Haarlem's Dagblad | 1926 | 24 december 1926 | pagina 7

'.ETTEREN EN KUNST

Gesprongen handen

SPORT EN SPEL.

HAARL VOETBALBOND

HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAG 24 DEC. 1926

HET TOONEEL.

NIEUW ROTTERDAMSCH
TOONEEL.

DE SCHEEPSBOUWER.

Dat was weer eens sterk, gezond,
overtuigend tooncclspci. dat dc Tar»
lauds ons gisteravond tc zien gaven,
toonecispel. zooals wij het ons herin»
neren uit den besten tijd van dc oude
Rotterdammers. Alida Tartaud als een
levenswijze grootmoeder. Frits Tartaud
als dc scheepsbouwer, die in cén oogcr.»
blik alles, waarvoor hij zijn hcclc leven
gewerkt heeft, ziet ineenstorten, zij
hebben gisteren beiden prachtig spel
gegeven en aan dc langdurige, warme
ovatie, welke de leden van Het Too»
neclverbond voor wie dc voorstel»
ling werd gegeven deze twee ra«>
artistcn staande aan het slot brachten,
was wel duidelijk tc zien, hoe zeer het
publick zoo'n avond van ouderwetsch
toonecispel het woord „ouderwetsch'
hier in de beste bc'eckcnis van het
woord op prijs stelde. Den schrijver
van De Scheepsbouwer John G.
Er vine hebben wij erkentelijk te
zijn, dat bij dezen twee artistcn gele*
gcnhcid schonk tot zulk nobel moot
samenspel.

John Turlow is dc grootste schcepv
houwer van Engeland. Het is zijn roem.
dat op dc werf der Turlows dc meest
gcpcricetionncerde schepen van dc wc»
rcld worden gebouwd cn hij heeft
slechts ëén illusie: zijn zoon nog eens
in het bedrijf, dit hij tor zulk een
hoogte heeft gebracht, als zijn opvo'
ger te mogen zien. .Maar hierin st>'
dc sterke man op den „modernen
geest" van zijn jongen. Jack ziet fn
machines dc voornaamste oorzaak van
het grove materialisme van den tegen»
woordigen tijd. Het zijn dc machines
geweest, die den oorlog hebben doen
ontketenen en zoo vernietigend hebben
gemaakt. Om tot den heilstaat tc ko«
men. moet zoo meent Jack de
mensch weer tot dc natuur terugkop»
ren. Daarom kan en wil hij zijn vader
in zijn bedrijf niet opvolgen en de oude
Turlow moet het aanzien, dat zijn eer
ge jongen als boer de wereld intrekt.

Maar dan komt dc dag. dat Dc lm»
pcrator. zijn grootste schepping, de
eerste reis zal aanvangen. Ziekte bindt
den ouden scheepsbouwer aan zijn hui»
cn het schip zal dc eerste reis zonder
een Turlow moeten maken. v. .^ifccr
Jack niet zijn vader zal willen vervar.»
gen. Jack weigert! Doch als hij ziet
d.'.t de vader, ondrnkt zijn ziekte, dan
■/elf wil gaan. geeft Jack uit kinder»
liefde eindelijk toe! Jack gaat been om
ccbter nooit terug te keeren. De lm»
perator vergaat op zijn eerste reis er.
de oude Turlow moet hooren. hoe zijn
•zoon in de golven is omgekomen, om»
dat hij het schip, waarop hij zijn va»
der vertegenwoordigde, niet op het
laatste oogenblik wilde verlaten. C»e»
broken zit de oude Turlow hij het mo»
del van het schip, waarmee zijn zoon
is omgekomen. F.cn revolver ligt naast
hem. Maar dan komt zijn moeder, de
levenswijze, oude vrouw, die hem wiist
op zijn plicht cn dc toekomst. Zijn
dochter verwacht een kind. Voor dezen
jongsten Turlow zal het het werk, waar
voor Jack gestorven is. moeten voort»
zetten.

Dat dit F.ngelschc tooneclstuk gele
genheid geeft tot sterk spel zal men
uit den inhoud alleen reeds begrijpen
Om problemen op te lossen was het
deu auteur van The Ship waarschijn»
lijk minder te doen don om spclmo»
inenten te crcëercn. In de ontwikke»
ling van theorieën ieek John G. Ervine
mij minder overtuigend en diepgaand
dan als beproefd bouwer van ouder»
wctschc. krachtige spcclscèncs.

Vóór de pauze was ik van dit laatste
zelfs rog niet geheel zeker, bleef Fr»

vine wel wat veel in den den Engel»
schen zoo vertrouwden nu en dan
wel wat onbclangrijkcn mngasinc
stijl, maar in de drie slottafcrcclcn zal
dramatisch een sterk stijgende lijn, gaf
dc schrijver het publick volop, wat
het mccrcndcel der schouwburgbezoe
kers toch altijd nog het liefst in d<-
komedie zit: krachtig, sterk toon cel!
Fn het slot ontroerde door zijn innig»
heid.

Behalve dc twee Turlows. vader en
zoon, is er in dit stuk nog mevrouw
Turlow, een levenswijze, oude vrouw
van een beminnelijke zachtheid, een
schat" van een grootmoeder, bij wie
dc kinderen en kleinkinderen hun
troost in de moeilijkste oogenblikkcn
van het leven zoeken en vinden. Zij is
de veilige haven, waarnaar dc grootc
en kleine schepen, die uit den huize
Turlow zijn uitgevaren, steeds weer te»
rujkccrcn; bij haar komen zoon en
klein;oon in riv momenten van strijd
cn moeilijkheid. Zij weten, dat groot
moeder van hen houdt, wanneer zij
haar vreugde schenken, maar ook. als
;;ij haar verdriet deen. ..Daar is immers
de liefde voor!" zegt zij hun zelf. om
dat zij dat dc meest natuurlijke zaak
ter wereld vindt.

Mevrouw Tartaud is deze grootmoe
der en zij speelt dat oudje met een
warme innigheid, een rustige distinctie,
nu en dan met wat gemoedelijken hu»
mor. zóó fijn en teer. dat deze creatie
(.ts heel. heel bijzonder wordt. Er
gaat van deze grootmoeder een betoo»
verende charme ir" Het is de wonder»
lljke macht over hun omgeving, die
sommige vrouwen tot het einde van
hun leven blijven bezitten. Alleen reeds
om deze grootmoeder van mevrouw
Tartaud tc zien. k«n ik oud cn jong
aanraden de voorstelling van De
Scheepsbouwer, die Dinsdag in onzen
Stadsschouwburg herhaald wordt, te
gaan zien. En ook om het zeer warme
mooie, natuurlijke spel van Tartaud. die
zich een -grijze pruik moest opzetten
om 1.0 jaar longer te schijnen.

Het toonecl. waarin hij dc tijding
ontving van het vergaan van het schip
cn den dood van zijn zoon, speelde
Tartaud met sterke dramatische kracht

Ook dc verdere bezetting van bet
stuk is bij het Nieuwe Rotterdamschc
Toonecl in vertrouwde handen. Jules
Verstracte mankt van een door den
oorlog uit zijn evenwicht geslagen
mensch weer iots heel goed-» en gaf in
het toonccltjc waarin hij onder den
invloed van dc whiskey komt. weer
eens een staaltje van knappe toonecl»
speelkunst. Adolf Rijkens speelde Jack.
den zoon, sober cn beschaafd. Aleida
Roclofsen die wij manr al tc weinig
op de planken zien lanceerde de
hCtises van Janet niet het vereischtc
aplomb en Sophie Stein cn Wouter van
Riescn pasten zich wonderwel aan hij
dit beproefde m»Mcu van ras»artisten.
Zoo kregen wij a!s geheel een voorstel»
ling, die het publick tot enthousiasme
bracht. Zooals ik reeds schreef, komt
Het Nieuw Rotterdamsch Toonecl
Dinsdag met De Scheepsbouwer terug.

J. B. SCHUIL.

INGEZONDEN MEDEDEELINGEN

a 60 Cents per regel.

ruwe huid
schra Ie
lippen

MUZIEK

LEDENCONCERT DER H. O. V.

Van Mozart's Symphonieën zijn dc
laatste drie de meest bekende, ook dc
meest bcteckcncnde. Mozart schreef ze
achter elkaar binnen een pator maanden
tijds. (volgens Köchcl ais no. 549. 550,
en 551 van dc lijst zijner werken) in
het jaar 1788, dus op 32»jar:gen leeftijd.
In het karakter, cht ze onderling ver»
toonen. een afspiegeling tc zitu van
uiterlijke invloeden op 's meesters leven,
ware gewaagd; veeleer schijnen het pro
ducten der fantasie, die tot dezen haast
koortsachtige!) scheppingsdrang voer
de.

Hoe het zij: met cenigcn goeden wil
zou men de Symphonic in Es dt
romantische". die in g dc „tragische" en
die in c (de Jupitersymohonie) de
„epische" of „hervischc" kunnen noe»
men.

In de eerste der drie zijn dc aan»
knoopingspuntcn aan Haydn's sympho»
i'chc werken duidelijker Cn menigvul*
digcr dan in dc andere. Met name dc
cenigszins marschachtige gang van he,
Andante cn het specischc Rondo met
zijn burleske verrassingen herinneren
aan Haydn. d:c toen echter zijn 12
Engelsche symphonieën. zijn beroemd
ste. nog schrijven moest, want d'c da»
tccren van dc jaren 17911794. Echter
is in Mozart's stijl het zangerige
clement rijker vertegenwoordigd dun
in dien van Haydn. cn wel in 't bij
zonder in dc symphonic in Fs. Dit en
het bijna onvermengde zonnige karakter
var. het werk, waarvan de uitvoering
onder Gerharz' bekwame en alle
details verzorgende leid "g. riet alleen
een genot op zich zelve verschafte, maar
bovendien een waardige introductie
vormde tot hetgeen nog komen zou.

Evenwel hoe groot de afstand is
die Beethoven's monumentale kunst van
d e van Mozart scheidt blijkt ten duidc»
ijkstc wanneer men ze onmiddellijk na
elkaar hoort. Beethoven's vioolconcert
het een ge t-ar zijn hand. dateert uit
den tijd der Eroïca. der z.g. Russische
strijkkwartetten, van het vierde klavier»
concert cn het zijn "iet de d.menses
dier werken alleen, die een haast on-
ovcrkomcl jke klove tusschen hem en
zijn voorgangers doen gapen, het is dc
majestueuze lucht van het genie, die
al het vorige ver beneden zich liet cn
kosm'sche uitzichten ontsloot.

Het.doct ons nu vreemd aan. tc lezen
dat Beethoven's vioolconcert, waar»
aan nog heden ten dage vrijwel onbe»
streden de eerste plaats boven alle ge»
Üjksoortige werken wordt toegekend,
aanvankelijk lar.g geen onvcrdeeldcn
bijval verwierf. Dit is wellicht tot op
zekere hoogte tc verklaren door dc om-
stand ghcid. dat dc violist Fran/ C!c»
ment, die het (do 23stcn Dec. 1806) in
Wccncn ten doop hield, het technisch
zeer zware werk van het blad moes:
spe:cn(!) wijl Beethoven, zooals meer»
malen gebeurde, met dc compositie niet
tijdig klaar was gekomen. De smaak
van het toenmalige publiek blijkt echter
uit dc mededeeling, dat op het zelfde
concert dc violist met variaties me:
omgekeerde viool, co eigen composit e,
stormachtig succes oogstte.

Geen kunstenaar zou tegenwoordig
zich zonder grondige en langdurige
voorbereiding aan Beethoven's concert,
dc proefsteen van rijpe techniek cn rijp
kunstenaarschap, wagen. En het doet mij
des te meer genoegen te kunnen con-.
strvtecren, dat onze »fadgenoot Jos. dc
Clcrck zich tegen een taak, die met het
oog op zijn buitengewoon drukke pac»
dagogischc werkzaamheden en de zeld
zaamheid van zijn solistisch optreden
een waagstuk mocht schijnen, geheel
opgewassen toonde. Ik kan me dc
voordracht van Beethovens concert nog
grootscher denken, doch de vertolking
van de Clcrck bezat waardigheid, zijn
cantilene sprak tot ons gemoed cn het
passagewerk liet aan zuiverheid en dui»
dciijkhcid weinig te wcnschen over: hef
zoude zelfs niets tc wcnschen hebben

gelaten, indien de violist niet met het
ontstemmen zijner snaren te kampen
had gehad. Ook de adenzen werden met
respectabel meesterschap gespeeld, en
een hartelijk „bravo" is voor deze voor»
dracht volkomen op zijn plaats.

Dc begeleiding was over 't algemeen
voldoende; soms n 't Adagio) zeer
schoon van klank; in 't eerste Allegro
m'stc ik wel eens de noodige tempo-
overeenkomst van solo» en tuttbgedcci-
ten, en bij zekere passages kwam ,hct
orkest, als ongeveer alle orkesten steeds
te laat. Dc hoorns hebben gisteravond
bijzonder lofwaardig werk geleverd.

De werken Wagenaar en De Falla,
die na dc pauze zouden worden uitge
voerd. werden wegens ziekte van enkele
orkestleden vervangen door Beethoven s
eerste Symphonic, die dit programma
tot een ..Vrede op aarde en dc-n men»
schen een welbehagen" maakte, maar
waarvan een bespreking overbodig mag
heden.

Gerharz en Jos. d: Clcrck werden
warm gchuld-'gd; de laatste ook met

KAREL DE JONG.

VOETBAL.

HAARLEM 111 en BENN'EBROEK
STAAN GELIJK

STORMVELD VERLIEST EEN PUNT

Overzicht.

Ondanks liet minder gunstige weer
bedt de vorige Zondag ons toch nog
en flink aantal ui&lagen opgeleverd,
-ooral in de eerste klasse werd een vrij
wel volledig programma afgewerkt, al
leen Haarlem IN'E.D.O. III werd uit»
gesteld.

In afdceling I A kwamen Haarlem III
cn Bcnncbrock op gelijken voet. Dat dc
laatste van H. F. C IV zou winnen.

is wc! te voorzien, maar dat Haarlem
III het tegen E.D.O. IV slechts tot 2—2
kon brengen, was een groote verrassing,
lutusschcn hebben beide teams thans
drie vcrlicspunten en blijft de strijd om
de eerste plaats uitermate spannend.
Ook in dc lagere regionen hcerschi' groo
tc spanning. Zandvoort II vertoonde het
kunststukje om Bioemendaal II te
«1 -.in (31). waardoor dc laatste plaats
voorloopig weer voor H. F. C. IV gere»
servcerd is. V. V. II. moest aan den
Middenweg met 20 van R. C. H. Ill
verliezen. Ware de voorhoede van V.
V. H. beter op schot? geweest, zeker had
de uitslag dan dc verhouding beter
weergegeven.

Dc 'uitslagen in IB vergrootten dc span
ning eveneens niet weinig. Immers dc
leiders brachten het tegen H. F. C. Ill
niet verder dan tot een draw (11),
terwijl van dc overige gegadigden Hil-
legom in de running bleef door een
01 overwinning op Schoten II. Dc
volgorde van het leidende peloton is nu
als volgt:

Storm veld 10 7 2 1 16 23—12 1.60
Schoten 11 11 7 1 3 15 39—23 1.36
HUIcgom 9 5 2 2 12 16— 9 1.33

Tenslotte vermelden wc nog den wed
strijd I.V.O.Kcnncmcrs II. waarin bei
de partijen écn 'goal en dus één winst
punt kregen. Wc hadden hier van dc
gasfhccrcn beter werk verwacht.

Voor Zondag a.s. heeft de compctii'ic»
leider geen wedstrijden vastgesteld. Ech
ter wordt op den 2cn Kerstdag een
wedstrijd gespeeld tusschen twee proef-
elftallen van den H.V.B., wat voor dc
voc i"b a 1 -cn thousi as ten een goede gele
genheid is cm eens met 't spelpeil in den
ïraarlcmschcn Bond kennis te maken.

Dc elftallen luiden als volgt:

Elftal A.

Doel: Kruyer (R.C IT.).

Achter: Nicborg (Stormvogels), Buis-'
sink (I.V.O.).

Midden: P. Muringcr (Haarlem) Koc-
leiaan (Schoten), M. van Tongeren (R.
C. H

Voor: Bcelen cn S. Munk (Benne*
broek), van Engelen CHilIinca). Van
Dcurscn (Bcnncbrock), Van Rijn (Storm
veld).

Elftal B.

Doei: de Jong (Zeemeeuwen).

Achter: van Es (R C ff.), v. d. Griend;
(S.ormvcld).

Midden: M. Muringcr (Haarlem),
Steenken (R.C.H.), J. Visser (Stom.vo
gels).

Voor: Drommel (Zeemeeuwen), v.
Gasteren (Schoten). Warlcc (Bloemen»
daal), v. Da alen cn W. Maas (Haarlem)'.

L. D. O.»COMB.—DOOVENELFTAL.

Sinds eenigen rijd bestaat er in ons
land een Doovensport Bond. Deze bond
«telt zich ten doel om de verschillende
takken van sport te doen beoefenen
,!oor hen. die doof zijn.

Zaterdag (len Kerstdag) te 2 uur. zal
een voetbalwedstrijd aan dc Kleverlaan
p'.aats hebben Vusschen een elftal van
Doovcn en een combinatie van E.D.O.»
pclcrs.

KERSTPROGRAMMA ZEE
MEEUWEN,

Zaterdag 25 December (lsten Kerst

dag):

Zeemeeuwen IIID W.O, I 10 uur.
Zeemeeuwen I—Ajax Comb 2 uur.
T.H.B. IV—Zeemeeuwen IV 10 uur.
Zondag 25 December (2cn Kerstdag):
Zeemeeuwen IIV.K.C. I le kl. Ara»
sierd. V. B. 2 uur.

Bcnncbrock IIZeemeeuwen III 2 uur

ONZE LACHKOEK

Twee Mexicanen hadden hoog»
loopende ruzie. En dus besloten zij, deer
waren zij Mexicanen voor, te dueüeeren,
cn wel or,midc:liijk. Een pistool heeft
iedere goede Mexicaan steeds bij de
hand.

Samen stapten zij op de tram. om naar
een buitenwijk te rijden. Midden in de
stadsdrukte dueilceren is zelfs :n
Mtx'co -legen de etiquette.

Dc conducteur kwam om zijn geld.
Dc een vroeg een retourtje, de ander
een enkele reis.

Zoo zei de eerste. dus je

hebt er niet veel vertrouwen 'R» ^aC

e zult terugkomen.

Dat is bét n;c: zei efe ander
k heb het nu ai zco vaak gedaan en

heb nog nooit mijn terugreis hoeven
:c betaler, want ik neem a.tiji het
r.-tourtjc van het lijk var. mijn tegen»
stander.

INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a CO Cent» per regel.

ATHLETIEK.

KREIGSMAN'S BEZOEK AAN
HAARLEM UITGESTELD.

In verband met het koude weder cn
dc kans op vorst, is het bezoek van
trainer Kreigsman aan Haarlem, tot het
geven van een „outdoor"»!es op Zondag
26 December voorloopig uitgesteld.

H. BROOS OP DE 400 METER.

Dc bekende athlcct Broos gaat zich
voor dc komende Olympiade geheel
spcchi'.isecrcn op de 400 Meter en we',
op advies van trainer Kreigsman.

Eindelijk zal Paulcn dan toch eer.
waardig tegenstander op dezen afstand
krijger. Of Broos echter in staat zui
blijken. om Pau!en van zijn plaats te
verdringen, zal de praktijk moctc:.
leeren

POSTDUIVEN.

DE SNELPOST.

Op de tentoonstelling der bovengc»
noemde vereeniging werden de prijzen
volgt toegekend:

G. H. Koster, cere»pr. schoonste
duif: Th. Vecre, ecrc»pr. schoonste dof
fer der tentoonstelling; J. Koeperus 3
ccreprijzen. 1 ee-ste, 2 tweede. 3 cn
eervolle vermelding:- Th. Donckerwol-
kc 2 ecrc»pr., 2 eerste pr. 2 E. V.. H
Keerwolf 2 derde p.r. W. Gerritsen

2 cerc-pr., 1 eerste pr. 1 tweede pr. cn
E. V.; P. R. J. Vergers, 8 cerepr., 2

'eerste pr. 4 tweede pr., 5 derde pr. 1
Z. E. V. 1. E. v.: M. P. Luijken 6 ccrc
prijzen, 2 eerste pr., 3 tweede pr., 1
derde pr.. 1 vierde pr.; J. Zomerdijk 1
eerepr., 1 eerste pr. 1 Z. E. V.; J. v.
d. I.inden, 2e eerepr., 2 eerste pr.. Th.
Veen 10 cerepr.. 10 eerste pr.. 1 tweede
pr.. 2 Z. E, V.. 1 E. V.; K. Paap. 1 ccrc
prijs. 10 eerste pr. 1 tweede pr.. 1 Z.
I". V., 1 E. V., 1 eerste pr., 1 tweede
pr. 4 derde pr.. 2 E. V., G. H. Kostcrc

3 cerepr.. 1 eerste pr. 1 tweede pr., 1
Z. E. V., C. Kortcknas 2c ecre pr., 1
tweede pr.. 2 derde pr.; C. Vroolijk. 2
cerepr., 2 tweede pr., P. Martens. 4
eerepr., 3 eerste pr. 2 tweede pr.. 1 der»
dc pr.. 2 Z. E. V., J. Kroon 2 eerepr.,

4 tweede pr. 1 derde pr.

Voor deze tentoonstelling waren in
geschreven 175 postduiven, die door
den heer G. Heerschop gekeurd wer
den.

BILJARTEN.

D. O. K. (Heemstede).
Dinsdagavond is het ook aan „Onder»
!:r.gc Vriendschap" r.iet gelukt om aan
D. O. K. een nederlaag toe te bren»
cn. De uitsl;g was:

D. O. k lJO. 100, 59, 100, 86, totaal
445 caramboles.

Onderlinge Vriendschap: 54, 82, 100,
85, 100, totaal 421.

DAMMEN.

DE COMPETITIE 2DE KLASSE VAN
DEN NED. DAMBOND.

De Damclub Haarlem I wint van
D. O. S. II.

Woensdagavond speelden te Haar»
Icm voor bovcngejiocJnde competitie de
damclub Haarlem 1 tegen D. O. S. II
ui: Amsterdam. De Haarlemmers won»
nen dezen wedstrijd met 119.

Dc gedetailleerde uitslag volgt hier»
onder:

Damclub Haarlem ID.O.S. II.
Haarlem Amsterdam.

Berd no.

1. H. W. ZitmanA. v. Lochem 1l

2. J .LyclamaH. W. Bokc 11

3. A. M. BerghuysH. de Boer 11

4. D. A. van AbsE. Gezang 11
5. H. A. van AbsI. Santen 02

6. W. de GoedeG. C. v. d- Berg 2—0

7. M. LieffcrirvgPh. de Schaap 11

8. J SingelingG. de Vries 11

9. R. C. BroekmeijarJ. Santen 20

10. D. J. Zi:manH. Hijmans 11

Totaal II9 voor Haarlem.

KERSTWEDSTRIJDEN' HAARLEM.

SOKE DAMCLUB.

De Haariemsche Damclub heeft op
den 2dcn Kerstdag verschillende wed»
strijden georganiseerd en wel een
Vierkamp tusschen hare hoofdklasse»
spelers Acbe de Jong, J. van Looy, J.
Poppen en H. Greeuw. De finale van
dezen Vierkamp zal plaats' vinden op
Maandagavond 27 dezer in het cluhlo»
kaal der Haariemsche Damclub. Voor
den winnaar van dezen Vierkamp werd
een fraaie medaille beschikbaar gesteld.

Voorts zullen serie wedstrijder, wor
den gehouden tusschen de ..Haarlem»
schc Damclub" III en IV. dj „C as tri»
cumschc Damclub" I en II. de damclub
..Ï.Tmuidcn" I en de „Egnrondsche Dam»
club" I, waarvoor eveneens fraaie me»
dailies zijn beschikbaar gesteld.

Alle wedstrijden vanggn aan o.p den
2den Kerstdag te 11 uur v.m. in café
„De Korenbeurs", Spaarn-e 36.

iW..

j*'-.

MUKAi, KONiNU VAN NAt'bLS
grieven, die speciaal dc keizerin golden
op wie zij nlle aigunstig waren
zelfs met merkwaardige lankmoedig»
heid verdroeg. Voor zijn moeder toon»
de hij steeds den grootstcn eerbied eD
aanhankelijkheid.

Onmiddellijk na de kroning benoem»
dc hij ook dien glorieusen stoet van
achttien Maarschalken van Frankrijk
de moesten kregen er later nog fraaie
hertogelijke titels bij die bestond u:t
oude militairen en jonge „soldata de
fortune", knappe koppen cn ongclcttcr»
dc zonen des volks maar allen groote
le ge rr an voerders, al was het een won*
dcrlijk mengelmoes. Dc achttien maar.
schalken waren Murat („de ruiterko»
ning". Napoleon's zwager, later koning
van Napels), Berthier. Berr.adottc (la
ter koning van Zweden, waar zijn dy
nastie regeert tot op Jen huldigen dag).
Lanncs. Masséna. Ney, Monccy, Augc-
rcau. Davoust. Brune. Mortier. Soult.
Bessicres. Kellc-mann, Lefebvre, Pé»
rignon cn Scrruricr.

Europa's antwoord op de kroning
was dc vorming ^an een nieuwe conli
tic door Engeland. Rusland, Oos'cnrijk
en Zweden. Op 13 November 1895 ver»
sloeg Napoleon ie geallieerde legers in
den Drlekeizersshg bij Austerlitz, wel
licht de vermaardste van al zijn veld
slagen. In het volgend jaar werden dc
Pruisen bij Jena verpletterd, daarna in

ls07 na een onbcslistcn strijd bij
Eylau dc Russen bij Fricdland. Na
poleon sloot den vrede van Tilsit met
Rusland cn Pruisen, en had een samen»
komst met den Russischcn keizer
Alexander waarin hij zoogenaamd de
wereldheerschappij met hem verdeelde.
Zijn beloften van Tilsit vergat hij on»
middellijk daarna.

Reeds in 1806 was ook Holland onder
Fransche heerschippij gekomen, met
Louis Napoleon b-ocdcr des keizers
(en vader van den tateren Napoleon
II!) als onze kon.og. Hij regeerde over
Holland van 18061810. waarna hij het,
na voortdurende geschillen met den
keizer, opgaf. Van 18101813 was ons
land ingelijfd bij Frankrijk.

Het is niet de bedoeling om in dit be>
knopte artikel verder alle krijgsverrich.
tingen van Napoleon op den voet tc
volgen. Hü lijfde eer. Kerkdijken Staat
hij Frankrijk in. Hij bracht den Paus.
die protesteerde, nis gevangene over
naar Frankrijk. Niets scheen hem meer
tc zullen stuiten, in 1810 bestond zijn
keizerrijk uit 130 departementen cn
telde meer dan honderd milliocn in»
woners.

Een zorg kwelde den keizer: hij had
geen zoon. Zijn huwelijk met Josephine
dc Bcauh.irnais was kinderloos gcblc»
ven Hij liet zich van haar scheiden en
ging op 1 April 1810 een tweede hu»
wclïj'k aan met Marie Louise, dochter
van keizer Franz van Oostenrijk. Min
der dan een jaar later werd dc zoon
geboren die den titel van Koning van
Rome kreeg, en die op slechts 21»jari>
gen leeftijd, in Oostcnrijkschc balling
schap, als „hertog van Reichstadt" zou
sterven. Napoleon had alles wat hij ge-
wenscht had, en hij meende dat hij het
oude Romcinschc
Keizerrijk had
doen herleven.
Zijn ster schitter»
de in vollen glans.

Dc veldtocht
naar Rusland, in
1812, was het be»
'in van den on-
iergang Met ecu
leger van 450.00fj
man, waarvoor al
dc onderworpen
naties haar troepen
LOUIS NAPOLEON.

contingenten geleverd hadden, trok de-
keizer Rusland in. Hij won den veld»
slag bij den Borodino, maar vernietig»
dc het Russische leger niet. Het trok
terug. Napoleon bereikte Moskou, dat
door dc bevolking verlaten was. en
zond vredesvoorstellen naar St. Peters-
burg. Zij bleven onbeantwoord.

Dc Russen hadden eindelijk dc me
thode gevonden om Napoleon te weer»
staan. Zij deden het door hun geheime
agenten die tijdens dc Fransche bezet»
ting den geweldigen brand van Moskou
veroorzaakten, cn door hun harre kli
maat. Toen de winter inviel moest de
keizer den terugtocht aanvaarden, die
ontzettend werd. Er waren toen nog
100.000 man van dc Grande Arméc
over, die op hun terugtocht door
sneeuw en ijs voortdurend door kozak-
ken«bendcn bestookt werden, Veertig
duizend man bereikten Smolensk, en
daarna volgde dc verschrikkelijke
overtocht over dp rivier de Bcresina.
waarin duizenden omkwamen. Te Wilna
waren er nog 15000 man. Hier verlier
Napoleon het leger en spoedde zich
naar Parijs. Hij h-acht een nieuw leger
op de been om dc geallieerde mogend
heden te bestrijden, overwon een half
jaar later in den veldslag bij Bautzen,
cn daarna bij Dresden, maar werd op
IS October 1813 eindelijk zelf versla*
ten in den Volkcrenslag bij Leipzig.
Een half jaar later verklaarde de 5c.
naat hem vervallen van den troon. Dc
Bourbons keerden naar Frankrijk terug
Lode wijk XVIII aanvaardde de regee»
ring als koning van Frankrijk en Na»
poleon werd hcgift'gd met het eiland
je Elba, niet ver van dc Fransche Zuid*
kust in dc Middeilandsche Zco gelegen.
Hij kreeg Elba als een vorstendom,
met behoud van den keizerlijken titel,
een jaargeld van twee millioen francs
en een garde van 400 man.

Met grootcn ernst organiseerde dc
grootc keizer het bestuur van dit nicti»
ge gebied, en m lakte er een model-
staatje van. In'usschcn volgde hii
nauwkeurig het verloop van zaken in
Frankrijk, en begreep de st;:sende on
tevredenheid met het herleefde ..an
cien régime". Hij wachtte zijn tijd en
het duurde minder dan een jaar. Op 1
Maart 1915, toen de Engelschc „dwar^
kijker" Campbell te Napels vertoefde
ging dc keizer scheep met zijn weinige
strijdkrachten en de trouwe vrienden

die hem nimme verlaten hadden. 11ij
landde in de baai van St. Juan cn rukte
op naar Grenoble in Dauphiné, waar
een regiment des konings, hem tcgc»
mortgezonden, naar hem overliep. Een
golf van ontroering ging door Frank»
rijk, door het leger vooral dat zijn aan»
gebeden keizer, zijn „petit caporal" in
t hart trouw gebleven was. De grijze
snorrchaardcn van de garde, zijn beste
soldaten uit de oude campagnes, stort»
ten tranen van vreugde toen zij hem
terugzagen. Dc grootc, moderne heldin-
sage opende zich in een nieuw hoofd
stuk. Na Grenoble haalde Lyon den
keizer met gejuich in. Zijn troepen
macht groeide. En toen verderop maar
schalk Ney, zijn oude wapenmakker,
in dienst der Bourbons overgegaan,
met zijn gansche leger naar Napoleon
overliep was het bcsljst. Binnen drie
weken was Napoleon te Parijs, was
Lodewijk XVIII met zijn hof gevlucht
cn aanvaardde dc keizer opnieuw het
bewind. Ditmaal gaf een plebisciet
hem evenwel slechts ruim écn millioen
stemmen, cn het was dc oude glorie
niet meer. Hij steunde op het leger,
dat hem aanbad tranr dat zijn gene»
raak en maarschalken niet meer ver»
trouwde.

Dit tweede bewind des keizers, deze
allerwonderlijkste episode in een won»
derbaarlijken tijd, öuurde honderd da
gen. Napoleon moest zich onmiddellijk
prcparccren op nieuwen strijd tegen de
geallieerden. In Juni trok hij hen te»
gcmocf. Zij werden aangevoerd door
icn Engelschcn hertog van Wellington.
Dc Pruisen stonden onder bevel van
maarschalk Blücher, de Hollanders on»
der den kroonprins van Oranje (later
Koning Willem II).

Napoleon's strategische plan nl.
om zich tusschen Wellington cn Rlii»
chcr te plaatsen cn her. den een na den
ander slag te leveren slaagde in eer
ste instantie. Op 16 Juni versloeg hij ilc
Pruisen bij Ligny en belastte Grouchy,
tot maarschalk gepromoveerd, met hur.
achtervolging. Twee dagen later ont
moette hij Wellington's hoofdmacht bü
Waterloo, beging een fout door den
aanval uit te stellen en werd tenslotte
verslagen door het falen van Grouchv
wiens legerkorps {,e:n contact met d<
Pruisen had gehouden. Het gevolg n
dat tijdens den slag Blücher zich bij
Wellington voegde. In een korten, fci-

den, Bertrand. Montholon cn Gourgaud
cn zijn kamerdienaar Marchand volg»
den hem in ballingschap.

Ney werd door de regeering van Lo»
dewijk XVIII voor den krijgsraad ge»
bracht, veroordeeld cn wegens hoog»
verraad gefusilleerd.

's Keizers laatste jaren waren een gees»
tclijkc cn lichamelijke marteling. De- Ens
gelschc gouverneur van het eiland.
Hudson Lowe, verbitterde het leven,
van den balling door zijn plagerijen.
Zijn ijzeren gestel bezweek in het
slechte klimaat. Hij schreef zijn Memoi»
res. maar vond geen voldoende bevre
diging van zijn acticven geest. Op 5
Mei 1821 stierf hij. 51 jaar oud. aan
maagkanker. Op ziji- graf plaatste men
een zware zerk. die volgens Lowe's
bevel geen enkel opschrift droeg.

MAARSCHALK NEY

len veldslag, waarin ter ccrc zijde de
oude garde streed tot het bittere einde
„la garde meurr, mais ne se rend
pas" heet Cambronne toen uitgeroepen
te hebben en waarin ter andere zijde
dc lfollandsche kroonprins zich hooge»
lijk onderscheidde, werd Napoleon
totaal verslagen.

Het was het ciudc.

De keizer keerJe terug naar Parijs,
cn werd gedwongen afstand van den
troon te doen, hetgeen hij deed ten
voordcelc van zijn zoon, den vierjari
gen koning van Rome, sindsdien door
de Bonapartister. als Napoleon II be
schouwd. Maar het kon niet anders dan
een comedic zijn. Dc koning van Rome
en Napoleon's gemalin, Marie Louise,
waren immers te Schönbrunn gebleven
cn keizer Franz nad hun terugkeer ge»
wcigerd. Nu zou Lodewijk XVIII het
bewind weer aanvparden.

Vier weken lang aarzelde Napoleon;
foen leverde hij zich tenslotte in han.
den van dc Lngc'.svhen over, met Je
bedoeling om in Er geland te gaan wo
nen, Maar zij hadden ander» over hem
beschikt, cn het oorlogsschip Belle»
rophon br cht den gevallen keizer naar
het eilandje St. Helena, in den Atlan»
tischcn Oceaan. Zijn trouwste vrien»

DE KONING VAN ROME

In 1840 evenwel werd het stoffelijk
overschot van den grootcn keizer over»
gebracht naar Parijs, waar het sinds
dien ru<t onder dc prachtige Dome des
Invalides. Het graf is omgeven door de
halfvergane vaandels van Austerlitz,
Wngrnm, Marengo. Jena. En eiken dag,
het hcclc jaar door, bezoeken nog hon»
derden, soms duizenden deze kapel,
waardoor oen vreemd, blauwachtig
I«cht schijnt, en toeven ontroerd bij de
tombe van Napoleon Bonaparte, ilea
Corsikaan.

R. P.