HAARLEM'S DAGBLAD
VOOR DE LUISTERVINKEN
NOG EENS IJSLAND
UIT OOSTENRIJK.
ZATERDAG 22 OCT. 1927 VIERDE BLAD
Onze Radio Rubriek.
Hallo! Hallo!
NUTTIGE WENKEN.
I. .De Heavisidelaag, fadding
of sluiereffect. De Philips-
zender.
Iedere leek weet, dat het een
bekend feit is, dat de ont
vangst van stations op een bepaald
tijdstip van den dag beter kan zijn dan
op een ander. Korte golven, welke men
overdag niet ontvangt, zullen dikwijls
des avonds, dus wanneer de zon onder
is gegaan, zeer goed hoorbaar zijn. Wat
is hiervan nu de reden?
In het spectrum van de zon bevinden
rich verschillende lichtstralingen. Een
hiervan, welke nu een zeer belangrijke
rol in de radiowereld speelt is de z.g.
ultra violette straal. Deze n.l. heeft het
vermogen van ionisatie. d.w.z. hij
laadt de deeltjes der atmospheer gedeel
telijk positief en gedeeltelijk negatief en
vormt nu z.g. ionen. De atmospheer
krijgt hierdoor nu een opslurpend vermo
gen en dit vermogen nu is voor korte
golven een fataal iets. Lange golven zul
len hiervan niet zoo'n last hebben, even
als uit de practijk gebleken is dat gol
ven beneden 100 M. hiervan óók geen
last hebben. Vandaar dat amateurs
groote afstanden overbruggen, door met
golven van beneden 100 M. te werken.
Hierin is dus een tegenstrijdigheid en
om het eenigszins te verklaren neemt
men het volgende aan.
Zooals men weet bestaat de aether
welke de aarde omringt uit verschillende
gaslagen welke kilometers dik zijn. Deze
gaslagen bestaan hoofdzakelijk uit:
zuurstof, waterstof en stikstof. Een der
lichtste gassen, n.l. waterstof, bevindt
zich ongeveer op een hoogte van 90 kilo
meter van de aarde verwijderd. Daar wij
gezien hebben dat er in deze atmospheer
ionisatie plaats vindt, is gebleken, dat
deze boven 90 kilometer begint toe te
nemen en zijn hoogte punt bereikt op
110 K.M. Waar hij nu het sterkst ge
ïoniseerd is, heeft men hem den naam
gegeven van Heavisidelaag, genaamd
naar den Engelschen ontdekker Heavl-
side. welke drie jaar geleden te Torquai
in Engeland gestorven is. Deze laag nu
speelt een belangrijke rol betreffende de
ontvangst van radiogolven en vooral
voor die van 10100 M.
Wanneer nu een golf wordt uitgezon
den van beneden 100 M. zal deze een
breking ondergaan in de dichtheid der
geïoniseerde lagen en wanneer deze in
de heavisidelaag komen, zullen ze een
zoo groot en tegenstand ondervinden, dat
Ee ombuigen en terugkeeren. Uit de
praktijk is gebleken dat hoe korter de
golflengte is. hoe minder buiging zich zai
vertoonen. Dit verklaart dan ook het
feit, dat het langer duurt voor ze naar
aarde terugkeeren.
Eveneens is van Invloed de energie
waarmede wordt uitgezonden. Is de
energie gering, dan zullen ze minder
diep in de laag doordringen. Is daaren
tegen de energie groot dan zullen ze
dieper in de laag doordringen, zoodoen
de een grooteren hoek kunnen maken
en op een verder gelegen punt dan in
het tegenovergestelde geval op aarde te
rugkeeren. Deze hoek mag echter niet
te groot worden. Is dit wel het geval,
zullen de golven geheel door de laag
heendringen en niet meer op aarde te
rugkomen hoewel er weder rekening ge
houden moet worden met het tijdstip
van uitzending en eveneens de golf
lengte. Golven van 70 M. zullen onder
een hoek van 80 graden bij dag moeten
worden uitgezonden, en kleinere golf
lengten onder een veel kleineren hoek.
Hierdoor wordt tevens verklaard, dat
golven van b.v. 1020 M. overdag
niet kunnen worden ontvangen, daar ze
bijna horizontaal moeten worden uitge-
zonuen, waardoor ze door de laag heen
dringen en niet naar aarde terugkee
ren.
Indien wordt gezonden op een golf
lengte van 1050 M., dan zal er een
gebied ontstaan, waar de golven hori
zontaal worden uitgezonden en dus ver
dwijnen in den Heavisidelaag, zoodat van
ontvangst geen sprake is. Men spreekt
van de z.g. „doode zóne" van het zen
dend station.
Dit verklaart tevens het feit dat de
Philipszendet-, welke op een golflengte
van pl.m. 23 M. werkt, hier in Neder
land óf niet, óf zeer slecht en moeilijk
te hooren is, daar we ons blijkbaar in
de doode zóne van den zender bevin
den.
Een eigenaardigheid van de Heavi
sidelaag is n.l. dit. dat zy veranderlijk is
van capaciteit. Het ééne moment zullen
de golven er dieper by minder capaciteit
der laag in doordringen, waardoor het
langer duurt eer ze naar de aarde terug
keeren, een ander moment niet, en dit
is ook weer het geval met golven van
pl.m. 200500 M. Dit verklaart dan ook
het feit dat leeken zeggen, dat hun
toestel niet deugt, want het eene mo
ment hebben ze een station heel hard
en een ander oogenblik zinkt het ge
heel en al weg. Dit verschynsel nu is
heel normaal, zooals uit bovenstaande
uitlegging blykt en men heeft dit den
naam gegeven van het Engelsche
„fading" of in het Hollandsch sluier
effect.
II. Uitzending van uit de
studio van het zendstation
of uit een concertzaal. Wat
is natuurlijker?
Er bestaat nogal verschil van meening
over de vraag, wat natuurlyker wordt
ontvangen het geluid uit de studio van
het zendstation of wel de klanken uit
een concertzaal.
Het mag wel als algemeen aangeno
men worden beschouwd dat geluiden van
een orkest, hetwelk bezig is de instru
menten te stemmen, en ook het applaus
van de toehoorders aan het einde van
een uitvoering een natuurlijke „atmos
pheer" scheppen.
Voor korten tijd stelden radio-inge
nieurs veel moeite in het werk. dergehj-
ke bygeluiden geheel uit te sluiten en
alles wat zy oogstten voor hunne po
gingen was een menigte klachten van
luisteraars, dat de ontvangst toen min
der „oorspronkeiyk" was dan voorheen.
De overbrenging vanuit een concert
zaal is, wanneer een groot en zwaar or
kest aan 't werk is, nogal hard en een
.andere moeilykheid is het feit, dat de
artist zich niet op een bepaalcfcn af
stand van de microfoon bevindt, met
het gevolg, dat de kracht van het ge
luid in de reproductie zeer afwisselend
is.
In verband verder met het feit, dat
de artist af en toe zyn hoofd omdraait
en niet altyd rechtstreeks in de richting
van de microfoon spreekt, is het nu en
dan moeilyk, hetgeen hy zegt, op te
vangen.
Hoewel de bygeluiden, die de overbren
ging van uit een concertzaal vergezel
len, ongetwyfeld medewerken tot het
scheppen van een natuurlijker sfeer, be
schouw ik persooniyk de bovengenoem
de nadeelen grooter dan de natuurlijke
atmospheer die geschapen is en geeft
m.l. de overbrenging van uit een studio
meer voldoening.
Haarlem, 20 October 1927.
JOHN. D. AUKES.
Opmerking.
De luistervinken worden beleefd ver
zocht vragen de radio-vragenrubriek be
treffende, niet meer rechstreeks, doch
via de redactie van Haarlem's "Dagblad
toe te zenden.
VRAAG: Ik bezit een Philips gelijk-
richter (4 Volts 13 amp.) (eerste dik
aluminium model) en gebruik voor myn
radiotoestel 3 anode blokken, ieder ad 10
oellen 2 volts van „Varta" (30 X 2
60 v.)
Kan lk met dezen gelykrichter deze
anode-accus ook laden. Alle cellen in
serie? Tusschen plaatsing kooldraad-
lamp? Hoeveel weerstand? Althans op
betrekkelyk gemakkelyke wyze?
ANTWOORD: Het is wel mogelyk. U
moet dan de cellen parallel schakelen
en de geiykrichterlamp zoodanig in het
voetje steken, dat één der drie pootjes
buiten het voetje staat, zoodat twee
pootjes der lamp gebruikt worden.
Voorschakeling van weerstand dan
niet noodig. Het blyft echter gevaariyk
voor een leek en zou u aanraden een
glimlamp gelykrichter aan te schaffen.
VRAAG: Gaarne zou ik een schema
voor een gelykrichter voor acculaden
ontvangen.
ANTWOORD: Wil s.v.p. nog even op
geven welke netspanning en voltage
accu's. Zal het dan voor u gereed ma
ken.
VRAAG: 1. Is een Ducretet 5-lamps
raamontvanger (heterodyne) te veran
deren in een geheel wisselstroom-appa
raat?
2. Zoo ja, gaat dit door enkele ver
andering van lampen, of moet daarvoor
ook het schema veranderen?
3. Voor geval 't laatste t geval is, kimt
u my dan het schema van dit toestel
geven, met opgave van de aan te bren
gen vorderingen.
4. Welke 'Philips)lampen (wissel
stroom) raadt u daarvoor aan?
5. Kan voor lange en kort golf (tot
200 M.) op een raam (lange golf) event,
met inschakeling van spoel (welke?) ook
pntvangen worden?
6. Biyft by geheel wLsselstroom een
plaatstroom app. noodig? En welke
transformator voor den gloeidraad; hoe
deze te verbinden? Bestaan apparaten
die dit alles in zich vereenigen?
ANTWOORD: 1. Het is wel mogelyk.
2, 3 en 4. Dit is niet met een eenvou
dige verandering te doen. U zult een
zeer ervaren techniker moeten zyn om
dit uit te zoeken en ik vermoed dan nog.
dat u voor onoverkoir.eniyke moeilyk-
heden zult komen te staan. Zou u aan
raden het wisselstroom-schema van 8
October jl. te maken.
5. Neen, dit is met een ducretet niet
doenlyk.
6. Ja, een plaatstroomapparaat is
noodzakeiyk: voor gloeistroom een trans
formator 220 V. bij 3 1/2 V. Er zyn wel
apparaten waar de transformator van
het plaatstroomapparaat afgetakt is voor
gloeidraadvoeding. Zou u echter advi-
seerend, een en ander wel te overden
ken. Het is niet zoo eenvoudig als het
lykt.
ANTWOORD: Aan den heer J. B.
Het geteekende toestel is hetzelfde
schema van een één lamps ontvanger,
hetwelk door my gepubliceerd werd in
het vorige radio-nummer. De montage
zal u wel geen moeilykheden opleveren.
Zoo toch, bezoek dan het spreekuur
maar eens.
VERDUISTERING VAN
42.000.—.'
VONNIS 2 JAAR EN
6 MAANDEN.
De rechtbank te Rotterdam heeft uit
spraak gedaan in de zaak tegen den
41-jarigen kassier A. J. B. aldaar die ver
dacht was van verduisteringen van gel
den op verschillende tydstippen in het
tijdvak van 28 Maart 1923 tot 5 Augus
tus 1927 tot 'n totaal bedrag van 42.000
ten nadeele van de expeditiefirma J. T.
Vervloet <fe Co.. by welke firma B. als
kassier in betrekking was. De rechtbank
achtte het ten laste gelegde wettig en
overtuigend bewezen en veroordeelde B.
wegens verduistering tot 2 Jaar en 6
maanden gevangenisstraf. De eisch was
4 jaar.
HOE DE NATUUR DEN MENSCH TE HULP KOMT.
(Van onzen Wcenschen correspondent).
De dood van een Portugeeschen Kroonpretendent.
De Hertog van Braganza. In DuitschlanJ geboren
op Portugeesche aardel! De tegenwoordige preten
dent twintig jaren oud.
Weenen, October.
op uit zijn, voortdurend veroveringen
maken. Het eerst trad hy in het huwe-
lyk met een prinses Turn und Taxis uit
de Regensburger linie. Heiaas duurde
dit echtelyke geluk niet lang, want de
prinses stierf jong en liet haar man met
drie kinderen achter. Langen tyd
bleef Dom Miguel alleen, doch toen
huwde hy opnieuw. Ditmaal was het
zyn nicht prinses Maria Theresia zu
Loewenstein, die hij naar het altaar
voerde. Uit dit huwelijk sproten zeven
kinderen. Miguels moeder was als non
in een klooster gegaan en de vader
zyner tweede vrouw, de oude vorst zu
Loewenstein, sleet de laatste jaren van
zyn leven als monnik in een Domini-
kanenklooster.
De hertog van Braganza was niet rijk
met aardsche goederen gezegend, want
de bezittingen der familie in Portugal
waren indertyd onteigend.
In de laatste jaren sprak men veel
over de moeilijke financieele omstandig
heden, waarin de hertog en zijn gezin
verkeerden, en ook de bladen hielden er
zich mee bezig.
Nadat koning Manuel II van Portu
gal, de achterkleinzoon van koningin
Maria da Gloria, die in de plaats van
hertog Miguels vader op den troon was
gekomen, in 1910 door de revolutie uit
zijn land was gejaagd, was er sprake
van. dat de hertog van Braganza meer
op den voorgrond zou treden en pogin
gen in het werk zou stellen om met be
hulp van de aanhangers zijner dynas
tie den Portugeeschen troon te verove
ren. Dom Miguel was echter geen
heersdhzuchtig pretendent, hij wilde
zich niet opdringen en ging van het
standpunt uit, dat het Portugeesche
volk hem wel zou roepen, wanneer het
hem noodig had. Binnen en buiten
Portugal was in de jaren 1910 tot 1914
een sterke strooming, die Dom Miguel
weikeiyk weer op den troon zijns va
ders zou willen zien. Miguel werd be
stormd door reporters, die hy wel allen
te woord stond, doch wien hij niet veel
sensationeel n-iuws kon meedeelen.
Later deed hy zelf afstand van zijn
rechten als pretendent. Zeer veel ver
driet deed hem de dood van zyn oud
sten zoon Miguel, hertog van Vizeu.
Deze zoon had een Amerikaansch meis
je gehuwd, dat uit een burgerlyke fami
lie aiKomstig en oovenaien nog niet eens
zoo heel rijk was. De oude hertog echter
had gezien, dat zijn zoon en 't Ameri-
kaansche meisje elkander werkelijk op
recht lief hadden en hij was te verstan
dig om een verbintenis uit vooroordee-
len tegen te werken.
Thans is dam ook de oude hertog van
Braganzo zelf heengegaan. Zijn jong
ste zoon, de thans twintigjarige Duarie
is sedert eenigen tijd daar de andere
broeders gestorven zijn, kroonpreten
dent. Op hem is de hoop gevestigd der
Portucescfce Miguelisten.
BEKAAR.
Ver van het eigenlijke land zyner va
deren is dezer dagen in Oostenryk, op
een kasteel, dat den vorst van Liechten
stein toebehoort en dat zich te Seeben-
stein, niet ver van Aspang, bevindt, een
man gestorven, die langen tyd preten
dent was voor een Europeeschen ko
ningstroon. Hertog Miguel van Bragan
za, de zoon van den indertijd uit zyn
land gejaagden koning Miguel van Por
tugal welke door zyn eigen broeder
Dom Pedro in 1834 werd verdreven. De
zoon van dezen verjaagden koning, de
thans gestorven hertog van Braganza,
werd zelf in den vreemde, in Duitsch-
land geboren, maar toch zag hij het
eerste levenslicht boven Portugeesche
aarde. De zoogenaamde Miguelisten, dat
waren de edelen, die den verdreven ko
ning trouw waren gebleven, brachten
Portugeesche aarde naar het kasteel
Klein-Hentsch in Duitschland, waar
hertogin Adelheid, de vrouw van ex-ko
ning Miguel, de geboorte van haar
zoon verwachtte. Zij strooiden de aarde
onder 't bed uit en zoo had 't althans
den schyn dat de jonge Miguel op Por
tugeeschen bodem geboren was! Het
slot waar dit gebeurde, was het kasteel
van zyn oom, vorst Karl zu Loewen
stein, die later zyn schoonvader werd.
De Jonge Dom Miguel verloor z'ijn va
der reeds op jeugdigen leeftijd en hy
werd door zyn moeder zeer vroom opge
voed. Hy werd een vlotte en levenslus
tige jongeman, die later een der kranig-
ste huzaren officieren van het Oosten-
ryksche leger was.. Hy was in zyn jon
ge jaren intiem bevriend met den prins
van Wales, den lateren koning Edward
VII. en ook behoorde hy tot de beste
kameraden van den te Mayerling om
het leven gekomen OostenrykHon-
gaarschen kroonprins Rudolf.
Hij was een der beste dansers op de
schitterende hofbals ln den keizerlyken
Hofburg te Weenen, waar hij prinsessen
en gravinnen ten dans voerde. Even
graag danste hy in het een of andere
dorp by de begeleiding van een smach
tende zigeunerviool met een frissche
boerend-eern-Hy. was een van die char
mante mannen, die buitengewoon in den
smaak vallen bij alle vrouwen en die,
zonder het eigenlyk zelf te willen of er
IN ons vorig artikel over IJsland
hebben wy terloops genoemd de
heetwaterbronnen, en verteld van
dit land zonder spoorweg en
pagekopjes, dat wat zijn Cen
trale warmwatervoorziening betreft
zoo hoogst modern is geoutilleerd. Ziet
u maar eens lezer naar dat plaatje van
De watch doen.
Waar 3e vfwli getfroogt! wordt.
Reykjaviksche waschvrouwen. zy hebben
de heele vuile wasch naar de stedeiyke
warmwatergoot gebracht. Die is over
dekt met een yzer traliewerk dat de ny-
vere waschvrouwen voor een onderdom
peling ln het heete bad spaart. Over de
geheele wereld komt het voor dat de
vrouwen hun linnen- en ondergoed reini
gen in stroomen en wellen. Maar tot de
zeldzaamheden behoort het dat een zoo
koud land zulke prachtige natuurlijke
heetwatervoorziening bezit, die boven
dien altyd op temperatuur is.
De vulcanisclie bodem van IJsland is
onder anderen ook schuldig aan de groo
te verlatenheid in de IJslandsche natuur
Maar behalve de warmwaterstroomen
zyn er nog andere karakteristiek IJs
landsche compensaties. Maar of die op
wegen tegen de nadeelen? Het nadeel
bijvoorbeeld dat door de hitte der aarde
graanbouw onmogelyk is, zoodat al het
benoodigde graan ingevoerd moet wor
den. Neen zeker niet. En of het gerie-
feiyk is dat brood bakken op den grond,
waarvan de derde afbeelding een idee
geeft, wy betwyfelen het.
U riet hier drie IJslandsche vrouwen
die met een spade een gat groeven in
den grond van misschien een halven
meter diepte. Daarin lieten zij hun brood
deeg zakken om het na verloop van tyd
weer op te delven. gaar, croquant en
weldoortrokken!.
Wy hebben u de vorige week ook al
en passant verteld dat meer dan 16.000
IJslanders hun brood met de visschery
verdienen. Het plaatje hierboven is
slechts een kleurlooze foto. Maar als u
de werkelijkheid zag zou u zich verheu
gen over de schilderachtigheid van dit
tafereel. Deze uitgestrekte droogplaats
achter den dyk is bedekt met een glin-
itercnde massa. Ben straffe wind waait
de bonte schorten en rokken op van de
IJslandsche vrouwtjes die hier yverig
bezig zyn.
Hier ligt de IJslandsche oogst van de
zee. Het resultaat van één der belang-
rykste visscherybedryven in de Euro-
peesche wateren.
Men zegt dat de IJslandsche visschers
de stoutmoedigste en onverschrokkend-
ste zeelui zyn. Wy laten de waarheid
daarvan in het midden, maar een feit is
het, dat de plaatsen in open zee rondom
IJsland, waar gevischt wordt zeer dik-
wyis aan stormen blootstaan. Engelsche
en Fransche en ook Nederlandsche vis
schers hebben veelal de beschikking over
sterke, vry groote welbetuigde schepen.
De IJslander echter, die verre van ka
pitaalkrachtig is, werkt met kleine open
scheepjes. De gezamenlyke IJslandsche
vloot heeft echter een zeer grooten om
vangMaar daar staat helaas te
genover, dat de zee naar evenredigheid
zware offers pleegt te eischen van de
varende en visschende bevolking
Wy voegen hier nog een plaatje by
van Reykjaviks groote, kalme haven.
Dat byzonder aardige plaatje van den
IJslandschen karavaan mogen wij u ze
ker niet onthouden. Het is typisch IJs-
landsch en daarom eenig. Over de we-
gen-looze vlakten trekt de karavaan
leider mei zyn poneys die stuk voor stuk
goed benut worden. Ook de post wordt
zoo vervoerd. Een middelceuwsche, maar
een schilderachtige toestand. Doch het
zal niet lang meer duren of ook dit
IJslandsche tafereel zal geschrapt kun
nen worden uit de boeken over het
eiland Want eerlang zullen een paar
sterke stoompaarden de elegante en
veeltallige poneys den concurrentiestryd
gaan aandoen,
Hier hebben wy u nu lezer, de revue
laten passeeren van de merkwaardige
dingen van een merkwaardig land, met
een eeuwenouden schier onveranderd
gebleven cultuur, een oude taal, klassieke
dichtkunst, en stoere gezonde bewoners,
die tevreden leven in allen eenvoud,
midden in den Oceaan.
HONDERD GULDEN VOOR
IEDERE MINUUT.
EEN KLEIN HONORARIUM.
Dat de roem, de beste zanger der we
reld te zyn in klinkende munt is om
te zetten bewyzen de enorme honoraria,
die de tweede Caruso, Schaljapin, voor
concert-avonden geniet, aldus de Tijd.
Ongelooflyk schynen de vertellingen
en berichten van ooggetuigen over het
geweldig enthousiasme en het meeslee-
pend gejubel die dezen kunstenaar voor
zyn muzikale openbaringen dankten.
Maar ook even ongelooflyk schynen de
honoraria, die deze kunstenaar voor een
avond ontvangt. De 9000 gulden, die
hij van de N.V. Internationale concert
directie Ernst Krauss voor zyn avond op
14 November in Amsterdam ontvangt,
heeft hij by de overeenkomst als een
zeer klein honorarium aangeduid. 9000
-gulden, dat is voor iedere minuut zingen
een bankbiljet van 100, beteekent voor
dezen kunstenaar een bagatel.
Buiten brood bakken in den grond,
De haven van Reykjavik,
