LETTEREN EN KUNST.
DE CHRISTELIJKE ORATORIUM VEREENIGING
HAARI-EM'S DAGBLAD DONDERDAG 22 MAART 1928
Het concert van 29 Maart.
Mevrouw Bert he S er oen.
Zooals reeds werd medegedeeld, za! de
C. O. V. op haar 35ste concert op Don
derdag 29 Maart drie werken uitvoeren
en wel de cantate no. 51 van Joh. Seb.
Bach, Psalm 150 van Anton Bruckner
en „Judith" van Arthur Honegger.
Eduard van Beinum.
Naar wij vernemen zal Mevrouw
Berthe Seroen uit Amsterdam in „Ju
dith" als dec lama trice en sopraan-
soliste (Judith-partij' optreden.
Mevrouw Jo van IJzer—Vincent van
Amsterdam zal de Bach-cantate, de
solopartij in Psalm 150 en de party der
dienstmaagd (la servante) in „Judith"
Hingen.
De heer Eduard van Beinum. dirigent
der H. O. V. bespeelt in Bach het cla-
vecimbel van de firma Jacobl uit Den
Haag en verzorgt verder in „Judith" de
pianopartij.
Arthur lioncgger, de Zwiïscrsche com
ponist, die „Judith" schiep.
Mevrouw Jo van IJierVincent.
De heer Piet Halsema zal de har
moniumparty in ..Judith" voor zijn re
kening nemen, de Haarlemsche Orkest-
Vereeniging zal begeleiden, terwijl het
geheel onder leiding zal staan van den
dirigent der C. O. V. den heer George
Robert.
Mevrouw Berthe Seroen is hier als
zangenes niet onbekend, als declamatrl-
oe heeft zij zich echter te Haarlem nog
niet doen hooren.
Welk een buitengewoon begaafde en
veelzijdig ontwikkelde kunstenares
mevrouw Seroen is bleek wel uit haar
optreden in „Judith" bij de uitvoeringen
te Rotterdam onder Evert Cornells.
Het Algemeen Handelsblad* schreef
hierover: .Berthe Seroen. die niet
alleen een uitmuntende zangeres, maar
ook een superieure declamatrice blijkt.
Haar declamatie was prachtig van uit
drukking. van accent, van levendigheid,
van uitspraak, in alle opzichten een
verrassing".
De Nieuwe Rotterdamschc Courant
schreef: „Wij moeten in de eerste
plaats Berthe Seroen prijzen, die in de
ontstellend zware Judith-partij weer iets
prachtigs gegeven heeft", terwijl het
Rotterdamsch Nieuwsblad zich aldus
uitte: .Berthe Seroen zette Julith door
haar zang weer in de indrukwekkende
George Robert, dirigent der C.O.V.
heroïsche majesteit der figuur: als ré-
citante sprak zij met de grootste aan
doenlijkheid eener profetes".
Over Honegger's ..Judith" schreef De
Maasbode: „Aan zulke krachtig gekleur
de. bondig en toch zoo rUk-uitgebeelde
oratoria heeft een tijd als de onze
waarlijk behoefte" en het Alg. Handels
blad: .Het moderne als men dit zoo
eens noemen mag heeft hier zin.
Het spruit voort uit een sterke. ge-
inspireerde verbeeldingskracht en schep:
atmosfeer".
Wy twyfelen niet of er zal voor deze
uitvoering groote belangstelling be
staan.
Als gewoon! yk zal de generale repeti
tie op Woensdag 28 Maart voor publiek
toegankelijk zyn.
HET TOONEEL.
WTL HELMIN A VAN DER HORST-
VAN DER LUGT MELSERT t
wy wisten reeds lang. dat mevrouw
Van der Horst lijdende was en toch
kwam de ontstellende tyding van haar
dood geheel onverwachts. ILvd Aöriaar
van der Horst nog niet eenigo dagen
geleden gezegd, dat de toestand vooruit
ging en hy op een spoedige geheele
beterschap hoopte? En had hij dit niet
op den avond van de Ibsen-herdenking
te Haarlem tot den heer Van Hees her
haald? Reeds den volgenden morgen is
zy heengegaan en wil beseffen allen,
welk een groot verlies dit voor ons na
tionaal tooneel bcteekent.
Hoe komt het, dat ik thans telkens
weer denk aan die herdenkings-voar-
atelling van Heyermans' dood in het
Paleis voor Volksviyt? Omdat ons nooit
duidelijker voor oogon hoeft ges aan,
welke belangrijke plaats mevrouw Van
der Horst in het toooeelleven der laatste
25 Jaar had ingenomen. Men gaf de
derde acte van Op IIoop van Zegen
in de bezetting, waarin bet stuk voor de
eerste maal een kwart eeuw geleder,
dus was gegeven en nooit zal ik ver
geten den overweldigenden indruk, welke
bot spel vun mevrouw Van der Hors:
in de rol van Jo toen op allen maakte.
Het waren vooral haar confraters en
confrater essen, die In de meest enthou
siaste termen haar bewondering uiteten
over dat vitale talent. Haar spel was
voor allen als oen openbaring. Wij waren
door de vele verschillend,' opvoeringen,
welke wy van Heyermans' Spel van de
Zee hadden meegemaakt, minder veel-
oiscbend geworden, wy Varen eigenlijk
de oorspronkelijke Jo *r. welntg vergeten.
En rie. daar stood zU plotseling weer
voor onc=. de struise he. rc buste, tempera
mentvolle visschersmeid, overvloeiend
van leven! En onmiddellijk zelden wy
het tot elkander: .Ja. dit is ze!" Welk
een prachtige rol!" Het was ons. of wy
Jo voor het eerst na lange Jaren weer
terug zagen. Toen stond het ons ook
k'gjLT voor oogen, wat haar beteek en is
voor ons tooneel was geweest. Want met
mevrouw de Boer—van RUk was zjja
beste Heyermans-'. ertototer. Wan
neer wy denken aan Ghetto. Het zeven
de Gebod. Op Hoop van Zegen, De
Schocnc Slaapster, Allerzielen, Beschuit
'met Muisjes, De opgaande Zon en zoo
veel andere stukken van Heyermans. dan
zien wy als Roos, Lotte, Jo. Rogina. Rita.
Pollie, de dochter van Mathijs de Sterke,
steeds weer mevrouw Var. der Horst
en haar alleen! Want haar creaties van
al deze rollen zijn later nooit over
troffen. zelfs niet benaderd. Zij gaf ze
het innige leven! Al deze rollen zullen
voor ons steeds met mevrouw Van der
Horst vereenzelvigd worden, zy heeft
de jonge vrouwen-rollen in by na alle
stukken van Heyermans geschapenzy
was in den waren zin des woords zUn
oolla bora trice.
Mevrouw van der Horst was een der
meest serieuse kunstenaressen, die Ik
gekend heb. Haar behoefde men nooit
te vragen, of zy boven of in haar rol
len stondzy beleefde re volkomen,
misschien nog liet meest, wanneer zy
die nooit het geluk van h<-1 moederschap
gekend heeft moederrollen speelde!
Men heeft wel eens gezegd, dat haar
talent eenzydig was! Niets was minder
waar! Men behoeft slechts enkele var.
haar rollen te noemen om het tegen
deel te bewijze:-.. Rcgina uit De schoont
Slaapster. Jo uit Op Hoop van Zegcr..
Pollie uit Beschuit met muisjes. Goldltta
uit Fulda's Tweelingzuster: Jacqueline
uit „De onbekende Vrouw". Eva uit De
Paradijsvloek, Toinette uit De Genees
heer tegen Wil en Dank. de meid uit
Het wedcrzUdsch Huwelijksbedrog, moe
der Aso een harcr laatste rollen
uit Peer Gyntwat al verscheiden
heid van rollen en hoe volmaak' heeft
.mevrouw Van der Horst ze Krspceld! Dc
jydende vrouw, zy heeft ze in alle nuan
ces gegeven. Maar daarnaast ook de tem
perament voile. bruuske en strulschc
vrouw en laten wy ze nooit vergeten
de prachtige, levendige soubrettes In de
blijspelen van Molière en Langendyk.
Hoe kon haar frissehc lach klateren door
de zaal. van welk een uitbundige, mee
slepende vrooiykheid kon rij met zyn'
Nu zy is heengegaan, voelen wy eerst
recht, wat ons tooneel en Het
Schouwtooneel vooral in haar verlo
ren heeft! En wat dit verlies voor
Adriaan var. der Horst be teekent. a Heer.
zy. die dit artlstenpaar van naby heb
ben gekend, zullen dit eenicsrin." kun
nen begrijpen. De namen van Adriaan
er. Wühelmlna van der Hors: zullen on-
afscheideniyk verbonden biyven aan eer.
der mooiste tijdperken van ons natio
naal tooneel. aan die van de Nederland
se he Tooneelvereenlging en het natura
lisme. Zy. die dezen tijd hebben meege
maakt en de stukken van Heyer:r..ms in
hun oorspronkelijke bezetting hebben
gezien zullen eerst volkomen de grootte
van het verlies, dat ons tooneel met den
dood van Wilhelmina van der Horst
lijdt, kunnen beseffen.
J. B. SCHUIL
MUZIEK.
WELDADIGHEIDSCÓNCERT.
Johan Steenman heeft het gisteravond
den muziekrecensent gemakkelijk ge
maakt. Geen byzonderc welwillendheid
behoeft te worden ingeroepen bU dc be
oordeeling van het weldadigheids werk.
dat hy en zyn grootendcels uit leerlingen
en oud-leerlingen gevormd orkest telken
jare voor dc Centrale Vacantiekolonies
verricht: integendeel, zyn werk doorstaat
ernstiger toets. Reeds de keuzo der uit
gevoerde werken doet geen dilettanten
werk vermoeden; het geheele program
ma ware op een Bachconcert niet mis
plaatst gewees:. En hoewel uit den aard
der zaak dc orkestbezetting niet volle
dig kon zyn. (want daarvoor zou Steen-
man de medewerking van beroepsmusici
voor de blaasinstrumenten moeten heb
ben ingeroepen en dan zou een deel van
de inkomsten daaraan zyn moeten be
steed) was de klank van het ensemble,
vooral door het goede werk dat de strij
kers deden, zoo bevredigend en zelfs wel
luidend. dat een vast beroepsorkest er
zich met voor had behoeven te schamen.
De zuiverheid der intonaties stond door
gaans boven elke bedenking en het sa
menspel was meestentyds zeer goed. En
kele minder hechte plekjes, in de Sym
phonic van Haydn en de Oberon-ouver-
ture kwamen natuuriyk wel voor; dc
passage voor fluiten in de inleiding der
laatste is zelfs voor een orkest van hoo
gen rang moeiiyk; het trio der menuet
van Haydn brengt echter zulke ernstige
bezwaren voor de eerste violen niet mee.
Maar de totaalindruk kon daardoor toch
niet minder gunstig worden. Ook de me
dewerking van een orgel inp'.aats var.
enkele groepen blaastinstrumenten kan
ik niet erg vinden; al mist men de eigen
aardige instrumentale kleur der laatste,
staat daartegenover dat een zuiver ge
stemd harmonium te verkiezen Is boven
onzuivere clarinetten, hobo's, fagotten en
hoorns. Ingrypender vrordt de orkest-
kleur vaak door de medewerking van
een vleugel gewyzigd. De heer Steenman
zal intusschen ook daarvoor wel zyn
goede reden hebben.
De Symphonle van Haydn (een der
Londensche Symphonieën in D), en de
Oberon-ouverture noemde ik reeds. De
Symphonle in Bes, die we op het laatste
Bachconcert hoorden opende het pro
gramma, en het mag voor Steenman en
zyn orkest eer. bevrediging zyn. te weten
dat hun auditie ondanks de kortelings
voorafgegane van het Concertgebouw
orkest or.der Mengelberg toch ten volle
acceptabel bleef, ja zelfs genot kon ver
schaffen. En daarna nam de gryze. maar
in hart en zin Jonge speelman zelf de
viool op en droeg, terwyi de concert
meester. de heer Floor den dirigeerstok
overnam, en de begeleiding met succes
verrichtte, de Symphonle espagnolo van
Lalo voor op een wyze die ons met het
oog op zyn leeftyd en werkkring eerbied
en bewondering afdwingt.
Maar het mooiste werk biyft toch dc
liefde voor muziek die hy zyn velen
leerlingen weet in te boezemen en de
samenwerking waartoe hy ze vereen igt.
Daar worden de op zich zelf art-stiek
te zwakke individuen samengevoegd tot
een hoogere eenheid: een kunstsoclalis-
me van den meest idealen aard en wordt
door eendracht een schoon resultaat be
reikt. Zoo geeft hy hun voor hun loven
nog iets meer mee dan een zekere vaar
digheid om een étude of stuk te spelen
De heer Steenman werd na zjjn solo
gehuldigd door een bestuurslid der Cen
trale Vacantiekoloies en door een orkest-
lid met vruchten en bloemen en ook do
heer Floor kreeg een bloemstuk, en dc
zeer velen die dit concert tot oen blij
den avond voor de C. V K. hadden hel
pen maken verlieten na afloop het con
cert zeer, zeer voldaan.
KAREL DE JONG.
MANDOLINECLUB ..AVANTT.
Ter gelegenheid van haar éénjarig
bestaan gaf deze vereenlging een con
cert in de bovenzaal van het gem Con
certgebouw.
De beste indrukken die wy van dit
goed bezochte concert wegdroegen,
werden gewekt door twee dingen waar
op we gaarne de aandacht vestigen. Al
lereerst was er zóó gestudeerd, dat cr
in puncto zuiverheid van het spel geen
aanmerkingen zUn te maken Het was al
dadelijk dc oorzaak, dat wy konden be
ginnen met aandacht te luisteren naar
het zevental muziekstukken dat tot uit
voering kwam. En bij dit nauwlettend
toeluisteren viel ons twens op (dit is
het tweede vermeldenswaardige feit),
met hoeveel uorg dc nuanceering werd
uitgevoerd. Inzonderheid dc smaakvol
uitgevoerde nuances waren oorzaak, da-
elk der uitgevoerde stukken in een eigen
licht werd geplaatst. Dc strooiend-
nuances van een wals. het martyalc van
een marsch. de afwisseling eener im
provisatie. zy vragen alle eer. eigen
sfeer, en die werden door den leider Joh.
B. Court gebracht met kennis van za
ken.
Toch is er één bemerking die ik niet
in dc pen mag houden ZU betref,
die van hot rhyihme, waaromtrent de
leider zeer vrijzinnige ideeén huldigt.
Het sterkst kwam dit uit in ho» stuk,
dat in den strengen son aten vorm is
gehouden, we bedoelen het .tuk van
flevel. Eerstens Ls het hoofdtempo hier:
allegro Al zyn rr ten opzichte van het
neventhema vryheden toegedaan, zoo
mag toch niet de grootste licht van het
stuk den indruk make.-, van een an
dante. Dit wat het hoofdtempo betreft
Maar ook waar dit tempo vrijwel werd
benaderd, waren er aldra te veel terug
houdingen die de gezondheid van liet
allegro schadelijk beïnvloeden Wordt
by het aanbrengen eener reprise deze
z g. vryheid dar. nog stereotiep geno
men. dar. vinden wy redenen te meer.
dat de leider zijn visie op dit stuk ma,-:
herzien.
Ook bij de wals zagen wy graag een
vlugger temfx). De directeur -toot voort
durend de wals in drieën links, rechts
op. ur.d keln End" Dit is alleen ce-
wenscht bij een ritenute>. maar verder
is bet aangeven van enkel het hoofd
accent veel meer bevorderlijk voor een
rhythmiseh goed samenspel. Went de
heer Court zich daarbij r.og aan, zich
minder beaig te honden met de maten
uit de partituur, zoo vindt hy vanaell
gelegenheid meer nog het contact te be
n-aren met zijn uitvoerenden en tullen
in de toekomst wy van dit Jonge gesel
schap zeker nog menige mooie uitvoe
ring mogen verwachten. De smaak voor
nuances is reeds by gebracht; de tul-
verheid is cr eveneens, „AvanU" is dus
goed op weg. Men zal opmerken dat
de instrumenten, woo zy goed tyn ge
stemd. vanzelf zuivere muziek doen
hooren. Wie echter goed Uusteröe. kon
b v b'J de guitaars. In de forhssirno-
pz&sages. bemerken dat somwijlen de
toon naar boven «weefde, een gevolg
van het ult-de-lyn rukken der snaar,
hetwelk verkorting en by gevolg ver-
hooging van den toon geer: De heer
Court is echter een te kundig bespeler
van het instrument, om niet doste feilen
tot bijkans nul te reduceeren. Ook :n
de mandola's was alles voorbeeldig bin
nen de perken der zuivere intonatie ge
houden.
By een volgende uitvoering mogen we
er zeker op rekenen dat „Av&nti" zich
de medewerking verzekert van eonige
goede vocaal- of lnstxumentaaisolisten?
Berst dan kan deze vereenlging zich
plaatsen in dc ry der concert ge venden.
die vormend werken op den goeden
smaak van den hoorder. De medewer
king van humoristen waarover ik geen
oordeel rul vellen wyi ik het gebodeae
nle: kan apprcctceren) kan zy dar. be
waren voor feestavonden en gezellige
bijeenkomsten. De leus zy voortaan: écn
goed oonoen jaarlijks met goede solis
ten.
_AvanU", in den zin „sentire a von tl'
(zeer knap vóóraan zyn) moge voort
aan gelden niets slechts in technische n.
maar ook in algemeen vormenden nr.
Laat deze vereenlging spoedig mllr.
welgemeende» raad volgen. Eerst dan
zal het „tornare a van li" (zich herinne
ren) ook later kunnen geschieden zon
der zelfverwijt.
G. J. KALT.
GRAPH1SCHE KUNST IN HET
KENNEMER LYCEUM
Een tweehonderdvyf tig tal prenter.
van Neder! andsche prentkunstenaars
zijn uitgelogd en opgehangen ln de Aula
van het Kcnnemer Lyceum.
Eene numeriek aanzieniyke verzat
ling derhalvedie door den docent, der.
etser Anton Pieck is saamgebrach; er-
geordend. Het spreekt vanzelf dat ook
al in dat samenbrengen van materiaal
een eigen voorkeur, oen eigen karakter,
zou ik haast zeggen, zich laat kennen
en dat men. als belangstellend bezoe
ker. gemakkelyk zich een andere ver
houding onder de inzendingen wen
schen kan. Voor oen artistiek te verant
woorden overzicht is te veel plaats aan
tweederangsfiguren gegeven waardoor
belangrijke artisten in ce verdrukking
komen. De verhouidng deugt niet en t:
is een te veel aan waardeerbaars, waar
in het uitmuntende verdrinkt. Aanne
mend dat het toch in hoofdzaak cene
paedagoglsche manifestatie bedoelt te
zyn. schynt een expositie als de» bij
grooter beperking, meer effect te kunnen
sorteeren en hot bereiken van een groot
quantum objecten mU geenszins er-
dienstel yk. Wanneer ik zeg dat de ver
houdingen niet deugen, dan bedoel ik
dit. dat tegenover 16 bladen van oen
Jan Poortenaar. een artist als Willem
Witeen ontbreekt, dat bU 12 houtsnee
tjes van Willem van den Berg een J. O
Veldheer gemist wordt, en dat in de
derde groep, die der lithografen een Jar,
Veth schittert door afwezigheid. Dat s
een trio van zeer uiteenloopende. maar
ln leder geval wasch-echte altisten, die
men by een overzicht der Hol! andsche
moderne prentkunst niet missen kan.
Hebben wy eenmaal dit gemis aar.
gevoel voor verhoudingen dat zich
ook nog op andere wijs uit geconsta
teerd. dan is het minder prettige van
onze taak volbracht en kunnen wy ver
der niets dan gunstigs gaan boeksta
ven. Immers, la principe is zulk een po
ging om de graphische kunst. oir.
iedere kunst by de jeugd althans een
zekere gemeenzaamheid te verschaffen,
toe te juichen en aan te moedigen. Er.
in dit geval heeft deze ln den buitenge
woon vakkvuidigen lieer Pieck een uit
nemend leidsman en gids. Zeer ovcr-
zichteiyk heeft hU de prenten naar de
diverse procédés geordend en overal za
gen wy er het origineel werkmateriaal,
de koperen plaat, het houtblok enz. by
uitgestald. Dat rullen prettige lessen
zyn. die in der'- dagen gegeven worden
Voor der. belangstellenden buiten
staander Ls hier ook nog genoeg te ge
nieten. Al kent hij Jan Voerman's litho":
van buiten, aardig is het dat er van
hem hier een serie schaaldnikken var
éénzelfde prent, de karciir.aalsrr.ut-" te
zien zijn. Dat zUn nu Juist aantrekkelijke
en leerzame dingen voor dit soort expo
sities. Had de heer Pieck niet ergens
een serie staten van éenzelfde eta kun
nen opdiepen, liefst van een «enigszins
gecompliceerd ets procédé? Die dingen
zUn Juist zoo aardig om het pubhek
prenten leeren zien. en te leeren genie
ten.
En tot slot: hoeveel puur kunstgenot
biedt, deze verzameling den bezoeker
ondanks het ietwat toevallige van haar
karakter! De prenten van wyien Du-
pont blUven kunstwerken naar vorm als
r.aar inhoud; Manke:, van Hojrtcma.
De Me."quite wie ziet ze niet gaarne
terug of maakt er vol vreugde kennt."
mee. Chris Lebeau en Roland HoLst
w.c erker.', niet gaarne hun technische
volmaaktheden! Misschien kan de heer
Pieek het met mi) meevoelen als
Bauer's vroege ctaen artistieker en le
vendiger vind dan de groote commer
cieel zoo rear halte meubel prenten var.
de latere Jaren Al ontbreekt er dc
klauw van den leeuw niet 3an. En van
de Jongeren die beloften inlossen: hoe
wordt van DobbenbUTgh langzamerhand
eer. sterk. bezonken lithograaf, hoe in
teressant Is dit oudere werk van Derk-
zen van Angeren en wat zijn er tegen
woordig een aantal, die het metier als
zoodanig prachtig beheerscben De
Oruyter. de Jonge Neuhuys. Pieck zelf
mettertijd Joecf -.an Raay._. ik pik ?r
zoo maar enkelen uit Doch zou meer
der"» kunnen noemer.
Möfe dit alles volstaan om de» ten
toonstelling eenige br/vkers toe te voe
ren De Nederlandse!:r prentkunst ver
dient dat Al kan ze nle: beter gediend
worden dan door haren beoefenaar: da-
groeien vast, ln tal en last-., d" hoog
ste eLsehen te steil, ten opzichte van
de serieusheid hunner productie.
Het beste is voor onze kinderen niet
goed genoeg"". stond in reijn Jeugd ep
mijn lijfblad „Voor Jonge Volkje".
90 Maart 1928.
J K DE BOLE
NED. MIJ. VOOR
NIJVERHEID EN HANDEL
LEZING
JHR. C J. A. REIGERSMAN.
Op de Woensdagavond in de groote
Turnzaal van cate restaurant Brink-
mann gehouden ledenvergadering var.
het Departement Haarlem der Ned M
voor NU verheid en Handel hield Jhr. C
J. A. Reigersman, directeur-hoofdinge
nieur van den Provincialen Waterstaat
rn Noord-Holland een inleiding over
het onderwerp; „Uitbreidingsplannen en
verkeerswegen, voornamelijk met be
trekking tot Noord-Holland"
De vergadering was belegd naar aai.-
1 aiding van de vragen van het Hoofd
bestuur inzake gewestelijke uitbreiding-.-
plannen, zooals die voorkomen in het
Septembernummer van het Tijdschrift
der MaatechappU en stood onder leiding
van den heer J. C. Peereboom. by afwe
zigheid door ougf&teidheid van den
voorzitter der afd. Haarlem, den heer
O. J. Droste Jr.
Bericht van verhindering was o.a. in-
sekomen van Jhr Mr. Dr. A ROrü
Commissaris der Koningin -in dit ge
west; den heer C. Maarschalk, burge
meester van Haarlem: Mr. Th. A. Wcs-
stra. gemeen te-secretins var. Haarlem
en wethouder M. A Hems Ida
Onder de aanwezigen waren oun. M:
J. N. J. E. Heertoer^ Thy&scn. wethou
der van Haarlem en Jhr. A. v. Poll.
wethouder van Heemstede
Na «ene inleiding waarin spreker er
dc aandacht op vestigde, dat een
leidraad, welke door de Vaste Commis
sie voor de Uitbreidingsplannen in
Noordholland is samengesteld nog niet is
uitgekomen en de Hyks- en Provinciale
Wegenplannen, welke volgens de We-
genbe las ting wet zyn opgemaakt, nog
niet in alle deelen vaststaan en «elfs
veel kans van wUa^ing hebbenvroeg
de heer Reigersman de aandacht voo:
het feit, dat. terwyi ecnerzijds de op
pervlakte van Nederland, behoudens
de aanwinst door de drooglegging der
Zuiderzeepolders, constant blyrt. ander
zijds de bevolking stygt tin de laatste
J.rcn met gemiddeld 100.000 per Jaar
en de toeneming in Noord holland naar
verhouding boven liet gemiddelde
Men zul dus moeten zorgen, dat het
steeds dichter bevolkt wordende land roe
doelmatig mogclyk wordt gebruikt
daarby zal de overheid regelend en lei
dend moeten optreden.
Hebben uitbreidingsplannen op goed
geluk plaats, dan ontstaat liet gevaar,
dat de verschillende landen, welko by
de ontwikkeling eener gemeente, een ge
west en ln het algemeen van het gehee
le land een rol spelen, niet behooriy'v
lot hun recht komen en dat hoogst on
gewcnschte toestanden, zoowol econo
misch, sledebouwkundig, hygiënisch, als
op aesthetlsch gebied ontstaan, welk.
later, niet dan na groote offers uit de-
openbare kas en ln ve4e gevallen sells
geheel niet hersteld kunnen worden.
VrUwel geene gemeente kan by het
maken van een uitbreidingsplan ultalut
tend met hare plaataelyke belangen re
kening houden, want b.v. hel verkeer,
de mogelUkheid tot vestiging van in
dustrie en het behoud van natuurschoon
zUn belangen, die verder strekken dan
de gemeentegrens. Men dient de uitbrei
ding dus ln grooter verband te zien cn
komt zoodoende tot gewestelijke plan
nen. Dit ls reeds eerder in Engeland, d<
Vereenlgde Staten van Noord-Amerika
en Duilschland ingezien. De grenzen
van die gcwesteiyke plannen vallen uit
den aard niet samen met gemeente- ol
provinciale grenzen, maar toch kan In
dc practyk binnen liet verband van Mm
Provincie met vrucht aan óe totstand
koming van een gewestelijk plan wor
den gewerkt Binnen dc grenzen der ge-
wostciyke plannen teekenen zich be
paalde streken af. die als geheel kun
nen worden beschouwd; voor Noord -
QOÜand b.v. de duinzoom van Kcnne
mer land, het Gooi, de Zaanstreek, Am
sterdam en omgeving.
Het opmaken van gewesteiykc plan
nen dient aan het samenstellen van uit
breidingsplannen cn wegenplannen
vooraf te gaan, doch dc meeste gemeen
ton hebben reeds uitbreidingsplannen,
en dc bchocite aan wegenplannen ls
reeds eerder dan die aan geweatelUkc
plannen gevoeld en begrepen. Ten op
zichte van de gewestelyke plannen is
echter toch nog veel te bereiken bU de
herziening der uitbreidingsplannen er.
de nadere uitwerking der wcgenplannen.
Verder deelde spreker ln het kort
nog een en ander mede over enkele
streekplannen ui Noordholland en bc
sprak de in die Provincie bestaande we
gen cn kanalenplannen. waarvan reeds
verschillende malen in dit blad melding
is gemaakt.
Vervolgens stond hy stil bU de wet-
telyke middelen, die de overheid voor
het verkrUgen van oen ordeiyk en ratio
neel gebruik van den grond ter be
schikking staan en wees op het verschil
tusschen de oorspronkeiyke redactie van
de Woningwet en de wijziging, dio daar
in by de herziening van 1921 is gebrach:
waardoor een uitbreidingsplan van een
..bcbouwlngsplan" geworden ls een „bc
-stemmlngsp'.an". (Dc bestemming van
de terreinen moet nJ. in het plan wor
den aangegeven).
In het rapport over de wettelijke re
geltng van het gewestelyk plan. in
uitgebracht door «ene Commissie uit dc
Vereenlging von Nederlanrischc Ge
meenten en bet Ncdrrlandsch InaUtuul
voor dc Volkshui*vesting, wordt aanbe
volen het maken van gewestelijke plan-
r.en by een nieuwe wettel Ukc regeling te
leggen ln de handen van daartoe ln liet
leven te roepen gcwesteiyke raden Dit
denkbeeld heeft ernstige critlek ont
moet
Gedeputeerde Staten van Noordhol
land hebben nu getracht aan dc hand
van de bestaande wettelijke regeling liet
beoogde doel te bereiken door bcnoe
mlng van ecne Vaste Commissie voor
Uitbreidingsplannen, wier taak liet
Gedeputeerde Staten by te staan in de
verruiling van de hun bij art. 31 en 32
der Woningwet opgedragen taak.
Tenslotte somd" spreker een aantal
punten op. waaraan by het maken van
een uitbreidingsplan de aandacht zal
moeten worden geachonkcn. al»: het be-
staande en toekomstige karakter der
gemeente, dc o:.wikkel ingsmogeiykh c -
den. de bodemgcsteldheLi cr. den water-
taatkundlgen toeatand; de aansluiting
v-r. de uitbreiding .iar. dc bestaande bc-
bouwing, de aansluiting aan omllggendr
gemeenten, het natuurschoon, de ver
keerswegen tc water en te land den
omvang cn den aard der ln het uitbrei
dingsplan op te nomen terreinen, de
wijkindecling. karakter der bebouwing.
de plaats der openbare gebouwen, plei
nen. markten enzde avU-genheld tot
oiitapanning ln dc open lucht, de wyae
cn afvoer van rojen cn riool vocht, de
afmeting cn verkaveling der bouwblok
ken. enr. By de» punten gaf hU telkens
eenige toelichting.
Tenslotte uitte spr. den *en*ch dat
de overheid voo: de moeilijke taak die
haar intake uitbreidingsplannen op dc
schouders is gelegd, ooi in d- kringen
der My. voor Nyverheid er. Handel
waardeer mg ral ondervinden
Na de pauze was er gelegenheid tot
het stellen van vragen.
Jhr. F. Tedtng van Berkhout Jr. vroeg
of de commissie dear Oed. Staten be
noemd. een ambtelijke commissie is, erf
dat ook vertegenwoordigers van ver
schillende lichamen, als de ANWB.
vereenigingen die zich met het behoud
van natuurschoon bt-mghouden, ene. er
ln ryn opgenomen.
De inleider deelde mede dat de oom-
mlstto geen ambteiyke commissie is. al
hebben eenige ambtenaren er «iuing in.
E|) is gerecruteerd uit lichamen waarvan
men meende dat zU speciaal met uit
breidingsplannen op dc hoogte *Un of
cr belang by hebben. Werdeu cr uog
meer leden aan toegevoegd, dan zou dc
commissie te groot warden.
De .heer Tedmg van Berkhout had toch
wel gaarne gealcn dal personen uit NU-
verhekls- cn Sciieepv aartkringen wa
ren opgenomen
De heer Reigervnan merkte op dat
dan de moedlyklieid wordt: ..Wie moe
ten er uit de commissie treden om
voor de gewenschten plaats te maken?"
Mr. Heerkens Thyssen vroeg of het de
bedoeling ls de kleinere weger.. tusschflQ
de op de kSArt aangegeven cn nog te
maken wegen geheel aan de goede ge
zindheid van polder- of gemeentebestu
ren over te laten.
Inleider antwoordde dat het de be
doeling is die wegen te doen blijven be-
antwoorden aan plaataelyke, behoeften.
De heer Guépin. algemeen voorzitter
der Maatsch&ppy. vroeg hoe het zal
moeten gaai. ais een groote centrum
gemeente stukken natuurschoon 'par
ticulier eigendom) ln een uitbreidings
plan opneemt en daarop een bouwver-
bod legt Dan tal cr toch een wet moe
ien komen die de groote gemeente
dwingt mee te betalen uan het door
haar gewcnschte behoud van natuur
schoon. Hoe denkt spr. zich ln zoo'n ge
val de flnancieeie regehng?
Dc heer Reigersman antwoordde drvt
strijd voor natuurschoon een Rykszaak
is. Wordt een bulten ln een uitbreidings
plan opgenomen dan wordt de waarde
van dat bulten daardoor niet beïnvloed.
Onblliyk ls zulk een opneming niet. De
eigenaar wordt met gedwongen zyn bul-
ten voor het publiek open te Meilen. liy
moet het eenvoudig bulten laten. Spr.
betreurt het dat dc fiscus terreinen die
onder de schaduw van een bebouwing
gaan vallen, aanslaat als bouwterrein.
Men zal zich moeten getroosten dat ge
zegd wordt: d&Ar mag worden gebouwd
en daar niet. Het derven van eer. even
tueel voordeel ln de toekomst is nog
f,-cen nadeel Men onderschatte ovcr:-
gens dc bclangrUkhrld der gcwestelUke
oommissie niet Ey geeft slechts ad vim
aan Oed. Staten, omdat er nog geen
wettelijke regehng l* Voor gewestelijkt
raden voelt spr. niet. Dat zullen nieuwe
publiekrechtelijke lichamen worden, dus
nieuwe autoriteiten ln een land waar al
te cal autoriteiten zUn.
Dc heer Tedlng van Berkhout Jr.
vroeg nog of do gcwestelyke commlv.le
actief ol passief optreedt, lfecft zy ook
sell een plan gemaakt, waaraan de ge
meenten zich moeten aanpassen? De ge»
nesteiyke commissie heeft weinig macht.
(De heer van Hardenbroek: Oeiuk-
klgl).
De heer Reigersman vestigde er nor
maals de aandacht op dat de commissie
slecht» een sdvleaooznmksaie is cn de
autonomie der gemeenten niet kan aan
tasten.
De heer Van Hardenbroek merkte op
dat bet een onhoudbare toestond is dat
de scheepvaart nog steeds .door Haar
lem heen moet wurmen". Kan de com
missi.- niet met liet RUk overleg plegen
betreffende oen weg óm Haarlem. E«-n
goede verbinding met het oude. nog
steeds zoo druk bevaren vaarwater tus
schen Amsterdam cn Rotterdam is drin-
gend noodzakelijk En wordt er rekening
mede gehouden dat de wegen van de
verschillende provinciale plannen op
elkaar aansluiten? 8pr. viel verder den
hoer Guépin by inzake liet opnemen
van particuliere bezit in uitbreidings
plannen en het bouwverbod. Meent de
gemeenschap oen dergelljken last op
gendom te moeten leggen dan moet *U
onteigenen cn den eigenaar betalen. De
heer Tedlng van Bffkhout meende dat
een Rijksregeling inzake uitbreidings
plannen toch op den duur nood tg zal
biyken.
De heer Reigersman zeide dat de
quaeatle van het varen oen en door Haar
!<-m wel de aandacht heeft van lien die
daarmede te maken hebben. Hel we-
genpian tan Noord-Holland sluit, be
houdens een kletno uitzondering, aan by
d<- plannen van Zuid-Holland en
Utrecht. Natuuriyk zal óe overheid in
vele gevallen aan eigenaars schadever
goeding moeten betalen maar dit is een
afzonderlijke quaestle. Komt er een
goede wettelijke regeling voor de uitbrei
dingsplannen dan kan de gewestelyke
comxr.lKfe vrrdwyner. Maar een Rijks
regeling ral toch a!t|)d zeer moeiiyk
zyn omdat met zooveel plaatselijke oen-
"tandigheden rekening moet wt.-dea
g* houden.
De heer Peereboom vroeg of er kans
is dat er een combinatie van Zaansche
-meenten tot stand komt cn of door
de autoriteiten daarop invloed zal of
kan worden geoefend.
Dc inleider wist ambtelijk Tan de»
zaak nleta meer dan de couranten ge
meld hebben. HU had er echter bitter
weinig van gemerkt, dat de Zsaturhe
gemeenten enthousiast z|}n voor een
combinatie, waarin zy nieta anden. zien
dan een poging tot uitbreiding van
Zaandam. Er lieeacbt tu*«chen dc vcY-
v-hl lende Zaansche gemeenten een groo
te anhnoaiteit. Het ral naar spr.'s mee
ning nog wel lang duren eer een vereerd
ging var. die gemeenten tot stand komt.
De vergadering bealoo'. met het oog
op het late uur. de beantwoording der
vyf vragen van het hoofdbestuur aan
liet afdelingsbestuur over te laten Met
ren woord van dank aan der. heer Re.-
gersman voor zün inleiding ener J*rt
rUk en veelzijdig onderwerp dat aan de
orde waa geweest stoot de voorzitter de
bijeenkomst.
