HAARLEM'S DAGBLAD
STADSNIEUWS
FEUILLETON
Anthony Marston
Dolende Ridder
DONDERDAG 22 NOV. 1928
VIERDE BLAD
SIGHTSEEING IN DETROIT
doer
GISELA SELDEN—GOTH.
De bezienswaardigheid begimt in de
fcotélhal, waar midden tusschen club
fauteuils en drink-mixencDe negers een
imposante Cadillac wagen staat, een van
het soort, waarmede men. bij een Euro
pe esoh hotel voor-rijdend, met vry groo-
te steldigheid op verhoogde kamerpryzen
kan rekenen, jn de clubfauteuils zitten
rijk en businessachtig uitziende man
nen; stellig koopen zij terloops een „car"
de prijslijsten liggen en hanger, overal.
Het hotel is eigendom van de. Oadiïlac-
maatschappyCadillac was een Fran-
sohe officier, die in 1701 liet eerste be
schermende fort tegen de Indianen
bouwde,; wat onze auto-experts mis
schien evenmin weten als dat Pontiac
een Ind'ianen-oppeihoofd uit denzelfden
tijd en La Salie de eerste onderzoeker
vain den Mississippi is geweest. Het wa
pen van dien officier, zie het fabrieks
merk van de vij f diuizend-dolla r- wagens
is in het tafel, bed- en bacgoed van het
hotel geweven, het siert ook de schoen
lappen en de stukken zeep, waarmede
de gasten van alle Amerikaansohe ho
tels dagelijks gelukkig worden gemaakt,
hetzij ze er gebruik van maken of niet.
Men verbaast er zich over, bij het ver
trek nog niet een klein auto'cje onder
weg mee te krijgen.
De wagen, waarmede ik er op uittrok,
om Detroit te zien. was een mooie, com
fortabele zes-cylinder, zooals in Europa
en elders alleen de upper-ten zich kan
veroorloven; de chauffeur reed in een
vuil flanellen hemd zonder boord met
een scheur onder den arm. Zoo is De
troit. Een verschrikkelijke stad; wie van
ons zou er willen wonen? Zij bezit een
heerlijk, groen eilandienpark met broei
kassen en tamane, grijze eekhorentjes en
een prachtig museum, dat geen mensali
bezoekt, doch waarin Rodtins denker'
voor zich uiitstaart en den bezoeker uilt
Europa een plotselinge ontmoeting met
een nobele portretbuste van Mino da
Fiesole den adem van. Europdesche
heimwee schier wordt ontnomen; in de
hoofdstraten wandelen slanke, ge
schminkte vrouwen rond, hebben Engel-
sche importfirma en beroemde Parijsohe
schoonheidsinstituten hun filialen ge
sticht en in de opera zingen in het sei
zoen de beste sterren ter wereld. Dit
alles schijnt onorganisch en buitenge
woon onbelangrijk de tourist heeft na
twee minuten begrepen, dat hier de
man in zijn min of meer vies hemd
zonder boord, die de auto construeert
bouwt, verkoopt, koopt en rijdt, degeen
is, die naast zioh geen ander duldt- De
troit's eigen consumptie van zijn voor
naamste artikel is geweldig. Op kilome
ters lange en breede terreinen parkee
xen alleen de vyf-en-itachitigduizendi wa
gens, waarmede Fords werkkrachten
.- maar de faJbrieken rijden. Ieder openbaar
gebouw is omringd door- een dirie- en
■viervoudig cordon van parke erende
auto's, de straten der stad' zijn er let
terlijk mede gezoomd, ieder leeg bouw
terrein staat er mede vol op een wijze,
dat het onbegrijpelijk schijnt, hoe de
eigenaren hun wagen herkennen en uit
het schijnbaar onontwarbare kluwen te
voorschijn kunnen halen, de zakenhul-
zen hebben garages van tien en meer
verdiepingen voor de wagens van him
personeel en hun klanten. Het geteerde
wegdek is in de hoofdverkeersaderen be
dekt met Meterhooge, witte opschriften,
die aanwijzen op welke uren, overdag
of des nachts, op werk- of feestdagen,
achter af naast elkaar, dwars, in de
lengte of scheef opgesteld en hoeveel
wagens op iedere plaats mogen parkee
ren. De benzine- en olietanks staan op
alle drukke punten bij tientallen om ba
rakken, waarin gedurende de kantoor
uren het snell-wassdhen, snel-smereh,
snel-motorschoonmaken wordt beoefend.
Gemeten aan het autoverkeer der giroote
avenues, waar de wagens in acht rijen
rijden, schijnt dat van New-York onbe
duidend, dat van Chicago onordelijk en
gevaarlijk. De regeling is voorbeeldig en
in de geheele stad volkomen automa-
tisch; de rood-groene kleur- en licht
signalen, die op alle kruispunten om de
drie minuten afwisselen .„Go" en „Stop"
aangeven, functioneeren dag en nacht
onophoudelijk. Er is in Detroit geen en
kele verkeersagent en men hoort er by-
na geen autosignaal, want nooit zal een
Voetganger ergens anders dan langs de
aangegeven overgangslijnen en op an
dere tijdstippen dan na het stoppen der
füe den weg oversteken. Bij een rit door
de binnenstad van Ddtróit. die uit voort
durend stoppen en doorrijden is samen
gesteld, begrijpt men, waarom de Arr.e-
rikaansche firma's meer dan alle an
dere quaïiteiten de soepelheid van hun
motoren en de zachtheid van hun rem
men aanbevelen en waarom de Ameri
kaan sche wagens niet van richtingaan
wijzers zijn voorzien. Welke van de in
het kluwen vastgeklemde rijders zou ze
kunnen gebruiken of zelfs maar waar
nemen?
De man in het flanellen hemd. die
mijn sightseeing-tour organiseert, rijdt
mij natuurlijk naar de grootste beziens
waardigheid van Detroit, naar ,-Ford".
Langs vele kilometers afschuwelijke.
- breede. stoffige boulevards, waar in het
geheel geen wolkenkrabbers meer zijn.
alleen fabrieken en magazijnen en pak
huizen van auto-onderdeel en en auto's,
auto's, auto's. Men re, langs den weg
zoo onstellend schamele exemplaren, zoo
voor-historische typen parkeeren, dat
het geloofwaardig schijnt, dat verouder-
voudtfg neergeze. en niet meer terugge
haald worden. Wie geeft nog iets voor
zooin vierwielige, defecte ruïne? Op de
markten in die open Iuohit duurt het ru
moer der beurs van gebruikte, dikwijls
slechts zeer weinig gebruikte „caTs" van
den vroegen ochtend tot den laten avond
voort, men vindt er de mooiste zes-cy-
Ifnders van alle firma's, model 1927
voor een spotprijs, direct mede te ne
men. Men koopt ze. zooals men een paar
schoenen koopt welk oen opwinding,
hoeveel conferenties, „beraad". ..rijpe
lijk overweg-en" gaat bij ons in Europa
aan de aanschaffing van een wagen
vooraf!
Bij Fora moet de bezoeker een schrif
telijke verklaring afgeven, of hij een
Fordiwagen bezit of zich voor het bezit
er van interesseert en tevens, (fat hij
zich op eigen verantwoordelijkheid in de
hel van hitte, rook en lawaai begeeft,
wier atmosfeer reeds op de reusachtige
emplacementen druk op borst en lon
gen uitoefent. Dan wordt men door een
„jongenman" rondgeleid, wiens verkla
rend „slang" het gebrul van aülie vijl
en boormachines met veel succes over
stemt. Na enkele minuten reeds is men
dOor de statistische gegevens, die hij
over de grootte van het bedrijf ten
beste geeft, totaal verslagen. Zooveel
duizenden, zocrvedl millioenen, zooveel
acres, kubieke meters,, wielen, dollars'
',de grootste onderneming, <$ie ooit één
persoon heeft tot stand gebracht, sedert
de geschiedenis der menschheid begon!"
brult hy triomfantelijk boven den chaos
van de loopende banden uit. De loopen-
de band is, niet voor het geringste deel
juist door Fords productiemethoden,
reeds lang een bekend begrip gewor
den; desniettemin voelt men zioh ta
melijk beklemd, lichamelijk en geestelijk
verstrikt in het stalen met. dat zich in
de immense, door rook zwart geblakerde
hal beweegt., steeds verder, langzaam,
maar met een. duistere, -vastberaden on
verbiddelijkheid, die on overzienbare reek
sen menschen tot een beweging dwingt,
een of andere kleine, kloppende, boren
de. klemmende, snijdende, stootende be
weging, telkens tot dezelfde, acht uren
van den dag lang, minuut voor minuut,
zonder eer een over te slaan. Onophou
delijk komen aan cle rij haken kleine
ijzeren dingen voorbij, krukassen, moe
ren, ventielen, tandwielen en allerlei an
dere voorwerpen, waarvan ook de ijve
rigste auto-amateur niet vermag te door
gronden, waar zij in den voltooiden wa
gen hun plaats zullen vinden. Vonken
regens sproeien, waterstralen sissen, de
toeschouwer vlucht ontsteld, verschillen
de phasen van de fabricage overslaand,
naar de hal, waar aan den laats ten loo
penden band de wagens him voltooiing
tegemoet rollen. Hier is het werk vroo-
lijker en amusanter, men voelt lust, zelf
mee :e doer.. Op het leege chassis daalt
de motor, wordt de carrosserie geplaatst,
monteert men de wielen; op ieder punt
van den band zijn acht of tien paren
licndén gereed, om den wagen iets op te
zetten, iets vast te soldeeren, vast te
schroeven. Aan het op een na laatste
station, waar de band in een hellende
baan verandert, die zie allengs als vaste
grond onder de reeds van banden voor
ziene wielen schuift .brandén al de lam
pen. knarsen de remmen, de claxon
huilt proef en aan het stuur zit plotse
ling een man, schakelt ln en rijdt op en
neer. Veertien en drie-kwaTt minuut
nadat het chassis is gemonteerd en dit
speelt zich af vierduizend maal per d'ag.
Buiten wachten reeds Ford's goederen
treinen op Ford's rails, of ook wacht
reeds de klant op zijn wagen „om di
rect mede te nemen".
Naar huis terugrijdend, zie ik Detroit
bij avond; groote. gele lichten rollen mij
bij menigte tegemoet. kleine roode
sproeien hun stralen voor mij uit; op
bioscopen, cafés, warenhuizen is de re
clame van dén Amerikaansshcn avond
ontstoken. Onophoudelijk, regelmatig ge
lijk de loopende band trekken in alle
vormen, kleuren en grootten de licht
letters in den duisteren herfsthemel
rond: „Nieuw model, nieuwe stijl
.Has. schoonheid, snelheid onder
scheiden onzen achtcylinder...."
„Wilt gij voor uw geld werkelijk iets
goeds ontvangen?...."
(Nadruk verboden).
MAKEL AARSVEREENIGING.
In „Lion d'Or" hield de Haarlemsche
Makelaars-Vereeniging Dinsdagmiddag
een ledenvergadering. De heer L. Th.
Swaalf, die volgens roosie. moest af
treden, werd als voorzitter herkozen.
In plaats van den heer D. Koel werd
tot bestuurslid gekozen de heer A. J.
Stoel te Bloemendaal.
Als leden van den Raad van beroep
werden de heeren J. C. Cramer. J. J
Have Jr. en J. W. van Santé Jr bij ac
clamatie herkozen, terwijl a'.s plaatsver
vangende leden werden herkozen dc
heeren H. Groenewegen. A. Th Joosten
en gekozen in plaats van den hee: A. J.
Stoel Jr. de heer E. E Stoel.
Verder werd het bes'uur gemachtigd
stappen te doen om in samenwerk in -
met de Makelaars-vereeniging te Am
sterdam te komen tot oprichting van
een Landelijken Bond van Makelaars.
Tenslotte hield de heer J. vV. van
Santé Jr. een luid toegejuichte rede
over de eerste alinea van Art. 2 der Sta
tuten, handelende over de instandhou
ding en de bevordering der belangen
van de Makelaardij,
Hierop vereenigden de leden zich aan
een gemeenschappelijk diner, hetwelk
een zeer geanimeerd verloop had.
BACHVEREEMGING.
Directeuren der ..Haarlemsche Bach-
vereeniging" deelen mede, dat op ver
zoek van Mr. H. Ph. Visser 't Hooft, die
gedurende meer dan 25 jaren zich met
het penningmeesterschap belastte, in de
onderlinge verdeeling der bestuursfunc
ties wijziging is gebracht.
In de plaats van Mr. Visser 't Hooft,
die directeur der Vereeniging blijft, is
thans als penningmeester opgetreden de
heer J. J. Thöne.
HAARLEMS TOONEEL.
De strafzaak Mary Dugan.
Zooals wij reeds meldden, wordt, voor
bovengenoemde vereeniging door het
Vereenigd Tooneel (dir. Eduard Ver
kade en Dirk Verbeek) opgevoerd het
bekende, spannende stuk van Bayard
Veiller: De strafzaak Mary Dugan.
Deze voorstelling heeft in de origi-
neele bezetting en met de speciale de
cors, plaats op Dinsdag 27 November in
den schouwburg Jansweg.
Deze opvoering leidt het tooneeldilet-
tantisme in Haarlem in een. nieuwe
phase. Tot dusver heeft deze vereeni
ging zich hoofdzakelijk bewogen op het
amusementsterrein. Opvoeringen van
beroepsgezelschappen voor tooneeldilet-
tanten. waaronder uiteraard vele too-
neelliefhebbers worden gevonden, zullen
er in niet geringe mate toe bijdragen,
dat de zoo hoog noodige belangstelling
voor den arbeid der beroepstooneelgezel-
schappen wordt aangewakkerd.
Voor het initiatief, dat Haarlem's
Tooneel tot deze opvoeringen heeft ge
nomen, verdient het dan ook alleszins
waardeering, die in dit geval dubbel op
haar plaats zal zijn, omdat het bestuur
zich heeft beijverd zich de opvoering te
verzekeren van een der beste stukken
van een der be^te tooneelgezelschappen
in den lande.
GEVONDEN VOORWERPEN EN
DIEREN.
Terug te bekomen by:
A. Schouten, Essenstraat 35 rd., abon
nement. Muller. Saenredamstraat 61,
gebedenboek; A. Lichman. Hooimarkt.
broche met portret; J. Prins, M. van
Heemskerkstraat 50. bril; Grootes, Brou-
wersstaat 30 rd.. idem; Bureau van Po
litie, Smedestraat, bal; J. Bom, Wester-
boogaardstraat 8 broek; Bureau van Po
litie. Smedestraat. regenmantel; J. Meu-
lenbroek. Pladellastraat 42, duif; Zemel.
Heerensinzel 33. idem; Bureau van Po
litie, Smedestraat. gewicht; Th. Berg
man. Paul Kiugerstraat 31 rd.. kinder
handschoen; J. Kuik, Schotjeslaan 67.
hoed (gemerkt); Muller. Saenredamstr.
61, heerenhandschoen; v. Roon, Doel-
straat 24 rd., hond; J. Graal, Schoutjes-
laan 14, heerenhandschoen; H. Hertog,
Aagje Dekenstraat 6, horloge; Kluis-
kens, v. 't Hofstraat 46, handschoen;
Kennel Fauna, zwart-bruin hondje, ge
bracht door Weber. Vrouwehekstraat 115
herdershond, gebracht door Nijman, Joh.
de Witstraat 9; kat (zwart-wit), ge
bracht door v. Weeren, Ursulastraat 10d,
Hagenbout, Bankastraat 35, kerkboekje;
Bierboom. Raamgracht 63. kip: Bijl.
Leidschestraat 41. knippatroon; Wens-
ven, Pepijnstraat 18, loterijbriefje; Koop
man. Vrouwehekstraat 38. muts: Pull,
Lootstraat 13. stuk pijp; Keesmaat. Dr.
Leydsstraat 18. rozenkrans; Hunting.
Lange Poellaan 42. ring; v. Eden. Ba-
kenessergracht 18 rd„ rozenkrans; Bar.
v. Hardenbrcek, Spanjaardslaan 7. re-
giste van land- en tuinbouwvereeniging.
v. d- Voorst. Wilhelminastraat 47, sier
speld; Zorn, Schouwtjes!. 65rd.. dames-
taschje met inhoud; Oiïedam. Schreve-
liusstraat 31. idem: Berkhout. Pinel-
laan 6. Bloemendaal. tasch met inhoud;
v- Nimwegen, Papaverstraat 7, teekening
Driessen, Feithstraat 2. vulpotlood;
v. d. Gevel, le Hoogenvoerddwarsstraat
52. zak met inhoud; A. J. Torley Duwel,
Crayenesterlaan 18. hoed.
AFSCHEID D. L. STAAL. I achterwege zou blijven, maar hij Is ten
m'otte gezwicht voor den aandrang, dü
>n vele kanten op hem werd uitge-
De heer D. L
Staal, die de Nee
Israelietische Ge
meente te Haarlem
53 jaar lang ge
diend heeft a'.
godsdiens tonder,
wijzer, sjoche
opperkoster, ad
Jur.ctöVoorzanger
eti baal tokeang
heeft Vrijdag
avond in een bi.
:enkomst van ee
daartoe gevormd
oommissie uit de
Ned. 1st. Gemeente
-n Hotel Funckler afscheid genomen
Deze bijeenkomst, die zich m een dru-
bezoek mocht verheugen, werd oa ook
bijgewoond door Rabbijn S. Pk. c.-.
Vr.es Mzn.
De voorzitter der ccmmi e de h.-
i3 J. Chapon op V c.c >v nu.
mot een woord van v ••kom. Hij dankt
•ie aanwezigen voor de groote opkoms.
Op dezen avond gaat onze herinnering
ongeveer drie jaar terug", zc-i spreker,
„namelijk toen de heer Steal" op zulk
en luisterrijke wijze zijn gouden jubi
leum mocht vieren. Dat was de voor
zatste mijlpaal van den heer Staal
Thans is hij zijn laatsten mijlpaal in
zijn ambtelijke loopbaan gepasseerd.
Het verheugt mij, dat hij met zulk een
roede gezondheid en me: zulke uitste
kende geestvermogens voor zijn leeftijd
kon zeggen: „ik leg mijn ambt neer"
Het feestcomité heeft zich afgevraagd,
wat het moest doen om dit afscheid
voor hem zoo aangenaam mogelijk te
maken. Gij zelf wilde dat r.let hebber,
maar nu willen wij het toch eens tegcr.
uw wil doen De gemeenteleden wilden
nu eenmaal hun erkentelijkheid jegens
den heer Staal betuigen. Zij denken nie;
alleen aan hetgeen htf ambtelijk heeft
verricht, maar ook aan het vele. dat
hij buiten zijn ambt gedaan heeft. De
gemeente is hem zeer dankbaar. Het
heeft mij altijd zoo buitengewoon ge
troffen, zooals de heer Staal altijd zijn
godsdienstige plichten vervuld heeft
Hij was als het ware de schakel tus
schen den Hemelschen Vader en de ge.
meente. Wij hebben dan ook besloten,
hem als een bewijs van onze groot?
dankbaarheid een enveloppe met inhoud
:e overhandigen, dan kanhij zelf be
slissen wat hij daarvoor koopen zal".
De heer Chapon eindigde zyn gevoel
volle rede met de hoop uit te spreken,
dat deze avond nog langen tijd in de
herinnering van dc-n heer Staal zal blij
ven voortleven.
Rabbijn De Vries verkreeg hierna
liet woord. Hij merkte op al meermalen
een schets van het lange en vruchtbare
leven van den heer Staal in het oper.=
baar te hebben mogen geven Ook nu
schetste hij het godsdienstige leven van
den scheidenden leeraar. Hij kon altijd
blij zijn, omdat God steeds bij hem
stond. De gemeente was alles voor d?r.
heer Staal en de heer Staal was ailcs
voor de gemeente. En nu neemt hij dan
toch afscheid, maai' toch niet in den
vollen zin van het woord, want hij blyft
in Haarlem; hij gaat zyn zoozeer ver
diende rust niet elders genieten. Het is
dus eigenlijk geen afscheid. Hy heeft
niet alleen geleefd volgens zijn ambte,
lyke instructies, want hij verrichtte zijn
werk zóó uitnemend, dat hü geen in
structies noodig had Hy mag voldoe
ning hebben over hetgeen hy in die 53
jaar voor de Israëliet!sche gemeente ge,
daan heeft. De ambtenaar Staal
gaat heen, maar meneer Staal
blyft. En dat stemt de gemeente tot
groote vreugde. Alles wat Joodsch en
goddelijk is, houdt hem vast en dat
olyft hij vasthouden. Daar zal hij naar
blijven grijpen. Zijn heilige idealen zul
len blijven bestaan naar de gemeente
hoopt tot in hoogen ouderdom. „Dat
God hem bjj moge blijven staan!" aldus
eindigde Rabbijn De Vries, wiens rede
met luiden bijval beloond werd.
Verschillende sprekers voerden nog
het woord, onder wie ook een oud.
leerling.
Een der familieleden van den schei
denden leeraar, de heer H. Italië,
dankte het comité voor de uitnoodiging
om hier tegenwoordig te zijn. Van deze
gelegenheid maakte spreker gebruik om
op te merken, dat de heer Staal rijk is;
dat wil zeggen in dien geest, dat hy al
tijd tevreden is geweest met het hem
toegemeten deel; wie dat kan zeggen,
zei spreker, is rijk; de heer Staal is ook
rijk aan godsvertrouwen. Dat hy nog
lang in dezen geest ryk mag zyn. aldus
de heer Italië, die tenslotte den Kerke
raad der Isr. Gemeente dank bracht
voor de wijze waarop c:c altyd de be
langen van den heer Staal behartigd
heeft.
De heer L. D. Staal, de oudste zoor.
van den scheidenden ambtenaar, was
van meening, dat een groot deel van
den lof, aan zyn vader toegezwaaid,
toekomt aan zyn voorgeslacht, dat hem
met het ware godsdienstig leven tot
voorbeeld is geweest. Spreker hoopte,
dat zyn vader nog vele jaren van zyn
rust zou mogen genieten. (Applaus).
De heer D. L. Staal kreeg tenslotte
het woord om vpor de hem gebrachte
hulde te bedanken. HU verklaarde niet
goed te weten, wat hy zeggen wilde.
oefend. ..Er zal", zei spreker, „mis
hen spoedig de tijd komen dat mei
lij wéér lof brengt Dan zal Ik he
.eliswaar zelf niet kunnen hooren
maar dan kan ik het toch ook nic
icleCten".
Toch verklaarde de heer Staal hei
dankbaar te zyn voor alles wat men n:
weer voor hem gedaan heeft, al meend
;<4j. dat de heb gebrachte lof te groo-
is geweest. HU gaf de verzekering, da
rij nooit iemand heeft willen griever.
ais hy wel eens een hard woord moe?
preken Dit deed hU slechts als dienaa
an Gcd. Spreker zei. dat hii nimm
afscheid zal nemen van de moreel o
item rustende verplichtingen als Joo.
Mij dankte het comité en gemeenteled
oor dezen moolen avond.
De heer J Staal, uit Rotterdam
n an -i :re zoon van den heer D. I
staal, dankte ook nog eens voor
,.u-te. ..'.n min ouden vader gebracht,
Dc cr Chapon sprak nog een
kort Slotwoord. Hy hoopte, cat de hee.
Steal van dezen avond heeft mogen ge.
nieten en bracht dank aan de vele per
sonen. die er zulk een luisterrijken
avond van gemaakt hebben inzonderheid
Rabbijn De Vries.
De heer I. A. Lessing dankte der.
heer Chapon voor de vele moeite, die
deze rich als voorzitter van het oomiv-
getroost had.
HET MODERNE BAKKERS
BEDRIJF J. SMIT ZONEN
HOE HET GROEIDE IN 25 JAAR
28 November 1928 moet voor den heer
J. Smit. Smedestraat 45, een dag van
groote voldoening zyn. Dien dag be
staat zyn bakkersbedryf 25 jaar en
kan hy terugzien op den groei van zijn
bedrUf van kleinen broodwinkel tot
bijna de grootste bakkery van Haarlem,
een groei, die te danken is aan eigen
arbeid, vljjt en energie.
28 November opende de heer Smit.
die reeds 18 jaar in het vak werkzaam
was, in het verbouwde pand Smede
straat 45, zUn luxe brood- en banket
bakkerij. Op een oud kiekje zien wU
hem in de deur staan, de gestreepte
tricot aan, terwUl zUn eenige knecht het
verse he brood in den eenigen wagen zet
Er blyft nog al eens wat over, want
de klanten moeten nog verwonen wor
den, de kwaliteit wordt echter spoedig
alsom bekend in de stad. omdat de heer
Smit het overblijvende aan liefdadige
instellingen schenkt. Dat dit de zaak
geen schade doet, blUkt uit de nood
zaak om vyf jaar later de eerste kneed
machine te plaatsen. De vele bekronin
gen, die elkaar sinds 1906 opvolgen zul
len de clientèle niet onverschillig zyn
geweest. Wy kunnen niet alle diploma's
noemen, die de muren van de winkels
nu sieren, vermelden wU slechts een in
1912 behaalde gouden eere-medaille van
de gemeente Haarlem en een diploma
verworven door den zoon die intus-
schen al jong in het bedrijf gekomen
was. en een verworven door den vader
in denzelfden wedstryd voor bakkers
patroons en bakkerszoons, in 1914 te
Amsterdam gehouden. Er waren gouden
medailles aan verbonden.
Dat deze successen niet zonder uit
werking bleven bewees de gestadige uit
breiding van het bedryf. In 1915 werden
twee ovens bygoplaatst, twee kneedma
chines maakten de outillage hoe langer
hoe moderner. Het uitgebreid aantal wa
gens werd ondergebracht in een flinke
remise, het broodmagazyn werd ver
groot en een kantoor gebouwd. In 1918
moest weer een oven geplaatst worder..
in het volgend jaar werd het eerste fi
liaal gesticht, een keurige winkel aan
de Botermarkt 19. die al evenveel succes
heeft als de groote zaak. Intusscher.
werden in 1921 het perceel Smedestraat
43 en een groot aantal belendende pan
den by de bakkerij getrokken. Nogmaals
kon er een oven by gezet worden, de
banketbakkery werd afzonderiyk naar
alle eischen ingericht.
Ondanks dit alles werd de bakkery
weer te klein. De Zuideiyke wijken,
Heemstede en Aerdenhout zouden
voortaan uit een nieuwe bakkery be
diend worden, die al even practisch en
zindelyk ingericht werd als de oude. In
een groot huis Wagenweg 108 op den
hoek van dc Schouwtjeslaan vestigde de
heer Smit in 1926 bakkery en winkel. In
twee jaar tUds is de omzet van dit
filiaal verdubbeld.
Toch was een nieuwe uitbreiding van
de bakkery aan de Smedestraat noodig.
Weer werd er een oven by geplaatst en
het kleinbrood, het pain de luxe onder
gebracht in een heel afzonderlijke afdee-
ling.
Moderner dan zy nu is kan men de
bakkery niet wenschen. De heer Smit.
die het bedryf ln zyn eenvoudigs ten
vorm gekend heeft, van den tyd, dat 't
roggebrooddeeg met de voeten gekneed
werd. is er met recht trotsch op. Nu
wordt alle deeg gemaakt door ingenieuze
machines, de bakkery telt er drie. In 7
minuten kneed elk 'n kuip met 500 pond
meel en grondstoffen tot deeg. Een g«
Liever had hij gewild, dat alle eerbetoon zei deed daar vroeger een half uur
(Een verhaal uit den tyd van den
Spaanschcn Successie-Oorlog.)
Naar het Engelsch van
MORICE GERARD.
10)
Hans krabde zich op het hoofd; hy
was verbaasd. Hij had duisternis ver
wacht; stilte, verlatenheid. Wie zou daai
in de kerkers van het kasteel opgeslo
ten zitten?
Vooruit, vlug man. fluisterde Mar
ston tegen zyn dienaar. steek den
sleutel in het slot; we sten-en hier van
de kou.
Ik begrUp het licht niet. zei Hans.
We zullen er de reden van gewaar
worden voor we veel ouder zyn, ant
woordde Marston.
Nadat hU de juiste plaats op den tast
gevonden had. stak Fagan den sleutel in
de opening, draaide hem met al zyn
kracht om en duwde de traliedeur open.
i Hij sprong naar binnen en op hetzelfde
moment kwam een man met een lan
taarn in de hand uit een zijdeur te voor
schijn; tegeiykertijd hoorden zy een
klagelijke vrouwenstem en de grove,
rauwe stem van een man die antwoord
de.
Marston sprong zonder de minste aar
zeling op den man-met-de-lantaarn toe
en voor dat deze een geluid kon doen
hooren had hy hem met al de kracht
waarover hy beschikte de keel dichtge
knepen en tegen den muur van de gang
gedrukt.
Anthonv en Hellebrand volgden hem
op den voet; achter hem kwam de rest
van de expeditie haastig aangezwermd.
De beide leiders gooiden de half-open
deur verder open en bevonden zich in
den laag-gezolrierden. steenen kerker
van het kasteel. In het midden van de
ruimte zagen zy een buitengewoon mooi
jong meisje, wier polsen met een stevig
koord op haar rug waren gebonden:
vóór haar, hoor.end en dreigend, stond
een man met een jas over zijn schou
ders en rijlaarzen aan; een zware met
metaal gemonteerde zweep met dikke
knoopen had hU in zyn hand. Aan beide
zUden van de cel. met hun ruggen tegen
den vochtigen muur. stonden hellebaar
diers met norsche, grimmige gezichten.
Er waren er zes.
Ik heb je vanavond één lesje gege
ven, Barones, ik sta op het punt je eer.
tweede to geven! Dit waren de woor
den ö:e ae ooren var» de twee mannen
die het eerst den kerker binnentraden,
troffen.
Marston wist wat snel handelen was:
met het zwaard omhoog geheven in de
hand, wierp hy zich tusschen den ge
weldenaar en diens slachtoffer.
Verbluft keek de Baron naar den in
dringer. zyn oogen nauwelijks geloo-
vend. instinctmatig greep hy naar zUn
zwaard, maar hy had geen tijd om het
te trekken. Met zUn linkervuist gaf
Marston hem een harder, stomp in het
gelaat. Hy tuimelde achterover en zou
zijn gevallen als een van de hellebaar
diers niet zyn wapen had weggewor
pen en hem had opgevangen in zyn
armen.
Het gevecht was hevig maar kort. Dc
mannen van den baron werden over
weldigd door de overmacht en voor vijf
minuten voorbij waren garen zij zich
op genade of ongenade over.
Het touw. waarmee de smalle polsen
van Barones Auguste gebonden waren
geweest, werd om de meer massieve le
dematen gelegd van den man die haar
kasteel gestolen en daarin iedere denk
bare wandaad bedreven had.
Van den kerker trokken zy' naar het
bovengedeelte van het kasteel, den ge
vangene met zich meevoerend. De rest
van de bezetting bood weinig tegen
stand: binnen een half uur was hc-c. on
neembare kasteel Hansau in het onbe
twiste bezit van Anthony Marston en
zyn mannen. De standaard van den
Baron werd neergehaald; de Baron zelf
opgehangen aan een van d» kanteelen
en 200 werd hU getroffen door het nood
lot dat hij den trouwen hofmeester nog
maar eenige uren tevoren had toege
dacht.
HOOFDSTUK VÜL
In het kasteel.
De redders waren na hun opwinden
den tocht hongerig en moe. De Barones,
of liever gezegd, haar tante. Gravin vor.
Ardleim. die in het kasteel verblijf hield,
scheen deze omstandigheid voorzien te
hebben. De major-domo ontmoette Mar.
ston toen deze. gevolgd door kapitein
Hellebrand en een paar luitenants, de
trappen afdaalde; hij boog eerbiedig.
MUn meesteres verzoekt mU U mede te
deelen dat het avondmaal in de groote
eetzaal gereserveerd is; bedden en an
der gerief zullen na het souper gereed
zyn.
De barones is heel attent lachte
Marston. nadat ik my verfrischt heb.
zal ik gaarne ren haar gastvrUheid ge
bruik rr.aken. Warempel, ik kom als een
rat uit een riool en ik zal biy zyn als
mijn gezicht en. mijn kleedir.g weer
toonbaar zyn.
De major-domo boog. opnieuw: WU
uw Lordship my maar volgen? Hy nam
Marston onder zyn hoede, ccn page nam
de zorg voor kapitein Hellebrand op
zich; volgens rang werd voor de anderen
gezorgd.
Kort daarna was het heele gezelschap
verzameld in de groote hal van het
kasteel; deze was door vlammende toort
sen langs de wanden verlicht; een enor
me zilveren lamp hing aan de c-iken
zoldering midden boven de hoofdtafel,
die op een verhooging stond.
Verschillende soorten gebraad, pas
teien. vruchten en dranken waren voor
ce gasten gereed gezet. Blezen matten
bedekten den vloer, behalve aan het
boveneinde, waar een dik Oostersch ta
pijt was neergelegd voor diegenen, die
het voorrecht hadden aan de .Jiooge"
tafel te mogen zitten. Langs de wanden,
tusschen de vuurbakken, hingen ver
schillende banieren, die aan het ge
slacht van de von Marckens hadden
toebehoord.
Marston nam het heele fraaie tooneel
met één blik in zich op toen hy naar
een stoel op de verhooging geleid werd:
een armstoel met gebeeldhouwde wa
pens op arm- en rugleuningen en rood-
fluweclen zitting was onbezet; links er
van was een dergciyke zetel, maar niet
zoo groot: ook deze was nog leeg. Mar
ston kreeg den stoel rechts van den
hoofdzetel. Hellebrand zat aan zyn
rechterzUde.
De major-domo nam zyn plaats ir.
achter den grooten gebe&dhoirwden
over. Een andere machine verdeelt het
deeg in quantums van 4 en 8 ons. Juist
zooveel als voor een broodje nood.a s.
met een snelheid van 12 baaltjes per
uur. Een electrise he buil zuivert elders
het mee] van ongerechtigheden Gebik-
ken wordt ln groote dubbele uitrUbare
heetwaterovens. de temperatuur daar n
is 250 gram. behalve voc banket. De
heetc wasem geeft een bUaoader aroma
aan het brood. In de banketbakkerij
doen amandelpelmachlnes en electrlsche
elerklutsers het werk. een beschu.tsny-
machlne werkt in de afdeeting klein
broed. Ondanks d:c mechaniseerlnj
lieeft de N. V. toch 70 man personeel
in dienst. Om tien uu- N bezorgd mag
worden rijden d ie" ''A wc?":- ui*,
twee bestel-auto's en ijf bakf.ctsea
gaan r.aar de buitenwijken.
Naar buiten demonstreert dit w«zen-
park wel het 'eiste den bloei van de
vak ln de 25 e var. haar b
HET TOONEEL
THE ENGLISH PLAYERS.
Mrs. Warren's Profession.
Wanneer Winifred Will ard niet de rol
van Kitty Warren had gespeeld, dan
zouden wy van een totaal verloren
avond hebben moeten spreken. Winifred
WUlard alleen kon dc voorstelling on-
mogelyk redden, daarvoor was haar om
geving al te slecht, maar zy was althans
een actrice, die spelen kon en ons ln
sommige tooneelen sterk te boeion wist.
Vooral in de slotscène, waarin zy jc-hcel
los kwam en ons verraste door tiaar
hartstochtelijk en drastisch spel! Dit
hevige, sterk bewogen spel paste vol
komen by de sen timen tecle romanLeke-
rige natuur van Kitty Warren! Ook m
haar verschillende snelle overgangen
toonde Winifred Willard een actrice van
talent te zijn. Men zou misschien de
opmerking kunnen maken, dat deze Mrs.
Warren, die toch ook de vriendin is
van don artiest Pread, wat te voel haar
onguur beroep ook ulteriyk afficheerde,
maar zU vindt in deze opvatting steun
In Kitty's eigen verklaring, dat zy zoo
iieel anders is dan haar zuster Lizzy en
onmogeiyk een vrouw van do wereld
kan zijn In elk geval was zU oen fel
levende, sterk boeiende Mrs. Warren,
die kleur wist te geven aan het tooneel,
dat zonder haar heel den avond akelig
loog en doodsch was.
Van de overigen konden wy alleen
nog Bernard Mere field eer.:; zins waar
deuren. Hy maakte van Sir George
Crofts wel allerminst een huiveringwek
kende figuur, die wU ons later nog zul
len herinneren, maar hy deed door zyn
„Beschrfcnkung" ons artistiek gevoel
althans geen geweld aan. ZUn Crofts
was te mak. maar hy kon desnoods wor
den geaccepteerd. „The rest was
silence!"
Even in het begin hoopten wy nog een
goede Vivie te zien te zullen krijgen.
Margaret Vaughan bracht er uit.Vyk
veel voor mee en haar harde, koude stem
paste ook volkomen by dit zakclUkc
meisje, dat alle sentimentaliteit vreemd
is. Maar het bleef by een eerste aanzet
van deze figuur. Margaret Vaugnan
doodde Vivie geheel door haar onbewo
gen spel. Ja, eigenlUk kunnen wij van
spel niet eens meer spreken! Van den
indruk, dien het verhaal van Kitty in II
op haar maarkte en de verandering, dlo
Vivie daardoor ondergaat, merkten wij
niets, maar dan ook totaal niets, het
mooie toonceltje van „the children ln
the wood" tusschen Frank en haar het
eenige moment, wanneer Vivie even
..vrouw" wordt miste alle mogeiyka
poëzie en werd biykbaar omdat het te
moeiiyk was voor drie kwart
maar gewoon gecoujieerd en het
slot - wanneer Vivie Frank's
brief vindt en leest cn daarna aan de
type-machine gaat zitten rekenen
werd zoo slecht en nonchalant gespeeld,
dat het meer dan ergeriyk was.
En wat te zeggen van Frank. Pread en
Reverend Samuel Gardner? Jan Bussel!
miste nu precies alle charme en geest,
die men by Frank verwachten mag en
hU bracht van deze prachtige rol dan
ook niets terecht. Frank Reynolds had
mee.' van een goedmoedige» machinist
op een kolenboot dan van den fUncn
artist Pread en Reginald Brooke... Ja,
wat die eigeniyk voorstelde, zou nie
mand hebben begrepen, wanneer er niet
op het programma had gestaan dat h!j
dominé Samuel Gardner moest ver
beelden!
Moesten Engelschen nu geheel uit Parijs
komen om ons in Holland zulk een
slechte voorstelling van Shaw's stuk te
geven. Ik hoop. dat hun impressario
deze Engelschen eens medeneemt naai
de opvoering van „De Getemde Feeks"
van het Nieuw Nederlandsch Tooneel!
Wanneer zy zien hoc Hollanders Sha
kespeare spelen, zal het hun mLsschlcn
weerhouden om nog eens terug te
komen.
Hcv weinige publiek, dat er was, toon
de waardeering voor het spel van Wini
fred Willard, want haar alleen gold hc;
applaus aan het slot.
J. B. SCHUIL
armstoel; op hetzelfde oogenbllk kwam
de kapelaan in priesterkleed door een
zUdeur, maakte een buiging naar het
gezelschap dat nog stond, en zcldc een
gebed in het Latyn.
De major-domo hief met belde han
den een grooten gedreven zilveren be
ker gevuld met gckrulden wijn. boven
zUn hoofd en zei met welluidende i tem:
MUn meesteres. Barones von Mar-
cken, roept u allen het welkom toe en
betuigt u haar lnnigsten dank; zoodra
ze voldoende is uitgerust zal zij zelf ver
schijnen om het persooniyk te herha
len: ze verzoekt u dezen beker te wil
len ledigen als antwoord op haar be
groeting.
Hy reikte den beker aar. Marston die
opstond om er van te drinken- daarna
kreeg Hellebrand hem en zoo ging hy
de heele zaal rond en werd meermalen
bjjgeruld. Volgens de gewoonte dier tij
den stonden telkens drie mannen :e
zamen op; de middelste hield den be
ker vast terwyi de twee anderen toe
keken terwyi hij dronk
Na dit plechtstatige berin verliep het
maal verder onder vroolUkcn kout. An
thony zag met genoegen dat Hans. die
een even goed eter bleek als trouwe
knecht cn gids, naast Mark Fagan zat.
(Wordt vervolgd.)
