15 October
BWTENIANDSCH OVERZICHT
AMERIKAANSCHE LOGICA.
ZAL BRIAND ZICH ALS BEMIDDELAAR
OPWERPEN?
Darts-Academie
J. G. Martin Zonen
HAARLEM'S DAGBLAD DINSDAG 2 OCT. 1928
DERDE BLAD
Of een paardenmiddel.
Een grondslag voor nieuwe bespre
kingen.
T BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Verschillende telegrammen doen me-
dedeelingen omtrent de pogingen die
worden aangewend om het Ameri-
kaanschEngelsche geschil inzake de
ontwapening bij te leggen. Terwijl een
Wolfftelegram mededeelt dat zoowel de
Fransche als de Engelsche regeering van
plan zijn alle documenten en corres
pondentie betreffende de beperking der
bewapening, in Washington ter inzage
te geven, komt van de New-Yorksehe
Daily Chronicle een veel positiever en
ook veel waarschijnlijker bericht, na
melijk, dat de Fransche regeering aan
de Amerikaansche Ambassade te Parijs
genoemde correspondentie heeft doen
toekomen.
Deze geste is waarschijnlijker omdat er
geen enkel motief is om aan te nemen
dat de stugge en erg moeilijke Cushen-
dun Amerika op deze wijze tegemoet zou
willen komen. Wel is het hoogst aanne
melijk dat de initiatiefnemer en „vre
desapostel" Briand, zich wenscht op te
werpen als bemiddelaar tusschen
Washington en Londen. In die richting
zijn voor hem wellicht nog eenige
lauweren weggelegd.
Een Reutertelegram komt melden dat
de Aiherikaansche bladen zich vrijwel
zonder onderscheid met Keilogg's nota
van antwoord in betrekking tot het
Fransch—Engelsche vlootaccoord kun
nen vereenigen.
Doch enkele bladen, die zich op het
standpunt stellen dat Amerika een
groote vloot (zegt u maar de grootste
vloo1!) moet hebben, bevelen een paar
denmiddel aan. Men geeft namelijk in
overweging dat Amerika met een gerust
geweten een wedloop in bouw van kleine
kruisers zou mogen ontketenen (Ameri
ka wint zoo'n wedloop toch ten allen
tijde) en (dit is de fraaie en werkelijk
verstommende conclusie) dan zon die
aandacht der wereld tenminste eens
goed op de Amerikaansche plannen ge
vestigd worden! Die plannen zijn dan de
meergenoemde denkbeelden betreffende
vlootbeperking! Is dit Amerikaansche
humor? Of Amerikaansche logica?
Wat het ook is, uit dit typeerende be.
richtje blijkt al weer voldoende, dat do
Amerikaansche bladen zich de Ameri
kaansche almacht terdege bewust zijn.
Het is dan ook wel zeer begrijpelijk dat
zij het denkbeeld huldigen (het schuilt
ook onder voormelde voorstellen) dat
Amerika als de sterkste factor in het
wereldgebeuren, de best toegeruste
staat moet zijn, om beter de orde te
kunnen bewaren in het rumoerige
hoenderhok. Al is dit ook weer een
utopie!
F. A,
Ons eenig doel:
Socialisme!
De Britsche arbeiders vergaderen.
Onder voorzitterschap van George
Lansbury is te Birmingham het congres
der Arbeiderspartij geopend. Het wordt
door meer dan 1000 afgevaardigden bij
gewoond. Sprekende over het standpunt
der communisten zeide Lansbury, dat
het niet waarschijnlijk was dat de leden
der communistische partij weer in de
gelederen der Arbeiderspartij zouden
worden opgenomen, tenzij er wijziging
kwam in hun politieke actie. De commu
nisten waren zoowel op politiek, als
industrieel gebied tegen hen in het krijt
getreden, omdat zij een theorie van or
ganisatie en actie aanvaardden welke
vreemd was aan die der arbeiderspartij.
Reuter meldt, dat Lansbury in zijn
openingsrede nog zeide, dat iedere po
ging om de arbeiderspartij te vereenigeri
met de „decadente" troepen van het li
beralisme bij voorbaat tot mislukking
gedoemd is. Ons eenig doel is het socia
lisme aldus Lansbury, en alle andere
partijen in den staat verzetten zich tegen
dit einddoel.
Het voorstel om de communisten uit
te sluiten werd met een verpletterende
meerderheid van stemmen aangenomen!
Vrees voor alge-
meene staking?
tal naar het ziekenhuis werd vervoerd, j
Een bijeenkomst van de arbeidersor
ganisaties van alle staten werd tot
morgen verdaagd, zonder dat eenig be
sluit werd genomen.
Gemeld wordt dat de militante éle
menten er waarschijnlijk in zullen sla
gen een algemeene staking te bewerk
stelligen.
Venizelos' belang
rijke zending.
De Grieksche premier Venizelos, zoo
lezen wij in De TeL. is in Londen aan
gekomen. Hij deelde mede. dat hij een
onderhoud zal hebben met lord Cushen-
aun en Baldwin.
Voor zijn vertrek uit Pariis heeft Ve.
rüzelos over zijn besprekingen met den
Joegoslavischen minister van Buiten.
landsche Zaken. Marinkowitsj, ver
klaard, dat de behandelde kwesties zeer
delicaat zijn, omdat zij de souvereiniteit
van Griekenland raken. Hij herinnerde
aan den tekst van het alliantie-verdrag
van 1913 tusschen de Koninkrijken van
Griekenland en Servië en de verklaring,
die toen is afgelegd n.l. dat de facilitei
ten, aan den Servischen handel in de
haven van Salohiki te verleenen, op
geen enkele wijze de souvereiniteit van
Griekenland mochten aantasten.
Deze tekst kaar ook de basis vormen
'•oor de Belgrado te voeren onder
handelingen. Hij heeft de Joegoslavische
regeering verzocht het vriendschaps
verdrag zoo veel omvattend mogelijk te
maken en de conventie betreffende Sa=
loniki voor een termijn van 50 jaar te
sluiten.
De Grieksche premier deelde verder
mede, dat de Albaneesche kwestie een
Adriatisohe kwestie is, die buiten de
sfeer van de Grieksche belangen ligt.
Hetzelfde kan gezegd worden van de
Kleine Entente, die in werkeliikheid een
centraal-Europeesche groep is. terwijl
Griekenland een staat is van den zui
delijken Dalkan. Griekenland wenscht
zich niet te mengen in de zaken van de
Kleine Entente.
Marinkowitsj had zich voldaan ge
toond over de besprekingen met Veni
zelos en den nadruk gelegd op de wen-
schel ijldie ld van een oplossing der loo-
pende kwesties.
Uit Constantinopel wordt gemeld, da4.
Venizelos aanvankelijk be zwaai- had
naar Angora te komen, omdat hij de reis
te vermoeiend vond Nu Ismet pasja
echter heeft verzekerd, dat de reis na ai-
Angora thans zeer comfortabel kan ge
sollieden en een werkelijk aangenaam
uitstapje genoemd kan worden, heef'.
Venizelos verklaard, dat hij zich naar
Angora zal begeven.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN k 60 Ct*. PER REGEL
De ongeregeldheden te Melbourne.
De ongeregelde tooneelen te Melbour
ne duurden heden voort. Voornamelijk
wordt melding gemaakt van aanvallen
op Zuid-Europeanen, waarvan een aan-
Maar liefst 953!
Sinds de bolsjewistische revolutie
werd de administratae-ve kaart van
Rusland talrijke malen veranderd, zegt
het Handelsblad, zoodat van de oude
verdeelimg niets meer is overgebleven.
Bovendien zijn verschillende plaatsen
eenige kéeren van naam veranderd (in
't geheel waren er in die 10 jaar 953
decreten over verandering van grenzen,
naamsveranderingen enz. afgekondigd)
De regeering heeft echter tot nu toe
geen lijst van de veranderingen gepu
bliceerd, zoodat niemand in Rusland op
Aanvang van den
nieuwen cursus
Spreekuur dagelijks van 2-5 en 7-9 uur Schagchelstraat 29
de eenvoudigste vraag over de ligging
van een stad. zelfs een zeer bekende ge
meente, kan antwoorden. Od de adres,
sen wordt dan gewoonlijk de oude indee.
ling vermeld. De „Torgowo-Promysjlen-
naja Cazeta" (een officieel orgaan van
de sovjet-regeering) klaagt over dezen
toestand en brengt een rij voorbeelden.
hoe de postadministratie te Moskou
zelfs niet meer weet. in welke provincie
steden liggen, die niet ver van de hoofd
stad verwijderd zijn.
'n Verkeerde manoeuvre
Na afloop van een bijeenkomst, ge
organiseerd door het communistisch
vakverbond in Rijssel. trachtten een
duizendtal deelnemers een optocht te
houden. Gardes républicaines te voet
en te paard dreven de betoogers uiteen
waarbij een der ordebewaarders werd
gewoond.
Gedurende de charge bespeurde de
commandant der af deeling een volksme.
nigte in een naburige straat. Hij gaf
last deze te doen ontruimen. De menigte
bestond uit vreedzame lieden, die de
schouwburgen en bioscopen verlieten.
Toen het bevel werd uitgevoerd, drong
het publiek, doodeüik verschrikt, de
cafés en winkels binnen.
Het incident verwekte algemeene
krachtige protesten. Men noemde he*
een „verkeerde manoeuvre", maar in.
tusschen waren twee personen gewone
en een voorbijganger ernstig gehavend
BLOEDIGE
VERKIEZINGEN.
V. D. verneemt uit Hamburg:
In Ge es th acht zouden Zondag de ver
kiezingen voor de stedelijke vertegen
woordiging plaats vinden, welke echter
ten gevolge van een bloedige botsing
tusschen communisten en leden van
Reichsbanner voor afloop moesten wor
den afgebroken. Zondag kwamen in
Geesthacht versterkingen van de roode
frontstrijders en leden van de z.g. roode
marine, benevens eenige honderden le
den van het Reichsbanner aan. Tegen KORT FN RON DIG
half een ontstond voor een kieslokaal
tusschen de leden van het Reichsbanner
en van den rooden frontstrtjdersbonö
een ernstige vechtpartij, waarbij gum
mistokken, pieker en vuurwapenen ge
bruikt werden met het gevolg, dat 2 per
sonen zwaar en ongeveer 20 licht ge
wond werden.
De verkiezingen moesten in dit lokaal
voor eenigen tijd geschorst worden. Tus
schen 3 en 4 uur 's middags volgde een
tweede treffen voor een ander kieslokaal.
Hier vielen ook van den kant der strij
denden schoten. Een aanhanger va" de
code frontstrljderbond kreeg doodt vke
verwondingen. Door houw- en steekwon
den werden verder 6 personen zwaar en
ongeveer 50 licht verwond. De uit Ham
burg versterkte politiegelukte het -de
rust weer te herstellen. De verkiezingen
moesten afgebroken worden. Een onder
zoek wordt ingesteld.
DREIGENDE OPSTAND?
DE KONING EN PRIMO
CONFEREEREN.
Het „Journal" meldt onder voorbehoud
uit St. Sebastiaan: Het onderhoud, dal
de Koning met Primo de Rivera dm.-
een autorit van Irün naar St. Sebas
tiaan heeft gehad, liep over de uitevs'
strenge politiemaatregelen, waartoe zou
worden overgegaan in verband met do
ontdekking van een nieuw gewicht!"
complot tegen het bestaande regime.
Het gemeentebestuur van Pamplona
dat is afgetreden ten gevolge var d'
door de redering op zijn prerrvat.iever
gemaakte inbreuk, is gisteren door een
nieuw bestuur vervangen.
In Navarre is de ontevredenheid de
bevolking levendig.
Den laatsten tijd heeft in Siberië een
massa-ontslag van onderwijzers door de
plaatselijke en gouvernementeele over
heid plaats, zonder dat daarvoor gel
dige redenen schijnen te bestaan.
Na een voorbereiding van vijf jaar se
dert de uitvaardiging der er op betrok
king hebbende wet. is heden in heel
Japan het jury-stelsel ingevoerd.
De normale tiid zal in Frankrijk weer
worden ingevoerd om 24 uur in den
nacht van o op 7 October.
De Figaro vermeldt dat msavmhalle
Joffre een boek over den slag aar. de
Marne heeft geschreven. Het zal bin
nenkort verschijnen.
Het Oekrainsche Roode Kruis ls be
gonnen met de inrichting van kinder
eetzalen in de gebieden van de Oekraïne
waar de oogst mislukt is.
Von Htihnefeld is van Calci
Kanton vertrokken.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
CENTRAAL KANTOOR
v. HYPOTHEEK-AANVRAGEN
NIEUWE GRACHT 74
Makelaar: P. JHOOGEVEEN Lx.
GELDEN DISPONIBEL EERSTE HYPOTHEEK
Rt-NTE AF 47, 2
SPFCIAAL VOOR OROOTF.RE REORAORN
DE 100e GEBOORTEDAG
VAN HET AFFICHE.
In Frankrijk en Engeland maakt men j
zich gereed, den honderdsten geboor
tedag van het aanplakbiljet als propa
gandamiddel voor den handel te vieren.
Het schijnt zeer merkwaardig, dat deze
thans zoo populaire vorm van reclame
pas een eeuw oud is en inderdaad heeft
men ook vroeger reeds hier en daar
aanplakbiljetten aangetroffen, waarmede
kooplieden de aandacht op hun artikelen
vestigden. Dat men desondanks thans
het jaar 1828 beschouwt als het ge
boortejaar van het aanplakbiljet, wordt
gemotiveerd door de omstandigheid,
dat destijds het reclamebiljet, dat na een
aarzelend begin weer geheel was ver
dwenen, opnieuw in zwang kwam en zich
sindsdien in toenemende mate in de
gunst van den handel heeft mogen ver
heugen. Het oudste voor handels-doel
einden vervaardigde aanplakbiljet is af
komstig uit het jaar 1715 en in de dagen
van het Rocccco. dat beschikte over zulk
een groot aantal voortreffelijke schilders
en graveurs, lag het voor de hand, dat
de alleraardigste coquette kunst van deze
meesterlijke illustratoren werd toege
past voor het aanprijzen van elegante
waren. En zoo zijn in dien tijd eenige
affiches verschenen, waarin de elegante
onderdeelen van de rccocomode werden
aangeprezen. Maar deze vorm van re
clame verkreeg toch geen burgerrecht,
bleef integendeel tot enkele uitzonderin
gen beperkt en toen later de stormwolken
van de revolutie optrokken, toen de
oorlogen van Napoleon de wereld veront
rustten en opwonden, verdween deze
schamele specimina van het aanplak
biljet weer te e-enenmale.
Maar het denkbeeld, dat in den Rococo
tijd alleen aan den horizon was opge
doemd. behield tcch zijn kracht en toen
kort daarna in Frankrijk wederom een
bloeitijdperk van de illustratiekunst ont
stond. kwam uit de hechte samenwerking
van uitgevers en kunstenaars ook het
affiche voort. Het was in het jaar 1828
toen een uitgever bij den schilder Eu gen
Deverla een pakkende voorstelling be
stelde. die hij voor de aankondiging van
zijn nieuwe „Fausf'-uitgave zou kunnen
gebruiken. Daarmede was Ijet plak-
biljet tot nieuw leven gewekt en het
volgend jaar werd een nieuwe uitgave
van de „Gesprekken over de wereldge
schiedenis" reeds aangekondigd met een
biljet in driekleurendruk.
De meesters van de Fransche boek
kunst. Gavarni, N&nteuil, La Lance enz.
namen het denkbeeld met geestdrift over
en de Fransche industrie, die destijds de
eerste stappen deed in de richting van
de moderne reclame, bediende zich in
ruime mate van dit reclamemiddel. Een
van de baanbrekers voor de invoering
van het affiche in den handel was de
groote parfumfabrikant. Lagoutte en de
nieuwe kunst vond allengs haar klas
sieke meesters, in het. bijzonder sedert
omstreeks 1856 het schitterende talent
van Chèret zich aan dit gebied wijdde.
Door Chèret is in Frankrijk als het ware
het eerste bloeitijdperk van het artistieke
aanplakbiljet ten doop gehouden en de
meesterwerken van Steinlen, Toulouse-
Lautrec, Forain, Willette enz. geven aan
het affiche wereldvermaardheid.
Merkwaardig is het. dat de handel zich
nog lang afzijdig hield. Het waren in
de eerste plaats schouwburgen, amuse
mentsgelegenheden. uitgevers, die zich
van het aanplakbiljet bedienden en
buiten Frankrijk hebben de kooplieden
eerst zeer laat gemerkt, welk een prach
tige gelegenheid zich voor hen in dit op
zicht voordeed, om hun goederen tot
de fantasie van het publiek te doen door
dringen.
„In Engeland", schrijft Hiatt, „werd
het artistieke affiche aanvankelijk koel
en onverschillig ontvangen en de teeke
naars, die zich begeerig aan dit bedrijf
wijdden, moesten het bij gebrek aan be
langstelling weer opgeven. Eerst, de kun
stenaars van de nieuwe kunstnijverheids-
richting, Walter Crane en Walker,
maakten de eerste artistieke aanplak
biljetten. die insloegen. Zij ook waren
het. die de stelling verkondigden, dat
„niet de kunst, maar de reclame het
belangrijkste is". Nu eerst leerden de
teekenaars en illustratoren hun per
soonlijken smaak en hun bijzondere
richting achterstéllen en zich vooral
naar de wenschen van den opdracht
gever te richten. Aldus ontwikkelde zich
tegen het einde van de negentiende eeuw
ook in Engeland een belangrijke affiche
kunst. In die da-gen waren de groote
Fransche voorbeelden ook reeds in
Duitschland nagevolgd door de vertegen
woordigers van de in die dagen nieuwe
decoratieve beweging: Otto Eckmann.
Thomas Theodor Heine enz.
Amerika bleef nog lang afwijzend
staan tegenover het affiche. Maar sedert
het begin van de twintiste eeuw is de
zegetccht van het aanplakbiljet in dienst-
van de industrie over de geheele wereld
begonnen.
DOOR HET WERELDRUIM
VOOR 300 JAAR.
Men kan het zich tegenwoordig moei
lijk voorstellen, welk opzien in de ge
leerde wereld werd gewekt, toen Galilië
in 1609, voor de eerste maal, den een
jaar te voren uitgevonden verrekijker
op de hemellichamen richtte en van de
kratergebergten op de Maan, van den
lichtenden Jupiterkegel met zijn vier
manen en van de phasen van Venus
melding maakte. Voor de sterrenkunde
begon daarmede 'n nieuw stijdperk en <je
vraagstukken betreffende het wezen, de
bewoonbaarheid der planeten, hebben
sindsdien de astronomen en de 'dichters
bezig gehouden.
Over de mogelijkheid een reis naar
de maan te maken, heeft de geleerde
Engelsche bisschop John Wilkins ern
stig nagedacht. Hij ziet de moeilijkheden
wel, maar meent té moeten aannemen.
dat deze wel te overwinnen zijn.
Uit het jaar 1656 is de „verrukkelijke
reis door het wereldruim" bekend die
door Athanasius Kircher (16021686)
werd geschreven. Zijn kennis was zeer
uitgebreid en strekte zich uit over bijna
elk gebied van het menschelijke weten.
Het bovenbedoelde werk „Interarium
ekstaticum" is, voor de denkbeelden, die
men toen van de wereld der planeten
had. van niet geringe beteekenis. Toen
Kircher, in 1625, voor de eerste maal
door een telescoop den wonderen des
hemels aanschouwde, wierp hij zich
vlijtig op de sterrekundige studiën en
stelde zich met de bekendste sterrekun-
digen in verbinding. Zoo geeft zijn werk
een overzicht van de sterrekundige we
tenschap in zijn dagen.
Kircher heeft zijn boek den vorm van
een reis door het wereldruim gegeven,
waarbij hem, in een droom, een hemel-
sclie geleider, Cosmiel tot gids dient,
In dialogen met dezen gids bemerken
wij, hoe voor hem geleidelijk de raad
selen der sterrenwereld opgelost wor
den. We kunnen hier slechts een paar
interessante gedeelten uit het boek weer
geven. De schrijver leert ons, dat de
hemellichamen uit de zelfde vier ele
menten zijn saamgesteld, als de aarde
doch iedere ster bezit zijn eigen kracht
en eigenschappen. Het wereldruim is
volgens Kircher met een zeer fijnen
aether gevuld en alle sterren werken
door een magnetische kracht op eikaar
in welke door Kircher als een soort uit
straling wordt voorgesteld.
'De reis voert onzen planetenonderzoe-
ker het eerst naar de Maan.
Kircher klaagt weldra over de toene
mende koude en over het moeilijke adem
halen en Cosmiel leert hem de oorza
ken ervan kennen. Aanschouwlijk schil
dert Kircher dan den indruk door den
lichtenden aardkogel opgewekt, Hij ziet
Europa in den vorm van een mensche
lijke gestalte. Afrika als een hart, Ame
rika als een kelk. Aan de Polen glinste
ren reusachtige ijsmassa's. Dan worden
voor hem de geheimen van de maan
ontsluierd: hij ziet hooge bergen, dalen,
stroomen zeeën, maar geen menschen,
dieren en planten, zooals op de aarde.
Van de maan aanschouwt hy obk de
verschillende phasen van ce aarde.
De verdere reis voert hem met zijn
beschermengel ook naar Mars. die in
rood vuur opvlamt. Mars vertoont zich
aan den wereldreiziger uit de 17e eeuw
als een vuur uit een gloeiende oven, met
een zwarte veranderlijke vlek in het
midden van de schijf. Deze vlek be
schrijft Kircher als een reusachtigen af
grond van de grootte van Afrika, in
welken afgrond tallooze vulkanen bran
dende zwavel enz. uitstooten. Mars was
in die dagen nog al berucht: hij bracht
hitte, droogte, pest, storm, branden er.z.
Om hem tegen de kwade gevolgen van
een nabij bezoek van Mars te beveiligen,
smeert Cosmiel hem met een tegen de
warmte beschuttende zalf in. Mars
schijnt den onderzoeker als door gewel
dige holen doorsneden. Door zijn Inge
wanden gaan In de lengte en de breedte
groote kanalen.
Het vermelden van kanalen door
Kircher is interessant omdat dergelijke
kanalen, naar men weet. eerst na 1877.
(het eerst door Schiaparelli) werden
waargenomen, welke waarneming aan
leiding gaf tot levendige discussies.
Ook Saturnus werd door Kircher be
zocht onder de bescherming van zijn
hemelschen geleider. Van den ring van
Saturnus weet hij nog weinig, ofschoon
deze reeds in 1655 door den Nederlander
Christiaan Huygens was ontdekt. De
schijf van Saturnus schijnt Kircher als
voorzien van hengselachtige verlengsels,
waarvan hij geen verklaring kan geven.
Uit zijn verdere beschouwing blijkt, dat
Kircher er maar naar raadt en dingen
vertelt, welke, zooals latere onderzoe
kingen hebben aangetoond, volkomen
onjuist 2ijn.
PORTO-RICO.
Porto-Rico, het kleine eiland der
Groote Antillen, is reeds dikwerf de
speelbal van duistere machten geweest.
In Europa is het sinds het jaar 1493
bekend. Op zijn tweeden tocht naar
Amerika ontdekte Columbus, op den
15en November van bovengenoemd jaar.
het kleine eiland, dat hij den naam van
Isla de San Juan gaf. Later werd het
eiland evenwel anders genoemd. Zoo
lang het in het bezit van Spanje was.
heette het Puerto Rico, thans Porto
Rico. In 1510 stichtte hier Ponce de
Leon een vestiging, doch er was voort
durend strijd tusschen de oorspronkelijke
bewoners, de Karaiben en de kolonisten.
Engelschen, Franschen en Spanjaarden,
welke tot gevolg had. dat de inboorlin
gen volkomen werden vernietigd. Men
neemt aan. dat bij het begin der 16e
eeuw meer dan een half millioen Ka
raiben op Porto Rico hebben gewoond,
die ten onder zijn gegaan. Daar het
hoofddoel van de nederzetting was, goud
te vinden, waren de vreemdelingen, ten
slotte, gedwongen, slaven te gebruiken
in de goudwasscherijen. Weldra bleek,
evenwel, dat de goudvoorraad van het
eiland niet de moeite van den arbeid
loonde. De eene goudwasscherij na de
andere verdween en Porto Rico diende
slechts tot verbanningsoord.
Ofschoon in den loop der eeuwen tel
kens pogingen werden aangewend Porto
Rico tot een bloeiende kolonie te ont
wikkelen, mislukten al deze pogingen
door de geweldige orkanen, welke dit
eiland vaak teisterden. In het jaar 1875
brak, bij alle ongelukken, nog een pok
kenepidemie uit. welke talrijke slachtof
fers eischte. Sinds het einde van de ne
gentiende eeuw behoort Porto Rico tot
Amerika. De Spaansch-Amerikaansche
oorlog werd, in het begin, slechts om
Cuba gevoerd. Gedurende dien oorlog
hadden dan ook op het eiland Porto
Rico geen gevechten plaats, doch bi! den
vrede, te Parijs gesloten, gelukte het
Amerika dit eiland In zijn bezit te krij
gen.
Ofschoon de levensvoorwaarden der
bevolking op Porto Rico niet ongunstig
zijn, hebben de Amerikanen, weinig ple
zier beleefd van hun nieuwe bezitting,
daar de steeds weer terugkeerende ca-
tastrophen den wederopbouw vernietigen.
Porto Rico is het oostelijkste eiland van
de Groote Antillen, waartoe ook Cuba
Jamaica en Haïti behooren. Aan Porto
Rico sluiten zich met een boog naar het
Zuiden de Kleine Antillen aan, die als
de „Eilanden boven den wind" tot Trini
dad en Eilanden beneden den wind"
van Trinidad langs de kust van Vene
zuela westelijk tot Oruba zich uitstrek
ken.
Het eiland is door de 115 K.M. breede
Mona-Passage van Haïti gescheiden. De
uitgestrektheid Porto Rico bedraagt on
geveer 9200 K.M.
Óe noordelijke havens van het eiland
kunnen wegens de door de Passaatwin
den veroorzaakte branding zelden worden
gebruikt. In het Zuiden van het eiland
heeft men slechts open reeden, be
schermde baaien heeft men daarentegen
by San Juan. de hoofdstad van het
eiland, bij Mayaguez en Guayama. Het
klimaat is warm en tamelijk vochtig. De
bevolking van het eiland bedraagt ruim
een millioen, van wie de helft negers.
Succesvolle pogingen, om op het eiland
koffie aan te planten, vonden door een
ontzettende ramp, op 8 Augustus 1899,
een onverhoedsch einde.
TORNADO'S.
Jaar op jaar wordt Amerika door
zware wervelstormen bezocht Bloeiende
steden zonken in het stof. honderden
duizenden menschen worden door de
ineenstortende gebouwen gedood, ver
schrikkelijke schade werd aan den
oogst toegebracht. Tegen de tornado's
kan men zich niet beschermen. Alles
poogt zoo snel als mogelijk buiten hun
bereik te komen, voor alles worden de
schepen gewaarschuwd. Maar bij de ge
weldige en ontzettende snelheid, waar
mede de wervelstorm zich voortplant,
komt de waarschuwing dikwerf te laat.
Een der zwaarste wervelstorm-cata.
strophen, waardoor Amerika werd ge
teisterd. was in den herfst van 1926.
toen Florida en vele andere plaatsen
binnen eenige uren bijna volkomen wer
den vernietigd. Vele. vele voorgangers
heeft deze wervelstorm gehad.
Verschrikkelijke verwoestingen richtte
de tornado aan. die den lSen Maart
1915 over groote deelen van Amerika
joeg. De tornado van 18 Februari 1884
eischte in de Zuidelijke staten niet min.
der dan 500 menschenlevens. De torna
do van 11 April 1892 eischic in Kansas
40 slachtoffers, die van 4 Juni 1892 in
Minnesota 75. die van 20 Juni 1893 in
het dal van de Kansasrivier 16. die van
20 September 1S94 in Lowa en Minne
sota 75. die van 27 Mei 18% te St.
Louis en East St Louis 500. die van 30
Mei 1897 in Oklahoma 34. die van 9 Mei
1995 ln Kansas 30. die van 11 Mei 1005
in Oklahoma 130,. van 2 Maart 1906 In
Mississippi. Louisiana en Alabama 500,
die van 5 Juni 1908 in Nabrasca cn
Kansas 27. die van 13 Maart 1913 In Il
linois. Indiana, Tennessee, Louisiana en
Texas 410 tot 500. die van 25 April 1923
iu Oklahoma bijna IOO. die van 23 JuU
1923 In Lowa 63 en die van 23 Juni 1924
in Lorain. Ohio. 67 menschenlevens.
Uit bovenstaande kan men zien, dat
de tornado's bijna altijd on dcnzolfdcn
tijd optreden en ook de zelfde streken
bezoeken. In de gematigde zone zijn
wervelstormen uiterst zeldzaam. Eenige
jaren geleden werden Borculo en omlig
gende gebieden bezocht en men weet
met welke gevolgen.
EXPEDITIE IN NOOD.
Prof. L, A. Koelik ls in midden-Azië
met een expeditie op zoek getogen naar
een meteoorsteen, welke daar in April
van dit jaar gevallen was, Na met de
Siberische expresse tot aan Tasjct ge
reden te zijn, Ls hij met zijn makkers te
paard 500 K.M. gereden tot Angara en
vervolgens 300 K.M. door een weinig be
volkte streek met dichte wouden, tot de
plek, waar boomen stonden, die door
den meteoorsteen verbrand waren. Op
22 Mei trok de expeditie per boot verder,
zestien etmalen lang de Tsjambe stroom
opwaarts, en vervolgens langs haar rech
ter zijrivier, de Choesj-Mo (de rivier
waar de meteoorsteen gevallen was). In
Juli kwam er ziekte onder de leden van
de expeditie, scheurbuik en scherpe fu-
runcalosLs vooral. Op 2 Augustus werd
er in een beraadslaging van de deelne
mers aan de expeditie besloten, dat prof.
Koelik alleen in de wildernis achter zou
blijven om het begonnen werk te vol
tooien, met voldoende levensmiddelen
voor drie maanden; de anderen zouden
naar Moskou gaan om aan de regecrlng
verslag uit te brengen over don gescha
pen toestand, met de bedoeling, dat zoo
dra de eerste sneeuw gevallen was men
te paard Koelik zou gaan bevrijden.
Koelik heeft genoeg meel en zout, maar
niet genoeg vet, suiker en schoeisel.
Zoodra men te Moskou ingelicht was
over zijn eenigszlns netelige positie, is
men gaan beramen hoe men hem te
hulp moest komen. Een groot punt was
of men per (water)vliegtuig iets voor
hem zou kunnen doen. Verreweg het
doelmatigst leek een onderzoekingstocht
langs de Angar en niet langs de Jenis-
sei. Van het ter beschikking gestelde
watervliegtuig zal geen gebruik worden
gemaakt, omdat het niet voldoende
draagvermogen heeft. De bevolking van
de streek wordt op de hoogte gebracht
van de nasporingen en de noodzakelijk*
heid prof. Koelik hulp té verleenen.
