mmz
BUITENLANDSCH OVERZICHT
EEN WEINIG BEMOEDIGEND ANTWOORD.
MARIANNE IN GENèVE EN MARIANNE
IN PARIJS
GEMENGD NIEUWS
FRANKRIJK EN HET PLAN-DAWES.
bij Verkoudheden en Koorts
HAARLEM'S DAGBLAD ZATERDAG 24 NOV. 1928
DERDE BLAD
De bewapeningswedijver.
mGEZONDEN MEDEDEELINGEIf
a 60 Cents per regel,
BIJ VERSTOPPING, spijsverterings.
storingen, maagbrandcn, congesties, alge
meen gevoel van onwel zijn, neme men
's ochtends op de nuchtere maag een glas
natuurlijk „Franz,Josef"«bittcrwater.
Volgens de in klinieken voer inwendige
ziekten opgedane er.varingen is het
„FranziJosef"swater een uiterst weldoend
afvoermiddel. Bij Apoth. en Drog. verier.
T BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Briand heeft voor de kamercommissie
van Bultenlandsche Zaken gisteren een
verklaring afgelegd over zijn politiek,
waarin hij logischerwijze mededeelde,
dat het te Locarno begonnen werk za!
worden voortgezet.
meldt de Brusselsche corr. van het Hbld.
nog, da', daarin ten behoeve van België
de clausule der meestbegunstigste natie
is opgenomen, terwijl door België China's
autonomie op het gebied de douane wordt
erkend, zoodat op de Belgische produc
ten het Chineesche tarief zal worden
toegepast. België ziet af van het voor
recht der consulaire rechtbanken.
Volgens een andere bepaling van het
verdrag zullen de in China gevestigde
Belgen aan geen andere belasting
heffing worden onderworpen dan die,
welke ook voor de Chineezen gelden.
Briand sprak daarbij tevens tegen,
wat herhaalde malen den laatsten tijd
beweerd werd, dat Marianne in Genève
pacifiste en in Parijs militaöriste is!
De phrase waarmee Briand deze bewe
ring meende te moeten weerleggen was
hoewel volkomen waar zeer opper
vlakkig gekozen en demonstreert waar
lijk treffend juist den huidigen, minder
gunstigen toestand Briand dan merkte
op, dat er landen zijn welker bewapening
veel onrustbarender is en veel minder
gerechtvaardigd is. dan die van Frank
rijk Verontrustender bijvoorbeeld is de
Russische bewapening en minder ge
rechtvaardigd schijnt de Aimerikaan-
sche, daar de Vereenigde Staten immers
geen aanval te vreezen hebben.
Deze woorden, waartegen weinig te
zeggen valt, bewijzen dat de onderlinge
wedijver de wereld weer parten speelt
en zijn geenszins een ontkenning op de
bewering dat Frankrijk daax aan mes
doet.
Voorts deelde Briand mede, dat de
voorbereidende ontwapeningscommissie
onder alle omstandigheden in het begin
van het volgende jaar zal bijeenkomen,
en dat Frankrijk ten allen tijde
bereid is een algemeene veiligheids- en
arbitrage-verdrag te aanvaarden, wan
neer dat op de ontwapeningsconferentie
wordt vastgesteld
Hm! 't Is jammer dat men er wel
voor zorgt dat de daarvoor noodzakelijke
eenheid zoek blijft.
F. A.
Fransche luchtvaart.
PARIJS, 23 Nov. (N.TA.) De mi
nister-president Poincaré heeft de zit
ting van den Nationalen Economischen
Raad geopend. Hij hield een rede, waar
in hij, van het vraagstuk der rationali
seering uitgaande, de onderwerpen
schetste, welke ter beraadslaging aan
den nationalen economischen raad zijn
voorgelegd. Het gaat in de eerste plaats
om de reorganisatie van de burgerlijke
luchtvaart en van den post-, telegraaf -
en telefoondienst en om de nieuwe eco
nomische organisatie des lands. Met
name voor den wederopbouw der bur
gerlijke luchtvloot stelde de premier
krachtige medewerking der regeering
in het vooruitzicht. De afdoening van
het definitieve statuut van den nationa
len raad, die tot dusver slechts voorloo-
pig was samengesteld, zal zoo spoedig
mogelijk van het parlement worden ge
vraagd.
Duitsche nooden.
MüNCHEN, 28 Nov. (W.B.) De Beier-
sche kamer van koophandel en in
dustrie hield een plenaire vergadering,
waaraan de presidenten van alle kamers
van koophandel, vertegenwoordigers
der staatsregeering, van industrie, han
del enz. deelnamen.
In drie redevoeringen werden de noo
den van indoistrie en handel uiteen
gezet en de opvatting uitgesproken, dat
de regeering den landbouw ten koste
van industrie en handel bevoordeelt.
De Beitrsche ministerpresident dr.
Held, die later in de vergadering ver
soheen, kwam hiertegen op. en ver
klaarde, dat den landbouw geen andere
behandeling te beurt viel dan aan de
andere takken van het economische le
ven.
Verdrag China-België
NANKING-. 23 Nov. (Reuter)Tus-
schen China en België is een nieuw
verdrag gesloten. Vernomen wordt dat
binnenkort ook nieuwe verdragen met
Nederland en Italië zullen worden ge
sloten. Uit gezaghebbende bron wordt
medegedeeld.dat de gezanten van Frank
rijk, Denemarken en Zweden eind van
deze maand te Nanking zullen aankomen
tot het openen van onderhandelingen
over nieuwe verdragen met Wang, den
minister van Buitenlandsche Zaken.
Omtrent het te Nanking tusschen de
Belgisch-Luxemburgsche economische
unie en de Chineesche nationale re
geering geteekende voorloopig verdrag,
VERPLAATSING VAN
WERKKRACHTEN.
(Van onzen Londenschen correspondent)
Een van de denkbeelden die de re=
geering tracht te verwezenlijken voor
de bestrijding van het nijpend vraag
stuk der werkloosheid is de verplaatsing
van ijdele arbeidskrachten naar distric
ten waar zij misschien niet ijdel behoe
ven te blijven. Zekere gebieden van hei
land lijden ernstiger aan de werkloos:
heidskwaal dan andere. Nergens is de
ziekte zoo acuut als in de mij ndistrioten.
In andere deelen van het land is de
werkloosheid slechts een lichte onge
steldheid of is ze geheel afwezig. Niet
zonder succes zijn mijnwerkei's naar zul,
ke betere landsdeelen overgeplaatst mei
de noodige officieele hulp. Een paar-
duizend werkloozen zijn aldus tewerk
gesteld. En het proces gaat voort maar
het is slechts een klein lapmiddel, dat
het kwaad in zijn geheel allerminst
krachtig aantast. Een Londensche huis
vrouw heeft misschien den weg gewe,
zen naar een betere oplossing. Zij heeft
haar dienstmaagd in het huis vervangen
door een dienstknecht in het huis, een
jongen mijnwerker die zijn huishoudeüj-
ken arbeid stukken beter verricht dan
een lid van de gerokte soort. Eerst heb,
ben wij het verschijnsel gehad van den
intocht der vrouwen in de arbeidsgebie
den van de mannen met wie zij gelei
delijk op voet van gelijkheid gaan wer
ken. Is deze mij nwerker, diens tknecht in
huis het eerste symptoom van wisse
ling van functies bij de seksen? Met
het maatschappelijk verval dat sociolo,
ren aan zulk een verschijnsel verbin
den.? Ik zal de vraag niet beantwoorden
te meer niet daar ik ben afgedwaald
van mijn eigenlijk onderwerp, de ver
plaatsing van arbeidskrachten in dit
land. Ik wilde uw aandacht vestigen op
de jongste statistieken, gepubliceerd
door het ministerie voor Arbeid. Die
cijfers toonen aan dat wat de regeering
kunstmatig tracht te bewerken, reeds
eenige jaren lang geschiedt onder den
drang vair natuurlijke omstandigheden.
Uit deze cijfers 'blijkt n.l. dat de cen
tra van arbeid en dus van arbeidende
bevolking zich meer en meer naar het
zuiden van het land verplaatsen. Dit
verschijnsel houdt natuurlijk verband
met de nieuwe neiging allerlei moderne
nijverheden in het zuiden te vestigen.
Afgescheiden van het feit, dat nieuwe
industrie een nieuwen aanwas van ar
beidende bevolking meebrengt, die van
dien beginne af werk vindt in de nieu
we bedrijven, mag men tevens aamie,
oen dat werklieden, die vroeger in de
oudie gevestigde bedrijven van het cen
trum en het noorden des lands hun
brood verdienden, het laatste half do
zijn jaren him heil hebben gezocht in
de moderne industrieën van het Zui
den. Dit geMt in nog meerdere mate
voor hun kroost. Het verschijnsel ken,
schetst ook de huidige ir.dustrieele po
sitie in Engeland en is als zoodanig wat
bedenkelijk. De voornaamste industrieën
van het land, looiend elver ij. ijzer, en
staalindustrie, textielnijverheid, in hc-t
midden en het noorden van het land
gelegen en die altijd de producten voor
uitvoer hebben geleverd die moesten be
talen voor den hoogen invoer van le
vensmiddelen en grondstoffen, zijn in
verval en vloeien haar overtollige
werkkrachten af naar de moderne in
dustrie in het zuiden, die in veel min
dere mate voor uitroei werkr. daarente
gen de binnenlandsche maakt, zoo gror
dig mogelijk uitbuit, niet zelden met
luxe of half-luxe producten, als kunst
zijde, auto's, electrische toestellen en
verder al die fabriekmatige zaken die
worden gebruikt in moderne huishou
dingen. Men weet dat door deze natuur,
lijke en kunstmatige schiftingen in de
arbeitiswereld de werkloosheid niet ver
andert. Integendeel ze neemt nog toe
en houdt al jaren lang zoo volhardend
stand dat men haar is gaan beschou,
wen als een permanent kwaad, dat voor
geen geneesmiddelen zwicht.
TEGEN DE NACHTCLUBS.
Scotland Yard voert een rustelooze
campagne tegen de Londensche nacht
clubs. Deze campagne heeft reeds tot
gevolg gehad, aldus het Hbld.. dat
eenige dezer clubs hun deuren gesloten
hebben. De minister van Binnenlandsche
Zaken heeft in verband hiermede ver
klaard. dat het vermoeden bestaat-, dat
het vele geld, in het bezit van bepaalde
politiebeambten aangetroffen, afkomstig
is van de buitenlandsche eigenaars
van nachtclubs. De Daily Chronicle
verneemt thans, dat het waarschijnlijk
is dat niet minder dan twee honderd
van deze buitenlanders, van wie vele
rijkaards zijn, die in het West End
en in sportkringen bekend? mannen
zijn, over de grens zullen worden gezet.
Een aantal hunner zal een zachten
wenk krygen, dat op hun verblijf in
Engeland niet langer prijs wordt ge
steld.
BRANDENDE PASSAGIERS
Naar uit Drontheim aan de Tel. wordt
gemeld, heeft zich op het Noorsche
kustvaartuig „Fröya" een eigenaardige
gebeurtenis afgespeeld.
Vlak voor den ingang van de fjord
zag men plotseling uit een der eerste
klas kajuiten vlammen slaan. Een
ocgenblik later stormden vier in vlam
men gehulde personen, twee dames en
twee heeren. uit de kajuit het dek op.
De kapitein snelde hen van <je com
mandobrug af tegemoet, doch hij ver
mocht geen hulp te verleenen. Daar hü
vreesde, da thet geheele schip in vlam
men zou opgaan, gaf hij bevel het schip
aan den grond te zetten en de sloepen
te strijken. Alvorens echter aan het be
vel gevolg was gegeven, was de stuurman
er reeds in geslaagd, de brandende op
varenden van een wissen dood te red
den; de brand in de kajuit werd kort
daarop gebluscht. De vier slachtoffers
werden naar het ziekenhuis overge-
gebrcaht; een der dames verkeert in
levensgevaar.
Het bleek, dat het gezelschap spiri
tualiën was gaan drinken; een der fles
sen was gesprongen en de inhoud had
vlam gevat,
AMAN-OELLAH'S
MOEILIJKHEDEN.
Volgens de laatste berichten uit Oos
telijk Afghanistan is thans ook de
Sangoekhel-volksstam. die deel uitmaakt
van de Sjinwaris, bij de anti-Afghaan-
sche vijandelijkheden betrokken.
De regeering heeft samenwerking ver
kregen met eenige bevriende volksstam
men en er worden krachtige pogingen
gedaan om de orde te herstellen. Het
luchtbombardement op de troepen en
dorpen der opstandige volksstammen is
niet zonder uitwerking gebleven op ver
scheidene leden van den stam. De post
uit Kaboel is ongedeerd te Torkham
aangekomen
EEN STROOM VAN
KLEIN GELD.
Een Amerikaansche financieele groep
die overal weegtoestellen plaatst, heeft
op de New Yorksche beurs een obli-
jatieleening van een millioen dollar ge-
sloten. Dat heeft tot gevolg gehad dat
de Amerikaansche pers zich heeft
bezig gehouden met de bedragen, die
dagelijks worden uitgegeven aan vijf
cent stukken, die door de handen van
de bewoners van New York in de auto
maten worden gestoken. In de New
Yorksche telefooncentrale alleen wor
den dagelijks 1.326.725 munstukken
in de telefoonautomaten geworpen.
Ongeveer 12.000 zilveren kwart-dol
larstukken verdwijnen iederen dag in de
muntgasmeters. Hoeveel stukken van
een cent, dag in dag uit in omloop zijn.
'is niet met zekerheid te zeggen, doch de
voorkoopautomaten, waarin men slechts
een peny heeft te werpen, brengen
het meeste op. Op de automatische
weegtoestellen kan men zich voor één
cent laten wegen, stukjes kauwgummi
kan men voor één cent uit de automaat
krijgen er. in de bioscopen vindt men
automaten, waar men voor één cent
een glas water kan krijgen. Verder heb
ben we automaten voor suikergoed, luci
fers en parfum. Een geweldige strcom
van centen wisselt op deze wijze, dage
lijks. van eigenaar. Hoe groot die stroom
meet zijn. kan men slechts vermoeden,
wanneer men weet. dat in New York
alle maanden 60.000 menschen de zes
weegtoestellen in een New Yorksch wa
renhuis betreden. Verder heeft men
kunnen vaststellen, dat op een weeg
toestel, op straat, ongeveer 200 personen
per dag zich laten wegen. Een fabri
kant, die reeds 40.000 weegautomaten
in omloop heeft, verklaarde, dat per
jaar 450 millioen centen door de 40.000
wegtoesteHen worden ontvangen. D.w.z.
dat iedere machine in het jaar 112 dollars
of negen of tien dollars per maand op
brengt. De pachter voor het plaatsen van
automaten voor kauwgummi en van
weegtoestellen op de 978 stations der
New Yorksche onaergrondsche spoor
baan, zet naar schatting per jaar alleen
voor twee millioen dollars aan kauw
gummi om. Zijn concessie omvat onge
veer 8000 kauwgum mi-automaten en
ongeveer 4000 weegtoestellen.
Bij het gebruik van automaten speelt
de vrouw een groote rol. Men heeft
kunnen constateeren. dat de vrouw
graag van de weegtoestellen gebruik
maakt. Van den anderen kant, evenwel
heeft een fabrikant van automatische
weegtoestellen ontdekt, dat vrouwen, aan
wie het niet gelukt is slank te blijven
van de weegtoestellen niets meer moeten
hebben, omdat omstanders kunnen zien,
hoeveel het gewicht bedraagt. Deze
..ontdekking" voerde dan cok tot de in
voering van het kaartjessysteem, waar
op het gewicht is aangegeven. De fa
brikant van deze weegtoestellen ver
klaart, dat acht maal meer menschen
zich op deze automaten laten wegen
dan op de gewone weegmachines.
Deze fabrikant heeft nog iets an
ders uitgevonden, om de vrouwelijke
clientèle te trekken doordien hij op het
kaartje ook een korte voorspelling liet
drukken. In het eerst waren die toe
komstvoorspellingen niet alle opti
mistisch, maar hij liet ook kaartjes
drukken waarop niet alles te mooi werd
voorgesteld, en ook wel eens werd ge
twijfeld aan een goede tcekomst.
Al spoedig regende het protesten van
de vrouwelijke klanten. Ze wenschten,
ést de voorspellingen uitsluitend goede
dingen inhielden. De fabrikant haastte
zich natuurlijk nieuwe kaartjes te laten
drukken en op deze wijze werd natuur
lijk slechts een toekomst van rozengeur
en maneschijn voorspeld.
De Federal Reserve Bank levert iede
ren dag aar. de New Yorker banken acht
ton in nikkel en vijf ton penny's tor
waard? van resp. 75.C0C en 15.000 dol
lars, Ondernemingen, die dagelijks
een groote menigte kleine munten noodig
hebben, kunnen zich dadelijk tot de
Federal Reserve Bank wenden.
De officieele onderhandelingen geopend.
VREDESPOLITIEK.
PARIJS IS WEER VILLE LUMIèRE.
(Van onzen Parijschen correspondent).
Zoo juist ontvangen dit laconieke
communiquétje van het ministerie van
Buitenlandsche Zaken: Mr. Poincaré.
heeft hedenmiddag Mr. Von Hoesch.
ambassadeur van het Reich ontvangen.
Voor den outsider, voor hem die niet
geregeld de politiek van de laatste
maanden heeft gevolgd is het een niets
zeggend berichtje en hij zal 't eenvou
dig voor kennisgeving aannemen, maar
wanneer men wèl de evenementen heeft
gevolgd dan moet men hieraan een
groote beteekenis hechten. Want ten
eerste spreekt uit deze enkele regels
Poincaré's wil om de door het Cartel des
Gauches ingezette politiek tegenover
Duitschland. de politiek van Locarno,
voort te zetten ook al regeert hij nu
met een Kabinet dat in héél veel op
zichten gelukt op het oude Bloc Natio
nal, en ten tweede werd met dit onder
houd. waarop men in politieekn kring
wachtte en waarvan blijkbaar nog niets
mag uitlekken, de officieele onderhan
deling met Duitschland over een na
dere herziening van het plan-Dawes ge
opc-nd.
Nu we daaraan toe zijn willen we eens
nagaan hoe de zaken staan en wat dat
fameuse Amerikaansche plan aan Frank
rijk, zwaarst geteisterde van al de oor
logvoerende landen, heeft opgebracht.
Nu met de audiëntie verleend aar. Von
Hoesch de Conferentie van de Experts
als het ware voorbereid is, is het. on
derwerp van de grootste actualiteit.
Het Plan is nu vier jaar in werking
en Duitschland is zijn verplichting na
gekomen. Tot nu toe. sedert het Plan
werd onderteekend heeft het Reich zich
?r aan gehouden. De derde betaling be
droeg 1500 millioen mark en het vierde
jaar, loopend van eind Augustus 1927
tot eind Augustus 1928 heeft een totaal
van 1 milliard 750 millioen goudmark
hetzij in munt hetzij in betaling in na-
tura. in de kas van de geallieerde lan
den gevoerd We staan dus nu aan het
begin van het vijfde jaar van het Plan.
En dat vijfde jaar juist zal groote moei
lijkheden opleveren omdat dan de groot
ste betaling moet geschieden en het
Reich deze quaestie dadelijk „verbindt"
aan die van de ontruiming van Rijnland
zeggend dat zoo'n groote opoffering
slechts mogelijk is wanneer Duitsch
land zich geheel vrij kan ontwikkelen.
Hier dringen we door tot den kern van
de zaak en allerlei andere politieke en
I economische overwegingen komen er bij
kijken. Laten we dat voor het oogen-
blik althans even samenvatten in één
woord: Rijnland.
Duitschland dan moet in dit jaar aan
de geallieerden een bedrag van 15 mil
liard francs betalen. De „période de
transition" is ten einde en we treden in
het eerste „année type", zooals de sa-
mensetllers van het Plan-Dawes dat
hebben genoemd.
Onze zegsman, die ons onder condi
tie dat we hem niet zouden noemen de
diverse cijfers en omstand'gheden mede
deelde. heeft ons op onze vraag of het
plan-Dawes rot nu toe .geregeld heeft
gewerkt, spontaan geantwoord dat men
tevreden mag zijn over de resultaten.
Parker Gilbert, belast met de verwezen
lijking en controle, heeft het trouwens
zelf gezegd in een van zijn laatste rap
porten.
Hoeveel heeft Duitschland tot dus
verre betaald?
Voor het jaar-Dawes 19241925:
1000 millioen goud-mark. Voor 1925
1926: 1220 millioen goud-mark; voor
19261927: 1500 mililoen goudmark. voor
1927—1928: 1750 millioen goudmark, dus
een totaal van 5470.000.000 goudmark of.
omgerekend in Fransche francs 34 mil
liard 820 millioen francs.
Voor het loopende jaar dus van 1
September 1928 tot. eind Augustus 1929
moet Duitschland 2 milliard 500 mil
lioen goudmark betalen. Dat is dus het
.standaardjaar".
Hoe komt die som van 15 milliard
francs bijeen? was onze volgende vraag.
De begrooting 1250 millioen mark.
belasting op de transporten 200 millicen,
interest en afschrijving ran de Duitsche
spoorwegobligaties 600 millioen mark.
U zei zcoeven dat Duit zhland di:
jaar van het Plan 1750 millioen mark
heeft betaald. Maar dat bedrag is niet
alleen voor Frankrijk doch verdeeld on
der de verschillende gealieerden. Kunt
u mij zeggen hoe het werd verdeeld?
Frankrijk heeft 885 millioen 258000
mark getoucheerd; Engeland 367.862.000;
Italië 117.868.000; België 87.487.000; Ser
vië 58.984.000: de Ver. Staten 85.106.000;
Roemenië 14.826.000: Japan 10.000.000:
Portugal 9.947.000; Griekenland 5.238.000
en tenslotte Polen 253.000 goudmark.
En wat brengen de leveranties in
natura op?
Ik zal u enkele cijfers geven over
het jaar dat 31 Augustus jL ten einde
liep. Zooals u weet. ging onze zegsman
verder, is Frankrijk in de leveranties in
natura het meest geïnteresseerde land.
De voornaamste contracten gaan na
tuurlijk over de levering van steenkool
en andere brandstoffen. In totaal, de
bij-producten meegerekend gaat over 76
artikelen ter waarde van 142.547.000
Reichsmark. De rest gaat over de leve
rantie van paarden, vee. schapen voor
een waarde van 41.397.000 mark, voor
40.294.000 mark aan machinerieën en
voor een bedrag van 26.656.000 mark aan
verschillende andere artikelen.
En hoe staat het met de betalingen
van Duitschland tegenover België? Ik
meen, de leveranties in natura?
België heeft contracten voor 21.241 000
Reichsmark aan steenkool, 22.687.000
mark aan chemische artikelen en pro
ducten; 10.624.000 mark machinerieën.
6109.000 voor schepen; 5.437.000 mark
papier. 3.964.000 mark ijzer, staal en an
dere metalen; dan 3.120.000 mark voor
onder-prcducten van steenkool en voor
2.496.000 mark aan diversen.
Waar het Plan tot dusverre bevre
digende resultaten heeft opgeleverd is
het en voor Duitschland en voor de Ge
allieerden van het grootste belang om
te trachten tot een overeenkomst te ko
men teneinde het Plan ook verder te la
ten werken.
Het Plan-Dawes beoogde den eco
nomischen wederopbouw van Duitsch-
land en tegelijk en natuurlijk voorname
lijk de betaling ran de schulden aan de
geallieerden. Maar het succes van het
Plan moet niet zijn eigenlijke natuur
verdonkeremanen, als ik het zoo mag
zeggen. De experts zelf hebben het plan
niet bedoeld als een doel. doch eerder
als een middel om practische resultaten
te verkrijgen. De wederopbouw van
Duitschland, waaraan men met succes
gewerkt heeft, was niet alleen om zoo
Duitschland in staat te stellen de Ge
allieerden te betalen, maar een phase
in de reconstructie van heel Europa.
En zoo zien we dat Frankrijk met zijn
Lccamo-poiitiek een wijze politiek voert
als we het alleen maar eens van een
puur-materialistisch standpunt beschou
wen. Helderder dan onverschillig wat
toonen de cijfers aan dat men met een
vredespolitiek niet anders dan winnen
kan. En in dien geest zullen dan ook de
nieuwe onderhandelingen, hetzij ui Pa
rijs, hetzij in Berlijn worden geopend.
Citroen brengt licht.
Parijs had eerlijk gezegd de oude re
putatie van „ville lumière", van licht
stad verloren. De blauw-geschilderde
ruiten en straatlantaarns, overblijfsel uit
den tüd van Zeppelin-raids waren ge
bleven, de bezuin.gmg had zich van een
ieder meester gemaakt en de voorspel
ling dat dadelijk na den oorlog Parijs
eens zoo feestelijk er zou uitzien als voor
den oorlog, dat dank zij de gevorderde
techniek de lichtreclame algemeen zou
worden werd niet bewaarheid. Het heeft
jaren geduurd en nu eerst, maar thans
ook met verdubbelde kachten, wordt er
weer aan gewerkt om van Parijs weer de
Ville Lumière te maken.
Citroën is tijdens de groote Exposi
tion des Arts Dêcoratifs begonnen met
de illuminatie van den Eifeltoren en
Jacopozzï, uitvinder van de beweegbare
lichtreclames maakte er werkelijk iets
imposants van, zooa's van de gevels van
het magazijn, du Louvre wanneer de
maand van de kerstgeschenken aan
breekt. Maardat bleven ten slotte
lichtpunten in een donkeren nacht. Wat
kon de groote boulevard zelfs er somber
uitzien met al die zwarte gevels waarin
geen lichtje vonkte, en hoe verlaten la
gen daar de groote pleinen, zooals Place
de la Concorde, in een bevende scheme
ring van enkele straatlantaarns. Maar
ook hierin kwam langzamerhand ver
betering en zelfs de meest conservatie
ven, zooals b.v. het aan alle Nederlan
ders die Parijs bezochten bekende café
de la Paix hebben ten slotte het voor
beeld moeten volgen en hun gevels over
laden met een stroom van licht. Thans
is de boulevard weer één .schittering en
steeds talrijker worden ook de lichtcou-
ranten op hoekdaken. Toch ontbrak er
nog iets aan: de illuminatie van het
mooiste punt van Parijs, van de Place
de la Concorde. Maar dat was niet al
leen een héél moeilijke technische quaes
tie doch ook een welke millioenen zou
kosten. Ten slotte heeft men toch een
oplossing gevonden. De zelfde fabrikant
die voor reclamedoeleinden den Eifelto
ren huurde heeft het geld verstrekt. En
Jacopozzi is aan het werk getogen. De
illuminatie, zoo luidde de opdracht, moet
niet alleen voor feestelijke gelegenheden
zijn maar iets blijvends. Het mag dus
niets van een maskerade hebben, maar
iets voornaams, in stijl met de monu
menten en de statige paleizen op de
Place de la Concorde. Daarbij moest hij
rekening houden met het voorschrift van
den prefect om zich slechts van één
kleur licht te bedienen en vooral niet
van rood. omdat deze kleur moet wor
den gereserveerd voor de verkeerssigna-
len. Jacopozzi is begonnen licht aan te
brengen in de belde fonteinen, midden
op 'net plein, die 's avonds zullen spul
ten. Aan den voet van de Obelisk heeft
hij schijnwerpers geplaatst, geheel ge
camoufleerd (trouwens overal ls het ne
gatief-licht), die in den donkeren nacht
alleen de slanke zuil verlichten.
De zwaar cementen leuningen van
de Tuilerieën vormen een lichtende lijst
rond het enorme plein. Dan vlamt in
eens het allegorische beeld van Straats
burg op. Sterke scliijnwerpers zijn in het
voetstuk geplaatst. Het gebouw ran tic
Automobile Club de France is precies
icentick aan dat van het departement
var. Marine. Boven de eerste en boven
de tweede verdieping is een cementen
ornament over de volle breedte van het
gebouw. En daarachter heeft de deco
rateur zijn lichten geplaatst zoodat de
donkere gevels ineens overstroomd wor
den met een zee van licht. Maar. hoe
schitterend dit ook beloofde te worden,
toch ontbrak er iets aan. Want het was
te voorzien dat er in dat plein van licht
gapingen, drie donkere plck-
zouden komen welke het effect zou
den verminderen, en wel de drie hoofd -
toegangen; Rue Royale. Champs Elysécs
cn de brug welke naar de Chambre des
Députés leidt. Weer zouden er millioe-
ren mee gemoeid zijn om daarin te
voorzien. Want niet alleen durfde men
het niet aan om zoo'n stroom te vergen
van de stadsleiding, maar de gelden
snhoten te kort om nog meer lampen
aan te schaffen. Citroën was echter de
meening toegedaan dat men, wanneer
men iets wil doen. men het ook goed
moet doen. Geen half werk. En na be
spreking kwam men overeen, dat hij de
aanschaffingskosten op zich zou nemen
voor de verdere decoratie cn voor de
speciale electromotoren welke den
stroom zouden opwekken, terwijl de stad
dan voor onderhoud etc. zou zorgen.
Men weet, dat de kerk Madeleine en het
Pal ais Bourbon, recht tegenover elkaar
precies in denzelfden stijl zijn gebouwd.
Jacopozzi begon nu deze beide gebou
wen te verlichten, zoo, dat de statige
builen en het beeldenfragment in hel
der licht kwamen. En toen dat was ge
schied was het de beurt aan den Are
^e Triomphc.
Het werk is thans voltooid Voor het
leest van den wapenstilstand heeft men
ec a klein gedeelte er van ontstoken om
e<n indruk te geven hoe het later zou
7l;n. Maar gisteravond eerst was het
v.rk geheel voltooid cn men heeft
slechts enkele g(*ioodigden gevraagd om
hei oeuvre te komen bezichtigen. Daar
we tot de bevoorrechten behoorden zou
den we hier een beschrijving moeten ge-
die omstandigheden dat men, tr. bewon
dering. maar beter doet om te zwijgen,
om niet eens tc trachten het met woor
den te benaderen. Het ls overweldigend.
Sober, maar zoo fijn van smaak, zoo
feeëriek, zoo imposant. Thans eerst;
met deze verlichting, ziet men hoe
t< hi tierend dit pun: van Parijs is. Pa
rijs is hiermede een attractie rijker
geworden, een attractie welke méér
waard is dan menige ..bolte nuit". tot
voor kort de glanspunten van Parijs.
Maar. het is r.iet alles goud wat er
btinkt
Tot dat de gemeenteraad de noodige
credieten heeft toegestaan, zal alleen
's Zondags worden geïllumineerd, maar
daarna eiken avond. Parijs is dan weer
de ViOe Lumière.
En nu we het toch over de verfraaiing
van de stad hebben, een enkel woord
over de straatdrukte Eiken dag wordt
het probleem van de circulatie Ingewik
kelder. De straten zijn te nauw ge
worden voor het enorme toenemende
verkeer. Daarom is thans In priniclpe
besloten om overal, op alle drukke pun
ten sous terrains te maken, voor passa
ges voor den voetganger en voor hot
stallen van autos De tramlijnen zullen
uit het centrum worden verbannen
tenminste wanneer ten slotte de partij-
belangetjes in den gemeenteraad het
niet zullen beletten. Want daarop moet
men altijd rekenen. Getuige dit: dage
lijks arriveeren aan de Gare Saint
Lazare. in het hartje van ParUs. vier
nillioen banheue bewoners die hun werk
zaamheden in de hoofdstad hebben. Nu
wordt het verkeer met de banlleue be
lemmert door de groote internationale
treinen die eveneens aan de Gare Saint
Lazare arriveeren. Waren zU er niet
dan zou men het aantal banlieue-treinen
aanzienlijk kunnen uitbreiden. Er was
een oplossing. Op 800 meter ran het sta
tion heeft men de volle breedte en waur
daar ook de emplacementen zijn, wilde
men daar een station bouwen uitslui
tend voor vertrek en aankomst van de
internationale treinen. Het zou geen
groote kosten met zich brengen, en het
enorme voordeel zou zijn. dat het ban-
hcueverkeer zoo zou vlotten. En van dat
goede en logische plan waarvan millioe
nen menschen voordcel zouden onder
vinden... kan niets komen, omdat twee
hotels die nu vlak bij de aankomst van
de reizigers uit Engeland zijn er zich
tegen verzetten. Ze hebben het kapitaal
van een wereld magazijn achter zich
en zoodoende zijn ze oppermachtig. Eu
zoo goed dat een stuwende kracht kan
zlin. kan het ook den vooruitgang stop
zetten.
HENRY A. TH. LESTURGEON
Parijs, November.
INGEZONDFN
MEDEDEF.LINGEN
a 60 cents per regel.
SMIJNHARDT'S
L*t vooral op dco cun Saoaplrlo d(M
Ubltttto wt'.ng beschermd n|o t«0n» assssh
«n vcrvtltcblag. p,y, 25, <0 co ;j
HET OORLOGSTUIG.
De Daily Express verneemt dat dc
laatste proeven welke de vliegtuigen
van de marine en de vloot hebben geno.
men, uitkomsten hebben gehad, welke
de Admiraliteit zeer verontrusten. Het
is mogelijk dat daardoor groote wijzigin
gen m de bouwpregrams zullen ge
bracht worden, aldus de N. R. Crt.
Luchtschepen en kruisers die milUoe-
ncn bij miHloer.cn pend het stuk gekost
hebben, bleken buitengewoon kwetsbaar
voor de nieuwe vormen ran luchtaan
vallen. met name ten gevolge van het
gebruik van cicpteladlngcn die naar be,
neden geworpen worden en topedo's. oio
uit vliegtuigen gelanceerd en draadloos
gestuurd worden.
Alle voorzorgen die men tegen dit oor,
logstuig beraamd had, zijn onvoldoen
de gebleken.
algemeene ongerustheid op dit
stuk Ls in een vergadering van liet In
stituut van ingenieurs en scheepsbou
wers te Glasgow tot uiting gekomen. De
ingenieur* Spanner, die bijzondere stu
die van het vraagstuk heeft ge-maak',
verklaarde dat een dieptelading ran 4 5
K.G., die onder de waterlijn tegen den
wand van een groot oorlogsschip ont,
plofte, voldoende was om het onbruik,
baar te maken, zoo niot tot zinken tc
brengen. De deskundigen weten dat hot
onmogelijk is stalen scheepsbodems te
malton, welke veilig zijn tegen do uit
werking van ladingen van slechts 4,5
K.G
DE SCHILDPAD VAN
COOK LEEFT NOG.
Op het Togo-ehand leeft nog een
schildpad, die van Engeland door den
wereldreiziger. Kapitein Cook, op een
van zijn reizen naar dit eiland werd
gebracht, om de daar regeerer.de konin
gin als een vredesteeken bij de landing
aan te bieden. De schildpad is thans
150 jaar oud. Ondanks alles is de
schildpad van Cook nog verreweg niet
de oudste, die er op de wereld te vin
den is. Veel ouder is de schildpad
Marmaduce in den Londenschen dieren
tuin. die 200 jaar oud zou zijn, welken
ouderdom nooit door een andere schild
pad is bereikt. Bovendien zijn daar nog
een half dozijn schildpadden te vinden
die weldra 200 Jaar oud zullen zijn.
WEET U REEDS?
De menschchjke tong heeft elf spie
ren.
Spinnen hebben zes tot acht oogen.
Puimsteen is een vulkanisch pro
duct.
De koffieboom brengt jaarlijks een
pond bconen op.
In Muiden-Afrika is de tan raak zoo
heet, dat eieren door de zon hard wor
den gekookt.
Een volwassen leeuw kan sprongen
ran negen meter achter elkaar ma
ken.
Roede haren waren in de oudheid zeer
gewaardeerd. De Grieksche vrouwen uit
de oude tijden verfden heur haren rood.
Romeinsche vrouwen droegen pruiken
n van onzen indruk. Maar er zijn van uit het roode hear der Germanen
