ONZE GROENTJES
ZENDT EEN GROENTJE
GROENTJES VOOR HET NUMMER
VAN ZATERDAG 29 OCTOBER
ZIJN REEDS NU EEN SUCCES
AAN HAARLEM'S DAGBLAD IN
DATUMSTUKJES
TEYLER'S MUSEUM.
05e Jaargang No. 13604
Verschijnt dagelijks, Behalve bp Zon- en Feestdagen
Woensdag 26 October 1927
HAARLEM S DAGBLAD
ABONNEMENTEN per week 0.27M, met geïllustreerd Zondagsblad f 0.32; per 3 maandenVoor Haarlem
en de dorpen in den omtrek waar een Agent gevestigd is (kom der gemeente) f 3.57M- Franco per post door Nederland
3.87H. Afzonderlijke nummers f0.15. Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haartetn en Omstreken f0.57M; franco per post f 0.65
ADVERTENTIENVan 1 tot 5 regels 11.75; iedere regel meer 35 cents Reclames 60 cents per regel. Bt|
abonnement aanzienlijk rabat. Twaalfstuivers-advertentiën van Vraag en Aanbod van 1 tot 4 regels 60 Cents
per plaatsing, elke regel meer 15 Cents contant; buiten het Arrondissement dubbele prijs.
Oireotie, Redactie en AdministratieGr. Houtstraat 83, Post-Giro 38810
Telefoonnummers: Directie 13082, Hoofdredactie 16054, Redactie 10600
sn Administratie 10724 en 14825.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Directeuren J. C. PEEREBOOM en P. W. PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Drukkerij: Z.B, Spaarne 12, Telefoon 10122, 12713
Bijkantoor voor Santpoort, Velsen, Velsen-Noord, IJmulden, Mmulden-Oost,
Beverwijk, enz., enz. Driehuizerkerkweg 2, Velsen, Telefoon 621
Een groot aantal GROENTJES (Kwartjes-Advertenties van Vraag en
Aanbod) is voor het nummer van Zaterdag 29 October al binnengekomen
Hoe zou het anders kunnenEen advertentie voor een kwartje in
HAARLEM'S DAGBLAD met zijn meer dan 18000 ABONNÉS! Dat
moet een succes worden.
Prijs van 14 regels 25 ets. elke regel meer 10 ct. per regel, J contant.
Bewijs-exemplaar wordt niet verstrekt.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
AGENDA.
Hedéa
WOENSDAG 26 OCTOBER
Gemeentelijk Concertgebouw, Boven
zaal: Voordrachtavond Frans Daum en
Harry Verdier, 8 uur.
Gemeentelijk Concertgebouw: OL
Koop, Concert. 8 uur.
Schouwburg Jansweg: Ned. Reisver-
eeniging: Lezing met lichtbeelden en
film door den heer D. van Staveren
van den Haag over het onderwerp „In
de Alpen", 8 uur.
Gebouw Haarl. Hypotheekbank, Ged.
Oudegracht no. 65. Ledenvergadering
der vereeniging „Weten en Werken",
8 uur.
Statenzaal (Prinsenhof) Architectuur
tentoonstelling van 10 tot 5 en 8 tot 10
uur.
Bioscoopvoorstellingen.
Cabaret Modern: Optreden van ver
schillende artisten.
DONDERDAG 27 OCTOBER
Stadsschouwburg: Kamermuziekuit
voering van Toonkunst, 8 uur.
Gebouw van den Kegelbond, Tempe
liersstraat 35: Veiling van oude en mo
derne schilderijen, des namiddags 2 uur,
Statenzaal (Prinsenhof), Architectuur
tentoonstelling van 10 tot 5 en van 8
tot 10 uur.
Rembrandt-theater: Voorstellingen
van 7 uur af.
Cinema Palace, Groote Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Luxor Theater: Bioscoopvoorstelling
8 uur.
Scala-Theater, Kleine Houtstraat:
Bioscoopvoorstelling, 8 uur.
Cabaret Modern: Optreden van ver
schillende artisten.
Café Dreefzicht: Warmer's Band.
Heemstede: Gemeenteraad des avonds
8 uur.
Zandvoort: Gemeenteraad des nam.
7.30 uur.
DE „POSTDUIF".
Geland te Bagdad.
VANDAAG NAAR ALEPPO.
Luitenant Koppen seinde Dinsdag uit
Bagdad aan het Haagsche Aneta-kan-
toor:
„Wij zijn na een vlucht van 8 1/2 uur
op het vliegterrein alhier aangekomen.
Wij hadden een goede reis en maakten
een vlotte landing.
Morgen vertrekken wij naar Aleppo.
VOOR PA v. d. STEUR.
De netto-opbrengst van den liefda
digheidsavond ten bate van Pa v. d.
Steur, cp Vrijdag in het Kennemer Ly
ceum bedraagt 275.92 1/2.
Dit bedrag wordt naar Magelang over
gemaakt.
DE RECHTSCHE
RAADSFRACTIE.
DE CHRIST.-HISTORISCHE
GROEP SCHEIDT ZICH AF.
Naar wij vernemen heeft de Christe
lijk Historische raadsfractie zich af
gescheiden van de rechtsche raadsfrac
tie. Tot heden hielden de R.K., A. R. en
C. H. raadsleden steeds gecombineerde
vergaderingen waarin de belangrijke
quaesties, die in den gemeenteraad aan
de orde kwamen, behandeld werden.
Die vergaderingen waren van veel
beteekenis, want de drie partijen be
schikten over 17 van de 39 stemmen.
Er zitten zooals men weet 11 E K., 3 A.
R. en 3 C. H. in den raad.
Nu is de sterkte der Rechtsche raads
fracties wat de gecombineerde bespre
kingen betreft, dus teruggebracht tot 14
Wij hebben ons om nadere inlich
tingen gewend tot den leider van de
C. H. fractie in den Raad, den heer
Miezerus, die ons bevestigde dat in
derdaad de Chr. Hist, fractie geen deel
meer uitmaakt van de rechtsche raads-
groep. Andere mededeelingen kon de
heer Miezerus zonder nader overleg met
zijn fractiegenooten, ons niet doen.
De voorzitter der rechtsche raads-
groep, de heer W. van Liemt, was van
meening dat er van een eigenlijk uit
treden nog niet gesproken behoeft te
worden. Er is eenig verschil van mee
ning tusschen de Chr. Hist, eenerzijds
en de R. K. en de Anti-Rev. anderzijds,
maar het verschil loopt niet over prin-
cipieele zaken en de heer van Liemt
was vol vertrouwen dat de quaestie op
bevredigende wijze zal worden opgelost.
DE VERKEERSVERBETE-
RING OP HET VERWULFT.
EEN NADERE TOELICHTING
VAN B. EN W.
In de voorlaatste raadsvergadering
werd het voorstel van B. en W. inzake
de verkeersverbetering op het Verwulft
aangehouden, omdat vele raadsleden de
zaak nog eens nader wilden bestudeeren.
Het voorstel kwam niet op de agenda
der laatste raadszitting voor.
Wij vernemen nu, dat het voorstel
weer zal komen op de agenda der raads
vergadering van 2 November.
Er bestaat kans, dat B. en W. nog een
nadere gedrukte toelichting aan dc
raadsleden zullen zenden, waarin de
aanhangige quaesties duidelijker zullen
worden uiteengezet. B. en W. handha
ven evenwel het indertijd gedane voor
stel inzake den grondruil met de firma
Vroom en Dreesmann en de onttrek
king van de Paardensteeg aan het ver
keer.
NEDERL. MAATS. VOOR NIJVERHEID
EN HANDETL.
In de bestuursvergadering van het
departement Haarlem van bovenge
noemde Maatschappij heeft het bestuur
de functies als volgt verdeeld: voorzitter
de heer G. J. Droste, vice-voorzitter de
heer J. C. Peereboom, secretaris-pen
ningmeester de heer Mr. W. E. van
Waveren. De data werden voorloopig
vastgesteld van vier voordracht-avonden
in het komende winterseizoen voor de
leden, waaromtrent naderhand mede-
deeling zal worden gedaan.
TERUGBLIK.
De grijsaard spreekt-.
Toen ik Jong was, lang geleden,
In dien goeden ouden tijd,
Kende men nog niet de zeden.
En gewoonten die men heden
Steeds meer huldigt tot mijn spijt;
Als wij toen zoo onder vrinden,
Tegenstanders in den min,
Eens een jonge vrouw beminden,
Vroegen wij om toegang in den
Kring van 't ouderlijk gezin;
Hoe wij ons zorgvuldig kleedden.
Deftig in gekleede jas,
Hoe we tijd daaraan besteedden,
Soms er uren over deden,
Of het voor den koning was;
Als we daarna voor haar stonden,
En ze wees ons op een stoel,
Duurde 't lang voor onze monden.
Schuchter woorden uiten konden,
Vormelijk, beleefd en koel;
Als ze blozend zelde: Heeren,
Neemt gerust een cigaret.
Waarlijk, wüt u niet geneeren.
Deze staan voor wie mij eeren
Met hun komst, steeds klaargezet.
Als 't gesprek dan niet wou vlotten
Namen wij dit dankbaar aan,
Met verlegen lachend spotten,
Om het feit van het bedotten,
Van 't „speciaal voor gasten" staan;
Als het uur dan was gekomen,
(Tien uur was toen lang niet vroeg)
Waarop afscheid moest genomen.
Liepen wij nog lang te boomen.
Over 't einde onzer droomen.
't Meisje dat zelf clgaretten
Had, en die zoo kalmpjes met een
Tarten der gewoonte wetten
Voor bezoekers klaar kon zetten,
Was niet degelijk genoeg.
P. GASUS.
DE GELDEN VAN T
WEGENFONDS.
EEN WEGENRAAD.
Heft is natuurlijk een belangrijke
vraag hoe de gelden uit het Rijkswe
genfonds besteed zullen worden.
Welke wegen het eerst verbeterd zul
len worden en hoe de verbetering zal
worden verkregen.
Tijdens de behandeling van het wets
ontwerp tot instelling van een wegen
fonds in de Tweede Kamer heeft de
heer v. d. Waerden een motie ingediend
waarin hij vraagt de instelling van een
wegenraad. als college van advies voor
den minister.
Naar onze Haagsche correspondent
verneemt, is het niet onmogelijk, dat
deze motie bij de behandeling der Wa-
terstaatsbegrooting in de Kamer aan
de orde wordt gesteld.
Het moet vrij zeker zijn, dat de motie
een meerderheid op zich vereenigen
Haarlem, 26 October
Over ontroering.
Het concertbezoek neemt af, en dat ts
geen wonder. Vraag de reden aan wien
u wilt, en iedereen zal zeggen: de radio.
Er zijn natuurlijk andere oorzaken: de
populariteit van het muzikale surrogaat,
dat met het rare woord jazz wordt aan
geduid, en de bioscoop zijn de beide
voornaamste. Maar radio, de jongste
concurrent, speele de hoofdrol en heeft
de gevaarlijke eigenschap dat zij het
zelfde tracht te brengen als de concert
gevers. Waren de musici van de echte
kunst solidair, dan zouden zij zich nu
moeten vereenigen in een Anti-Radio
conspiratie, en een eed dienen te zweren
waarbij zij zich verbonden om onder
geen beding hun parelen voor het micro
foon-zwijn te werpen. Zelfs de verlok-
kendste financiëele aanbiedingen zouden
zij norsch moeten afslaan. Maar dat gaat
niet, die solidariteit is niet te bereiken.
En wie zal het hun euvel duiden?
Slechts zeer enkelen onder hen verdie
nen veel geld. De meesten hebben moei
te om er te komen, en zijn blij als zij
een uitnoodiging krijgen om te draad-
loozen. De jongeren niet het minst,
want het is immers zoo'n mooie reclame,
en je wordt er zoo bekend door.
In tusschen blijft de bescheiden mu
ziekliefhebber thuis, bij zijn radio-toestel,
en luistert in den familiekring naar
Beethoven's Vijfde, een fantaisie uit
Carmen, tallooze liederen door tallooze
min-of-meer-beroemde zangers en
zangeressen, 't vioolconcert van Men
delssohn, en misschien zelfs zooiets mo
derns als Le Coq d'Or of Albeniz' Ibé-
ria. En de familiekring vraagt zich af
waarom er nog geld en tijd en vermoeie
nis van laat-thuiskomen opgeofferd
zouden moeten worden aan concertbezoek.
Je hoort het zóo immers even goed, en
dit is geen machine, zooals de gramo-
foon. Het is 't orkest zelf dat voor je
speelt, en het is de zangeres zelf die
voor je staat te zingen. Zeker, de goed-
koope radio-toestellen hebben nog veel
gebreken, met al hun krachtige reproduc
tie van atmosferische stoornissen. Maar
ze worden steeds beter, en de dure toe
stellen geven een prachtig resultaat.
Net zoo mooi alsof je er bij zit. En als
de symphonie in wat veel herhalingen
vervalt en te lang wordt kim je niet
alleen gerust eens flink hoesten, maar er
is ook geen bezwaar tegen een korte
gedachtenwisseling over beurskoersen
(door de heeren) of jurken, mantels en
hoeden (door de dames) afgewisseld door
de ziekte van de baby van de Jansens
(weer de dames) en een onder dekking
van radioklanken halfluid vertelde
nieuwste mop (de heeren).
Het is heusch zoo'n wonder niet dat
de HO.V. steeds maar over tekort aan
leden en geld jammert, dat zelfs bü
de belachelijk-goedkoope en uitstekende
gemeentelijke orgelconcerten het bezoek
afneemt, en dat onze grootste Neder-
landsche pianist, Dirk Schafer, onlangs
te Haarlem nog geen halfvolle zaal kon
halen.
Maar de verondersteling dat de radio
de concertzaal kan vervangen, zelfs maar
ten halve vervangen, is er toch vierkant
naast. Ik heb een bekend musicus ge
sproken die zei: „Wij moesten eens een
jaar lang heelemaal geen concerten in
zalen en kerken geven. Ze eenvoudig
sluiten voor muziekuitvoeringen. Dan
zoudt u eens zietn. na dat jaar, hoe het
publiek in drommen terugkwam"..,.
Dat geloof ik ook, want haar mijn mee
ning kan deze achteruitgang niet voort
duren, en moet er vroeger of later een
kentering komen. Het kan niet, omdat
dit een surrogaat is, net als de gramo-
foon en vaak technisch-veel-slechter
dan deze.
Het geeft de emotie niet, er ontbreekt
dat contact tusschen publiek en con
certgever (of gevers) dat een integree
rend deel van alle muzikaal genieten is.
Als het mogelijk ware om dat contact ook
via de aethergolven over te brengen..
ja danMaar dat is het helaas tot
dusver niet, en dat zal het ook wel nooit
worden, want het is samengesteld uit
vele componenten die het raadselachtig
geheel vormen dat men sfeer noemt, en
die beheerscht worden door dat even-
raadselachtige begrip „persoonlijkheid".
De charme, de soms onweerstaanbare
aantrekkingskracht van een sterke of
een begaafde persoonlijkheid kan men
alleen ondergaan in zijn of haar tegen
woordigheid. Er kan een gedeelte, een
phase van overgebracht worden door den
klank van het instrument dat hij of zij
bespeelt via de radio. Evenzeer als
er iets van Haar fascinatie, Haar char
me, kan uitgaan van Haar stem over
de telefoon. Maar het is maar een frac
tie van het contact, het is maar een
zwakke schakel, er ontbreekt teveel aan.
En zoo geloof ik vast dat ieder eenigs-
zins-muzikaal voelend mensch het
verschil moet beseffen als hij,
in een concertzaal onder de be-
toovering van Mengelberg^ geniaal
dirigeeren of Schafer's wondere spel ge
komen, datzelfde later thuis door zijn
prima vijf lamps-toestcl hoort overbren
gen. Die ontroering, die werkelijke hui
vering van schoonheids-emotie, kan
hem niet meer deelachtig worden.
Het is niets nieuws of oorspronkelijks
dat ik hier betoogd heb, maar er is alle
aanleiding om het in dezen tijd te zeg
gen, en het zal nog wel velé malen in
velerlei vorm herhaald moeten worden.
Want met machines en surrogaten kun
nen wij toch nooit dat groote in de Kunst
benaderen dat boven alle critiek staat,
omdat het ondefinieerbaar- is. En dat
men sfeer kan noemen, of persoonlijk
heid. of het Goddelijke in den mensch....
R. P.
Een halve eeuw geleden werd met den bouw
begonnen.
150 JAAR GELEDEN OVERLEED
PI ETER TEYLER VAN DER HULST.
Het is thans 50 jaar geleden dat de
voorbereidingen getroffen werden voor
den bouw van Teylers museum aan het
Spaarne. 1
f
Dit museum werd gesticht ter gele
genheid van de herdenking van het feit,
dat het 100 jaar geleden was, dat Peter
Teyler van der Hulst overleed.
Hij stierf 8 April 1778, zoodat het
8 April 1928 150 Jaar geleden zal zijn,
dat deze bekende Haarlemmer uit dit
leven scheidde.
Pieter Teyler van der Hulst.
Deze naam leeft nog in onze stad
voort. Niet alleen om de talrijke erfenis
processen die in den loop der jaren ge
voerd zijn, maar veel meer door de
stichtingen die dank zij zijn nalaten
schap in het leven geroepen konden
worden.
Pieter Teyler van der Hulst is
zoo stelde destijds de Haarlemsche ge
schiedschrijver Allan vast een naam
van Europeesche bekendheid, die niet
alleen door onze tijdgenooten in hooge
achting wordt gehouden, maar die ook
door volgende geslachten steeds met
onderscheiding zal worden genoemd.
Ijverig en belangstellend beoefenaar
van de wetenschap, die hem boven
alles dierbaar was, had hij daartoe
in staat gesteld door zijn aanzienlijk
vermogen reeds tijdens zijn leven,
een, vooral voor dien tijd, niet onaan
zienlijke verzameling van wetenschap
pelijke werken, natuurkundige werk
tuigen, naturaliën, munten, penningen,
en zoovoort, aangelegd, waaraan hij, door
geen huishoudelijke zorgen verhinderd
of afgeleid, zijn beste krachten kon be
steden.
Zóó werkzaam en als het ware voor dé
wetenschap levende, rijpte bij hem vaa
lieverlede het plan, om een maatschap
pij. vereeniging of genootschap op te
richten voor die takken van wetenschap
pelijke kennis, welke bovenal zijn zucht
tot onderzoek en zijn belangstelling had
den gewekt. In 1756 nam hij de noodige
beschikkingen om na zijn dood aan zijn
plannen uitvoering te kunnen doen
geven. Bij zijn overlijden bleek, dat
zijn zeer groote nalatenschap met uit
zondering van eenige zijner bezittingen
waarover hij anders had beschikt
„ten eeuwige dage moest blijven onder
opzicht, bewind, aanleg en beheer van
vijf daartoe door hem benoemde per
sonen en een door hem aangewezen
boekhouder en hun opvolgers in der
tijd". Tevens bepaalde hij bij zijn laat-
sten wil, dat zijn nalatenschap voorna
melijk zou dienen tot oprichting en on
derhoud van twee altoosdurende ge
nootschappen. ieder onder een bestuur
van 6 personen staande. Het eerste ge
nootschap moest heeten: „Teylers God
geleerd Genootschap" en zich bepalen
om onderwerpen tot de „Waarheid en
Vrijheid in den Christelijken Godsdienst
en den Burgerstaat behoorende" te ver
handelen. Het tweede „Teylers Natuur
kundig Genootschap" moest onderwer-i
pen behandelen, betrekking hebbendé
op natuur-, historie-, teeken- en pen
ningkunde. De genootschappen moesten
elk jaar prijsvragen uitschrijven. (Daar
aan wordt nog steeds voldaan. In ons
vorig nummer hebben wij Juist de
nieuwe prijsvragen van Teyleris Godge
leerd Genootschap aangekondigd).
Teyleh had bepaald dat zijn woonhuis
in de Damstraat nimmer mocht worden
verkocht, maar steeds gebruikt moest
worden tot vergaderplaats van direc
teuren en leden van de belde genoot
schappen.
De bestuurders hadden ook opdracht
gekregen de verzamelingen van Teyler
steeds uit te breiden. Dit leidde tot
stichting van een museum achter de
woning in de Damstraat.
Eerst 100 jaar later, toen het eeuw
feest van Teyler werd gevierd, werd be
sloten het groote museum aan het
Spaarne te bouwen. 7 jaar is daarover
gewerkt. Voor den voorgevel aan het
Spaarne werd een prijsvraag uitgeschre
ven. Het ontwerp van den Weenschen
architect Ch. Ulrich werd gekozen. Aan
den Haarlemschen architect A. van der
Steur werd opgedragen in aansluiting
op dezen gevel de verdere plannen te
ontwerpen. Zoo verrees achter den gevel
in Italiaanschen Renaissancestijl een
weelderig ingericht gebouw voor een
waardige huisvesting van de kostbare
schatten op kunst- en wetenschappe
lijk gebied. De gevel van het museum
aan het Spaarne is versierd door een
bronzen groep, voorstellende de faam,
die kunst en wetenschap kroont. Dit
is het werk van den bekenden beeld
houwer Bart van Hove.
MUSEUM STOLK.
De antiek gebrand
schilderde glasvensters.
DE GEHEELE VERZAMELING
NAAR AMERIKA VERKOCHT.
Dinsdag meldden wij al dat eenige ge
brandschilderde vensters uit het mu
seum Stolk naar Amerika waren ver
kocht. Thans vernemen wij van de fir
ma M. Keezer en Zoon uit Amsterdam
(antiquaires) het volgende bericht:
Voor rekening van een Amerikaansch
liefhebber heeft onze firma de geheele
verzameling antieke gebrandschilderde
glasvensters, voornamelijk bestaande
uit 12de en 13de eeuwsche Fransche
kunst en deel uitmakende van de ver
zamelingen uit het bekende Museum
Van Stolk, Jansstraat 30 aangekocht.
Niet geheel onbekend is het waar
schijnlijk dat de kerkvensters uit deze
verzameling tot de zeldzaamste behoo-
ren die nog in Europa bekend zijn en
als zoodanig en ook wat de schoonheid
betreft weinig achterstonden by die
uit de kathedralen te Reims en Char-
tres.
Eén dier vensters is bijvoorbeeld
groot 1.70 M. bij 0.64 en stelt voor de
bruiloft van Cana en de voorbereiding
tot het feest, terwijl de randen ver
sierd zijn met emblemen ontleend aan
de wapens van Saint Louis en Blanche
Van Castillië. Dit venster is uit de
13de eeuw.
Deze mededeeling zal .Teel kunstlief
hebbers, om der wille van het verlies,
dat Haarlem lijdt, leed doen. 't Is zeker
jammer, dat kerkvensters die tot de
schoonste van Europa behooren, deze
stad en ons land uitgaan.
Achteraf kan het ons ook leed doen
dat aan het schitterend bezit van het
museum Stolk zoo weinig bekendheid
werd gegeven. Wij zijn er van overtuigd
dat het aantal Haarlemmers dat het
museum Stolk kent, niet buitengewoon
groot is.
De eigenaar, de heer Stolk, is eeni-
gen tijd geleden overleden. Thans zijn
er onderhandelingen gaande over den
verkoop van het museum (zooals wij
gister ook al konden mededeelen).
MAXIMUM SNELHEID.
IN T DORP ZANDVOORT
20 K.M.
Ingevolge de nieuwe Motor- en Rij-
wielwet moet in iedere gemeente de
maximum-snelheid worden vastgesteld.
B. en W. van Zandvoort stellen den
gemeenteraad voor om de maximum
snelheid voor het dorp Zandvoort (de
zebouwde kom dus) vast te stellen op
20 K.M. per uur.
BAZAR TEN BATE VAN HET
DOORGANGSHUIS.
Ten bate van het Doorgangshuis" zal
op Woensdag 2 November en Donderdag
3 November van half drie tot half zes en
van half acht tot tien uur een bazar ge
houden worden in „Rustoord", Wester-
houtpark. Op dezen bazar zullen ver
kocht worden practische en siervoorwer
pen en nog vele andere dingen. Voorts
zijn er verschillende attracties, thé com
plet of simple.
Speciale aandacht is het verteluur-
tje waard, dat mevrouw Blomberg-
Zeeman, de redactrice van onze kinder
courant, zal houden Woensdagmiddag
van twee tot half vier.
Gezien het doel, waarvoor de op
brengst bestemd is, mag zeker wel op
druk bezoek gerekend worden.