letteren en kunst.
stadsnieuws.
m( bn( papje
dai 5i9°qpqr!g var?
aard 15 ^^n?aar/\
fjjap (b de pniidfe',
dubbel')
waard fs
HAARLEM'S DAGBLAD
DINSDAG 5 APRIL 1927
HET TOONEEL.
DE RUSSEN.
HET HUWELIJK.
Het was weer een avond van. prach*
tigc, onvergetelijke tooneeispeelkunst.
•die dc Russen ov.s gisteren hebben, ge»
geven. Daar werd nu in een voor ons
absoluut vreemde taal eeu stuk gc*
specie., waarvan wij'den inhoud slechts
heel oppervlakkig kenden, co zie, tel*
xens weer schoot een stampvolle zaal
in een onbedaariijken schaterlach!
Een enkele maal was het publiek zelfs
zóó verrukt, 'enkel door het spel, dat
het zijn enthousiasme in ecu. spontaan
applaus moest uiten.
Wat voor mij het meest belang wek*
kend was in deze voorstelling, dat
was de heel andere trant van spelen,
d'i'en de Russen no tc zien. gaven. In
(Het Huwelijk n.iet het bezield realisme
dat wij kregen in „Armoede is geen
Schande" en ,-N'acht*Asyl", maar een
op=voerien van. typcering en spel tot
het groteske. De spelers stonden voort
durend op den rand van de carries*
tuur en overschreden, dien ook meers
malen. Maar hoc monumentaal bleef
steeds dit tot het kluchtige aangezette
spel! Welk ccn sprankelende geest,
welk een verve en vooral ook
welk een stuwend rhytmc was cr in
deze voorstelling,
Hoe' prachtig weiden al die perso»
ncn in het potsierlijke uitgebeeld.
Soms deden zij bijvoorbeeld- de 4
huwelijkscandidatcn en het onnoozele
.gansje, waarom de strijd .gestreden
werd aan groteske poppen denken,
maar telkens weer lichtte het mensebe*
lijkc in dit kluchtige spel, fel door.
Ik wil hier twee momenten naar vos
ren brengen, waarin het wonder van
dit soort spel wel het meest en op
ontroerende wijze tot uiting kwam!
Daar was allereerst het oogenblik,
waarin A gaf ia verrukkelijk geestig
door Kryanowska, die op ^oo heel
•andere wijze c-ck het bruidje "in
Armoede is geen Schawde was zich
-haar liefde bewust wordt. Was het
jvict. of zij van pop op eens mcnsch
werd? Plots kreeg heel dat bolle ge*
zicht je, waarvan je eerst de onnoozcl*
beid had kunnen aflepelen, bezieling,
het geluk tintelde in die tot op dat
moment doodo; oo-gen, heel het per*
soer.tjc onderging een transformatie,
alles werd -plots gratie, jeugd en innige
vrouwelijkheid in -dat wezentje, waar-*
uit men eerst al het ware leven ge*
bar.nen waande.
En dan was er dat subliem gespeei*
dc toonecl A an Podkolessine, Avannecr
hij door zijn vriend KotcharcAv alleen
gelaten, al zijn moed en vreugde A-an
zich af voelt glijden en de angst voor
zijn wanhopige verlegenheid hem in
zijn eenzaamheid tot een obsessie
Avordt. Onze lach verstarde plots op
ons gezicht, een vreemde stilte viel
in de zaal: A'slanow steeg plots tot
dc hoogste regionen yan het tragi*
komische en hij volbracht het wonder
enkel door stil spel, zonder een
woord ;e spreken.een stampvolle
zaal die pas nog om dc briljant en
-met zeldzame' komische verve ge*
speelde scène tusschen de tAvee vrien*
i'.cn geschaterd had in een too*
r.cel, dat zoo gemakkelijk heel
kluchtig had kunnen zijn, dc luidrueh*
tige vroolijkheid plots te doen ver*
stillen, den spot om te toovcren in
diep medelijden. Dat was een wonder
van tocncclspeelkur.st, kortweg ge*
ui a al! Zulk een effect bereiken al*
leen maar de werkelijk uitverkorc*
li en.
Over Avelk een kostbare gave van
typceren beschikken al deze .russen!
Welke prachtige oer--konv:scbe ty»
pen waren de drie huwelijks*Candida*
ten. met als meest groteske die avqiï*
derlijk knappe speler SeroAV, een ac*
teur met mimisch A'crmogcn, als wij
bijna nog nooit zagen. En wat een
kunst van grimccrcn! Wat Ser-OAv in
dit opzicht m zijn verschillende rol*
Jen bereikt, grenst aan het onge*
•loofiij-kcWie zich Zondag, Avanneer
hcroAv in Het levende Lijk den spion
speelt, den or.noozclcn. aftandschen
oj,d*zecofficicr uit Het HuAvelijk e\ren
voor oogen tracht te too veren, zal
zich niet kunnen begrijpen-, dat achter
aoze tAvec maskers één en dezelfde
kunstenaar steekt. En het meest
opmerkelijke is wel £at al die
„koppen" zich ook van de eerste rij
stalles af zoo prachtig houden, geen
oögenblik aan schmink en verf doen
denken. Zie bijvoorbeeld Gretch, die
praeht*actricc, "enkel vitaliteit cn brui*
send leven, hoe onherkenbaar Avas zij
g'Stercn als de huwclijksmakelaarster!
Wie zag :n deze sluwe vrouw één
ooqenbnk het tlottc. elegante jonge
Aveeu-Avtje uitAimoede is geen schande,
dé hartstochtelijke Mascha, de lief*
de*vrouw uit Het levende Lijk? Welk
een volkomen type was ook dc dom*
me-, onnoozele tante van M. Tokarskal
Ja, het Avas een genotvollo avond,
waarin ook de ooncejen tusschcn de
twee vrienden Kommi-ssaroAv en
AslanoAV van zoo mecsleepcnden
cn d-okvcrmakeMjike actie Avarcn, dat
zij telkens weer- het publiek tot uitge»
laten vroolijkheid brachten.
En nu nog Zondag als afsóheidsvoor*
stelling Het levende Lijk! Het zal oen
leegte zijn wanneer déze grootc kun*
stcnaars Aveer voorgoed ons land ver*
laten hebben.
Wij zagen in de zaal cenlge bcke-n.dc
kunstenaars uit Amsterdam, die spc*
ciaal naar Haarlem waren gekomen
om de Russen nog eens tc zien!
J. B. SCHUIL.
LEERAREN CHR. MIDDELBAAR
ONDERWIJS
Alhier zal 13 en 14 dezer dc 11de
jaarlijksJ"? vergadering worden gehou*
■den van dc Yereeniging van Leeraren
bij het Christelijk middelbaar onderwijs.
JAN MANKES.
De tentoongestelde werken,
Onze medcAvcrkcr voor Kun&t, dc
heer J. H. dc Bois, schrijft ons over dc
tentoongestelde werken:
l it dc drie grootc Mankcs*collccties
die zich in ons land na des schilders
dood gevormd hébben, heeft Kunst aan
het Volk een buitengemeen fraaie ver*
zameling kerken cn Averkjes ter leen
gekregen cn daarmee haren leden een
tentoonstelling bereid die inderdaad een
waardig seizoen besluit harcr activiteit
op dit terrein beduidt. Een enkel werk
uit ander bezit vult dc collectie nog
ccnigszins aan, doch feitelijk Avordt het
bezit gevormd door de families Van
Beunmgen en Mr. De Bussy, bekende
bewonderaars - van den jonggestorven
schilder.
Deze is nict de eerste Mankes ten*
toonstelling die te Haarlem 'gehouden
wordt. Zonder voor eigen parochie tc
willen preeken, meen ik mij wel open*
lijk te mogen herinneren, dat door
schrijver dezes een verzameling schil*
denverk, teckcningen cn graphiek naai
Haarlem gebracht cn in eigen huis ge*
exposeerd a\crd. Dat was in den oor*
logstijd, 1915 of *16 cn Mankes leefde
toen nog en Avoonde in 't Meer bij Hec*
renveen. Als gemeenlijk was de daad*
wérkelijke belangstelling in dat werk
toen onvoldoende, al waren de mooiste
prentjes toen voor enkele rijksdaalders
re krijgen cn kon men voor een of an*
derhalf honderd gulden een mooi schil*
derijtje uitzoeken.
De enkele, die dat gedaan heeft, deed
cr, naar ik later bemerkte, geen slechte
zaken moe. Men moge mij dezen klei*
ncn commcrcieclcn zwerftocht, buiten
mijn boekje hier, vergeven, misschien
dan óók, dat ik bij den bepaalden Man*
kcs*cultus, die zich na diens dood ont*
Avikkcld heeft, een enkel maal lust tot
den glimlach voel opkomen. .Zijn de
menschcn inderdaad in die twaalf jaar
beter gaan kijken of is alles wat in dien
termijn gepasseerd is, noodzakelijk ge*
wc est om die sfeer te scheppen, Avaarin
wij dc Averkcn die natuurlijk dczelF*.
dc gebleven zijn nu bekijken. Wij
raken hier punten aan die bij grondiger
behandeling, allerhande gevoeligheden
onzacht konden beroeren, cn allerlei
goede bedoeling in een guitig maanlicht
konden zetten, maar Avaar toch per slot
kunst noch volk mee gebaat zou zijn.
Zoo slikken we dan onze zwarigheden,
maar Avcér in cn gaan rustig voor dc*
zelfde kunstwerken staan, Avaardeerend
als vroeger, toen cr nog geen prachtwcr*
ken geschreven en redevoeringen ge*
houden werden over den overgevcell*
gen, fijnbegaafden, Avaarachtigcn artist
die Mankes geweest is.
Wat _mij de meest geslaagde Ave.rkcr*
hier lijken, waarop ik uav aandacht zou
willen vestigen? Naast de Oude Geit
uit het Haagschc Gemeentc*museum,
zou ik dan -de nummers 24—27 nemen
als voorbeelden van een prachtig zuiver
schildertalent, dat zich uit zonder sen*
timentalitcit en in een zuiA-cre conccn*
tratie van rein*bccldend vermogen. Dje
majestucuse Witte Kip (26), Moeder
Mankes in haar Avoning (24) dc „Uil"
mei dc witte bef (27) de „Raaf' dat zijn
altemaal beheerscht gevoelige Averkcn,
die „staan", onaanvechtbaar en schoon,
cn Avaar alle krieuwelende sentiments*
vervagingen vreemd aan zijn, De Geit
(no. 1) de Vogels in avondstemming
(13) de Beslagpot (14) kunnen daarbij
gevoegd worden cn dan kent ge een
achttal die Mankes' aard als schilder'
schoon cn sterk typeeren. Het is die
kant van zijn kunst die a! begonnen is
inA-loed uit te oefenen op jongere, be*
gaafdc schilders als Bolding, T.Tkelen*
stam cn den ZAvakkcren Wittenberg.
Daarin is geen spoor van de verdoeze*
ling der gCA'oeligheid of dc soms gr ie*
zelige spanning cr van, die natuurlijk
tegenAvoordig juist dc niet*schildcrlijk
a'oclendc beschouwers aantrekt. Dat
juist over Mankes' zelfportretten (cr
zijn er hier a-erscheidcne) zoo prachtig
„gezwamd" kan Avorden. spreekt vanzelf
cn men k»:n er a'crzckcrd van zijn dat
dc ethische redencerdcr cn dc redenee*
rende aestheet meer zien in dat met
den uil (5) dan in het veel zuiverder
cn minder posccrcndc, dat links van
den ingang hangt (3)." En nu hebben
AA ij over de teekeningen cn pnenten nog
niets gezegd. Jan Mankes als grapbiker
is een aparte studie Avaard. Men vindt
hem daarin terug, in al zijn wisselende
aspecten, en zelfs a oor den. nuohtersten
akman valt daarbij te genieten. En
zoo roept deze gehcele expositie, die dc
belangstelling onzer lezers, meer dan
waard is, het beeld Aveer op, van den
vcelbelovendcn kunstenaar die Jan
Mank'cs geweest is en die in luttele ja*
ren gedwongen Avas zijn levenswerk te
scheppen, doch wiens mooiste en ge*
zondstc Avcrk op de kunst van Holland
weer opbouAvenden invloed zal uit*
oefenen.
J. H. DE BOIS.
MUZIEK.
SOIRéE ZANGKOOR
„ZANG VEREDELT".
Allereerst dient vermeld dat deze
soiree om 7.45 uur zou beginnen, dit
jcon(?) echter pas ongeveer een uur la*
ter. Het gedeelte van het auditorium dat
op tijd gekomen was moet dus wel wat
geduld hebben. En dan moet ons de op*
nierking uit! dc pen, dat het publiek
zich op een „soiree" kalmer pleegt tc
gedragen. Een openingsAVoord werd ge*
sproken door den voorzitter, den heer
Smit. Hij sprak wat zacht, maar dit
Avcrd -gauav verholpen door het ge*
ichreciiAV van alle kanten: ,,ccn beci'je
harder". Door het rumoer van het pu*
blYk heen Avas toen op tc A'angcn dat
Je heer Smit dc oprichting (12 Sep*
tcmbcr 1926) memoreerde cn den snellen
vooruitgang onder den directeur, den
heer A. Kareisen.
Het koortje, onder dc bekAvnmè lei*
ding van den jeugdigen dirigent, den
heer A. Kareisen, zong beschaafd „Mor*
gen rood" cn ..Nieuw Leven." van Otto
dc Nobel. Dc mooie prestatie van A.
Kareisen en na zoo'n korten tijd bcAviist,
dat hier hard gewerkt is. De uitvoering
yan het koortje was op dezen avond ook
het ceaigo Avat een zekeren graad van
crilick waard is. Wij loven dc zeer ver*
zorgde, i'amelijk zuivere voordracht cn
dc goede nuances vooral b.v. in het na
dc pauze gezongen cn nict gemakkclij*
kc Averkjc van Mendelssohn „Frühzeiti*
gór Frühling". Ook het goed gecompo
neerde „Pcrclken dauAv", waarvóór de
onder initialen vermelde componist zich
niet behoeft te schamen, kreeg een lof*
waardige eerste uitvoering. Meer sono*
riteit zal wel in dc toekomst ontwikkeld
worden.
Ilct is alleen jammer dat het publick
bij elk nummer van het programma lot
de orde gcschrecuAvd moest Avorden cn
onder dc nummers door zelfs velen een
wandeling in de gezellige zaal van
„Bloemhof' maakten!
Vóór de pauze Avcrd dc heer Kareisen
toegesproken door mevr. Priem, afgc*
vaardigde a-an dc Amstcrdamschc ver»
ceniging „Steeds Voorwaarts". Zij
sprak den Avcnsc'i uit dat cr nog meer
.samenwerking zal komen tusschen dc
onderlinge vereenigingen, want! zc heb*
ben elkaar noodig in den strijd voor
het socialisme. Er Avaren 40 leden cn
ouders a-an leden van „Steeds Voor*
Avaarts" tegenAvoordig cn dus uit Am*
'tserdam overgekomen. De aangekon-dig*
de muziek bestond uit ecnige overbe*
kende cellostukjes door den heer 4- v-
d. Eijndc gespeeld. Mcj. J, Grocnevcld
zong a-erdicnslclijk eenige zangnum*
mers. Beiden werden uitstekend begc*
leid door A. Kareisen. Ook het optreden
van tien heer Iienze, tenor, is vermei*
denswaardig. Tavcc tooneclstukjes w.cr*
den opgevoerd en hadden succes.
Na de pauze zou dc heer J. v. d.
Eijndc een feestrede houden. Hij was
echter genoodzaakt deze een geheel atv
der karakter te gcA-cn. Hij begon mot
dc Avoordcn van Multatuli: „Publiek, ik
veracht u". De arbeidersklasse is zoo
verdrukt volgens spr., dat zij geestelijk
afgestompt is. Dc menschcn moeten
zoet gehouden Avorden met vermaken.
Van het spel van een cellist, de zang
van mej. Gïoencvcld. genieten ze nict
cn zc zijn te onbeschaafd om'zelfs m
uit beleefdheid stil te zijn. Dat hij gelijk
had bleek uit het feit dat de helft niet
naar zijn pittige, hoogstaande rede luis*
terde cn hij zich bijna niet verstaanbaar
kon maken. De fout zit m.i. in dc ver*
keerde opstelling van het programma.
Ten eerste had het muziekgcdcclle a'óör
in den avond geplaatst moeten worden.
Het publiek was om bijna 12.30 .uur
(sie!) nict meer in de stemming om het
genoemde werkje van Mendelssohn aan
te nooren, het snakte naar het bal,
daarvoor waren dc mcesten gekomen.
PIET MöHRINGER.
HET ANTI-STEMDWANG-
COMITé.
VERGADERING MET ZIN
GENDE CANDIDATEN.
Op initiatief A-an het Anü Stemdwang*
comité Avcrd /Maandagavond in een der
zalen van het Bron-gebouw een verga
dering gehouden, waar" als spreker op*
trad de heer Reijnders, van Zand voort.
Voorts was het optreden van zingen*
dc candidaten aangekondigd.
Er Avas veel belangstelling voor deze
bijeenkomst: Avij schatten het -aantal
aanwezigen op ongeveer tweehonderd-,
onder wie ook ecnige vrouwen en kin*
deren.
Langs dc wanden hingen biljetten met
opschriften als: Parlemcntairismo is lie
gen; Weg met den stemdwang; Mcnsch
regeer jezelf; Wij cischen dc in vrijheid*
stelling a-an alle dienstweigeraars.
De heer Overstecgcn Sr., candidaat
voor de Provinciale Staten cn voorzitter
van dc Anti*Stemdw.angpart'ij opende dc
vergadering met ccn kort Avoord cn gaf
daarna dc leiding in handen van den
heer Dc Graaf.
Deze vestigde cr de aandacht op dat
cr veel politie in dc zaal Avas. Wij zijn
anders altijd avcI in staat geweest, aldus
spr., dc orde zelf te handj¥.
Hierna noódigdc dc heer Dc Graaf
alle candidaten van lijst 9 voor de Pro»
vincinlc Staten uit, aan de bestuursta
fel plaats tc nemen. Avaarna het a\oord
gegeven Avcrd aan den spreker \-an den
avond.
Dc heer Revnders wilde den aanAvczi*
gen den ernst van do anti»stemdAvang
groep duidelijk ma.kcn. Haar optreden
heeft een ernstigen ondergrond.
Spot wordt in elke partij toegepast'.
Elke partij heeft bij voorbeeld haar sa*
tvriek blad.
Wij nu, vcryolgdc spr., vinden den
stemdwang iets verschrikkelijks. Het is
bekend dat er tegenAvoordig lang niet
zoetsappig wordt opgetreden tegen hen
die nict stemmen. Wie de boete niet
willen betalen worden per celwagen ver*
voerd of cr Avordt beslag op hun goede*
ren gelegd. ITet' is ccn schande zooals
cr opgetreden wordt.
Alles a\*ordt cr op gezet om alle Nc*
dei landers te doen stemmen.
En Avat zich hier achter?
Dc vrees dat „de hoeren" tc weinig
stemmen zouden krijgen!
Tal van menschcn kunnen maar nict
zoo gemakkelijk gaan stemmen. Bij voor*
beeld leiders van drukke zaken of huis»
moeders die voor.een groot gozin heb*
ben te zorgen. En dat deze categorieën
nu ook moeten gaan stemmen, daartegen
moet met kracht geprotesteerd Avorden.
Want juist het meedoen aan dc verkies
:ingen versterkt: het parlementairisme.
dat de Avclva&rt van het a'olk in 'den
weg staat, dat niets goeds kan stichten.
Want wat doet het parlemcntairismc?
Domela Nieuwenhuis heeft geestig ge*
zegd duf Parlement is afgeleid van twee
Erahsche werkwoorden: parler cn mentir
(spreken cn liegen). En zoo is het waar*
ijk. Niemand is waar in het Parlement.
Een vergadering A'un de Tweede Kamer
maakt allesbehalve ccn indruk van rust
of beschaving. De leden zijn niet eens
zoo beleefd hun mond te houden als
ccn spreker aan 't Avoord is. Wat is van
zulk een vergadering tc verwachten? De
leden weten al lang hoe zc stemmen zul*
len en de sprekers kunnen hun dus
niets schelen.
De leden van Tweede Kamer, Prov.
Staten en Gemeenteraad zijn snoevers.
Zij hebben overal verstand van cn pra*
ten overal over mee (gelach). Maar de
Avaarachtigc belangen van liet volk wor»
den nict behartigd. Denk maar eens aan
Ziekteverzekering en ouderdomsverze*
kering. De oudjes krijgen tezamen ccn
half milliöen per weck aan ouderdoms»
verzekering, elk een rijksdaalder of drie
gulden en die uitkcering kost nog ccn
half millioen aan ambtenarij. Op deze
vergadering blijkt Aveer, dat cr te veel
geld Avordt uitgegeven: als hier de men*
schcn eens Avanordclijk Averden, Wat zal
er dan nog kunnen gebeuren? En cr
zijn 10 politiemannen in de zaal! Wat.
zal dit per uur kosten 1
Zeker: er is een beetje ziekte* en
oudcrdomsvcTzckcring, maar lang niet
voldoende. En dc arbeidersklasse moest
zoo sterk zijn, dat zij dit alles cn jn
groptcrc mate, van dc patroons kon af*
dwingen. Dc Staat moest cr niets mee
ic maken hebben!
De Staat kan niets geven, omdat dc
Staat zelf niets heeft. Als hij u iets
geeft, aldus spr,, moet hij het u eerst
afnemen in den vorm van belastingen.
De Staat is een slecht gevoede kip die
voor twee kwartjes voer opA'rect en voor
een dubbeltje eieren legt (gelach).
Wij willen, aldus spr., geen wetten
voor mcnschen door menschen gemaakt.
Wij willen alleen gehoorzamen aan dc
natuurwetten, dié altijd hetzelfde'zijn en
dat ook altijd zullen blijden. Maar dc
rncnschelijke wetten zijn prullaria zonder
zedelijke waarde. En zij kunnen eiken
dag Aveer veranderd worden. Voor Avat
gisteren volgens dc' Avet goed was, kun
jc vandaag A'ólgens de Avet gestraft W-or*
den! Het is dan ook onmogelijk eer*
bied a'oor die wet te hebben.
Hoe wordt zoo'n wet aangenomen, b;j
voorbeeld in dc Tweede Kamer? Als er
51 a'óór zijn, is de wot er. Berg jc dan!
Maar als cr a'an die 51 eens een paar
katterig zijn en niet naar de arergade*
ring guan. dan zijn er maar 49 voor cn
dan komt de Avet* cr niet. liet is be*
lachclijk.
De achturenwet wórdt ontdoken op
de schandelijkste manier en de arbeiders
zelf werken daaraan mee. Voor de hy*
gicne. iii de werkplaatsen Avordt niet
voldoende gezorgd. Wat geeft het dat
er ééns in der maand een inspecteur niet
een lodderig, slaperig gezicht komt kij*
ken! (gelach).
NVij hebben, vervolgde spr., altijd gc*
z-cgd: laat zitten Avat zit. En wij durven
daan-oor dc verantwoordelijkheid op
ons te nemen. Want de nicuAvcn zouden
het nog aa'cI eens erger kunnen maken
clan dc zitten den. Zeker, de mcnschen
met bet nieuwe bloed zullen ijveriger
zijn dan de oude, maar dat komt toch
net volk nict ten goede. Er zijn mini.
ters- cn Avcthoudcrs die niet het minste
verstand hebben van de zaken aan web
ker hoofd ze staan. De directeur van
een bedrijf heeft onlangs gezegd in dé
pers: „Wethouders zijn leege fietsban*
den; wij moeten zc eerst oppompen
voordat zc naar den gemeenteraad
gaan!" (hilariteit).
Wij hebben, a-en-olgde de heer Rcyn*
ders, woningen noodig. kleeding, muziek,
gepast vermaak, ontAvikkel'ng voor den
geest. Wie dat. alles -heeft, dankt 't nict
aan dc regeerders, maar aan de arbeiders
dc Averkers.
Spr. Avektc op- tot rechtstrcekschcn
strijd tegen het kapitaal, dat parasiteert
op den arbeid. Op, voor dc vrijmaking
van den arbeid. En protesteert tegen den
stcm dAA-an g(applaus)
Bij het debat avccs de heer Bijl cr op
dat als de arbeiders zelf meeAvcrken aan
wetsontduiking zij beter moeten Avorden
opgCA;oecl. Wetten zijn nog noodig, dat
blijkt avcI in Rusland. Natuurmcviselien
zijn wij niet; als wij -allen lA'olgens de
natuurwetten gingen leven, 'zouden Avij
elkaar opeten.
In zijn antwoord zeidc dc heer Rcyn*
ders dat Rusland een. mislukking is.
Voorts hebben, om eens wat te noemen,
de bouwarbeiders betere loonen arerkre*
gen door hun strijd; de av c t Avas
daarvoor niet' noodig. Wetten Avorden
voortdurend gewijzigd, maar wat bij*
voorbeeld door de reA'olutie in Frank*
rijk is afgeschaft dat komt niet Aveer
terug cn Avat door die revolutie is ver*
kregen, dat blijft.
De protes'tcandidaat Smit las daarna
een vers voor getiteld; „Stemrecht,
--plicht of sdAvang".
Nu kwam bet vroölijke gedeelte van
den avond.
Dc heer Overstecgcn Jr. ging achter
liet spreekgestoelte staan cn zette met
stentorstem in 't lied ..Kies hem!" (wijs
zc: „Voor jou heb ik wat mecge*
bracht") dat weldra door. a*clcn werd
meegezongen, vooral het refrein:
Kiest hem, kiest hem, kiest onzen candi*
daat.
Kiest hem, kiest hem, hij komt dan in
den Staat.
Hij jaagt, hij jaagt den hcelen boel <op
stang.
Verdrijft daar alle ZAvcndclanrs met zijn
.gezang.
En vorder:
Wees niet verlegen,
Kiest Ovcrstcegen,
On^en protcstcnndidaat,
Stroopcrs een zegen,
Die hebben gekregen
Koppelman «Is 18 karaats.
Toen 't lied uit was werd achter in
de zaal geroepen: „De politie zingt mee''.
De a'oorzittcr Dc Graaf Avekte daar*
na op, tc stemmen op lijst 9 en cr „een
goede poppenkast" van tc maken. Gc*
tracht zal Avorden ccn protestcan-didaat
gekozen te krijgen nict alleen in de
Staten, maar ook in den Raad. Op dc
A-crgadering werden voor dit doel hand*
teekeningen verzameld.
Dc heer Overstecgcn Jr. zong nog ecu
bed, waarin o.m, op „vrij stroopen"
werd aangedrongen en dat eindigde met
de woorden: .Kap'taal, Staat, Leger moe
ten naar de haaien!", Avaarna Overstcc»
gen-Sr. al zingend dc leuze: „Weg met
den S.tcmdAvang!" verkondigde. Do
meeste aanwezigen zongen uit a'ollc
borst mee; achter in dc zaal sloeg
iemand met ccn stok op ccn tafel de
maat.
Ia de pauze was cr gelegenheid voor
zingend debat, waarvan écn geheel iti
't zwart gekleed persoon gebruik maak*
te. Dit bleek tenslotte ook ccn gecstvcr»
want der anti*stcmdAvang--menschcn tc
zijn; op spottende AVijzc maakte hij al
zingend propaganda voor lijst 15 (de
lijst der Katholieken). Hij Averd zingend
cn op rijm door Oversteegen Jr. beant»
woord
Overstecgcn Sr. noodigde vervolgens
alle aanwezigen uit om, als hij gekozen
mocht -worden, gezamenlijk met hem
van zijn Avoning, Slaperdijk 50, naar de
Provinciale Staten te trekken, want hij
ond het beter „den boel buiten bespot*
tel ijk te maken dan daar binnen".
Nadu Overstccgc Jr. nog ecnige gc»
fingeerde telegrammen had voorgelezen
sloot dc voorzitter dc bijeenkomst met
een compliment aan de aanwezigen voor
de rust waarmede zij hadden verga»
derd. Dc politie had best weg kunnen
blijven, zoo meende spr.
In opgewekte stemming ging do ver*
ga dering uiteen.
PROVINCIALE
STATENVERKIEZING
Bij de S. D. A. P.
Voor dc vergadering, die de fedc*
ralie, Haarlem der S.'DA.P. Maandag
avond had uitgeschreven ter bespre*
king der Provinciale Statenverkiezing
was groote belangstelling. De grootc
zaal van het gcimee-ntclijk concent*
gebouw Avas geheel gevuld met belang*
steilenden. Nadat de heer Scholl een
kort Avoord' had gesproken ter kilei*
ding der vergadering bracht „De Stem
des Volks" een tweetal -liederen- ten
gehoorc Strijders" Ni-cuwe Lenit-c.
Daarna Avas het woord aan den eer*
sten .spreker -den heer M. A. Rein,al*
da. Het -doet bevreemdend' aam, zoo
begon. spr. -dat in cèn tijd als deze
waarin- 'in. het buitenland gdbeurte*
rissen van zooveel gewicht plaats heb*
ben, men zich hier en elders opmaakt
om tc handelen over de betcchc-nis der
verkiezing voor de Provinciale Staten,
om -die allee.n. uiteen, te zetten. De
soc. dcni. willen echter rekening hou*
den met die gebeurtenissen in het
buitenland, ook 'bij hu-n doen in. -de
Provinciale Staten. 'De soc. dera willeai
niet alleen aandacht schenken aan dc
verkiezingen voor de Provinciale Sta*
ten, maar die bcziem van het groote
gebeuren in de wereld uit.
Wanneer wij nagaan de gebeurtenis*
sen in- China, in Zuid Slavic en op
den Balkan dan zien wij dat opnieuw
zich keiiteekencn voordoen A'an. Avat
in 1914 en -daarna viel waar te nemen.
Het kapitalisme is Avedcr 'bezig daar
de-n geest op te roepen die het ken*
merk Avas der Europee,s-che .volkeren
van 1914. In Italië wordt Aveder een
geest van nationalisme en Chauvinisme
gekweekt. In bcAvapening wordt het
gezocht om de beteekeni-s van het
'kapitalisme tc doen beklijven. In
China moet weder het belang A'an het
imperialisme worden gediend. Dc
Europeesche mogendheden 'brengen
een militaire macht er bijeen om fict
bezit van het imperialisme te gaan
verdedigen, de een meer sluw en de
ander meer openhartig. De Neder*
landsche regeering stuurde er dein
kruiser Sumatra heen, naar het heette
om aan China een beleefdheidsbezoek
te brengen.
Maar in de Kamerdebatten is uitgc*
komen, -dat de taak van- den -kruiser
dezelfde is -als van dc Engclsche en
de Amerikaansche oorlogsschepen.
Spr. vond daarin aanleiding te hekc*
len de 'sluwe manier der Nederland*
schc regccxing, die eerst iets anders
voorwendde in stede van dadelijk te
kennen te geven, dat het er om te
doen is de belangen der Nederland*
sehe kapitalisten daar te verdedigen.
Voortgaande betoogde spr. dat on*
danks het groeiond-c verzet van de
massa tegen den oorlog de- bezittende
klasse voortgaat zich daar niets van
aan tc trokken. Zij -gaat voort dien
eis'cli af te wijzen. Bij de groote -en
belangrijke debatten in de Kamer over
dc ontwapening is 'klaar cn duidelijk
gebleken, zeidc spr,, dat do soc. dom.
alléén staan- in de we'r-eld in den -strijd
voor dc ontwapening. Eenmaal waren
er groote groepen van arbeiders onder
de R.K. die meenden en dat uitten,
dat het naar -dc ontwapening gaan-
moest. Prof. Veraart'hield er een plei*
dooi voor. Maar wat heeft hij nu ge*
daan?
In dc Kamer hield hij een rede, Avaar
van het eene deel dc Avenschciijkheid
van ontwapening uiteenzette en het
andere deel strekt-c om 'to betoogen
de onmogelijkheid ervan. Bij den com*
munist in de Kamer ontmoette het
ontwapeningsvoorstel -een fel verzet.
Hij sprak tegen het voorstel om te
eindigen crAoor tc stemmen. Uit alles
blijkt dat, als het er o-p aankomt de
belangen van de arbeidersklasse 'tc
verdedigen de soc. dem. all-eon staan.
En zal dat in de Provinciale Staten
anders gaan?, vroeg spr.
Spr, herinnerde er aan hoe het -is
gegaan met den vacantïctocslag. Ver*
schillende gemeenten, waaronder ook
Haarlem, hadden besloten het over*
heidspersoneel een vacan tie toeslag te
geven. Maar -bij een oekase maakten
Gcd. Staten bekend dat die vacantie*
toeslag niet meer mocht worden a'er*
leend. De Raad van Haarlem besloot
in beroep te gaan bij de Kroon. Mr.
Bomans, die indertijd het gemeente
-personeel den vacantietoeslag gaf, ver*
dedigdc in 1925 voor den. Raad- van
State dien toeslag Aveder af te nemer..
Bet is hem -echter niet gelukt, dank
zij de interpellatie van Mr. Men-dels
in de Staten en -de houding der .soc.
d-cm. in de Staten. Maar of die toe*
slag zal behouden blijven, zal afhan*
gcii van de stem die do Haarlemschc
arbeiders bij de Statenbus zullen uit*
brengen. Mr. Bomans voerde voor den
Raad vau State aan, ging spr. voort,
dat indien de gemeente Haarlem aan
haar personeel een vacantietoeslag
geeft dit zal moeten komen uit de be*
lasting, die ook Avórdt opgebracht door
de arbeiders vah Beijnes cn Fige-e die
niet zooveel vcrdiencii, Zoo paste deze
z.g.n. democraat da tactiek "van de
bezittende klasse toe- zei de spr. Spr.
Avas echter A'an oordeel, dat -de metaal*
bewerkers tegen het overheidspersoneel
zouden zeggen Avij zullen voor uw va*
can tic toeslag vechten op-dat dn dien
men u dien afneemt, de metaalindus»
trig van het weinige dat wij hebben
nog meer zal afnemen.
In de Staten hebben dc soc. dem.
ook moeten strijden tot behoud van
den arbeidsduur memoreerde spr. ver*
der. Hij herinnerde er aan dat er een
strooming in de Staten aa'as, die vond
dat op de verpleging van krankzin*
nigen kon worden bezuinigd. Onder
leiding a'an A. Colijn Averdl een com*
missie benoemd, die een rapport uit*
bracht dat drvedceli.g .inhieldveria-ging
a'an loon, verhaal a'an de pensioen*
premie en verlenging van den arbeids*
tijd- vau het verplegend personeel,
INGEZONDEN MEDEDEELINGPJï
a 60 Cte. per regeL
In, de Staten had daarna een- fel
-debat plaats -naar aanleiding' A'an een
voorstel om den -arbeidstijd' te brem-gen
van 48 op 54 uur. De heer -Bomans
Avas daarbij'de Avoordvoend-cr Aan de
meerderheid van Ged. Staten. Door
lret -optreden van de soc. dem. -en -door*
dat ten slotte eenige R.K. leden nict
met de meerderheid' van Gcd. Staten
medegin-geni, is de arbeidstijd zooals
-die Avas voor het verplegend perso*
meel behouden. Indien de kiezers nict
zorgen dat de soc. dem. versterkt in.
de Staten terugkomen, concludeerde
spr. is -cr -gevaar dat weder een a-an*
slag op het Overheidspersoneel zal
avorécn gepleegd'.
De tweede spreker de hccx A. -B.
Klcer-e koper, complimenteerde de
vergadering met do opkomst in- zoo
groote getale.
Gaandeweg is er helderder inzicht
in.de beteekenis van. de Provinciale
Staten gekomen. Zeker, de beteekenis
van de Twee-de Kamer is groot om de
beslissingen die zij neemt. Zegt dc
Tweede Kamer het gebeurt niet. dan
geschiedt het niet. Dit geldt de are,ga*
tieve -beslissingen der Kamer. Anders
staat het met d'o positieve besluiten
der Tweedie Kamer. Indien, de Tweede
Kamer ccn positief besluit neemt, dan
is er ee,nj ander, die het laatste Avoord
heeft en dat is de Eerste Kamer.
Dc Provinciale Staten kiezen de leden
■der Eerste Kamer, het is dus van be*
lang wie in. de Staten zitten, betoogde
-spr. Wie de soc, dem, hielpen, aan een
groot aantal leden ini de Tweede Ka*
mer, dienen ben. ook te helpen aan écn
groot aantal in. de Staten.
Maar nog om een andere rcd'en zijn,
Verkiezingen van de leden dpr. Proviti»
cialc Staten van gtoot gewicht. De
leden van de Provinciale Staten kiezen
de leden van het -collego van Ged,
Staten., ccn ooilege, dat niet alleen re»
geert <m de zaken A'an de provincie,
maar mederegeert in alle gemeenten,
•die in -dc provincie zijn. Thorbecke Avil*
•de -dat de Ged. Staten zouden toezien
op Avat spr. eens noemde in de ^Staten
-de richtigheid van het gemeentebe*
stuur, maar Gcd. Staten -gingen zich
ook mengen in de .richting van, het bc*
stuur der gemeenten. -Het gaat er dus
om hoe- de Eerste Kamer -cr zal uit*
zien, hoe het college van Ged. Staten
zal zijn samengesteld. Als ge later
hard gaat loopen bij d'e verkiezing
voor de Tweede Kamer, maar ge hebt
het nu niet gedaan, zoo betoogde spr.
dan baat dat niet m-cer, want dan
hebt gc het -al verspeeld.
Dc verkiezing voor de Provinciale
Staten is verder van 'beteekenis om*
dat de bemoeiing van de Staten zich
hoe langer hoe meer heeft uitgebreid.
En dc taak der Staten zal zich nog
meer gaan uitbreiden. Geen tak van
geestelijk gebied of dc State-n zullen
zich cr mede moeten gaan bezig hou»
dem Vooral op het gebied' van- de ont*
wikkeling is voor de Staten een taak
-weggelegd. Denk maar aan de H.O.V.
zette spr. uiteen. De Flaairlcmsche ar»
bei-ders, die zich Avillen ontwikkelen,
kunnen een stuk daarvan ontvangen
op de concerten- van -de H.O.V. Maar
d-e H.-O.V. is noodlijdend cn uit par*
ticuliere bron vloeien dc middelen nict
genoeg.
Hier is een taak voor de- provincie
weggelegd, -door de H.O.V. tc gaan
-subsidlecre-n en. daarvoor in de plaats
te verlangen dat concerten in die
plaatsen, van de -provincie av orden gc*
geven Avaar men van muziek is ver*
stoken. Zoo is er in menig opzicht
nog ccn groot terrein voor dc pro»
vincie ter bearbeiding. Maar dan moe*
ten -cr een groot aantal soc. dem.
in de Staten zijn, zette spr, uiteen.
Dc kiezers hebben- dat Woensdag in
hun hand.
Aan het debat nam alleen deel d'e
heer Peper. Deze zeidc onder meer,
dat nu wel is gebleken dat de .soc.
dem. -niets anders kennen cn weten
dan de verkiezing. Den soc.*dcm. hield
spr. voor, dat de soc. -dem, niet steun»
den de motie die het Kamerlid Dc
Visser indiende tijdens d.c debatten
over het ontwapenisjgsvoorsteh Op
den heer Bomans is afgegeven zeidc
spr. Maar de heer Bomans is door
dc soc. dem. als lid a'an Ged. Sta»
ten gekozen. En als zc het morgen
aan den dag zouden moeten doen dan
zouden ze hem weder nemen. Ze deden
heb omdat ze daarmede dc stemmen
wonnen van d-e R K. voor Gerhard ein
Michielsen. Het Hbld. hekelde toen*
maals het gesjacher. Maar Het Volk
noemde het „een overwinning va.n dc
democratie op het conservatisme". Spr
was het daarmede niet eens..
Nadat de heer Klccrekopcr den sprc*
ker van antwoord had' gediend werd
de vergadering gesloten. -
