Haarlem's Dagblad | 1927 | 26 februari 1927 | pagina 5

HAARLEM'S DAGBLAD

ZATERDAG 26 FEBR. 1927 TWEEDE BLAD

„DE LEER VAN HET LEZEN."

Ontspanning en huiselijk leven.
dr. c spoelder pro-het boek.

Dr. C. Spoeldcr. dc rector van ons
gymnasium, is niet alleen een erkende
autoriteit op onderwijsgebied maar bo-
vendien een man met een frisschen kijk
op de dingen, die jong is gebleven en
het waarschijnlijk hardnekkig blijven
zal. Op hem zou niemand ooit cl>e qua-
iificatie „schoolmeester" in den dorren,
starren zin van dat woord tryrpassen.
Die qualificatie verliest trouwens meer
en meer haar burgerrecht sinds een
zooveel irisscher wind door het onder»
wijs is gaan waaien. Dc schooljongens
van dezen tijd zijn wel gelukkig dat zij
onder leiding staan van zulke menschcn
nimmer tevreden met de afgetreden
paadjes, steeds vol belangstelling voor
het nieuwe in hun vak en bereid om 't
toe te passen als het goed blijkt, en voi
eerlijken geestdrift voor een levenstaak,
die altijd tot de schoonste zal blijven
behooren.

Maar ik zal niet doorgaan met den
rector complimenten tc tnaken want
mijn gcdachtenoor hoort hem al grom»
men: Schei uit.

Tot Dr. Spoelder's markante eigen»
schappen behoort zeer zeker dc gewoon»
te om openhartig voor zijn mccning uit
te komen, en hij geeft daarvan op»
nieuw blijk in een artikel onder den
titel „Lezen" in het maandblad Gezin
en School

Eerst releveert hij daarin zijn eigen
gymnasium»tijd, dertig jaar geleden,
waarin de dric»ccnheid school, ontspan»
ning (sport, muziek, wandelen), huis»
kamer het jongensleven behccrschtc en
vormde. Dc school was je „hok"; het
stond goed je misprijzend over dc
school uit tc laten: dc meesters waren
zeker' niet je beste vrienden. Er waren
stapels huiswerk, veel proefwerk en re»
petities van 20 a 30 bladzijden, bij en»
kcle leerkrachten „lol" en ..keet".

Op het sportveld cn duinwandelin»
gen won je jc vrienden, velen voor het
leven.

In de huiskamer las jc.

Dc vereering voor het bock begon
vroeg. Dr. Spoeldcr releveert hoe de
lagere school dc wondere wereld der
lectuur ontsluierde: Prikkcbccn. dc
Kleine Huisvriend, Voor de Kindcrka»
mer. Voor 't Jonge Volkje. Ha to, Lou»
wersc. „In dc Kooi" van Koopmans
van Boekeren. Vernc, Marryat.

In zfjn gymnasiastentijd werkten dc
tachtigers. Kloos, van Dcyssel en dc
anderen, nog krachtig na. Bij het stille
suizen van dc petroleumlamp In de
huiskamer op dc heerlijke Zondagavon»
den cn in dc Kcrstvacantic beleefde jc
dat: dan schiep jc met jc bock jc eigen
gcdachtenwereld.

Reeds op dc lagere school behoorde
schrijver tot een leesgezelschap van
acht jongens, door enkele «uders ge»
protcgccrd. waarin van de ge/amen»
Üjkc wckclijksche contributies boeken
werden gekocht, die circuleerden cn
aan 't einde van het jaar verloot wcr»
den. Op het gymnasium waren vele
verwante zielen; cr was een lecskransje
waarvan de leden op ongeregelde tij.
den bijeenkwamen om fragmenten, die

hen hadden getroffen, zoo mooi moge»
lijk voor te lezen of tc rcciteeren. Zelfs
onder dc lessen op school werden Gids
<n Nieuwe Gids genoten en stiekum
aan gelijkgestemden doorgegeven, al
waren cr verscheidcncn die zich uitslui»
tend met dc lectuur van het Sportblad
tevreden stelden.

En tegen w oord g?

De school is er nog. het hok geluk»
k.g verdwenen. De verhouding tus»
schcn leering en leeraar is gan-sch a>n»
dors cn bu.tcn kijf veel beter. Hier
kan ecu vooru tgang geboekt worden.

Maar met dc ontspanning is het mis.
In m ssclijk mengelmoes wordit alles
tegelijk beoefend. nJ. zomer* en w.n»
terspon (l.efst van alles oen beetje),
muziek. dansclub cn bals. jeugdkerk,
kampkring. sohool.muzick, *toonec!» cr.
■fl sto: sche voreenig ngcfi. schoolraad
en schoolkrant, handenarbeid. padvin»
derij. rad.u. bridge, autostixkën maken
of chauffeertn enz enz.

En van de hu skamer hoor je niet
veel meer. Vader zit in besturen
moeder doet aan >ocV.c dingen cn zc
moeten toch ook eens naar concert
of schouwburg, of dansen? Weg con»
centratie, weg rust. weg eenvoud, weg
heerlijke uren gewijd aan het bock Is
het een wonder dat onze kinderen ais
regel mateloozc belangstelling voor al»
les tooiun maar tooh geen fond heb»
Sen. altijd werken maar niets verwer»
ken. n.ct weten, niets kunnen (probeer
het eens met een versje uit het hoofd
tc laten leeren). schromelijk slordig en
oppervlakk'g zijn?

Na deze krasse uitspraak (ik geef
dr. Spoelder's art kol verkort weer)
stelt dc schrijver voor om dc Leer van
hot Lezen geregeld cn systematisch op
onze middelbare scholen tc prediken

niet door lcctuurdwang. maar
door tc vertellen en met voorbeelden
tc i Lustre eren wat voor een ieder in
zijn leven het boek beteekent cn be»
tcekend heeft. En zou dan naast dc
school ook het gezin n.ct eens grondig
den strijd gaan aanbinden tegen de
verderf-.! jkc aandaohtsverstroo ïrg en
oppervlakkige bcUogstcH.ngszucht oo»
der k nderen en onze jeu^d redden van
verdrinking in de vccihcd vsui afici»
ding.

Ouders, leert uw kinderen lezen, zegt
dr. Spoeldcr. Leest zelf of schept een
sfeer waarin het lezen wordt opgewekt

de zuivere stilte eener huiskamer»
rust. Ge doet dan meer voor hen dan
door allerlei stumperige pogingen hun
..aljcmccnc ontwikkeling" tc w.'.ien bc»
vorderen.

Eeu stevig betoog in krachtige ter»
men. dat te meer waarde heeft omdat
het komt van een jongen man die
midden in hot leven staat cn vooruit
wil cn waarvan wij weten dat hij zelf

nooit eenzijdig is gefeest nooit een
stoffige kamergeleerde geworden, nooit
een boekenwurm zonder andere belang»
stelling. De rector voert nog steeds
zijn Gym-nasium-elftal, evenals dc H
F. C.»veteranen, in persoon op het
voetbalveld aan.

Bij diit enkele artikel laat dr. Spoel»
der het met. Het is trouwens geen be»
gin. maar een Uitvloeisel van een ge»
sprek dat hij had met iemand die dc
Leer van het Lezen evenals hij voor»
stond. Hij heeft mij daarvan verteld.

Dr. Spoelder's artikel is een van dc
werkzaamheden die hij op zijn eigen ter
rein toepast. In Maart hoopt hij het
onderwerp op ccn Ouderavond tc be»
handden.

Wel zfjn de verhoudingen sterk gc»
wijzigd vergeleken bii een twintig, der»
tig jaar geleden. Veel beter zijn ze ge»
worden tusschen leerling en leeraar
cl beter ook tusschen leeraren en
ouders, die een contact gezocht en ge»
vonden hebben dat vroeger eigenlijk
vrijwel ontbrak. Nieuwe hechte scha»
kcls z>in gelegd, worden nog steeds
versterkt. En het feit dat de ouders
zich meer met de taak van het onder»
wijs zijn gaan bemoeien heeft als lo»
g sch gevolg dat dc leeraren zich ook
met dc taak der ouders gaan bezig»
houden. Dat komt sterk tot uiting in
ccn artikel zooals dat van Dr. Spoel»
der. Dc nieuwgevormde sterke scha»
kcls leiden op die wijze tot nieuwe
concentratie van aandacht op een ouden
schakel, die verzwakt is in onzen on»
zekeren na»oorlogschen tijd. Dat is de
belangrijkste van alle. de verhouding
tusschen ouders en kinderen, het ge»
zinslcven. Als Dr. Spoclder schrijft
over het stille suizen van de petroleum»
lamp op de heerlijke Zondagavonden
voelen de mccsten onzer bij 't lezen
van zulke woorden dan niet zooiets als
heimwee naar die rust, die stille con.
centratic van vroeger?

Als dr. Spoclder en zijn mede»
standers een campagne inzetten voor
de Leer van het Lezen pakken zij daar»
mee een belangrijk onderdeel van ccn
groot maatschappelijk vraagstuk bij der
kop. Hun doel is om een invloed ten
goede te oefenen die stuwt naar de
nieuwe rust cn concentratie waarnaar
dc menschhcid steeds bewuster streef'
Er wordt niet minder gelezen wat het
aantal boeken betreft. Quantitatief
wordt cr waarschijnlijk steeds meer ge.
lezen, maar omtrent de qualitatieve ver»
mindering bestaat geen twijfel. In an
dere landen ziet men trouwens precies
hetzelfde verschijnsel. Er komt een ge
weldige hoeveelheid onbeduidende lec
tuur op de markt, die grooten aftrek
heeft, die gelezen kan worden zonder
inspanning. zonder concentratie, en
even snel weer vergeten wordt. Maar
boeken die wat tc zeggen hebben, dit
wat moois cn blijvends opbouwen in dc
ziel van hem of haar die ze leest, daa:
rs weinig vraag naar. Want die eischcn
rust, overgave toewijding. Lezen, het
lezen dat dr. Spoclder in zijn artikel
bedoelt, is een Kunst.

Een gelukkig verschijnsel ligt in het
onderwijs, dat veel meer dan vroeger
de kinderen opvoedt tot belangstelling
in litteratuur, cn hen veel meer leert
lezen. Natuurlijk treedt hier een wis»
sclwerking op: naarmate de lacune
sterker aan den dag getreden is heeft
men ook de pogingen vermeerderd om
haar aan té vullen. Er wordt hard aan

gewerkt. Een gesprek met dr. Spoelder
heeft mij nog eens in die meening ver»
sterkt. Vergelijk eens dc boeken die
tegenwoordig op dc scholen gelezen
worden met de lectuur die wij 20 a 30
jaar geleden moesten verwerken. Ver*
gelijk ook de wijze waarop de stof be»
handeid werd. Toen, in verreweg de
meeste gevallen, was het resultaat dat
jc als leerling een hekel kreeg aan Pot»
gieter, Staring, aan de Camera Obscura
zei Is. In de buitcnlandschc litteratuur
was 't effect vrijwel hetzelfde. Het was
alles zoo dor, cn het ouderwetschc littc.
ratuur»onderwijs gaf onze vcrbccldings»
kracht geen stimulans. Die bleef cr bui»
ten. Het waren allemaal leerboekjes,
net als die van Dubois cn Roorda.

Dat is allemaal veranderd. Er wordt
nu ook op vele scholen door leeijlingen
voorgedragen, er wordt van gedachten
gewisseld over 't gclczene, er wordt
volle aandacht geschonken aan de mo»
ierne litteratuur.

Daarover, over die veranderingen in
het onderwijs op het gebied der mo»
dene talen cn ook op ander terrein,
hoop ik in volgende artikelen het een
en ander te vertellen

R. P.

STADSNIEUWS.

DE RIJKSSTRAATWEG
HAARLEM—VELSEN.

de verbeteringen te
velsen.

Hef rijk heeft zich tegenover dc
gemeente Velscn bereid verklaard,
om in aansluiting met het nieuwe
gedeelte van den Rijksstraatweg ach»
ter het dorp om, waarvan de aanleg
thans onder handen is genomen een
tijdclijkcn toegangsweg te maken
naar het stoompontveer. B. en W
van Haarlem dcelen aan den raad nic»
dc. dat om hiertoe tc geraken, twee
afdeel'ngen van de garage, staande na
bij het stoompontveer, zullen moeten
worden afgebroken.

Het rijk stelt echter als voorwaar»
de. dat dc kosten hiervan (ongeveer
f 535) voor rekening van dc gemeente
komen.

Het college stelt voor. hiertoe over
te gaan en een crediet voor dit 'doe'
beschikbaar te stellen.

ONDEUGDELIJKE AUTOBUSSEN

Van de standplaats aan het Kennc
mcrplcin zijn door de politie twee auto
bussen verwijderd, de eene omdat de
voetrem en de ander omdat dc motor
niet behoorlijk werkte.

NEDERL. VEREENIGING VAN
SPOOR» EN TRAMWEGPERSONEEL

In de voortgezette 'jaarvergadering
van dc afdecling Haarlem van de Ne»
derlandschc Vereeniging van Spoor* cn
Tramwegpersoneel. die Vrijdagavond
in het gebouw „De Centjrale plaats
vond. werden de jaarverslagen van se»
Cretans en penningmeester goedgc-
keurd. Do aftredende voorzitter de heer
F. M. Souwer werd herlmzen. Tot bc
stuursleden werden ver/3er gekozen de
heeren H. v. J. Berg, C. Bos, N. de
Knuijf, J. Roos, A. de "Vries en J. Von.
kenberg.

PESTALOZZI-
HERDENKING.

lezing door den heer
j. g. nijk.

Het Pacd agogisch Gezelschap alhier
had Vrijdagavond in de Tuin zaal van
het café»rcs!auirant Brirakma-nn een ver*
gadering belegd, waar ieder belangstel»
lende toegang had cn waar de heer
.1. G. Nijk. directeur der Rijks Kweek»
schooi alhier, ccn lezing hield over het
onderwerp: „Eerrgc trekken uit het
beeld van Pestailozzi".

Deze ti'tel was tc bescheiden. Wan»
neer u enkele trekken beloofd worden,
dam verwacht ge een beeld, zooais de
reproducties van draadloos overige»
bgachte foto's die te zien geven: een
wazig onduidelijk beeld

Zulk een beeld vertoonde de heer
Nijk echter niiet. De „eenige trekken"
werden vele trekken en zoo stond
tenslotte den aanwez.gen, ook door den
in zijn eenvoud zoo schoon en vorm
van de lezing, een beeld voor oogen
door den voorzitter,, dr. C. Spoeldcr,
in zijn warm dankwoord zoo juist ge>
noemd: „een beeld van menschheid en
menschel; j k he id"-.

De heer N/ffc teekendc den droome»
r.gen. leelyjtcn, onbamdigen jongen, d e
door zi^Q kameraden werd geplaagd;
den y>g met dezelfde eigenschappen
iu yftigdc-n jonger, man in wien niets
b/ïc dc dan de blik zijner oogen, die
konden gloeien van geestdrift en ver»
voering. Deze zelfde jonge nun was
van ccn buitengewone eerlijkheid (:n
den brief waarin hij het meisje da: hij
liefhad vroeg zijn vrouw te worden
somde hij met pijnlijke nauwgezetheid
zijn gebreken en eigenaardigheden op)
cn bezield met een groote liefde voor
de armen en misdeelden. Reeds vroeg
nam hij zioh voor. zijn leven im dien®t
te stellen van dc onderdrukte men-sch»
heid.

Wij zagen hoe alles wat deze man
ondernam op eigen verantwoord1;ng en
zonder hulp van anderen, nrslukte ('t
was hem voorspeld) wij zagen hem in
hamden geraken van slechte raadgevers
cn bedriegers.

Wij zagen Pestalozzi bij de grooten
der aarde zijn idealen uiteenzette^ cn
de verwezenlijking er van bepleiten
hoe Napoleon met zijn ,a b c" niots
te maken wilde hebben, hoe daaren
tegen de Czaar aller Rassen hem im
de armen drukte en hem ridderde.
De inrichtingen die deze groote geest
stichtte, zagen wij oprijzen en weer te
niet gaan maar ook waren wij er ge»
tui'jen van hoe deze merkwaardige man
tot op hoogen leeftijd, ja tot op zijn
sterfbed, zijn hoog idealisme behield.

In voortdurende spanning heeft
Pestalozzi geleefd, zóó zeer dat hij op
sommge oo gen-blikken van zijn leven
totaal uitgeput was. zoowel geestelijk
als lichamelijk. Op andere oogenbI k»
ken was hij bulten zichzelf, had hij
aanvallen van razernij, die door den
aanblik van een kind vaak weer tot
bedaren kwamen. En wederkeerig on»
dervondem de kinderen den invloed van
zij.-i blik. waarmede hij hun in dc ziel
scheen te lezen.

Zijn eerste leven sbcrióht was „Liem»
hardt und Gertrud". het boek. geschre
ven op den Neuhof, dat hem beroemd
maakte.

Reiniging van zeden bij hoog en
laag achtte hij noodig, verteeder.ng
van de hoogere stamden tem opzichte

INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Ct». per regel.

Gij zult eerst bemerken
welk een heerlijke tabak er
in de wereld groeit wanneer
gij TRIO sigaren rookt.

ÜHIIIIHIH

van dc lagere en d« door hem zoo
vurig verlangde verbeteringen moesten
tot stand komen met behulp van dc
overheid, van de vorsten vooral. De
Natuur behoorde de leidsvrouwe te
zijn bij de ontwikkeling, aan de Na*
tuur wilde hij de kunst afkijken.

Van zijn inrichtingen was Pestalozzi
meer de geestelijke leider. Het onder*
wijs-geven ging hem niet zoo goed af.
Vam zijn personeel eischte hij o-n-tzet»
tend veel. maar toch verdroeg het al*
les van hem.

Als deze idealist in 1818, op hoogen
leeftijd, door de gezamenlijke uitgaven
zijner werken (door anderen verzorgd)
weer in vrij goeden doen komt, is zijn
eerste werk: een armenschool en ccn
weeshuis beginnen.

Tot op het laatst van zijn leven gold
voor hem het: „AUes voor anderen,
niets voor zichzelf!"

Spr. eindigde zijn boeiende rede met
den wcnsch uit te sp*eken dat zij. die
het lot van ons Lager Onderwijs in
handen hebben, mogen doordrongen
zijn van Pestaiozzi's geest.

In den loop zijner rede toonde spr.
lichtbeelden, verschillend-e portretten
van Pestalozzi voorstellende.

PERSONEFL MET KINRICHTING
DE SIERKAN.

In het gebouw De Centrale werd
Vrijdagavond een vergadering ge-bou»
den van het personeel der Haarlemsohe
Melkimrieht-ng De Sierkam, onder voor»
z-ittersohap va-n den heer A. Maïs.
Deze vergadering was uitgeschreven
door de R.K. organisatie «*n de^ Cem»
trale Bond omdat het tl nk nadert
waarop de collectieve arbei-dsovereen»
komst ten einde loopt.

In zijn openingswoord vestigde de
v orzirter hierop de aandacht, waarna
hij verder een kort overzicht gaf van
den bestaan den tóestand.

Hierna werd aan de aanwezigen geïc»
gehed gegeven zich uit te spreken over
het al or r.iet voortzetten van het con»
tract.

Na afloop van deze gedachtewisse»
ling besloot de vergadering met alge»
mccne stemmen de overeenkomst niet
*e continueeren ten einde in de gedegen»
heid tc zijn, in een tweetal artikelen
van de overeenkomst een wijziging
trachten te verkrijgen.

VRIJZINNIG HERVORMDEN

In dc plaats van dr. A. Rutgers
vaD der Loeff heeft het bestuur der
vereenig;mg van Vrijzinnig Hervorm»
de® tot voorzitter gekozen den heer
G. J. Kroese, die de benoeming heeft
aa n genomen

Haarlemmer Halletjes

EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE

Op den 30stcn Februari van het jaar
19.. (uit bescheidenheid laai* ik het
jaartal weg) bleven plotseling d.- toren»
klokken in dc gehcclc wereld stilst san
cn ofschoon ccnigc tienduizenden van
dc bekwaamste klokkenisten die weer
op gang trachtten tc brengen, het gc»
lukte hun geen vair allen.

Dat vreemde feit gebeurde in den
morgen te zeven uur cn aanvankelijk
trok dc menschhcid cr zich niet veel
•van aan cn beschouwde het geval veel
meer als ccn rarigheid, waarover dc
avondbladen wel meer mcdcdcclingtn
zouden geven, met de tijding tevens,
dat dc vaklieden dc oorzaak al gevon*
den hadden en het gcnccsmdidcl er bij.
Toen evenwel des middags precies tc
twaalf uur dc pendules, dc huisklokken
(met inbegrip van dc betrouwbaarste re»
gulatcurs) na twaalf tc hebben geslagen
plotseling eveneens bleven srilstaan
maakte het publick zich over dc zaak
cenigszins ongerust. Niet omdat njen
aldus den tijd niet meer wist. daar dc
horloges, volgens dc laatste teling,
eenige honderdduizend milliocncn in gc-
t'al. daarvoor voldoende zorgden, maar
omdat men in dc atmoslccr voor ccn
raadselachtige storing vreesde, die voor
de gezondheid van dc menschcn wel
eens noodlottig zou kunnen zijn. Een
ondernemende Amerikaan vond dien»
zelfden middag nog ccn afdoend voor»
behoedmiddel uit, dat hij a n t i»k 1 o k'»
k i 11 s noemde en voor de betrekkelijk
geringe som van één dollar (ƒ2.50) per
doos. voldoende voor ccn maand, tc
koop aanbood: onnoodig tc zeggen, dat
het ook uit wat meel met suiker cn
een weliswaar onschadelijk kleurtje
bestond.

Ternauwernood had deze voortvaren
de man aldus blijk gegeven van dc
merkwaardige energie, die het thans le
vende geslacht aan den dag weet tc
leggen, wanneer het cr op aankomt zien
ten koste van den mcdomcnsch te ver»
rijken, of dc wereld schrikte op van dc
tijding, dat over dc gehcclc a-irdc ook
dc kleine uurwerken wekkers, horloges,
zoowel om in het vest als om de p°ls
tc dragen (hccrenhorlogcs namelijk
daar dc dameshorloges niets anders tc
doen hadden dan in hun staat van on-
opgewond nhcid te volharden) plotse
ling cn alle te gelijk eveneens waren
biijicn stilstaan Na aftrek van dc bc»
kende tijdsverschillen bleek, dat dit
des/avonds te zes uur. naar Amsterdam
se!" cn tijd was gcs.'hicd

Meer dan ooit verwachtten dc men
sell en raad cn redding in de d'gbladcn
te vinden Voorloopig cv nwel tc ver
geefs. De redacteuren konden slechts de
drie verwonderingwekkende feit n
medcdeclcn cn vertelden van hunne po
gingen om horlogemakers tc intervic»
wen, die zich evenwel excuseerden met
hun levenslange gcwoont'c. om defecte
jjurwerken eerst ccnigc weken tc laten

liggen (tot bedaren tc laten komen
noemden zij dat) vóór zij er naar om»
keken cn trachtten het t'c rcparccren.
Met uitzondering van ccnigc felle dag»
bladen, die deze houding ten strengste
afkeurden, moest verreweg het grootsi'c
gedeelte van dc dagbladpers erkennen,
dat dc horlogemakers niet anders kon»
den handelen, omdat zij handen te kort
kwamen tot het aannemen van dc uur
werken. die hun ter reparatie werden
gebracht.

Dien avond kwamen cr in dc gezin
nen ccnigc kleine moc'lijkhcdcn voor,
daar dc kinderen met de scherpzinnig»
hcid van de jeugd, hun kans schoon
zagen later dan gewoonlijk op tc
blijven cn zich. als rechtgeaarde kinde»
ren van dezen tijd. tiog tegen het oud-v.
lijk bevel om naar bed tc gaan verzet
ten. wanneer hun oogen vanzelf dicht*
vielen van dc slaap. Voor dc ouderen Ie»
verde dc tijdloosheid Waarin men ver»
keerde, minder bezwaar op: zij gingen
naar b$d wanneer zij cr lust in hadden
cn bekommerden zich cr niet over. of
dat toevallig een kwartier of een half
uur later of vroeger was. dan gewoon»
lijk. Wel ontstonden cr moeilijkheden in
ziekenhuizen, gestichten voor ouden van
dagen, politïcburcaux, fabrieken waar
nachtwakers dc ronde moesten doen cn
dcrgclijken. Op ccn hofje in Haarlem
was een geweldige belangstelling voor
ccn oude juffrouw dio1 verzekerde, dat
haar poes al jarenlang klokke tien naar
dc deur van haar kamertje liep, omdat
dc oude juffrouw op dat tijdstip ge
wend was naar bed tc gaan.- Ik breng
dit bijzondere gcvjl ter sprake, omdat
ik in het vervolg van dit verhaal mij
t-.t Nederland in het algemeen cn tot
Haarlem in het bijzonder zal moeten
bepalen, daar ik dc eigenschappen mis
om dc gehcclc wereldgeschiedenis uit
die dagen tc Overzien cn die in dc mij
toegemeten plaatsruimte ook niet
zou kunnen samendringen. Evenwel kan
ik dit verzekeren, dat dien avond het
gehcclc mcnschdom op onzen aardbol
met zekeren angst den nacht ing'ng bc»
halve dc weinige nomaden of zwerven»
dc volksstammen, die zich toch nooit
om uur of tijd plachten tc bekommeren
en dc ambtenaren van dc rainisteriën.
«lic den tijd in cn aan cn op ztehzelf
plegen tc hcbbcn.

Tc Haarlem deed zich des nachts de
grootste zwarigheid al dadelijk bij de
porders voor. Deze wakkere klasse de*
maatschappij die niet alleen wegens
dc betaling van een kwartje per week
maar ook en vooral uit beroepstrots
cr een eer in stelt dat geen lid van
hun cliëntèlc zich verslaapt, verkeer»
de in de grootste moc'lijkheid, daa-
zij niet meer met zckcrhc'd zeggen kor
hoe laat het was. Wel dacht het be
stuur van hun vakvereenigin er over
ccn nachtelijke bijeenkomst op di
Grnotc Markt uit te schrijven vóórda*
men de nachttaak zou beginnen, maa-
dc voorzitter wees cr op. dat men di'
plan moest opgeven omdat een vas'
uur voor dc samenkomst niet kou wor*

den vastgesteld of beter gezegd opgc»
volgd In deze moeilijkheid schoot hun
ccn middel tc binnen, dat de zaak wel
niet oploste maar de zwarigheid dar-
Och verminderde, namelijk dat iedere
porder bij het aanbellen bij de klanten
driemaal duidelijk moest roepen: „vry»
blijvend!" Deze order werd door de
bestuursleden terstond op een papiertje
bij dc leden onder dc deur geschoven
die dus den volgenden morgen op goed
geluk opstonden en hun ronde deden
al roepende: ,,'t Is vijf uur (of zes uur)
vrijblijvend!"

Vóórdat ik nu kom tot de beschrij»
ving van dc verwarring, die des mor»
gens in onze klokkelooze maatschappij
ontstond, moet ter cere van onze sa»
mcnlcving waarvan zooveel kwaad ge»
zegd pleegt te worden, worden gccon»
statccrd dat tal van personen dien
nacht in het geheel niet naar bed gin»
gen cn wel in het belang der overige
menschhcid. Natuurlijk in de eerste
plaats dc horlogemakers, die dc ontel»
hare uurwerken naar regel en ordi
moesten inschrijven, in welke bezigheid
zij af en toe gestoord werden door de
treurige overpeinzing, dat wanneer deze
toestand voortduurde, zij broodcloos
zouden zijn cn genoodzaakt door een
ander vak in hun levensonderhoud te
voorzien. Maar bovendien bleven dc
geleerden wakker en ccn aantal uitvin»
ders, die wel begrepen dat van hen een
verklaring cn ccn geneesmiddel van dc
wonderlijke gebeurtenis zou worden
verwacht. Men begreep nu. maar te
laat. hoe onvoorzichtig het was gc»
woest, dat bij geen van dc universitei»
ten tot nu toe een professoraat in dc
tijdkundc W3s gesticht; de hoogste
autoriteit op dit gebied was ccn lector
aan dc academie tc Baltimore in Aracri»
ka. die zich evenwel, daar zijn stappen
om tot hooglceraar te worden benoemd
sinds lang waren afgewezen, op het cu
ratorium wreekte met de mededecling
dat dc oplossing van ccn zoo merk»
waardig natuurverschijnsel onmogelijk
•an een simpclen lector kon worden
-crwacht.

Des tc ijveriger roerden zich natuur»
lijk dc geleerden, tot wier bevoegdheid
het verschijnsel niet behoorde cn die
daarvoor dus niet aansprakelijk konden
worden gesteld. Dc ochtendbladen ston»
den vol met hunne beschouwingen.
Fen professor in dc aardrijkskunde ver.
klaarde, dat hij reeds lang ccn zonder
linge verandering in dc draaiing van
de as der aarde had opgemerkt, er
daarin de oorzaak zocht van den alge-
meencn stilstand der uurwerken in
verband met magnetische verschijnse
len. Een hoogleeraar in de natuurkündi
schreef bet verschijnsel toe aan veran
deringen in de wetten der zwaarte
kracht, als gevolg van groote storinger
in den loop van de maan. Wiskund-
gen kwamen aandragen met thcorieëi
die zoo ingewikkeld waren dat andere
wiskundigen die niet begrepen, zooda'
ik niet eens in staat ben om tc zeggen

at zij bedoelden. In één opzicht wa
ren hunne verklaringen gelijk; niemand
waagde zich namelijk aan een antwoord
op dc vraag: „hoe krijgen wij onze uur»
werken weer aan den" gang?" Een van
deze professoren ging zelfs zoover te
verklaren, dat deze practische quaestic
dc zaak der geleerden nooit kon zijn
maar die van de horlogemakers.

Daarnaast hadden weLme-c-nemd-e man»
ncn vam de prctijk hun licht laten
schijnen. Velen schreven het verschijn»
9cl tóe aan de vorderin-gen der radio»
techniek cn voons-peWcn, dat Marconi
wel raad zou weten. Anderen zochten
het in een geheimzinnige werking van
de elcctrdoiteit cm een inzender. dre
wijselijk zijn naam verzweeg, schreef
het gebeurde toe aan kwaadaard gc
horlogemakers, die aldus wenschten te
komen tot verbetering van de alge»
mc-cme malaise in het vak. een opmer
king die de redactie verklaarde niet \oor
haar rekenón-g te willen nemen, daar
zooveel perfiditeit niet van een bc»
oefenaar van een tot nu toe altijd eer»
zaam beroep mocht worden veronder»
steld.

Dit alles gaf dus geen licht in het
moeilijk vraagstuk, zoodat men nog het
meest houvast had aan een ad-vertc-nrir
van cem voortvairenden machinefabri-
kant d/ic zonnewijzers te koop aanbood,
waarvan som-migc tweedehands tot ver
minderden prijs en zich voor de leve»
nmg daarvan aanbood: de bestellingen
zouden worden genummerd cn naar
volgorde uitgevoerd.

Het was Minister Kan, die zijn po»
pulai-riieit me-t een slag vertienvoudig
de door dc mededceL'ng dat de Re»
geenievg onmiddellijk telegraf soh, tele-
fon-sóh c-n draadloos beslag had ge
legd op alle in het koninkrijk voor»
handen zonnewijzers, opdat dezen zou.
den worden rondgedeeld aan de ge»
meenten, naar den maatstaf van ccn
exemplaar voor cLkc gemeente van
minstens duizend tot tw r.tvgduizeod
zielen, cn ccn exemplaar meer voor
cHkc twintigduizend zielen daarboven
tot een maximum van vjjf stuks. Ik
behoef niet te zeggen, dat Amsterdam
Rotterdam, en den Haag zich tegen
deze regeling onm.ddeHijk telegrafisch
in den Haag verzetten, maar daar ik
hiermede op dc geschiedenis vooruit
loop en één protest meer of m ndcr
van de groote gemeenten van geen be»
teekenis kan geacht worden keer iik
tot de belangrijke gebeurtenis terug.

Een daarvan was, dat zonnewijzers
tijdelijk van geen nut waren, omdat
dien eersten dag de zon niet voor den
dag kwa-m daar er overal eeu zware
dikke mist bleef hangen. Het is nie-t te
ontkennen, dat de mcnschen zich vin
dingrijk toonden in hulpmiddelen, nu
dc uurwerken geen dienst meer doden
Dc verccniigmgen voor dicrenbcscfccr»
ming tradea dadelijk op den voor»

grond. Zij riepen on-middcllijk alle bc»
zifters van hanen en andere dieren op,
die gewend mochten zijn (namel.jk
de7.c dieren) om tot nu toe op een be»
paaJd en degelijk geconstateerd uur
iets te doen of te laten. Zoo bleken
er henen te bestaan, due zonder fout
icdercn morgen te kwart voor vijf, vijf
uur, half zes, zes uur of later een
triomfantelijk gekraai aanhieven: wel-
is waar kondcn de eigenaars niet met
stelligheid verzekeren, dat juist 't aller»
eerste gekraai op cie tijdstippen viel,
omdat zij (namelijk de eigenaars)
daarop pas plachten te ietten zoodra
zij zelf wakker waren. Op datzelfde
bezwaar strandde het talent van ®en
Hollandschcn herdershond (met stam
boom) die 's morgens klokke zes aan
de deur van de slaapkamer van zijn
baas placht te- krabbelen om te wor»
een uitgelaten. Een vink, waarvan
verzekerd werd. dat hij steevast des
morgens te vijf uur precies een zes»
toon deed hooren (pie»iet. p:e»ict. pie»
et) volgons dc verzekering van een
man van den nachtveil'-gheidsdïcinst,
gepensioneerd Oostdndisch militair
ei dus gewend aan orde en tucht, kon
n-iot a's tij-daan wijzer dienen omdat
hij wegens het drukke bouwen in
zijn kwartier, telkens van woonplaats
veranderde en dus niet regelmatig
kon worden geobserveerd.

Als dc lezer hier mocht opmerken
dat ik verzuim te vermelden, welk- ccn
verwarring op dien eersten dag ont»
stond door bet ontbreken vaD elk uur»
werk, dan heeft bij daarin natuurlijk
gelijk; mijn ccnigc verontschuldiging is
dan ook, dat deze verwarring bijna te
groot is, om die te beschrijven. Het
opstaan ging nog tamelijk. Men wist
eenmaal, dat het omstreeks half zeven
begon te dager., maar naarmate de tijd
voorbijging werd de onzekerheid groo»
ter. Toen de werkplaatsen, dc scholen,
dc kantoren moesten beginnen, waren
sommigen present en anderen kwamen
later, liet werk begon dus zeer ongc.
rcgeld en de groote moeilijkheid was
om tc bepalen wanneer het tijd was
om op te houden en naar huis te gaan.
Er waren verschillen in opvatting van
meer dan een half uu» Leveranciers die
levensmiddelen rondbrachten, deden
dat op de gis. Menschcn die gewoon
waren met een tram of trein op een
vast uur naar hun werk te gaan, kwa
men te vroeg of te laat, wel te verstaan
voor hun gevoel, daar niemand daar
omtrent zekerheid had en dc spoorweg
en tram-autoriteiten riet wisten of zij
de gewone trajecten in den bepaalden
tijd aflegden. Afspraken konden niet
worden nagekomen kortom de onzeker»
heid was zóó groot, dat iedereen blij
was, toen in Haarlem (cn de rest van
Nederland) dc avond daalde cn men
dus wist, dat het ongeveer vijf uur of
half zes moest zijn, Veiligheidshalve

waren de departcmentsbureaux in den
Haag toen reeds lang ontruimd.

Dien avond werden alle vergaderin*
gen slecht bezet. Zelfs de besturen wa»
ren onvoltallig, tot groote vreugde van
huismoeders, die hun echtgcnooten, zij
het ook in ongunstig humeur, eindelijk
eens thuis zagen; weliswaar maakte la»
ter op den avond menige huisvader een
slippertje naar koffiehuis of sociëteit,
zoogenaamd om wat te hooren over de
uurwerkloosheid, waai natuurlijk ieder*
een den mond van vol had. Velen kwa*
men laat, dat wil zeggen, vermoedelijk
laat, thuis, daar de politie niet wist
wanneer het twaalf uur was, dus de
cafés vrij liet in het sluitingsoogenblik.

Dat de commentaren den volgenden
dag en alle volgende dagen hun gang
gingen, spreekt van zelf De geleerde
beschouwingen in die dagen ten beste
gegeven, konden alleen bij kilometers
berekend worden, de practische oplos*
singeo evenwel nog niet bij millimeters.
Die ontbraken namelijk geheel, of*
schoon de Regeering over de gebeurte»
nis heftig werd geïnterpelleerd. Even*
wel zonder baat. Wel benoemde zij een
staatscommissie, hetgeen het Neder*
landschc volk als een slecht teeken
voor den langen duur van het natuur»
verschijnsel beschouwde. In de eerste
dagen trachtte men herhaaldelijk do
uurwerken weer op gang tc brengen,
evenwel zonder succes, zoodat dit wel*
dra werd opgegeven. Juist een weck
later, dus op den 6den Maart trok een
wandelaar in de Groote Houtstraat uit
sleur zijn horloge uit den zak en smeet
dat, daar het stilstond, verwoed op
het asphalt. Tot zijn verwondering cn
vreugde liep het weer, toen hij het op*
raapte. Kort daarop kwamen ook de
huisklokken en dc torenklokken weer
in beweging.

Natuurlijk deed zich toen een niei'/vft
moeilijkheid voor, namelijk om al da
uurwerken ter wereld precies gelijk ta
zetten, behoudens het bekende tydsver*
schil. Hiervoor zal een internationale
commissie benoemd worden en intus»
schcn zal men verder voortleven op dc
gis; evenwel wordt haar rapport binnen
een paar jaar wel verwacht Dc gelecr*
den zullen inmiddels al den tijd hebben
om tc twisten over de vraag, hoe het
verschijnsel ontstaan cn weer verdwe*
ncn is. Men ziet dai ik dit schrijf in
den toekomstigen tijd en dat is ook
verklaarbaar, omdat het verschijnsel,
daar het zich niet in den verleden tijd
heeft voorgedaan, in den toekomen*
den tijd zal moeten voorvallen, althans
wanneet dit verhaal iets meer dan pu»e
fantasie zal blijken te zijn.

Maar in welk jaar dat dan wezen zal,
daarover wensch ik, zooals gezegd, uit
bescheidenheid liever tc zwijgen.

riDELIO.