HAARLEM'S DAGBLAD
HAARLEM'S DAGBLAD TWEEDE BLAD
DE GROOTEN DER HISTORIE.
IX.
Elisabeth Tudor, 1533—1603.
Koningin van Engeland 15581603.
KONINGIN ELISABETH
Tn de rij der Engclschc koningen, die
teel weinig figuren van bctcckcnis
aanwijst Hendrik VIII en Willem
III van Oranje schitterend in kracht
en regeeringscapaciteiten als grootste
sterren bckleeden dc vrouwen nog»
<al een voorname positie. Het is zelfs
dc vraag of. als men de rekening van
mC laatste vier eeuwen opmaakte, de
TCgeeringcn van koninginnen niet een
aanmerkelijk beter resultaat voor dc
natie zouden aanwijzen, dan die der
koningen. En onder deze Hritschc vor*
6tinnen was ongetwijfeld Qucen Eli»
csabcth de voornaamste figuur.
Zij was het ccnigc kind uit bet
rampzalige huwelijk van koning Hen»
drik VII (15091547; met Anne
Bolcyn. dc tweede van zijn zes gcma<
linnen, die in 1536 onder beschuldiging
van ontrouw op het schavot stierf.
Toen was de prinses Elisabeth nog
geen drie jaar oud. eo na den dood dc*
konings werd zij zelfs langen tijd als
een onwettig kind beschouwd, of»
schoon men haar zonderling genoeg
wèl haar plaats in dc erfopvolging
had toegekend. Daarin gingen haar
voor haar halfbroeder Edward VI (ko»
nmg van 15471553), die een zwak
en ziekelijk kind was. op ticnjar.gcn
leeftijd onder regentschap van den her»
tog van Somerset den troon beklom cn
op 16#jar;gen leeftijd stierf, en haar
halfzuster Mary I. die Roomsch»
Katholiek was. ccn Protestantcn»vcr»
volging instelde, in oorlog piet Frank,
rijk geraakte en daarin Calais verloor,
cn na een zeer stormachtig bewind
dat slechts vijf jaar geduurd had
in 1558 overleed.
Toen kwam Elisabeth- die in de En
gclschc historie „the Virgin Queen"
de Maagd*Koningin genoemd
Haarlemmer Halletjes.
EEN ZATERDAGAVONDPRAATJE
De gebeurtenissen waar ik nu van ga
verhalen zijn niet in dc streek van
Haarlem, maar op dc Vcluwc voorgc»
▼allen cn wel in ccn pension. Hoe dc
plaats heette en wv.t dc naam van het
pension was weet ik niet meer cn wan»
neer ik die wist zou ik zc misschien
niet eens zeggen, daar het er niet om
te doen is, personen of gemeenten tc
grieven of onaangenaam tc zijn.
Dit wil ik er wel van vertellen: het
was geen gewoon pension. Vroeger
tvas het dat' geweest, maar dc directri
ce, die wij mevrouw X. zullen noemen,
had op zekeren dag tegenzin gekregen
in den gewonen gang van zaken. „Zes
weken lang", zei ze. ..heb jc het huis
vol en den overigen tijd zoo zoo bezet.
Nu dc moo»c achterkamers leeg met
het uitzicht op den tuin cn dan dc prach»
tigc voorkamers inct het uit'zicnt op
dc hei. Soms had ik kamers open voor
tien dagen cn kon er liefhebbers voor
krijgen voor veertien en dan weer w'l-
de er iemand komen voor een maand,
terwijl ik geen enkele goeie kamer he.
schikbaar had voor meer dan veertien
dagen. Ik heb van mijn leven veel ge»
daan aan die grootc legkaarten leggen,
waar jc lange winterdagen zoo prctt:g
mee dood kunt krijgen, maar een pen»
6ion is net zoo'n legkaart, die alleen
maar nooit uitkomt. En het ergste wat
gobcurcn kan is. ccn regenachtige zo<
mcr Ik heb in mijn familie iemand ge
had. die braaf en goed was als dc zon
scheen, maar niet veel deugde bij
vochtig cn somber weer. Vroeger dacht
ik dat hij een afwijking was. Sedert ik
eer. pension hob weet ik wel beur. Zoo»
dra net mooie weer voorbij is laten dc
menschcn'zich telegrammen sturen, dat
zc om allerlei dringende redenen, die
zc natuurlijk verzinnen, thuis moeten
komen. Ik herinner me oen familie van
man. vrouw en vijf kinderen, allcraar*
digstc menschen; het jongste kind had
den zc in bewaring gegeven bij dc groot
ouders. Zc hadden voor twee maanden
gehuurd. Toen ze een weck bij mij wa»
ren begon het te regenen cn het bleef
regenen. Dat houden de mccstcn niet
langer dan ccn week uit. Ik zag dus uit
naar het bekende telegram. Het kwam.
Mevrouw maakte het met ccn goed ge
speeld vertoon van bezorgdheid open.
„Wel mevrouw", zei ik. „heeft dc kleine
roodvonk? Of is grootpapa van dc trap
gevallen?" Ze kreeg ccn hoofd als
vuur cn las voor: .Grootmama plotse-
ling mazelen gekregen". (Natuurlijk een
domme fout van den verzender, die zijn
lesje n'et goed geleerd had). Ik proest
te het uit cn zei: „dit is een eeuwig
heid, zoolang de telegraaf is uitgevon
den". Maar ze gingen toch en dachAn
er niet over om schadevcrgocd ng te
geven. Daar dacht nooit iemand over
en als je zei dat dc kamers nu niet
meer verhuurd konden worden waren
ze belccdigd en vroegen of zij het hel»
j9cn konden en hingen de vermoorde
wordt, op den troon. Zij was pas 25
jaar oud, had een eenzame en moei
lijke jeugd gehad cn in slechte ver
standhouding geleefd met haar half
zuster koningin Mary. Maar aLs jong
meisje schijnt zij zich al gekenmerkt
te hebben door haar buitengewone in
telligentie cn baar d-iploma'tickcn aan
leg. De groote staatsmansgaven van
haar vader, Hendrik VIII, die als
mensch een zonderling leven geleid
had maar als koning zeer buitenge
wone eigenschappen bezat, bleken in
ruime mate op haar tc zijn overgegaan.
Waarschijnlijk zou zij Rome wel heb
ben erkend, en het Roomsch-Katholie-
ke bewind van haar voorgangster heb
ben gecontinueerd, als de Paus haar
had willen erkennen Maar Z. H. be
schouwde het huwelijk van Hendrik
Vïl met Anne Boleyn als onwettig en
dientengevolge was zij wel genood,
zaakt om reeds bij haar troonbestij
ging steun te zoeken bij de Protestan
ten, die haar verheffing als huD triomf
vierden. Elisabeth hecrschte vorder als
een Protestantschc vorstin.
Do koningin onderscheidde zich niet
door uiterlijk schoon, maar edging een
zekere charme van haar uit. die zij. ge
boren diplomate, wist te gebruiken als
dat voor haar doeleinden nuttig scheen.
Overigens was haar karakter vol tegen
strijdigheden: aan grootc oualiteiten
paarde zij kleinzieligheden, en een trots
e;i hardheid, die geen medelijden ken
den. als eenmaal haar toorn as opge
wekt. Ofschoon de vergelijking met
een mannelijk karakter natuurlij!, op
vele hoofdpunten onmogelijk is, kan
men in haar wel zekere mate van over
eenstemming vinden met een later
groot koning in Europa: Lodewijk XIV'.
Ook ten opzichte van de weelde en
praal waarmee zij zich, evenals dc
Franschc koning dat later zou doen, om
gaf. in haar loszinnig leven in haar toe-
'.nkelijkhcid voor hoofschc vleierij, en
in dc adoratie die haar volk jegens haar
toonde. Zij leidde ccn alcsbchalve on
berispelijk leven. maar men vergaf
haar alles om haar cigcnsohjpj.cn als
vorstin, om hetgeen zij voor h-ar land
deed.
F-r zijn nog meer punten van over.
eenkomst. Elisabeth w ktc hard en
systematisch: zij begon haar arbeid
vroeg in den dag cn eindigde Iaat. Zij
wist voortreffelijk haar ministers te
kiezen,* cn mannen als Burgh cv. Wal»
singham cn anderen werden haar be
kwame helpers, die haar politiek tot
ccn succes voerden zonder dat zij zelf
ooit de teugels van het bewind aan
hen overgaf. Dit geeft weer ccn goede
vergelijking met Lodewijk's ministers
Colbert cn Louvois.
Ofschoon er veel strijd en veel moei
lijkheden waren tijdens Elisabeth's re»
gccring wist zij 's lands welvaar steeds
te bevorderen. Dc staatsfinanciën wer
den zorgvuldig en economisch beheerd,
dc li3ndèl gesteund, wegen en havens
verbeterd, en Engeland'? macht cn aan»
onschuld uit. ..Onder zulke omstan
digheden! ik had meer fijn gevoel hij u
verwacht". Maar het verlies hiect voor
mijn rekening. Ik kon zc toch niet
vasthouden!"
Aldus had mevrouw X. geklaagd.
Toen bracht het toeval haar in aanra
king met een dame, die ik uit discretie
mevrouw Ars noemen wil. Ars bctcc
kent kunst cn daarmee had zij veel te
doen. Als weduwe van ccn kunstschil
der was zij achter gebleven. Maar niet
onverzorgd. Haar man had haar ccn
groot fortuin nagelaten, ofschoon ik
niet denk dat hij dat met schilderen
had verdiend. Ik heb stukken van hem
gezien Zc waren.... enfin, hij is dood.
Mevrouw Ars had veel van haar inan
gehouden en vertelde veel van zijn laat
ste levensdagen. „Een blcckroodc zon",
zei zc. ..scheen op zijn sterfdag door dc
gele gordijnen heen op zijn bleek ge
zicht. ..Marie Jettc", zei hij, „ik draag
jc op om levenslang dc kunst tc be
schermen". „Ik zal het doen. Gradus"
had ze geantwoord, want zoo heette hij.
Toen had hij tevreden geknikt cn was
heengegaan.
Daarna was zij begonnen de kunst te
beschermen door veel schilderijen te
koopen; nauwelijks raakte dat bekend
of van heinde en ver kwamen schilders
cn die zich zoo noemden, toegestroomd
om haar hun stukken te verkoopen. Op
bet laatst was er in haar hecle huis
geen vierkante centimeter wanJruimte
meer onbedekt en was zij naar dc Vc
luwc gevlucht om de schilders te ont-
loopen. Soms zaten er zes in den salon
op haar te wachten, zij kon niet langer
te Rotterdam blijven wonen. Maar toen
zij bij mevrouw X. logeerde vergat ze
haar belofte, om dc kunst te bescher
men nooit cn daar zc de Vcluwc prach
tig vond cn dolveel van lange wande
lingen hield, beloofde zij ieder jaar van
April tot November terug te komen,
evenwel niet alleen. Ze zou zes jonge
meisjes meebrengen, die aanleg voor ie
schilderkunst hadden en beschermd wil
den worden. Daarmee en met haar zelf
cn baar juffrouw van gezelschap was
het huis net vol.
Het volgende jaar daar was zc, pre
cies op den eersten April, met haar half
dozijn discipelen en dc juffrouw var.
gezelschap. Aardige meisjes mecren-
deels, die allemaal schilderden. Of het
mooi was wat ze mankten, kon me
vrouw X. niet zeggen. Ze had er geen
verstand van cn ze bcmoc'de er zich
dan ook maar niet mee. „Ik had ge
noeg met het huishouden te doen", ze'
zc. lederen morgen als het een beetje
ooed weer was. trokken zij er met hun
a'len oo uit om schetsen te maken,
's Middags tfinoen ze dan schmieren er
's avonds gaf mevrouw Ars theorie er
kunstgeschiedenis of er werd wat gemu
siceerd. „Tn den avond w.<s miin werk
ook af', zei mevrouw X. „zoodat ik
ook m8ar naar de theorie luisterde. Wel
begreep ik er niet alles van. maar toch
wel zóóveel, dat mevrouw Ars behoor»
zïen in Europa stegen zeer tijdens Kaat
regeering.
De tijdens het bewind van Queen
Mary I begonnen oorlog met Frankrijk,
die tot het verlies van Calais had ge
leid, werd in 1559 beëindigd omdat de
Spaansche koning Philips II, wians po
ging tot het aangaan van ccn huwelijk
met Elisabeth mislukt was, Engeland
niet langer wilde steunen. In het voor
jaar van 1559 werd de vrede van Cateau
Cambrésis gesloten, en in hetzelfde jaar
nog huwde Philips II met een dochter
van den Franschen koning Henri II.
Het was een jaar va" vele gebeurte
nissen. Ter gelegenheid van dat ko
ninklijke huwelijk werd een tournooi
u'chouden, waarbij de Franschc koning
.werd verwond. Hij stierf binnen en
kele dagen, en zijn opvolger was Frans
31. de gemaal van dc jonge Schotsche
koningin Maria Stuart, die streng Ka
tholiek was en van haar moeders zijde
afstamde van het vermaarde Franschc
hertogelijke geslacht De Guise. Haar
moeder, Maria de Guise, regeerde voor
haar over Schotland toen in 1559 de
kerkhervorming daar baan begon te
breken onder leiding van John Knox,
den evenknie van Calvijn. Dc regentes
wist zioh evenwel te handhaven en
Knox werd naar Frankrijk verbannen.
Maar later, na in Gcnèvc een tijd
lang hij Calvijn te hebben vertoefd,
keerde hij terug naar Schotland, cn in
1559 brak daar ie godsdienstoorlog uit,
waarin de Schotsche Calvinisten wer
den aangevoerd door den graaf van
Murray. Deze won aanvankelijk reeds
terrein en kreeg een absolute machts
positie toen de regentes plotseling over
leed. De Engclsche koningin had reeds
lang een gewapend-afwachtcndc hou
ding aangenomen, en benutte haar kans
onmiddellijk toen die schoon was. Mur-
ray sloot met 'naar het verdrag vap
Edinburgh in 1560, waardoor Schotland
vrijwel afhankelijk van Engeland werd.
In December 1560 stierf Frans II cn
zijn weduwe begaf zich naar Schotland
oin zelf haar koningschap tc herwinnen.
Aan moed cn energie ontbrak het
Maris Stuart zeer zeker niet. ofschoon
zij toen pas negentien jaar was. Zij
vond onmiddellijk ccn krachtigen aan»
hang cn misschien was zij. in intcllcc»
tueelc begaafdheden zelfs Elisabeth's
meerdere. In elk geval was zij dat on
betwist in haar vrouwelijke bekoorlijk
heden. die haar invloed op de massa
des volks niet misten. Maria Stuart
bleek een magischen invloed op de
Schotten tc hebben, en binnen enkele
"maanden had zij dc macht weer volko
men in handen, waarna zii ccn nieuw
huwelijk aang'ng met Lord Darnlcy. een
man zonder beteckcnis. die volkomen
haar werktuig was en bleef. Maar dif
huwelijk, in 1565 gesloten, had wel de
gelijk politieke beteckcnis en werd ab
ccn bevestiging van de triomf der Ka»
•holiekc partii beschouwd. Het scheer
Elisabeth's politieke nederlaag tc bctce.
kenen, meer het leidde binnen korter
tijd tot de vreemdste romantische ge
beurtenissen.
De Protestantsche edelen in Schot»
'and legdfj^ zich niet bij den toestand
neer cn intrigeerden aan het hof te
Holyrood om hun macht tc herwinnen.
Zij slaagden er reeds binnen acht maan
den in om Darnlcy, die zich door zijn
gemalin verongelijkt achtte omdat hii
niets in te brengen had. op hun hand
tc krijgen.
Een comnlot werd gesmeed en in
Maart 1566 had een paleisrevolutie
plaats, waarhij dc koningin gevangen
werd genomen en de Protcstantsche
edelen de overwinning schenen tc be
halen. Maar Maria Srtinrt wist binnen
de tot de romantische school. Daarom
schilderden zc allemaal mooie. lieve
tafrccltjcs. Onze hond is in dat half jaar
wel honderd maal geschilderd, liggend,
staand, met zijn voorpooten op dc tafel,
met zijn voorpooten op mijn schoot, ik
weet al niet hoe. Maar altijd moest hij
eerst zorgvuldig gekamd cn gcwasschen
worden, want dat was romantisch. He*
varken van de buren was ook ccn dank
baar model, met een groot blauw lint
om, waarvan de strik op zijn vetten rug
zat. Het varkenshok werd zeker iedere
maand opgeverfd, dat het er keurig uit
zag. Dat was óók romantisch!
Maat laat ik eerst wat van dc juf
frouw van gezelschap vertellen. Ze was
ccn meisje van zoowat vier of vijf cn
dertig, die stil haar gang ging en inij
vaak ccn beetje in 't huishouden hielp.
Zoo op 't eerste gezicht ccn rustige na
tuur. maar die soms ongemakkelijk uit
vallen kon. als een van de meisjes wat
deed dat haar niet beviel. Somtijds, als
mevrouw Ars met haar beschermelin
gen er op uitgetrokken was om de-
kunst te beschermen, kon ze zoo drot>-
mcrig naar buiten kijken cn toen ik
eens vroeg: „hoe bevalt het u hier?
vindt u het niet mooi?" zei zc op ecus:
.ja. voor veertien dagen. Hoe houdt u
het uit, altijd tusscheo die stille hoo
rnen?" Daarop schrikte zc van wat zij
zelf gezegd had en zei op baar gewone,
kalme manier: „Iet u er maar niet op
het bevalt mij hier natuurlijk heel
"ocd. Iedereen is zoo lief voor mij.
Maar ik ben wat ontstemd vandaag. Een
beetje koorts misschien. Straks zal ik
wquinine nemen!"
.Mevrouw Ars had mij haar geschic-
deniis verteld: een arme wees was ze,
alleen op de wereld, zonder een en>kcl
familielid, waarbij zc zich aansluiten
kon. Altijd was ze eenvoudig in het
donker gekleed, haar cenigc sieraad
was een grootc gouden ketting, dien ze
's avonds altijd droeg, 't Was in dien
tijd wel geen mode. maar daar stoorde
zc zich niet aan. Zonder mankccren
kwam zij 's avonds aan tafel altijd
met alen prachtigcn ketting en als
iemand haar erover sprak, zei ze: „van
ccn schoolvriendin gekregen, die ge
storven is. Vindt u hem niet mooi?
Hij is heel kostbaar en ik zal hem dra
gen, zoolang ik leeF'.
En nu Iaat ik mevrouw X. zelf ver
der vertellen.
Voor jonge meisjes was het in ons
dorp wel heel stil. Soms huurde me
vrouw Ars een auto en gieg met haar
discipelen naar een concert in Zwolle
of in Utrecht, maar de juffrouw van
gezelschap g.ag nooit mee. Die bleef
altijd bij mij thuis. Ja. ik ben aan de
Veluwe gewend, ik bon er geboren en
op mijn leeftijd heb je weinig behoefte
meer aan ontspanning. Maar ik had
altijd, ik weet niet precies waarom, den
indruk dat juffrouw TJ. dolgraag eetns
ccn verzetje zou hebben gehad. Dat
enlceTe dagen 'de k'ans weer te 'doen
keeren door haar invloed op Darnlcy
te doen gelden. Hij geraakte opnieuw
geheel onder haar bekoring en vluchtte
met haar 's nachts uit Holyrood. Te
Dumbar werd een legertje gevormd,
Maria trok tegen haar vijanden op, ver
sloeg hen en deed haar triomfantelijken
intocht in Edinburgh. Enkele maanden
later werd een kroonprins geboren, en
de macht der koningin van Schotland
steeg hoogcf dan ooit te voren.
MARIA STUART
Maar de historie van dit Schotsche
bewind, een spannende roman gelijk,
had nog niet haar climax bereikt. In
Februari 1567 werd Lord Darnley, die
sinds haar m3chtshcrstul door de ko
ningin met volkomen minachting was
behandeld, in een landhuis bij Edin
burgh vermoord door toedoen van de
Protestantschc edelen, die hij een jaar
tevoren verraden had- Lord Bothwell
werd als de dader beschouwd; de ko
ningin werd al of niet ten'onrechtc
van medeplichtigheid beschuldigd.
Of deze besehuldiging waarheid be
vatte heeft de historie nimmer met ab
solute zekerheid kunnen vaststellen. Zij
strafte in elk geval de moordenaars
niet, cn beging de kardinale fout om
twee maanden later reeds met Both-
well te huwen.
Dit werd het einde van haar macht.
Protestanten en Katholieken beiden
kwamen in verzet, in Juli moest Maria
Stuart afstand van den troon doen ten
behoeve van haar zoon. Jacob VI, die
onder regentschap van Lord Murray
zou regeren. Bothwell vluchtte naar
Denemarken en stierf tenslotte in de
gevangenis. Maria Stuart sleet haar ver
der leven in het kasteel Lochleven,
werd tenslotte uit Schotland verjaagd,
zocht bescherming bij koningin Elisa
beth, maar toen deze door Spanje werd
bedreigd gat zij ten laatste de orders
die tot de vcroordccling van Maria
Stuart leidden. Zij stierf in 1587 op het
schavot. Dat was lui einde der Schot
sche tragedie die zulk een overheer»
schendc rol speelde in Elisabeth's leven
en besloot met haar overwinning.
In 158.5 had Elisabeth haar gunste
ling Lord Lcyccstcr met troepen naar
de Nederlanden gezonden om de Pro
testanten bij te staan. Men stelde geen
groot vertrouwen in Lord Leycester.
en enkele dagen na dc sluiting van het
verdrag werd prins Maurits tot stad
houder benoemd. Leycester kreeg in
1586 den titel van gouverneur-generaal,
aanvankelijk tegen den wensch van
Elisabeth, die een voorzichtige politiek
jegens Philips TI van Spanje wenschtc
1c voeren, maar tenslotte berustte. Ley
cester raakte evenwel op slechten voet
met de leiders onzer politiek, zijp troe
pen waren slecht uitgerust, zijn gezag
verminderde snel cn in December 1586
keerde hij al naar Engeland terug. Daar
op volgde in Engeland het proces tegen
Maria Stuart, wegens hoogverraad je
gens koningin Elisabeth, en haar te
rechtstelling tc Fotheringay op 8 Fe
bruari 1587.
1588 was het jaar van de Armada, dc
geweldige vloot die Philips II tegen Hol
land en Engeland uitrustte, tegen de
adviezen in van den hertog van Parma,
die eerst dc Nederlanden wilde onder
werpen en daarna Engeland aanvallen.
Deze Spaansche onderneming mislukte
volkomen; de Armada werd eerst door
de Hollandsch-Engelschc vloten versla
gen en tenslotte nog geweldig door
stormen op de Iersche kust geteisterd.
In 1603 stierf koningin Elisabeth.
Haar laatste jaren waren - ergald door
.de droevige episode van Lord Essex,
die haar gunsteling geworden was na
den dood van Lord Leycester, maar
een samenzwering tegen haar gezag op
touw had gezet. Zij liet hem in 1601
ter dood brengen en kwam deze erva
ring nimmer tc hoven. Sinds zijn'exe
cutie was zij lijdende, en stierf ten
slotte aan' verval van krachten.
Elisabeth's regeering bracht veel hij
fot de welvaart van Engeland, ken
merkte zich door met succes bekroon
den strijd tegen Spanje inaar werd
overschaduwd door bloedige geloofsver
volgingen tegen Katholieken cn Puri
teinen.
Op het gebied van kunst, vooral
van muziek, en in de hoogste mate op
het gehied dei letterkunde was Elisa
beth's rcgcering een schitterende pe
riode in Engeland's historie. Zij leverde
den man op die misschien dc grootste
dichter aller tijden mag h.cten: W il
liam Shakespeare (1564—1616). cn min
dere goden zooals Robert Spenser, Sur
rey. Robert Greene, Christopher Mar
lowe cn Ben Jonson.
Jacob VI. koning van Schotland, d^
zoon van Maria Stuart en Lord Darn
lcy volgde Elisabeth op en werd als
Jacob I (James I) de eerste koning van
Groot-Briltannië en Ierland, waarover
hij van 1603—1625 regeerde.
R. P.
GEVONDEN DIEREN EN VOOR
WERPEN.
Terug te bekomen hii:
Smit. Graaf van Wiedstraat 19. auto
lantaarn. C. Cats. Esschildcrstraat 16,
boekje. H. Wennink. Binnenweg 98,
Heemstede, doos sigaartjes. F. Rieu Hóf»
meierstraat 36. teckengarnituur. H.
Spec, Kruistochtstraat 4. dameshorloge.
N. Noles, Spaanschcvaartstraat 1Ó4.
damcsarnjbandhorloge. Maarschalk, Klei
ne Houtweg 77, horlogcghs. Trijns, Leid»
schcsttaat 148. muzickvereenigings»
ns:gnc. J. Rotteveel Romolcnstraat 54,
motorhandschocn. Bisschop. Wester-
racht 29, zakmesje. Drogtrop, Zomer»
ade 43, studentenmuts. J. Bocrcc, A.
L. Dyscrinckstraat 13, port'emonnaie
m. i. v. d. Haar. Krelagcstraat 20 zw.
portcmonnaic m. i. CoDegeen, Prove
niershuis 144 (Groote Houtstraat) por
tcmonnaic met inhoud. J. Brink, Ma er»
ten van Heems"kerkstraat! 21. schaar. Ph.
v Wort, Groot Heiligland 24 rd., hee»
rcnschoen. OTdenburgh. Verspronckweg
13, speld. C. Spook, Lcidschcstraat 112.
sigarettenkoker. Poortman. Kenaupark
24, vulpenhouder. Hulshof. Garenko»
kerskade 17, rijwiclbelastingmerk in
etui. W. Boerce, Papentorenvest 8 rd„
GECOMBINEERDE AVOND#
BIJEENKOMST.
Er zal een bijeenkomst gehouden
worden op Woensdagavond 23 Maart
in den schouwburg aan den Jansweg,
door de Ned. Verecniging van Staats
burgeressen. Vrouwengroep Vrijheids
bond, Vrijz. Dem. Bond, Vrijheids»
DOTid, Verecniging van Jonge Libera
len cn Vrijz.-Dem. Jongeren Organifea
tic. Het doel is de belangstelling der
vrouwen voor de a.s. verkiezing op te
wekken. Mej. Ada Goudsmit zal spre
ken over De vrouw in verband met
de verkiezingen", Mr. H. J. Knotten#
belt over .De verhouding der echt ge*
nooten onderling en tot hun kinderen".
Ter opluistering za! opgevoerd wor
den „Verk ezingsvana" van mej. C. S.
Groot, dc zoo welbekende Marïjtjc,
oic zeil ccn der rollen zal vervullen.
Dc verzorging van het muzikale ge
deelte is aan den heer Rodrigues Pc»
reira, den leider van het strijkje .Jan
Boon wel toevertrouwd..
LANGS DE STRAAT
7 e JJmiiiden
De straatramp.
Dinsdagmorgen. Een ambulante ma»
nufact uren zaak op twee wielen heeft
zich tijdelijk in de Prins Hendrikstraat
„gevestigd". Voor het oog van de
koopgrage er. op koopjes beluste Prins
Hcndrikstraatster.s lig- de gehcelc win»
belvoorraad uitgespreid, in hoofd»
zaak bestaande uit allerlei kleeding*
stukken van min of meer discretcn
aard, verder wat doozen met knoopjes,
garens, band t'n wat er meer noodig is
om den mensch van een behoorlijke
bedekking te voorzien. Behalve de ma-
nufacturenkar is er natuurlijk ook een
mclkkar aanwezig. Deze staat tegen
be* andere trottoir. Veel ruimte voor
de passeerendc voertuigen is er dus
niet over. Gerij is Cr trouwens heel
weinig in dat deel van de Prins Hen#
d rikstra at, zoodat de manufacturen»
koopman en de melkboer rustig hun
klanten kunnen bedienen. Totdat dit
rustige straattooneeltje op een wrecde
wijze wordt verstoord. Een derde
voertuig verschijnt ten tooncele... Een
vrachtauto. Was het nog maar een
sleeperswagen geweest, of iets anders
van den aard. Dan was er zeker niets
gebeurd. Een slceperswagen heeft geen
haast en een koetsier is geen chauf#
feur. Eerstgenoemde bad wel gewacht
tot of de meikkar of de manufacturen»
kar een eind verder waren verhuisd.
Niet aidus dc chauffeur van den be-
wustcn vrachtauto. Een vrachtauto
kan overal doorheen en langs.. Met
deskundige blikken taxeert onze chauf*
feur de beschikbare ruimte, 't Gaat. 't
gaat niet. Neen, dat nooit. Daar gaat'ie
dan. En meteen is de ramp geschied.
En zweven dc u-weet-wcl's. de knoop
jes, de strengen band en alles wat er
op dc kar lag door het luchtruim. De
„winkel" zelf maakt een halve zwaai
naar rechts cn komt tenslotte op zij op
dc straat terecht.
Hulpvaardige handen hebben het
boeltje weer bij elke ar gezocht. Maar
de étalage is nu een ruïne geworden.
Gelukkig was het politiebureau dicht
hij de plaats des onhcils. En hier trof
den chauffeur schuld.
S. B
alsof zij het gordijn voor zichzelf weer
liet vallen. ..Neem mij niet kwalijk.''
zei ze stil. „een opwelling! Nietwaar,
dat kan iemand overkomen als hij
zulke mooie photos ziet!"
Maar dezen keer was ik van haar
zelfbedwang de dupe niet meer. Jij
bent, dacht ik. maar ik zei het niet,
heelwat minder kalm, dan je wel
schijnt.
De dagen gingen rustig voorbij.
Schilderen buiten, schilderen binnen,
's avonds theorie cn rr.usiceeren, alles
als vroeger, maar nu in een andere
richting. Dc romantiek was voorgoed
verbannen, het realisme werd aange
prezen. In plaats van schilderijtjes-van
kleurige vogeltjes maakten de be
schermelingen nu om strijd schetsen
met somber houtskool van een doodc
kraai, die met zijn pootcn omhoog op
een morgen in onzen tuin lag. Ik vond
het een naar gezicht, maar Marie Jette
moedigde de meisjes aan het beest
dadelijk te teekcoen: „dat is kunst",
zei ze. „dat is het ware, de realiteit".
*s Avonds verscheen juffrouw IJ.
weer als gewoonlijk met haar prachti»
gen gouden ketting, dien ze liefkoo»
zend met de vingers streelde, wan»
neer niemand naar haar keek. Dikwijls
scheen zij dan in droomen verdiept,
zoodat zij opschrikte, wanneer me
vrouw Ars met haar harde stem (ze
had een stem als ccn man en placht
luid te spreken) „Nora" riep, om haar
iets te verzoeken of op te dragen.
Toen het seizoen ten einde liep,
wilden de meisjes met alle geweld
mjjn kamer weer met haar kunstwer
ken versieren. Gedachtig aan wat het
vorige jaar gebeurd was trachtte ik
wat matiging in de geschenken aan
te brengen, maar zonder het minste
succes. „Kom. kom", zei Marie Jette
met haar mannenstem, maar zoo goed
hartig dat weigeren eenvoudig niet
mog^jk was: ...laat dc kinderen hun
gang gaan, zc willen je een genoegen
doen". En daar hingen, toen ze een
maal vertrokken waren, de vette var
kens naast hun mesthoopen, de som
bere kromgegroeide boomen, mijn
goeie Tiras als een smerige straat
hond en vooral, vooral, die doodc
kiaai, dit- ik zoo griezelig had gevon
den; hij hing daar zes maal, onder
een grauwen hemel, de stijve pootcn
omhoog.
Het kostte moeite, want ik had dat'
najaar last van rhcumatiek en het
klimmen op stoelen ging mij au*»
slecht af. maar een dag later waren al
die schilderstukjes cn teekeningen hun
winterrust ingegaan ond«r het" stuk
zeil, op mijn stillen zolder.
(Wordt vervolgd).
F1DELIO.
heb ik mevrouw Ars eens gezegd en ze
keek er vreemd van op. ..Ik geloof
hcusch da: je je vergist", zei ze. ..Nora
is ccn stil meisje, die niets liever wil
dan rustig thuisblijven".
„Je kent haar het best. Marie Jette"
zei ik cn daar hlccf het bij. Maar over
tuigd was ik niet.
Zoo ging dc zomer rustig voorbij
Nooit had. ik het zoo rustig en voor»
deelig gehad. Mevrouw Ars betaalde
altijd op den dag af en ze betaalde
goed. Tegen het eind van October
maakte zij met haar gezelschap aan
stalten om tc vertrekken. Het volgen
de voorjaar zou zc terugkomen met
haar beschermelingen. Die wilden mij
aJlemaal ccn paar schilderijtjes of
schetsen als herinnering achterlaten.
Een heclcn dag waren ze bezig met
inlijsten en ophangen. Toen zc weg wa
ren ben ik met terpentijn al de slaap
kamers langs gegaan om de verfvlek-
ken weg tc maken, want hoe al die
meisjes met verf gemorst hadden, daar
is geen voorstelling van tc maken.
Eindcljjk kwam ik doodmoe in mijn
huiskamer terug. Ik draaide het licht
op cn schrikte van wat ik zag. Daar
hing het varken van de buren vier
maal. met zijn blauwen strik om. dat
mooi opgeschilderde varkenskot zes
maal. verder mijn goeie, oude Tiras
wel tien keer in alle mogelijke houdin
gen en dan verder boomen en hoornen-
zandkuilen en weer zandkuilen het
was tc veel. het was verschrikkelijk
Den volgenden morgen heb ik al die
schilderijen en schetsen weggenomen
en op zolder gebracht, samen onder
een oud zeil, tegen het stukvriezen.
Nooit heb ik zoo'n rustigen, orabczorg»
den winter doorgebracht. Af en toe
schreef ik Marie Jette em zij schreef
ook trouw over zichzelf en Nora.
Eens schreef ze: „wij komen natuur
lijk het volgend voorjaar terug, zoo
als ^*c afgesproken hebben. Maar 't
is vreemd, Nora schijnt er weinig zin
in te hebben. Zc zegt het niet. ze zegt
nooit veel, maar ik voel het zoo".
Ja. dacht ik. dat kan ik mij zoo voor
steden!
Het volgende jaar duurde de win
ter lang. Marie Jette had mij haar
komst aangekondigd. Toen zij met
haar gezelschap precies op het aange
kondigde uur verscheen (want stipt
was ze) sneeuwde het verbazend. Van
de meisjes waren er drie teruggeko
men, de andere drie waren nieuw.
Nauwelijks hadden ze hoed en mantel
afgedaan cn zaten gemakkelijk in de
huiskamer aan een kop koffie, of op-
eerst barst mevrouw Ars in lachen uit
en roept: „Kijkt eens, kinderen, kyk
daar nu eens." Meteen wijst ze op de
verzameling schilderijtjes, die ik na
tuurlijk van den zolder gehaald en
weer netjes opgehangen had en begint
weer te lachen cn al de meisjes kchen
mee.
„Zooiets vrceselijks, nee verbeeld
je! Goeie ziel. heb je zooiets leclijks
altijd maar laten hangen, den hcelcn
winter door?"
Natuurlijk gaf ik daar geen recht
streeks antwoord op, dat van mijn
zolder moesten ze immers liever niet
weten! Ik zei dus alleen: „Weet je
niet? dat hebben jullie zelf mij immers
het vorige jaar cadeau gemaakt?"
„Ja natuurlijk, natuurlijk, maar we
vinden het zelf allang niet mooi meer.
Dat was onze romantische periode, wc
weten nu wel beter. Realisme, dat is
het ware. Niet een wereld van melk
en honig, geen suiker en bonbons,
maar de waarheid! Kijk dat zwijn met
zijn blauwen strik cu die opgepoetste
hond. Om te gieren: Kinderen, als we
straks gegeten bobben, halen we al die
malligheid van de wanden af cn gooien
alles op den mesthoop."
„Als jelui het zoo wilt," zei ik
„maar is het niet beter alles te bewa
ren? Ik heb, zooals je weet, nogal een
grooton zolder."
Zc wilden er niet van w-eten, De
meisjes waren niet minder fanatiek
dan Marie Jette zelf. Er werd een
brandstapel gemaakt van al de kunst
van het vorige jaar. Het brandde als
vet.
Evenals vroeger, trok het gezelschap
in den morgen, soms heel vroeg, al
vóór 't ontbijt, er op uit. Maar üe on
derwerpen waren anders. Wel werd
het nieuwe varken, dat alweer dikker
was dan het vorige, vlijtig geschilderd,
maar van blauwe strikken was geen
sprake meer: ze schilderden het beest
naast zijn mesthoop eb soms ook wel
den mesthoop alleen. Geen pracht'ge
zonsondergang meer in allerlei kleu
ren,, maar bij voorkeur de grijze, grau
we luchten. Als de hond weer voor
model mocht dienen trokken zij hem
eerst het haar over zijn oogen en
vroegen, of ik h£tn vooral niet gere
geld wou wasschen. Dat stond zoo
zoet op een schilderij. Nou ja, ik dce,ó
het stilletjes toch, ik kon het arme
beest toch niet verwaarloozen.
Met het schilderen was dus alles
anders geworden. De eenige, die zich
zelf gelijk bleef, was juffrouw IJ. St'l
en rustig als het vorige jaar hielp ze
mij, nog meer dan toen, bij mijn huis
werk. Wc praatten dan nogal eens sa
men, dat Is te zeggen: zij sprak weinig,
ik vertelde en zij luisterde. Ik herinner
mij nog dat ik op een morgen vertelde
van een neef, die eerste officier was
op een boot van de Nederland en mij
photos gestuurd had u't In die. 1D een
album had ik ze geborgen, dat !k haar
liet zien. Zwijgend keek ze er naar,
maar opeens begonne- haar handen tc
heven, haar oogen fonkelden, haar
heele voorkomen veranderde. „Ha!"
zei ze. „door de wereld zwerven, an
dere meDSchen zien. dat is leven!"
Maar onmiddellijk da«ro$> was bet.
