TWEEDE KAMER.
BINNENLAND
STADSNIEUWS.
LETTEREN EN KUNST
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 26 FEBR. 1927
25 Februari.
Het ontwapeningsontwerp-K, ter Laan. Een
middag van tegenstanders. De heeren Duymaer van
Twist, Deckers, T.'.anus en L. de Visser voeren het
woord. De Surinaamscbe begrooting aangenomen.
Een korte inleiding tot dc behande*
ling van het ontwapeaingswctsontwcrp.
het iniHatiefontvrerp van dc hccren K.
ter Laan. Albarda, Klccrtkoper, Scha»
per en van Zadelhoff. dat de aandacht
vao dc Kamer in de komende dagen
bezig houden zal een korte inleiding
vormden enkele stemmingen over dc
Surinaamscbe begrooting.
Het amendemer.t.Joekes, dat dc tot
cu toe aan de West-Indische gids gc>'
schonken subsidie van 300 wilde doen
uitbetalen, ook voor 1927 werd verwor
pen met 4423 stemmen. Ilct artikel,
waarop dit amendement werd inge
diend. werd daarop aanvaard bij ..zit
ten en opstaan".
De Surinaamscbe begrooting a!s gc»
he ei is aanvaard zonder hoofdelijke
stemming. De heer dc Visser dc
communist verklaarde geacht te wil»
loc zijn tegen het ontwerp te hebben
gestemd.
Het initiaticfsontwerp»K. ter Laan
■drong in den aanvang volgens goed
parlementair gebruik alken tegen»
standers naar het spreekgestoelte, dc
vertegenwoordigers van dc drie groe»
pen der rechterzijde: dc boeren Duy.
mar van Twist. Deckers en Tilanus. Hu
de communistische tegenstander L. de
Visser.
De heer Duymaer van Twist ver»
klaarde zich ten eenenmuie tegen het
ontwerp. Allereerst omdat het strijdig
is naar zijn gevoelen mor dc grondwet.
Immers art. ÏS2 van dc G. \V. zegt, dat
tot bescherming van dc belangen van
den Staat er een zee* en landmacht is.
Dr. Deckers moest toegeven aan de
ODtwerp*voorstellers. dut zij met hun
voorstel, hetwelk een klein politieletter
vraagt, binnen de grenzen, die de
Grondwet stelde, waren gebleven, bij
hem dus geen grondwettelijk bezwaar,
wel andere. De heer Tilanus daarco*
tgen betoogde, dat mocht dun misschien
geen strijd in formeclen zin met de
Grondwet te constateercn ztfn, naar
den inhoud grootc strijd aanwezig is.
De Koning zegt in zijn eed aldus
het batoog dat hij dc landsgrenzen
zal beschermen, waf met een klein poli-
tieUger niet mogelijk is.
De heer Duymaer van Twist heeft
caarop twee groote stellingen verdc*
digd. Allereerst, dat het ontwerp dc
veiligheid van ons land in gevaar zal
brengen. In do tweede plaats dat de
vorm van het ontwerp onuitvoerbaar is
Deze laatste stelling werd ook in
ongeveer gelijke gedachten en uitspra-
ken coor de hccren Deckers en Ti
lanus onderschreven. De drie rechtschc
sprekers zeiden r.I., dat het ontwerp al»
leen te 2aDvaarden was geweest, wan
neer het ia uitwerking der ontwapening
van ons land in artikelen had onderge
bracht: in ieder geval had ren termijn
genoemd moeten worden waarbinnen
uitvocringsontwcrpcn van wet zouden
moeten zijn ingediend. Begrijpelijk, in
verband met zijn zienswijze, dut de heer
Tilanus van de initiatief»cntwerp«voor«
stellers een voorstel had verwacht tof
wijziging van de grondwet.
Het rechtschc driemanschap stemde
ook daarin overeen, dat zij een s.»d.
motie juister aanleiding hadden gevon*
den tot een ontwapeningsdebat dan een
wetsontwerp.
De heer Duymaer var. Twist betoog
de dan, dat eenzijdige ontwapening nk:
mogelijk is, omdat dit de veiligheid
voor ons land vermindert. Eenzijdige
ontwapening niet mogelijk, omdat ons
land de middelen moet hebben zich te
gen aanvallen of neutrahteitsscher.ding
te verzetten. Aanvallen of neutraliteits*
schending achtte de a.»r. militaire spe
cialiteit vervolgens niet uitgesloten
omdat er altijd oorlog zijn zal, omdat
de zonde de menschheid steeds, tot den
jongsten dag, tot machtsmisbruik drin
gen zal.
Niet trekt de heer Duymaer daaruit
de conclusie, dat wij ons niet verzetten
moeten tegen het drijven naar oorlog,
niet. dat wij niet ijveren moeten voor
de heerschappij van het recht, maar
wel dat ons land een leger hebben moet
omdat overal rondom onze grenzen van
ontwapening nog niet veel te merken
valt. In de ontwrapenings»vraag moet
een klein tand niet het eerst het beves
tigende antwoord geven meende de
heer Duymaer van Twist.
De heer Duymaer van Twist betoog
de dat het in ons land met het ..mili
tairisme" niet zoo erg is: de druk op
het volk is niet zwaar. Ter vergelijking
voerde hij verschillende cijfers aan uit
België. Frankrijk enz.
Geleidelijke ontwapening wH de heen
Duymaer va-n Twist, maar dan alge
meen niet eenzijdige ontwapening:
daarvoor is de tijd nog niet rijp. Heeft
de beer Sten-huis nog niet onlangs ge»
sproken van con ,.te wapen poepen"
van de soc. dom.-strijdirrachtoo, wan
neer Mussolini zijn al leen »'n eersch ets
theorie ook buiten de ItaBaanscbe
grenzen zou willen doorvoeren? En dan
Rusland? Is dat niet een durend ge
vaar?
Waarneer wij zoo betoogden die
heer Duymaer van Twist verder
te midden van deze omstandigheden
eenzijdig zouden ontwapenen, cla-n zou
tten de vreemde legers naiar ons open
terrein getrokken woeden, dan zou ons
land zeker oorlogsveld worden, wat
met een leger minst-genomen, dubieus
is. In de stukken was op Denemarken
gewezen. Hier achtte dc heer Duvmae.r
van Twist echter geenerki reden tot
vergelijking aanwezig. Immers Dene
marken ligt niet in centraal Europa
maar aan d« buitenzijde der wrijv/ngs»
oppervlakken. En bovendien h*#ft het
eer korte greuelija.
De heer Duymaer van Twist greep
terug naar de redevoeringen der hccren
Trocbtra en Marchant uit 1914 c-n 1918
toen ook deze afgevaardigden gevoel
den dat het leger ncutraliteitsplichteri
7ervuH«n beeft.
Dc heer Deckers, r.k. woordvoerder
was hen wat korter dan de a.-. afge»
vaardigde. Wat hij over dc Grond
wet ze.de vermeldden wij reeds. Ook
dc heer Deckers onze lezers be
merken, dat vele der uitspraken van de
heervn der rechterzijde pafa"e! liepen:
de woorden en de stem en de t
dracht weren slechts wat anders
ze de den heer K ter Laan gaarne te
willen volgen, wanneer zij ontwape
ning voorstonden, maar hij kan met.
zoolang die on: wapening oen zijd 'g is
Dc defensie-uitgaven ziet hij nog al:
nood-zakulijk.
NooJza-keiijk omdat het niet meer
hebben van een weermacht (oen le
gertje met een lie bring van 300 mam.
kon men geen weermacht meer noe
men) het oorlogsgevaar voor een r-cu
trale natie vergroot. Ons land gaat n-'.et
anders ten krijg, dan om dvfer sieve
nood-zaak en i» als zoolang reohts-or-
gaan. Dat rechts orgaan is in onze da
gen oog noodzakelijk Helaas! Daarom
sprak de heer Deckers het namens zijn
politieke vrienden ui-t. dar zij alles zul
len doen wat medewerking bettekent
aan cfe bevordering an hef recht
Waarom hij cr ook bij d-e S.O.A.P
op aandrong., dg vred-esgc ziodlte i d tc
bevordere-n door i-n-plaa-ts van den
klassenstrijd de ware vredesidvc te
bevorderen.
Gelijk gezegddc derde spreker was
dc heer Tilanus, als c^h woordvoer
dor.
De heer Tilur.us zag in het ontwerp
alleen propaganda, dat ingediend vóór
de verkiezingen van 1923. dc onrwapc»
rair.gs.-verkiez r g sac tic toen steunen
moest. Propaganda At »eh. omdat hef
van den aanvang af zeker is. dat hef
ontwerp net zal worden ajnpenonxm
Dc e »h. muitaare specialité»; ver
klaarde de groote be-wogng. d e <ïe
on: wapen mg s -dee onder de soc -dcm.
bad gewekt, het stellen van den drang
ca ar h"t niet gestoord worden door
oorkv, yge.-ucht boven dc groote goe
deren van onafhankelijkheid en zelf.
standgheid. als voortkomend uit cv
materia V srisc h e grond steil i n<gcn d c r
S.D.A.P. -
Ook de c.-h. willen den vrede
zeidv d,» heer Tii.wrus het bleek
wel u:t het werken van dc groote li
guur. d:e de heer L oh mar, was. Maar
zij vechter. mier tegen don oorlog
maar veer het recht- Bewapening is al
leen geoorloofd als middel tot hand
having v®n or.ze vrijheid.
Dc heer Tilar.us meende voorts, cal
de s.-d-svoorsteCcrs het probleem van
oorlog en vrede wel heel erg eenvou»
d g Z'cn. Hij verwees hen naar de pu-
Wicatee-: vèjn 't groote congres 'r vorig
Augustus te Stockholm «ehouile::
door den Wereldbond van Kerker. Fu-
biieatics. die d« ir.gewikkeldhe:d van
het vraagstuk inzien en oproepen tot
't laren doorwerken vain den geest der
liefde zooals ook de Belg sche mi»
r.,>reir Vaodarvelde gezegd heeft, da*
■Je geesten moeten ontwapend worden
De heer Tilanus verdedigde ook de
stellingen, dat ons land zonder twijfel
instaat is rich te verdedigen en dat ons
land. om de plichten d»e de Vol-kcn»
bond ons opleef, een leger moet onclcr»
Houden dar groofer is da>n dat, hetwelk
dc heer ter Laan thans vraagt.
Ten slotte bestreed ook de heer L
d-e Visser bet ontwerp. Dinsdag zet hij
zijn rede voort Vandaag betoogde de
communard" (de heer de Vtater is
zot op vreemde woorden) dat hot mi li.
tai-rsme log'soh samenhangt met het
ka-pita Psme. En dat de s.d-a-p. ver
keerd doet, wanneer zij n-iet ook dc
machtsmiddelen der wapenen gebrul»
ken wil om in don klassenstrijd de pro»
ïe4ariërs te doen heorschcn boven dc
bourgeoisie.
Dinsdag wordt het debat voortge
zet.
De ontwapeningsdiscussie schijnt een
discussie van langen adem te zullen
woeden Nimmer nog zagen wij zóóveel
kamerlede^ aarvteekenin-gen maken.
De kans op aa-nncm ng ven het ont
werp ri echter uiterst, uitorst gering
ABeen de S.D.A.P.» en V.«D.-fracties
zuHe-n er zich voor verklaren.
INTIMUS
DOODELIJKE
ONGEVALLEN.
2 KINDEREN GEDOOD.
Op het Cromviietpiein hoek Libpog»
straat te 's^Gravenhage speelden drie
kinderen met een wagentje op het
trottoir. Juist toen uit de richting
Rijswijk een auto naderde, vloog een
der wielen van het karretje af, ;cnge»
volge waarvan de 9-jarige NV. K. wo
nende in de Middenstraat het stuur
verloor, en onder den auto geraakte
Het kind kreeg een wiel juist over het
hoofdje, dat geheel verbrijzeld werd.
De d-ood trad onmiddellijk in. Volgens
ooggetuigen heeft de chauffeur vol*
doende signalen gegeven, zoodat hem
geen schuld treft.
Op de Laan van Eik cn Duinen te
VGravenhage is eveneens een droevig
ongeval gebeurd. Het 11-jarige knaap
je W. R., dat op een wagen was ge
klommen, viel -n geraakte onder dc
kar; beide wielen gingen net kir4
over het lichaam. De Jood trad ook
hier onmiddellijk in.
HET SOCIALISATIE-
RAPPORT.
ZEER BINNENKORT TE
VERWACHTEN.
Naar de N.R.Crt. verneemt, zal
zeer binnenkort verschijnen het rap
port der Staatscommissie onder voor
zitterschap van dr, Nolens, die bijna
zeven jaren geleden, het vraagstuk
der socialisatie in onderzoek kreeg. De
toenmalige ministerpresident jhr.
Ruy.s do öcerenbrouck, had in rijn
instal'iatiercde van 27 Maart 1919 het
vraagstuk als volgt omschreven: of cn
op welke wijze in het gansche proces
der voorziening van levensbehoeften
dc belangen der gemeenschap meer
rechtstreeks in hct oog gehouden cn
daurdoór het nuttig effect voor al hare
leden zou kunnen worden verhoogd.
Het resultaat van een zoo langdu
rige» arbeid over een in socialistische
en radicale kringen zoo belangrijk ge-
acht vraagstuk mag men natuurlijk
mcc grootc belangstelling tegemoet
zien zegt het blad.
EEN WOESTELING.
KRANKZINNIG DOOR
DRANK.
DEN
In den naoht van Donderdag op
Vrijdag werd assistentie ïngc-tocpon
van de politie tegen een woesteling,
zekeren J. van 11. te Heerlen, die m
zijn woning aan dea Molenberg al.e
huisraad kort en kkvn had geslagen cn
met moe.te door toes ix.. en de burgers
-n bedwang werd gehouden Het b.eck
dat do man, d-e vnxgvr drankzuchtig
was geweest, een fiescn met brendspi
ritus had leeggedronken.
Met moeite werd de woesteling, die
46 jaar oud en vader van tien kinde
ren is, overmeesterd en naar het hospi
taal overgebracht, waar bieek dat nij
krankz.nnig was geworden. Overbren
ging naar een krankzinnigengesticht
bi eek noodzakelijk.
MAASTRICHT'S HUUR-
COMMISSJE.
OPHEFFING ONGEWENSCHT.
In dc tc Maastircht gehouden raad»*
vergadering werd 2.h-st. aangenomen
een voorstel om een post van t 1750 op
de begrooting te handhaven, tot bestrij.
ding der onkosten voor dc lluurcom»
missie.
De heer N'clisscn (kath.-dem.) had
het voorstel ingediend, om dc Huur.
commissie, welke aldus dc Tel.
te Maastricht zeer noodig cn gewaar
deerd wcik verricht, zoolang mogelijk
te handhaven, ook na de opheffing der
huurwetten, en door het in het leven
roepen van een. plaatselijke verordc*
Ding, waartegen de voorzitter verklaar
de geen bezwaar tc hebben, dc kwestie
der huurprijzen te regelen.
EEN PROEFSTUK.
Men rneldt ons:
Een Amerikaan tc Londen. d<e
voor dringende zaken in korter, tijd
naar Cairo op en neer moet, neeft dc
ts.L.M. verzocht hem en zijn ge^cl»*
schap per vliegtuig heen en icrug tc
orengvn. De K.r..n. hccfj deze extra
vlucht aangenomen, daar zij het be
vliegen van deze étappe, welke dt
eerste is van den tocaomstigcn lucht
weg naar Indie van groot bciang acht.
Immers in Augustus zal, zooais men
weet, door het comité „Vliegtocht Nc>
derland-indiceen proefvlucht op
Suez worden gehouden, waarbij dc
mail per vlicg.uig d«r K.L.M. naar
Suez wordt gebracht cn daar aan het
mailschip overgegeven, welke de post
'c Sabang brengt, vanwaar zij door de
vliegtuigen van dc Ned.-Ind. Marjnc
zal worden afgehaald.
Het vliegtuig der K.L.M.met het
Amerikaanschc gezelschap tan boord,
zal Dinsdagmorgen 1 Maart uit Croy
don vertrekken met ais eerste bestuur
der den oudsten piloot van de K.L.M.
Geyscndorffer cn als tweede bestuur
der de eveneens bij de K.L.M. ver»
maard geworden piloot Scholte.Verder
zal nog een werktuigkundige van dc
K.L.M. meegaan.
Men hoopt den eersten dag Boeda»
pest te bereiken. nft een fusschen-
landing te Neurenberg om benzine in
te nemen. Den tweeden dag Constan»
tinopel, na eem tusschenlantüng te Bel»
orado Don derden dag Aleppo, via
Adana en den vierder, dag Cairo ia
Bcyroetn en langs de kust via El Can*
taro
Het vliegtuig, een Fokker Vil A, ge
merkt H-N.A.C.T,, voorzien van een
Jupiter motor en verwarmde kajuit*
plaats biedende aan acht personen,
toilet» en groote bagageruimte, kan
zonder speciale toebereidselen voor
dezen grooten tocht worden gebruikt.
Na vijf dage-n in Ca'itg te hebben ver
toefd, zal het toestel langs denzelf-dcn
weg terugkeej-cn.
KUNST AAN HET VOLK.
Voor de vereeniging „Kunst aan he'
Volk" zal op 2 Maart een voordracht-
avond door Herman Teirlinck, den be
kenden Vlaamschcn schrijver, gehouden
worden.
Op Saterdag 26 Februari heeft ccn
ledenvergadering plaats cn verder za!
"c'racbt worden gedurcnde dc maand
April a.s. een tentoonstelling tc hou
den van den in 1920 gestorven schilde'
Tan Mankes.
Medewerking voor deze tentoonstc'
'ing is reeds toegezegd door mevr. Dr
A. Menkes-/(ernike; Prof. R. N. Ro
'and Holst, directeur der Rijksacademi'
oor Beeldende Kunsten; den heer M
A. Reinalda, wethouder van Haarlem
en den heer G. D. Oratama. directeu*
van het Frans Halsmuseum.
Medewerking van het gemccntcbc
Het jongetje woonde in de Coversstuur is verzocht voor de bcnoodigdc
Bltloostraat. expositieruimte.
DE HEBA.
Mon schrijft ons;
„Steeds ereocendo!"
Dat is het parool van het Uitvoc*
rend Comitc der in het Brongebouw
te houden banketbakkerij» cli kokerij-
tentoonstelling van 2029 Mei a.s.
Steeds verder breidt zich de orga
nisatie der Heba uit. Over drie maan»
den hebben we reeds weer dc helft
der tentoonstelling achter den rug. De
tijd gaat vlug cn veel is cr nog te
Joon, doch we twijfelen cr niet aan.
dat, indien alle commissie-leden hun
u'terstij krachten blijven inspannen,
aiies in orde komt. Steeds grootcr
wordt 'net terrein dat bewerkt moet
worden cn hoe dichter wc dc tentoon
stelling naderen Jcs te meer werk
hoopt zich op.
Behalve de wedstrijden, die reeds
vermeld zijn. zal ook aan dc fruithan
delaren gelegenheid geboden worden
om aan een wedstrijd deel, tc nemen,
namelijk in het opmaken van schalen
mét fruit voor diners. Met dc betrok
kenen is overleg gepleegd omtrent dit
plan; van hun medewerking is men
verzekerd.
De steun van zang» en muziekver»
een-gingen, Jie de commissie van at
tracties bij het in elkaar zetten van
haar plannen allerwege ontmoet, is
buitengewoon groot. Wanneer de-zc
commissie met haar werk gereed if.
zullen we uitvoeriger hierop terug ko»
men. Laten we nu volstaan met tc 'zeg
gen, d-at vele vercenigingcn het een eer
cn genoegen achten om dit feest der
Hoarlcmsche banketbakkers op tc luis
teren.
Rest ons nog tc vermelden, dat het
Uitvocrcnd Gómité onderhandelingen
heeft gevoerd met de Vereeniging Ne»
derland<ch Fabrikaat over filmvoor
stellingen. door genoemde vereeniging
gratis te geven in een der zalen of in
den tuin van het Brongebouw. Aange
zien echter de bepalingen wegens het
brandgevaar vooral in Haarlem nogal
streng zijn, zoodat de z.g. Kino*koffcr
niet wordt toegestaan is het nog niet
met zekerheid tc zeggen of deze at
tractie wel zal doorgaan.
Door de jubileereode vereeniging.
dc afdecling Haarlem der N. B. V., is
besloten om ten behoeve van dc wed»
strijden één grooten zilveren lauwer
krans. twee kleine ril veren lauwerkran
sen cn twee verguld zilveren medailles
beschikbaar tc stellen.
VOOR DEN POLITIE
RECHTER.
De ééne daad.
Dc „ééne daad van onachtzaamheid"
heeft al heel wat ellende in de wereld
veroorzaakt. Van ochtend opnieuw een
sfaaltje er van.
Terecht stond een werkman te Zaan
dam. die uit medelijden in dienst was
geoficn door de firma Duijvis te Koog
aan dc Zaan. Nadat' hij daar bijna ccn
jaar in dienst was geweest had hij zich
aan diefstal schuldig gemaakt. Uit de
zaak der firma had hij ccnige soja koe»
ken medegenomen. Die .éónc daad van
onachtzaamheid" heeft hem nu cel
Ccd veroorzaakt.
Het was maar ccn betrekkelijk kleine
diefstal. Dc koeken waren bestemd
voor een geit van den man. Maar nu
dc gevolgen. De man is ontslagen. Hij
loopt nti al vijf weken zonder werk. zoo
deelde hij vanochtend mede. Zijn
hctlc gcz'n is uit elkaar.
Dc man verkeert inderdaad in trcuri:
ge omstandigheden. Hij is weduwnaar
cn vader van vijf kinderen. Dc kinderen
zijn nu bij familie onder dak «gebracht.
En dut alles door eigen schuld. „Indien
je aan je patroon om een paar stukjes
sojakock had gevraagd dan had jc die
best kunnen krijgen", zoo voegde de Po
litierechter den verdachte foc. Verdachi
tc had nu spijt van het gebeurde. Maar
•gedane zaken nemen eenmaal geen
keer".
Het O.M. laakte het misbruiken van
het vertrouwen in hem gesteld door den
rdacbtc. Het vorderde tegen hem 10
op 5 dagen. Volgens den eisch werd
verdachte veroordeeld.
Verduistering.
J. W, H. S. te Haarlemmermeer was
beschuldigd gelden verduisterd tc heb
ben. Een hoofdagent van de NA'. Bouw-
Aploitatic maatschappij „Dc NVittc
Stad" had verdachte 29 obligaties gege
ven ten verkoop. Verdachte had cr nc»
[en van teruggebracht en dc andere ver»
:ocht. Het geld was echter niet door
hem afgedragen.
Verdachte werd wegens verduistering
tot ccn maand gevangenisstraf veroor»
dccld.
ARR.-RECHTBANK.
UITSPRAKEN.
L. S„ koffiehuishouder, wonende tc
Heemskerk, appèl overtreding Jacht
wet, f lü boete subs 5 dagen hechte»
nis.
f, E. G., metselaar, zonder bekende
woon» of verblijfplaats hier tc lande,
1. verduistering. 2, diefstal, 6 maan*
dep gevangenisstraf, o.v.,
J, G. v. fi., grondwerker, gedomici
lieerd tc Raarasdonkveer, thans ver
blijvende te Beverwijk, poging tot zwa
re mishandeling, vrijgesproken.
H. d B, grondwerker, gedomicilieerd
tc Bcrkci Enschot (N.1L) verblijvende
tc Beverwijk, mishandeling, drie maan»
den gevangenisstraf, o.v.
A. V., koopman, zonder vaste woon»
of verblijfplaats hier tc lande, thans
gedetineerd in het huis van bewaring
alhitir, 1 bedelarij, 2. opzettelijke cn
wederrechtelijke vernieling van ccnig
goed dat geheel aan ccr. ander toebe»
hoort, sub 1.12 dagen hechtenis, sub 2
14 dagen gevangenisstraf, o.v.
IJ. M. O. assuradeur, wonende tc
Purmcrend, verduistering, vrijgespro
ken.
VRIJZTNNIO DEMOCïMTTcrTTE
JONGEREN ORGANISATIE.
Op Maandag 28 Februari a-S. zal dc
heer Jan Over Hzn., in gebouw De
Nijverheid, voor bovengennemde orga
nisatie spreken over het Dalton»
Systeem. ^ckngsUUcp.dcn zijn welkom
HET TOONEEL.
VEREENIGD TOONEEL.
GENESIUS.
Op Vrijdag 4 Maart komt het Ver»
cenigd Tooneel dank zij het initia
tief van den pas opgerichtcn Kunst»
kring naar Haarlem met Genesius,
het nieuwe tooncelstuk van Henri
Gheon, den schrijver van het door
Het Scbouwtoonecl hier gespeelde
„De Opgeknoopte, die werd afge-
knoopt" en „De Doode tc Paard". Dc
opvoering van Gencsius zal niet alleen
voor leden van den Kunstkring, doch
ook voor het publiek toegankelijk zijn
cn het leek mij daarom cn ook om
het belangrijke van de voorstelling
wcnschelijk reeds nu iets over dit spel
„van den Tooncelspelcr en de Ge»
nade" in ons blad te schrijven.
Het is een verhaal uit de oude mar
telaarsboeken, dat Henri Ghéon in zijn
nieuwste tooneelspel heeft verwerkt.
Gencsius. een Kom seh tooneelspe»
Ier in de derde eeuw n* Christus, ont
vangt dc opdracht van Keizer Diocle»
tianus om den marteldood van
Adriaan, een Christen, op het tooneel
uit te beelden. Gencsius haat de
Christenen met alle haat, die in hem
is, niet alleen, omdat hij vijandig staat
tegenover hun leer. maar meer nog.
wijl zij hem Felix, zijn liefsten broeder,
die het nienwe Geloof heeft omhelsd
hebben ontnomen. Hij smeekt daarom
den keizer hem van zijn opdracht tc
ontslaan. Een koning, een keizer, een
God kan hij spelen, omdat hij die be
grijpt, maar een Christen niet! Want
als kunstenaar moet bij geheel één zijn
tact den persoon, die hij te spelen
heeft, hij moet hem tot leven opwek»
ken, tijdens het spel de gevoelens om
helzen van de figuur, die hij uitbeeldt
en hij kau dat niet van een Christen,
omdat hij iict Christendom verfoeit
Maar Diocletianus is niet te vermur
wen. De keizer wil Gcnesius als
Adriaan zien en dc tooncelspelcr kan
niet anders dan gehoorzamen. Genc
sius vraag» Diocletianus als laatste
gunst, dc rol met ccn masker tc mo»
f|en spelen, opdat zijn trekken niet zul»
en verraden, dat de woorden, die hij
op het tooneel als Christen moet **it'
spreken, in strijd zijn met zijn inner»
lijkc gevoelens. Dc keizer staat hem
dit toe cn hij draagt Polydorus, den
hofdichter op. uit dc kronieken een
jtuk samen te stellen van het leven cn
het sterven van Adriaan.
Gencsius cvielj als kunstenaar, dat
hij geen Christen kan spelen zonder
hun leer cn hun innerlijk volkomen tc
begrijpen en tc „beleven" en daarom
laat hij Felix, zijn broeder, bij zich ko»
men. Eerst zich verzettend cn spot
tend. wordt hij langzamerhand getrof»
ten door het voor hem vreemde
Geloof, waarvoor menschen glim
lachend cn gelukkig den dood ingaan.
Genesius staat tegenover iets voor
hem geheel nieuws, hij stoot overal
op een werkelijkheid, die machtiger
cn sterker is dan dc verbeeldingen
De woorden van zijn rol grijpen hem
hevig aan en laten hem niet meer los.
Kening, Keizer, een God, hij was het
in den beperkten kring van zijn ver»
beclding. zal hij ook ccn waar mcnsch
kunnen zijn?
In het laatste bedrijf, waarin hij voor
den kei/.er cn het Roroeinschc volk
Adriaan speelt heeft zich in Gencsius
volgroeid, wat wij in II hebben zien ge»
boren worden. Aan Gcnesius wordt
„de Genade van het Geloof gcschon»
ken" Wat hij speelde, is 'werkelijk,
hcid voor hem geworden cn als hij op
het tooneel voor den rechter staat,
werp» hij het masker af! Adriaan is
voor Gcnesius geen ,.rol" moer, de
t o o nc c lspelcr is mcnsch gewor
den, Gencsius, die voor den keizer
cn het voufc het Christendom belijdt
cn verkondigt, dat dc Liefde, dc Lief
de, die blijft, het allerhoogste is, wordt
door soldaten weggesleept om den
marteldood te ondergaan. die ook
Adriaan gestorven is. En met hem
sterven ook dcnzclfdcn dood Albinc.
dc beschermelinge van Gencsius. die
als hij „belijdt" en Toppca, dc tooneel»
speelster, d'c al is zij geen Christin
als Nathalie. dc vrouw van
Adriaan, in dc liefde het hoogste cn
her eeuwige ziet.
In dc teekening der vrouwenfiguren
is Gheon niet het gelukkigst geweest'.
Dc kern van zijn stuk is gelegen in
het zielsconflict, dat zich in Gcnesius
den kunstenaar en den mcnsch, vol»
trekt. En hierin ligt ook dc hoogc
waarde der opvoering. Wat»t wat ^an
Dalsum geeft in dc rol van Gencsius
behoort tot het beste dat wij in de
laatste jaren op ons tooneel h.bbcn
gezien. Het tooneel tusschen Gcnesius
en l'elix, den Christen door Van
Dalsum cn Henri Kerens beiden su»
blicm gespeeld was van een inner
lijkheid, ccn „vergeestelijking", die
sterk ontroerde. En in het slot, waarin
Gcnesius openlijk het Geloof in den
Christus belijdt, stijgt van Dalsum tot
ccn hoogte, als waartoe alleen de
waarachtig groote kunstenaars vermo
gen te stijgen.
Op het stuk cn dc over het ge»
heel zeer goede cu in mooie decors
gegeven voorstelling waarin oo
Paul Huf als keizer Diocletianus en
Magda Janssens in dc rol van Toppca
opvielen, kom ik nog na de op\ ocring
tc Haarlem terug. Alleen wil ik nu
reeds zeggen cr van overtuigd te
zijn, dut dc leden var. den Haarlem»
schcn Kunstkring hun bestuur erken
telijk zullen wezen voor dc keuze van
Genesius voor de eerste tooncelop»
voering voor den Kring. Want dc ver»
tooning van Gheon's stuk behoert on
getwijfeld tot dc „gebeurtenissen"
van d't tooncelseizocn.
J. B. SCHUIL
NGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a GO CU. per regel.
Radio-Moors, Koningstr. 27,
TeJef. 14G09, Haarlem. H-- tncc.-t ge
schikte cu vakkundig Adres. 4
MUZIEK.
KONINKLIJKE LIEDERTAFEL
ZANG EN VRIENDSCHAP
VOCAAL CONCERT
liet was gisteravond meer een solis»
tenconccrt dan een kooi uitvoering.
Slechts twee koornummers prijkten op
het programma, doch de dirigent Lieven
Duvoscl leverde cn door dc keuze in
door dc uitvoering als naar gewoonte
het bewijs, dut onze oudste liedertafcl
ook nog steeds onze eerste is. Zij vormt
een klasse op zich zelve, hors concours,
cn is niet haren leider het „noblesse
oblige" indachtig. Voor ditmaal was
het matrozenlied uit „de Vliegende Hol
lander*" van Richard Hol gekozen als
openingsnummer van 'net eerste gedccl»
te; een werkje voor mannenkoor met
begeleiding %an klavier, echt gezonde
Hollandsche muziek, zooals ook Johan
Wagenaar ze geschreven heeft. Hol,
Loots, Diepenbrock en Dresden zijn
wel degenen die in dc tweede helft der
vorige eeuw cn het eerste kwarthonderd
jaren van deze het beste voor mannen»
koor hebben gecomponeerd; van dc
vele schatten die in de oud-Nederland»
sche muziek verborgen liggen, behoef
ik niet te reppen. Het Matrozenlied
werd met entrain cn toon6choonheid
vertolkt; toch was dc weergave van het
beginnummcr na de pauze nog aanmer»
kclijk mooier. Dit was „Les Marins de
Kermor" van Cam. Saint-Sacns, en wat
het koor hier aan klankschoonheid,
vooral in het pianissimo pracstcerdc,
grensde aan het ideale. Bovendien wa
ren dc zuiverheid cn de toonvasthcid
zoo volmaakt dat dc hoorder nauwlijks
gcloovcn kon a-capella-zang tc booren.
Bovendien bracht Duvosel merkwaar*
dige sterngangen en klankcombinaties
naar voren cn zong een lid van het
koor, de heer J. llensen met fluweelige
stem de tenorsolo op een wijze, waar»
voor menig berocpszanger zich niet zou
behoeven schamen.
De koornummers waren dus van een
aard, dien men gemarineerd zou willen
noemen, indien deze term niet te veel
aan rolmops en andere haringprepara-
ten deed denken Toch is dergelijk na
tionaal of geimporteerd zeebanket
evenmin op een vocaal concert als aan
den dis'ch te versmaden: het zou zelfs
casu quo een middel kunnen zijn tegen
dc katterigheid, die sommige andere
nationale „toondichters" veroorzaken....
De heer Duvosel heeft nog heel andere
gerechten ia zijn provisiekast, ma.ir ik
durf nog niét te verklappen, welke.
De solisten waren allen van de Opera
Italians. Het waren de baryton L. Pic»
ciolï, dc sopraan L. Romelli, en de tenor
C. Lcrtora. Publick en koor hebben ge
noten van de echt Italiaansche zang
kunst. van het temperament cn dc on»
vermoeibaarheid der gasten. Wij ken
nen die uit dc voorstellingen der Opera.
De Proloog uit Paljas, door Piccioli ge
zongen, sloeg direct in, en werd dan
ook mècsterlijk weergegeven. Piccioli's
stem is zeer omvangrijk cn stijgt met
gemak tot de hoogc u. Signorina Ro»
melli begon met ouderwetschc colora»
tuurvariatii's op de Carnaval di Venc»
zia waarbij/Zij ccn verbluffende vaar»
digheid toonde; over 't „mooie" er van
werd nog al verschillend geoordeeld,
maar knap en amusant was 't in ieder
geval. Lcrtora zong met veel passie een
scène uit la Tosca cn acteerde daarbij
alsof hij op 't tooneel ston«J. Ook hij
heeft ccn fraaie stem, die echter min
der glanst dan die van den baryton-zan»
gcr. Van dc overige nummers hadden
voornamelijk het rondo uit Lucia di
Lammcrmoor cn dc Cavatine van II
Barbiere di Siviglia enorm succes. Sig.ra
Romelli schonk als toegift de aria der
Nachtkoningin uit Mozarts Tooverflait
cn verbaasde wederom door haar gave
cn gemakkelijke coloratuur, die zelfs in
zeer snelle tempi nooit faalt. En dc
Barbier-aria werd zóó meesterlijk cn
geestig gezongen dat ccn stormachtige
ovatie uit het publiek oplocidc. Zelden
heb ik ons Hollandsch pubbek zóó
geestdriftig gezien, maar 't was met re»
den. Behalve dc noodige bisnummers
•gaven dc artistcn. gezamenlijk met
Signor Borin nog ccn kwartet uit Lu
cia di Lammtrmoor. Maestro Castag»
nino begeleidde alles aan den vleugel
en verving daarbij het orkest op vol
waardige wijze, met perfecte technische
zekerheid Cn ccn muzikale routine als
men van een kapelmeester maar ver
wachten mag. Zoo eindigde deze inte
ressante avond, waarop, naai ik geloof
Hollandsche cn Itaiiaanschc zangers
eikaars toch zoo verschillende praesta»
tics van harte hebben bewonderd, en dc
stampvolle zaal slechts had tc genieten
cn tc juichen.
KAREL DF. JONG,
UITGAAN
TLONA DURIGO.
Op het laatste abonnementsconcert
van dc Holl. Conccrtdir. Dr. G. dc
Koos op Donderdag 3 Maart ki den
Stadsschouwburg, zal dr beroemde
Hon-gaa.-sohc alt-zangeres Ilona Dungo
een lècdere n»avond geven.
De zangeres zal aan den vleugel wor
den bc.gclekl door haar zoon T oor
fasics
ALPEN-REVUE.
Onder auspiciën van het Int. Con
cert- en Thcaterburcau dc Haan en Co.
den Haag zal het beroemde Sand»
bicfnlcrs Obcrbavrischc Bauern Theater
een tournee door on.s land maken. Het
gezelschap zal opvoeren een grootc
Oberbayrische Tiroicr Alpen-Revue in
5 tafercelcn, samengesteld door Berwio
Hirtreitcr met veel zang, dans, muziek
enz. Het eerste tafercel stelt voor Das
Schötzcnfcst, Oberbayrische Homeros»
ke met zang cn dans; 2de Tafereel
Er will nicht Oberbayrische Posse; 3dd
tafereel, Ein Sonntag auf der Alm.
Stemmingsbeeld uit de B-ayr. Alpen
met zang en dans; 4e tafereel: Leb
wohl me n Land Tiro!. Tiroler Karak»
rerbeeld uit 18de eeuw; 5d< tafereel:
Der Dickschiiji. Obcrbayr. Zangspel.
Het gezelschap bestaat uit 14 personen
en brengt eigen decors mee. Dc voor
stelling zal plaats hebben op Woensdag
2 Mjdört in den Stadsschouwburg.
