermoord is. Als er
direct een grondig onderzoek onderno
men was geworden, dan zou er wel een
spoor van den verwenschten moorde
naar ontdekt zijn; nu echter is 't wel
licht al tc laat. En buitendien wie
zou 't bij 't gerecht aangeven, wanneer
de raadsheer 't uit naam van de we»
duwe en den zoon verbiedt, wanneer
hij zelf, en ook dc zoon, aan een zelf»
moord gelooven?"
„Welke redenen hebt ge om aan een
misdaad tc gelooven?"
„Wat ik weet heb ik van den hout
vester Knöwe cn van anderen gehoord.
Spreekt u zeif eens met hem, en met
meneer von Funk, bij wien uw vader
zijn laatste bezoek heeft gebracht".
„Ik zal uw raad opvolgen, oude
vriend; laat de vos even zadelen. Ik zal
onmiddellijk naar dc houtvesterswo»
ning rijden, om een nauwkeurige mede»
dceling van Knöwe te krijgen".
De beslistheid, waarmee dc oude op
zichter had gesproken, had op Wolf
gang grootc» indruk gemankt; wel ge
loofde hij nog niet aan een misdaad,
maar er was toch een lichten twijfel bij
hem opgekomen of zijn oom zich toch
ook niet zou kunnen vergissen. In elk
geval beschouwde hij 't ais z'n plicht,
om nauwkeurig te onderzoeken, of cr
eenigen grond was voor de. dooi den
inspecteur geuite verdenking.
(Wordt 'ervolgd).
