HAARLEM'S DAGBLAD
Anthony Marston
Dolende Ridder
I
ZATERDAG 17 NOV. 1928 DERDE BLAD
DE HAARLEMSCHE HYPOTHEEKBANK.
Bij het 25-jarig jubileum van haar beide directeuren
Zooals wij gemeld hebben vieren vandaag de beide
directeuren van de Haarlemsche Hypotheekbank, de
heeren P. H. Craandijk en Mr. A. S. Miedema, hun
zilveren jubileum in die functie. Wij hebben Mr.
Miedema verzocht om voor ons blad een artikel te
willen schrijven over die kwarteeuw historie in het
Haarlemsche Hypotheekbankwezen, waaraan hij vrien
delijk voldaan heeft. Zijn beschouwing volgt hier.
Allereerst moet er de aandacht op wor
den gevestigd, dat toen wij einde 1903
de leiding kregen, onze hypotheekbank,
op 18 Juli 1891 opgericht, al dicht voor
haar koperen jubilé stond en dat Craan
dijk bijna van de oprichting af aan
haar verbonden is geweest, als candi-
daat-notaris, adjunct-directeur en sinds
17 November 1903 als directeur.
Dc Haarlemsche Hypotheekbank werd
in 1891 als 17de hypotheekbank, hier te
lande werkende, opgericht en in 1903
was zij reeds een paar nummers naar vo
ren geschoven. Thans zijn wij, naar de
..grootte gerekend, nummer zes in de rij.
In November 1903 stond er bij de ge
zamenlijke hier te lande werkende hypo
theekbanken in een rond cijfer
360.000.000 uit aan hypotheken of aan
pandbrieven. Aan het einde van dit jaar
zal rekenende met 'n gemiddelde toene
ming als die der laatste jaren, het to
taalcijfer voor deze banken zijn pl.m.
I 825.000.000.
In 1903 stond er bij onze bank ruim
i 10.250.000 uit. Naar ons percentage in
de totale uitbreiding zouden wij tevre
den kunnen zijn met eene toeneming tot
f 22.000.000. Het zijn inmiddels evenwei
bijna f 35.000.000 geworden, zoodat het
bedrijf zich krachtig ontwikkelde.
In totaal werden in deze 25 jaar ruim
7500 leeningen gesloten met een totaal
van f 82.500.000. Aan pandbrieven werd
in dezen termijn bijna f 61.000.000 ge
plaatst.
In de 25 jaar wisselde de rentestand
aard nog al. zoowel voor hypotheken als
voor pandbrieven. De laagste hypotheek
rente hadden wij in de jaren 1904, 1905
en 1909, toen zij onder de 4.30 pet. bleef;
de duurste jaren waren de na-oorlogsche
jaren 1920, 1921 en 1924, toen de hypo
theekrente boven de 6 pet. steeg. Sedert
daalde ze weer en zij beweegt, zich nu
tusschen 5 pet. en 5.1/4 pet.
Toen wij in de directie kwamen had
onze Bank alleen 3A pCt. en 4 pCt.
pandbrieven in omloop, zonder eenige
gehoudenheid tot uitloting. In 1912
kwam de 4ZA pCt. pandbrief, waarbij de
Bank zich verbond jaarlijks 4 pCt van
't uitstaand bedrag uit te loten tegen
100 pCt Daardoor kreeg de pandbrief-
houder de ham toekomende zekerheid,
te eeniger tijd zijn geld' onverkort te
zullen terug ontvangen. In 1915 ver
scheen de 5 pOt. pandbrief in 1921 die
van 6 pCt„ in 1924 die van 5A pOt. Ook
bfj deze uitgiften verbond zich de Bank
tot een vaste uitloting van 4 pOt. van
't uitstaande bedrag, maar zii behield
zioh ook de bevoegdheid voor tot ver
sterkte uitlotang, wanneer de tegen die
duurdere pandbrieven uitgezette lee*
ningen met hooge rente, aan de Bank
zouden worden afgelost. Toen later de
rente circa 1 pCt. terugliep zijn er zoo
veel millioenen aan leeningen van 5lA
pCt. en daarboven aan ons afgelost, dat
de Bank genoodzaakt was, teneinde de
zaak in balans te houden, op grond van
de voorbehouden bevoegdheid grootere
uitlotingen te houden der 5 Vz pCt. en
6 pCt. pandbrieven, welke thans alle
buiten omloop zijn gesteld. Sinds bijna
anderhalf jaar worden bijna uitsluitend
41/2 pCt pandbrieven geplaatst cn daar,
voor ruime markt gevonden.
Toen met de 4 1/2 pCt. pandbrieven
verplichte uitloting werd ingesteld, zijn
ook de 3lA pCfc. en 4 pOt. pandbrieven
amortisabel gemaakt. Over ruixn een
jaar zullen de laatste 3 1/2 pCt. pand
brieven vervangen zijn door 4A pCt.
pandbrieven.
Bij de uitgifte van de 4 1/2 nCt. stuk
ken bracht onze Bank ten behoeve van
groote beleggers als Spaarbanken, Pen
sioenfondsen, Verzekeringsmaatschap;
py'en en dergelijke pandbrieven van
50C0 in omloop. Dit was een noviteit
in het pandbriefwezen hier te lande, die
goed is geslaagd, want aan deze groote
stukken alleen hebben wij in de 4 A pCt
en 5 pCt pandbrieven 5-2Ó5.0Q0.— ge
plaatst.
Van de in of nabij Haarlem opgerich;
te hypotheekbanken is de Haarlem
sche Hpotheekbank de eenige hier nog
bestaande. Toen wij in 1903 directeu
ren werden, was de .Kennemer Hypo
theekbank alhier in moeilijkheden ge.
raakt. Haar beide directeuren hadden
een anderen werkkring gevonden en wij
len de heer Zeewoldt fungeerde zoowai
als directeur. Met machtiging onzer conn
missarissen verkregen wii, omdat wij
dit in't algemeen belang van ons vak
achtten, ook ds directie van de Ken,
nemer, zonder salaris, en hebben haar
zaken geliquideerd. Wii waren zoo for
tuinlijk haar aandeelhouders een deel
der op d*e aandeelen gedane bijstorting
te kunnen terugbetalen.
De Rijnlandsche Hypotheekbank is,
eenige jaren na het overlijden van col
lega van der Valk, door inruiling van
aandeelen door ons overgenomen. In
samenwerking met den tot ons overge.
ganen directeur Dolleman ziin de pand
brieven Rijnlandsche vervangen door
Haarlemsche of betaalbaar- gesteM en
de leeningen aan de Haarlemsche over,
gedragen
Van de Binnenlandsche HjTJotheekbank
en de Bloemendaalsche is de eene van
hier verdwenen, de andere gefailleerd.
Zij hadden eigenlijk een ander bedrijf
dan het onze. n.l. den verkoop van
spaarbrieven op afbetaling
Niet allen, met wie wil de samenwer
king aan de bank begonnen, hebben wij
al deze jaren mogen behouden. Van den
raad van toezicht uit commissarissen
der bank, mochten wii alleen behouden
jbr. mr. Rethaan Macaré. sinds de op
richting in 1S91 voorzitter van 't college
Commissarissen, die ondanks zijn Só
jaar met bewonderenswaardige vitaliteit
nog geregeld in onzen arbeid deelt. Wij
verloren de beide andere in 1903 zitting
hebbende leden van den Raad van Toe
zicht, de heeren H. O. Bultman en Mr.
van der Mersch die door de heeren
Vincent Loosjes en J H. Wentholt wen
den vervangen. Uit commissarissen ver
loren wü onder meer de oudsHaarlem-
mers: de heeren P. C André de la
Porte en A. van Rossum.
Gedurende deze 25 jaar bïevten wij, in
het hart der stad, gevestigd aan de Ge
dempte Oude Gracht 65. In 1900
dift huis, vroeger bekend als dat van
Ds. Van Gelder, aangekocht en geschikt
gemaakt voor kantoor der bank. We
gens groei van- het bedrijf kochten wij
in 1909 het naastgelegep no. 67 aan en
van beide psrceelen werd in 1913 één
gemaakt terwijl er nog een verdieping
op werd geplaatst. Ook perceel no.
behoort ons.
Moeilijke tydten heeft ons bedrijf in
deze 25 jaar ook wel gekend. Toen wij
onze taak in 1903 opnamen was er hier
een plaatselijke crisis en waren de kaai
toren der Noord- en Zuid-Hollandscüie
Bank en dfe-t van de firma Laane en van
Beminel gevallen. Einde 1905 en in 1906
waren er moeilijkheden bij een tweetal
groote zuster-instellingen, die z^ch beide
later snel en uitstekend' hersteld heb
ben. In 1914 kwam de oorlog, met de
nog moeilijker na-oorlog jaren. Dit laat.
ste jaar ondervinden wij, zij het niet zoo
sterk als bij de noordelijke hypotheek
banken, toch wel allen in lichten mate
dat de Veendammer Hypotheekbank het
vak in opspraak heeft gebracht.
Wanneer men een paar duizend lee
ningen heeft loopen. gaat het uit den
aard der zaak met alle niet even vlot.
Een leerling wondt als regel voor 9 a
10 jaar aangegaan en gedurende dien
termijn kan iemand, die bij de sluiting
financieel voldoende sterk is. door te
genslag verzwakken. Vooral nu tijdens
onze directie dc oorlogsperiode is ge
vallen.
Werden sinds de oprichting der bank
bijna 10.500 leen:ngen gesloten, nog geen
250 daarvan werden door dwang be
ëindigd. In verband met de sterke eco
nomische schommelingen is dat zeker
een bevredigend cijfer.
Er moesten wel eens kleine bedra
gen worden afgeschreven: dat komt in
elk geldbedrijf voor. Doch voor eenigï
zins belangrijke verliezen mocht de bank
gespaard blijven. Voor een belangrijk
deel danken wij dit aan het beding, dat
voor 't overgroots deel der leeningen
geldt: halfjaarlijks, naast ie rente. 1
pet. van het ter leen ontvangen bedrag
terug betalen. Als Leening mag de bank
hoogstens 2/3 der geschatte waarde van
't onderpand geven. Loopt de leening
eenige jaren ongestoord dan is onze
vordering al spoedig beneden 60 pet.
der taxatie gedaald en wordt ieder jaar
d>e risico geringer.
Die kleine verliezen konden steeds
uit de jaarwinsten worden afgeschre
ven en nimmer behoefden reserves te
worden aangesproken.
In 1903 ha-d de bank ruim 10.250.000
aan pandbrieven en aan hypotheken
uitstaan, met- een reserve van bijna
64000. Thans staat er 35.000.000 uit.
terwijl de reserves ongeveer 865.000
bedragen. Terwijl *t bedrag aan pand
brieven of hypotheken 3 1/2 m&ai zoo
groot is geworden zijn de reserves 13 12
maal zoo groot als toen wij kwamen.
Toch kon in dat tijdperk aan aandeel
houders een goed dividend worden uit
gekeerd: gemiddeld 20 pet. over het op
hun aandeel gestort bedrag. Dit lijkt
meer dan het is. omdat, zooals men kar.
zien uit de emissie in deze dagen van
een nieuwe serie van ons aandeelenka
pitaal, de uitgifte, in verband met de
aanwezigheid der reserves, geschiedt
voor 28C pet. voor aandeelhouders met
claimrecht, voor 330 pot. bij vrije in
schrijving. Gerekend naar de dividend -
uitkeeringen d«er allerlaatste jaren, 30
pot. over 100 storting, maakt men
circa 10 pet. wat voor niet-volgestorte
aandeelen. met daaraan verbonden ver
plichtingen. zeker niet een overdreven
uitkeering is. maar toch een goede.
Ons bedrijf berust geheel op het ver
trouwen. dat het beleggend publiek ons
wil schenken door het nemen van aan
deelen in onze vennootschap en door het
koopen van onze pandbrieven.
Die uit dat vertrouwen leeft., moet
als het ware leven in een glazen huis;
zijn be di'ij f moet inkijk kunnen velen,
Ten einde nu. zoowel aandeelhouders
als pandbriefhouders gelegenheid te
geven zich te overtuigen of hun ver
trouwen goed geplaatst is. geeft de
bank in-<iar jaarverslag naast het over
zicht van de ontwikkeling van het be
drijf in het afgesloten boekjaar, daar
naast vergelijkingsmateriaal..uit vorige
jaren. Ieder .kan dan zelf het verloop
volgen en eigen conclusies trekken.
Amsterdam, de directies van alle hypo
theekbanken van eenige beteeken is ver-
eenigd zijn. Terwijl men vroeger naast
elkander werkte, elkaar uitsluitend als
concurrenten beschouwde, wist wijlen
dr. D. Bos. het bekende Tweede Kamer
lid, zelf oprichter en directeur der Ne-
derlanósche Hypotheekbank, een betere
gedachte ingang te doen vinden.
Hij wist het inzicht te brengen, dat er
voor de directies der hyptheekbar.ken
meer bestond, dat tot aaneensluiting
moest brengen dan wat hen afzonderlijk
moest houden Zijn schepping is vólke
rnen geslaagd. Wat de enkeling niet kan
bereiken is mogelijk voor allen geza
menlijk en zoo is onze Vereeniging
van Directeuren, met een zeer zelfstan
dig secretariaat, het orgaan geworden,
dat den weg heeft gevonden voor onze
bedrijfsbelangen op te komen.
Zeer belangrijk is ook. dat bij ccze
Vereeniging tot voorlichting en beveili
ging en onder gezamenlijke medewer
king der aangesloten hypotheekbanken
wordt bijgehouden een Centraal Regis
ter met namen van en ervaringen om
trent 2400 schatters van onroerende
goederen hier te lande.
De vereeniging van directeuren, die
haar leden tweemaal per jaar bijeen
brengt voor bespreking van vakbelangen,
ter behandeling van prae-adviezen enz.,
heeft niet alleen de wetenschap van ons
bedrijf bevorderd, doch de directeuren
ook persoonlijk nader tot elkaar ge
bracht. Ook dit komt- aan elks bcdrij!
ten goede, want men komt nu gemakke
lijk tot het elkander vragen en geven
van inlichtingen, waardoor menige kwa
de post is voorkomen.
Nog een ander resultaat bracht he*,
persoonlijk contact. Vooral door de nieu-
Mr. A. S. MIEDEMA.
P. H. CRAANDIJK.
Hierboven geven wij reproducties van de door onzen stadgenoot H. Buismai
geschilderde portretten van de heeren Mr. A. S. Miedema en P. H. Craandijk, dc
jubileerende directeuren der Haarlemsche Hypotheekbank
De schilderstukken zullen heden worden aangeboden.
In dezen termijn van 25 jaren vallen
twee gebeurtenissen van groot belang
voor ons geheele vak.
De eene is geweest: de instelling door
de Rijkspostspaarbank van een onaf
hankelijke eigen controle op het bedrijf
dier hypotheekbanken, die dit aanvra
gen en voldoen aan de eischen: dat zij
tenminste f 6.000.000 aan pandbrieven
hebben uitstaan; zich tot een redelijk
percentage beperken bij het uitleenen
der gelden, wat de verhouding tot de
geschatten waarde betreft: ten slotte
een gedrukt jaarverslag publiceeren dat
aangeduide gegevens bevat.
Vanwege de Rijkspostspaarbank wordt
dan een zelfstandig, zo^vuldig onder-
zeek ingesteld naar den toestand en het
verleden van het bedrijf der aanvra
gende Bank en op gunstig rapport be
slist de Raad van Toezicht dat de
hypotheekbank haar pandbrieven aan
de spaarbank kan verkoopen. Ook daarna
blijft de Rijkspostspaarbank geregeld
toezicht houden.
De toelating bij de Rijkspostspaarbank
heeft voor de betrokken hypotheek
banken groote waarde omdat groote be
leggers als pensioenfonds en spaarban
ken en maatschappijen met belangrijke
reserves op voorbeeld van de Rijkspost
spaarbank, ook de pandbrieven der toe
gelaten hypotheekbanken koopen.
Volgens het jongste jaarverslag var.
de Rijkspostspaarbank zijn er thans 19
van de 50 hypotheekbanken onder haar
geregeld toezicht, terwijl zij van deze
banken pl.m. f 18.500.000 aan pand
brieven bezit.
De Haarlemsche Hypotheekbank was
een der eerste instellingen, die voor
belegging werd toegelaten.
Het is wel duidelijk, dat de Veen-
dammer Hypotheekbank zich nimmer
aan een dergelijke controle heeft onder
worpen en dat de koopers harer pand
brieven en hun adviseurs heel wat
verlies hadden kunnen vermijden, wan
neer zy zich rekenschap hadden ge
geven, welke waarborgen voor een
goeden pandbrief zijn te krijgen, door
onafhankelijk deskundig toezicht.
De tweede gebeurtenis van groot be
lang tijdens onze directie is geweest,
dat in 1905 tot stand is gekomen de
Vereeniging van Directeuren van Hypo-
1 theekbanken, waarin met uitzondering
van de Nationale Hypotheekbank te
were stedenbouw komt het voor, dat lee
ningen worden aangevraagd tot zoo
groote bedragen, dat zij buiten de cap?,
citeit van een enkele hypotheekbank
vallen. Thans komt het meermalen
voor, dat drie, vier hypotheekbanken
zioh combineeren en gezamenlijk een
dergelijke leening kunnen sluiten. Daar
door is het afzetgebied voor het hypo
theekbankbedrijf verruimd.
Indertijd heeft onze Bank in belang
rijke mate medegewerkt tot de totstand
koming van den bouw van Coöperatieve
Won in gvereenigingen
In de oorlogsjaren hebben Rijk- en
Gemeenten met hunne voorschotten voor
woningebouw, die taak van de hypo
theekbanken overgenomen,
In den lateren tijd is ook het erfpacht
stelsel, ais anr.ex van gemeentelij'
grondbedrijf, opgekomen in meerdere
gemeenten. Dit systeem is bij den door
snee-Nederlander. die van ouds gaarne
op „vrije" grond woont, niet populair e
dit wreekt zich in de opbrengst van pe:
ceelen, die op erfpachtsgrond gebouwd
zijn. Hoewel wij niet principieel afwij
zend staan tegenover leeningen op erf
pacht, nopen die ons toch tot extra-
voorzichtigheid, te meer daar de meeste
gemeenten, de euvele gewoonte hebben,
niet alleen achterstand van canon op
den kooper te verhalen, maar bij over
gang ook nog een extra jaar-canon la
ten betalen. Dit drukt bij veiling de
opbrengst van zulke perceelen. omdat
gegadigden dit- aftrekken van den prijs
dien zij willen besteden.
De belangen van de Haarlemsche Hy
potheekbank liggen naar te begrijpen is.
in de eerste plaats in en cm Haarlem, in
Noord- en Zuid-Holland. Waar ln deze
provincies ook de drie groote woon-
centra Amsterdam. Rotterdam. den
Haag liggen, kan het geen verwondering
baren dat van onze hypotheeken circa
3'4 in Noord- en Zuid-Holland uit
staan. Doch er staat toch nog ruim
f 5.500.000 in de andere provinciën uit en
dat vinden wij zeer gewenscht voor de
risico-verdeeling.
De waardevermindering van de hui
zen na den oorlog en, in onze naaste
omgeving, de annexatie heeft voor ons
geen belangrijke gevolgen gehad. Te
voren reeds werd bij de sluiting van lec-
ninger. Ir. den tijd der dure huizen. 3r
mede gerekend, dat in de toen besteede
prfjaen naast de reëeie blijvende waar
de van grond en gebouw, ook een soms
niet onaanzienlijk bedrag zat. dat ge-
legenheiasprtjs w-as. Dit laatste element
werd bij toewijzing van leeningen, bul
ten de rekening gesteld en dit is ons
ten goede gekomen in de jaren van prijs
daling Bij de waardeering van perceelen
in het stadsdeel van Heemstede en van
't aan de stad grenzend deel van Bloe-
mendaal moest er rekening mee gehou
den worden, dat de koopprijzen daar
vroeger hoog waren, omdat men er lage
belasting betaalde. De uitkomst heeft
onze toenmalige voorzichtigheid juist
doen bi yken en ons voor schade be
waard. Ook de verplichte jaarljjksclie af
lossingen op het geleende kapitaal
hebben hierbij haar nut gedaan.
Er zijn gansch verschillende catego
rieën van leeners. Wij kennen in onze
boeken de groot-grondbezitters, die hun
ne eigendommen uitbreiden en afronden
en het daarvoor bij ons geleende uit hun
Jaariyksche inkomsten aflossen. Een be
langrijk deel van de nieuwe stad en van
de omgeving zou niet gebouwd zijn,
als niet de hypotheekbank het mede
mogelijk had gemaakt, dat na afbouw,
de bouwer of kooper een meerjarig hypo
thecair crediet kon krijgen. Het >s
vooral een groote voldoening in ons be
drijf mede te kunnen werken, dat. door
geleidelijke aflossing op de hypotheek,
die de aankoop mogelijk maakte, talrijke
gezinnen konden komen tot verwezenlij
king van den grooten wensch in den
kleinen middenstand en van den werk
mansstand: het hebben van een „vrij"
huisje!
Voor de komende jaren zien wy nog
een bclangrUke taak vo„\ onzen arbeid.
De jaarlijks sterk toenemende bevolking
vraagt onderdak en behuizing. Dit mo
gelijk te maken daartoe zullen hypo
theekbanken in belangrüke mate moe
ten medewerken.
De te dempen Zuiderzee heeft reeds
de aandacht, maar die zal wel anders
gefinancieerd worden. Pas in een later
stadium, bü splitsing in meer overzich-
teiyke perceelen zal men waarrehijnlyk
by de hypotheekbanken komen.
De pandbrief had reeds voor den oor
log in ce familiebeleggingen, dc Russen
en Oostenrijkers, vroeger steunpilaren
van het familiebezit, voor een deel ver
drongen. By den aanvang van den oor
log stond f500.0000.000,— aan Nedo-
landsche pandbrieven van hier te lande
werkende banken uit, vry wel uitslui
tend hier te lande belegd. Wanneer men
nagaat, dat de Russen en Oostenrykers
vs-ywel geheel waardeloos zijn gewor
den, terwijl lil ons fonds een zeer be
grensde koersschommeling was, dan is
door het bezit der pandbrieven een heel
stuk nationale rijkdom bewaard geble
ven.
De koersen van pandbrieven houden
gelyken tred met die van de beste
staats-, provinciale- en gemeenteleenin.
gen met de obligaties onzer spoorwegen
Soms loopen zy er wel eens boven uit.
Dit voor onze pandbrieven verworven
vertrouwen te bewaren en te versterken
is ook een deel van de taak der hypo
theekbanken.
Bij den spaarzin, die ten slotte bij
haast lederen Nederlander tot zijn recht
komt, bij de toeneming van de groote
bcleggingskapitalen van Rijkspostspaar
bank, Rtjksverzekeringbank, instellingen
als Centraal Beheer, de talrijke spaar
banken. ae reserves van zoovele maat
schappijen is er een ruim beleggingsveld.
zoo lang er wede en arbeid is.
INGEZONDEN MEDEDEF.LINGEtf
a 60 cent» per regel.
ZAL HET PESTHUIS
VERDWIJNEN?
GEEN MOGELIJKHEID VOOR
HERBOUW.
Naar de Tel. verneemt is het lot van
het Pesthuis te Amsterdam thans wel
beslist. Er zal binnenkort met de afbraak
van den bouw van de chirurgische kli
niek van het Wilhebnina-Gasthuis wor
den aangevangen. Gelijk men zich zal
herinneren, heeft de regeering naar
aanleiding van de pressie in en buiten
den Raad op B. en W. uitgeoefend, om
alsnog een poging te doen het Pesthuis
in een of anderen vorm te behouden
eenigen tijd geleden aan B. cn W. me
degedeeld. dat de regeering bereid zou
zyn f 14.000 bij te dragen, indien dit
verwezenlijking mogelijk zou maken van
den voorloopïgen wederopbouw van het
pesthuis elders, b.v. in het landelijk ge
deelte der gemeente. Na deze toezegging
is een grondig onderzoek ingesteld naar
de mogelijkheid van afbraak en weder
opbouw elders van dit oude gebouw. Het
resultaat van dit nader overleg tusschen
dr. J. Kalf van den Ryks Monumenten-
commissie en den stadsarchitect ir. Huls-
hoff, is evenwel naar het blad verneemt,
negatief geweest.
Vandaar, dat tenzy zich alsnog een
nieuwe omstandigheid mocht voordoen,
de sloopers binnenkort hun werk zul
len aanvangen.
DE OORZAAK VAN DE
MIJNRAMP.
De schietmeester was
onvoorzichtig.
MIJNGAS ONTPLOFT.
Uit de thans in druk verschonen rap
porten omtrent de ramp ln staatsmUn
Hendrik te Brunssum, blijkt dat men
eenstemmig van meening is. dat de
ramp een gevolg is van een ontploffing,
veroorzaakt door de benzinelamp van
den schietmeester. Deze lamp, die na
de ramp teruggevonden werd. vertoont
in de buiten-gaaskap een groot gat, ter
wijl de binneu-gnaskap bUna geheel
verdwenen was.
Omtrent de wyze, aldus dc Tel. waar
op de lamp de ontploffing zou heb
ben veroorzaakt, zijn de Staatsmijn-
directie en de hoofd-ingenicur der MU-
nen van meening. dat do brandende
lamp moet hebben gehangen ln of nabij
den mond van een luchtkoker. Deze mee
ning wordt gedeeld door den directeur
van het proefstation te Deme (Duitsch-
land) die een onderzoek instelde naar
den aard van de beschadiging van de
lamp. De gaaskap van de lamp zou ver
volgens door een sterken luchtstroom
voor de monding van een luchtkoker
zijn gaan gloeien, waar door het aan
wezige ontplofbare myngasmengsel tot
ontploffing kwam.
De arbeider-controleur Is van een
andere zienswijze en meent dat de ben-
zlnclamp vermoedelijk door het aanwe
zige mijn gas is uitgegaan, waarna <ie
schietmeester getracht heeft deze weer
te doen ontbranden door haar. zooals
de gewoonte der mijnwerkers is, heen cn
weer te zwaaien..
De Mynraad is van oordcel. dat in
elk der beide gevallen van een onvoor
zichtigheid van den schietmeester kan
worden gesproken, welke tengevolge
heeft gehad, dat het myngasmengsel tot
explosie is gekomen. Over de vraag, hoe
zich op de plaats van de ramp een ont
plofbaar mengsel myngas kon vormen,
nemende hoofdingenieur der Mynen en
de directie der Staatsmyncn ook eener-
zyds eer. ander standpunt in dan de con
troleur. De eersten zUn van oordeel dat
het ontplofbaar mengsel een gevolg was
van een steenstorting, welke het myn
gas in abnormale hoeveelheid deel
toevloeien. De ntroleur daarentegen,
w-yzend op de verklaringen van een
kleine minderheid r gehoorde getuigen,
meent. dat. op den dag van hot ongeval
--n ontplofbaar mengsel myngas tor
plaatse heeft gestaan als gevolg van een
onvoldoende ventilatie.
OnmiddellUk na het bekend worden
van de ramp had de hoofdingenieur der
Mlinen zich naar dc staatsmijn „Hen
drik' begeven, terwijl hy aai een Inge
nieur en drie opzichters last gaf naar de
mijn te gaan. De opruimingswerkzaam
heden werden onmiddellyk aangevan
gen en gingen onafgebroken door. bijna
voortdurend In tegenwoordigheid van
een ambtenaar van het Staatstoezicht
en van een arbeider-controleur .De dienst
van dc opzichters en arbeider-contro
leurs was --odanlg geregeld, dat steeds
een opzichter en een controleur ter
r'aatse aanwezig waren voor zoover dit
noodig bleek en de uitoefening van het
toezicht elders zulks toeliet.
Deze overtredingen worden door do
directie der Staatsmijnen erkend.
DE RADIO-KWESTIE.
OORDEEL DER V. A. R. A.
Dezer dagen deelden wij mede. dat
Ih. M. H Damme. directeur-generaal
der p. t. T. een telegram aan de V.
A. R. A. hoeft gestuurd omtrent uit
latingen van een spreker op Zaterdag
avond 10 November tegen c; A. V. R. O.
Thans lezen wy in het Volk: De zaak
werd dcor het V A.R.A.-bestuur in
zyn vergadering van Maandag j.J. be
handeld. De vorm. waarin de aanval
op de A.V.R.O. was gegoten, k3ü door
het 'oestuur niet worden toegejuicht.
Overigens is er voor het V.A.R.A-be-
stuur alle reden om scherp op te treden
nu de A.V.R.O. zelfs weigert om de niet
in gebruik zynde uren aan dc V.A.R.A.
af te staan en de V.A.R.A. tevergeefs
by den minister van Waterstaat om
steun voor haar gerechtvaardigde ver
langens aanklopt.
Het V.A.R.A.-bestuur zal zich met een
geraotiveerden_ brief tot den minister
wenden er. alsnog een audiëntie aan
vragen tei bespreking van den stand
van zaken.
FEUILLETON
(Een verhaal uit den tijd van den
Spaanschen Successie-Oorlog.)
Naar het Engelsch van
MORICE GERARD.
6)
HOOFDSTUK IV.
Een onderhoud met Marlborough.
Marston vond de geldzending in goe
de orde bij den juwelier en goudsmit te
Arnhem, die reeds meerdere jaren als
zijn zaakwaarnemer op het vasteland
optrad.
HU vertrok met Mark Fagan als „ad
judant. om zich te melden by de ver-
êrr.igde strijdkrachten onder het geza
menlijk be vei van den Hertog vam Marl
borough en een Markgraaf van Ba
den. Hy had uit de verte een glimp van
hun legerkamp gezien toen hy afscheid
nam van den Hertog en Lord Cufcts, na
de schokkende gebeurtenissen, die zulk
'n geweldigen invloed zouden uitoefenen
op den verderen loop van rijn avonturen.
Marston aanvaardde den tocht met
een ongeduldige tirvtaling in zijn aderen:
hij voelde den strijdlust in alle vezels
van zyn persoonlijkheidde vluchtige
blik uit-de-verte op het leger had d'it
sentiment onweerstaanbaar in hem wak
ker geroepen.
Ofschoon Marston's persoonlijke aan
raking met den Hertog maar tot die
ééne ontmoeting beperkt was kende hij
hem tooh door en door. Hy had zyn
loopbaan en dappere daden jarenlang
met de grootste belangstelling gevolgd,
hij wist hoe de veldheer onder den groo
ten Turerme de krijgskunst geleerd had
en alles wat hij langs duizend wegen
van hem gehoord had had een
groote bewondering voor den Hertog in
hem doen ontstaan.
En nu stond hy op het. punt dienst
te nemen onder den grootsten strateeg
van zijn tyü! Met teugel en sporen
vuurde hij Moonstone aan om maar zoo
snel mogelijk het kamp te bereiken.
Fagan reed naast den stijgbeugel van
zyn meester; een eigenaardig glimlach
je gleed af en toe over zyn gezicht. De
lotgevallen van den. lyfknech: waren
onafscheidelijk verbonden met die van
zyn heer.
Toen zij in de nabijheid van het kamp
kwamen drong die onbestemde menge
ling van geluid tot her. door. die het
naderend opbreken ran een leger aan
kondigt. Hoomsignalen weerklonken.
paarden hinnikten en rammelden met
het buig; potten en ketels kletterden.
Adhter Marston en Fagan kwam een
Hollander die twee pakpaarden leidde,
waarop zich hun uitrusting, bagage en
tent bevonden.
Ik denk, zei Marston, dat we
net op tijd zijn; het leger zet zich in
beweging; ik had er al zoo'n idee van
na de ontmoeting met Prins Eugenius
dat er wat broeide.
Ik geloof dat u gelijk hebt. Ik ge
loof dat we de moeite van uitpakken
kunnen sparen tot we hét volgend kam
pement bereikt hebben.
Ze waren op een mul ruiterpad geko
men. dat toegang gaf tot een van dc zij
kanten ran het kamp. Soldaten in vol
ledig marsohtenue waren overal bezig
hun wapenrusting vast te gespen. in af
wachting van het commando tot ver
trek. Ben officier van een van de En-
--BU opxoq op pjepi uejuauixSe.i
derende mannen aan.
Wat voert u hierheen, sir? wendde
hy zich tot Marston.
Ik kom op order van den Hertog
van Marlborough: Zijne Genade heeft
my opgedragen om mij tegen den mid
dag hier bij hem te meiden.
De officier scheen door dit antwoord
volkomen voldaan. Dar. moet u voort
maken. Sir, zei hy. De Hertog heeft
op het oogenbHk een bespreking met de
hoogere officieren. Als die afgeloopen is,
zal de voorhoede ran het leger rich di
rect in beweging zetten.
Ik ben blij dit, te hooren. merkte
Marston op;
Waarom? De kwartieren hier zijn
lieel aangenaam.
Dat zal wel. Maar ik ben niet
hier gekomen om van aangename kwar
tieren te genieten die kaai ik elders
nog plezieriger linden, maar om te zien
vechten en om zelf mee te dom onder
den grootsten veldheer ö'.e ooit geleefd
heeft.
De Engelsche officier knikte. U
zult den Hertog welkom zijn. sir, zei
hij. U bent de soort man dflen hij
graag heeft. Niet iedereen denkt zoo
ais u.
Laat hij zich dan van die andere.i
losmaken
Uw diplomatie zou gemakkelijk ge
noeg door te voeren zijn, als tie Engel-
schen de eenigen waren met wie teke
ning moest worden gehouden.
Terwijl de officier sprak keek hU naar
de tegenoverliggende helling waar een
groep flegmatieke Hollanders hun lan
ge pypen stonden te rooken en biyk-
baar den staat van zaken grondig aan
het beriiscussieeren waren.
Die meneeren daar, zei hy. heb
ben er alle belang by cat de vyand
ferme klapper, krijgt, maar toch zou
den ze ons hier graag vasthouden en
een stelletje diplomaten dingen laten
bedisselen, die tenslotte alleen door het
zwaard kunnen worden beslist.
Dus hoe eerder er dan op los ge
slagen wordt, hoe beter, oordeelde Mar
ston. terwijl hij zijn paard weer aan
zette.
Als ze u weer mochten tegenhou
den: het wachtwoord is Baden, lichtte
de officier in. De tent van den Her
tog is een halve mijl verder; u rydt tot
den top van dc helling en slaat dan het
breede pad aan uw rechterhand in; cïan
kunt u nooit missen.
Na oen minuut of tie'n ryden, bereik
ten zy de groote dubbele tent van den
beroemden veldheer. Ze kwamen op een
goed moment, want da Hertog was juist
bezig afscheid te nemen van den Markr
graaf van Baden, den laatst-vertrek-
kenden ran zijn hoogeplaatste bezoe
kers.
De beide generaals groetten elkaar
plechtstatig; de Markgraaf steeg te
paard terwijl een adjudant den stijg
beugel vasthield. Kaarsrecht In den za
del reed hU weg.
Marlborough keek hem na met een
ondoorgronde!ijken blik in zijn fijne
OOgen. die hy dichtkneep of hy al zyn
waarnemingen in cén punt wilde con-
centreeren. Marston begreep dat ir' niet
zoozeer keek naar den wegrfjdenden
veldheer, dte nominaal met hetzelfde ge
zag was bekleed als hy en die hem by
iederen stap den voet- awars zette, maar
ln de wijde verte. In de toekomst.
Marston had den teugel gevierd;
Moonstone boog den kop en knabbelde
aan een paar lange grashalmen die bin
nen rijn bereik stonden.
Na eenige oogc-nblikkoii draalde Marl
borough zich om en toen hi) Marston
gewaar werd, keok hy met een heel an
deren blik als waarmee hy naar den
zich verwijderende figuur van den
Markgraaf gestaard had, Iiy wenkte:
Anthony steeg af. wierp Fagan dc teu
gels toe en stapte vrijmoedig nae.r den
opperbevelhebbe r.
U bent precies op tyd, sir, zei Marl
borough. dat ls een eigenschap die ik
zeer op prijs stel. Zooals u ziet. wordt
het kamp opgebroken: het leger zal di
rect den opmarsch beginnen.
Maston boog zwijgend.
U kent deze streek goed? De veld
heer wees in noordvlljkc richting.
Vrijwel, uwe Genade.
Dan zal Ik ongetwijfeld veel aan uw
diensten hebben.
Ik zal instructies geven dat u moet
worden beschouwd als aan my persoon
lijk toegevoegd, vooriooplg zonder spe-
cialen rang; u zult verantwoordelijk
zUn aan my cn aan my alleen.
(Wordt vervolgd.)
