EEN TERUGBLIK
OVER 1928
HAARLEM BUITENLAND
'T VOORNAAMSTE UIT 'T AFGELOOPEN JAAR.
DE GROOTE LIJNEN DER POLITIEK.
HAARLEM'S DAGBLAD
BEURSKRONIEK 1928
DE GESCHIEDENIS DES VADERLANDS.
MAANDAG 31 DEC. VIJFDE BLAD
CHINEESCH NIEUWJAAR
China heeft reeds in 1912, toen het
een republiek werd, den Gregoriaan-
schen kalender ingevoerd, doch het volk
viert het nieuwjaarsfeest naar den ouden
kalender, einde Januari, Februari.Ook de
autoriteiten in de binnenlanden van het
uitgestrekte ryk, volgen nog de oude
gebruiken. De Chinees zelf kent geen
Zondagsrust, hij werkt het gansche jaar
door en feestdagen verloopen zoo rustig,
dat het den schijn wekt, dat er niets
aan de hand is. Een uitzondering maakt
bet Nieuwjaarsfeest, wanneer het veel
levendiger toegaat dan bü ons. De an
ders zoo werkzame Chinees vergenoegt
zich dan niet om een dag of twee vrij
te nemen maar hU viert een maand lang
feest
Reeds in de eerste dagen van de
twaalfde maand, sluiten de kooplieden
bun zaken, maken de balans op en zen-
den hun. rekeningen. Op den 15en van
deze maand bezoeken ze de nalatige
schuldenaren, doch hun bezoeken zyn
vrijwel tevergeefsch, omdat deze laat-
sten zich schuil houden want dan heb
ben ze rust tot den volgenden termijn dat
Is op den vijfden van de vijfde maand
Van den 20sten van de laatste maand
beginnen de feesten van het recht en
het bestuur. De mandarijn legt, in te
genwoordigheid van al zijn klerken, zijn
groot ambtelijk zegel plechtig op de rech
terstafel, maakt voor het zegel drie
plechtige buigingen en neemt het dan
mede naar zijn huis. Eerst/op den 20en
van de eerste maand haalt hij het we
der voor den dag en na dezelfde ceremo
niën maakt hij er weder gebruik van.
Aan den ingang van het Yamen, (ge
rechtsgebouw) is een mededeeling aan
geplakt dat de mandarijn op den 20sten
van de laatste maand zijn zegel heeft
„bewaard" en iedereen weet, dat alle za.
ken rusten.
Op den 2Gsten van de laatste maand
begint in alle huizen de groote schoon
maak. En op den 23sten wordt ge
schrobd, wordt in alle huizen met bezem
en water hard gewerkt. Wie dit niet
doet beleedigt den God van het stof en
moet er op rekenen, dat in het nieuwe
Jaar zijn familie door ziekten wordt ge
plaagd.
Op den 23sten vaart de huisgod van
wien in het geheele jaar in zijn nis
weinig notitie werd genomen, naar den
hemel en brengt hierboven verslag uJt
Voor hii de re;s onderneemt, wordt door
de geheele familie geofferd in den vorm
van wierookstaafjes en menig bange
huisvader smeert den mond van het
beeld met wat honing, opdat' hij voor
den troon van den „Allerhoogste" niets
anders dan zoete woorden kan spreken.
HieroD wordt het kleine houten beeldje
van den huisgod verbrand. Zoolang dit
beeldje brandt ligt de geheele familie
op de knieën en bidt den hu'sgod vele
malen om genade, omdat ze hem zoo
dikwerf hebben genegeerd. Kort voor het
nieuwe jaar wordt een nieuwe huisgod
in een nis geplaatst en blijft daar even
zoo ongeacht als zijn voorbijganger. Het
volk zegt: „Wanneer aan de huisgoden
ls geofferd dan is het nieuwe jaar niet
meer ver". De meisjes willen dan bloe
men hebben en de jongens stukken vuur
werk. De oude vrouwen verlangen een
nieuwe pruik en de oude manhen slaan
hun oude theekot)oen stuk, opdat ze
anderen zullen krijgen.
Na de groote schoonmaakwordt in
alle huizen gebakken en gebraden, ge
kookt en gestoofd. - De Chinees wil. al
heeft hij het geheele jaar ook zuinig
geleefd en geen stukje vleesch over de
lippen gehad, zonder te klagen, met het
nieuwe jaar eenige weken lang. goed
zelfs heel goed eten en drinke* en
spaart graag maandenlang voor deze
feestdagen. Men ziet dan verder boven
alle deuropeningen roode stukken pa
pier, waarop allerlei spreuken zijn ge
schreven om de booze geesten ver van
het huis te houden. Rechts en links
staan de afbeeldingen van twee ver
schrikkelijk uitziende wachters opge
steld, wier taak het is de booze geesten
buiten de deur te houden.
Ook landbouwgereedschappen als eg
gen. wals. wagens, ploegen worden met
roode stukken papier geplakt, waarop
onderschriften als: „Nieuwjaar, brengt
ons grooten zegen". „Groene draak, ver
meerder mijn inkomen". Witte tijger
help mij met groote rijkdommen".
In den nacht van 31 December op 1
Januari gaan de booze geesten rond en
geen Chinees waagt het de deur te ope
nen. ook al wordt geklopt.
Alles is flink gesloten. Om ongeveer
drie uur in den morgen staat de ge
heele familie op en brengt offers aan
hemel en aan aarde, aan de huisgod en
aan den god van den rijkdom. Hierop
wenschen de jongere familieleden aan de
oudsten een gelukkig nieuwjaar en wer
pen zich voor hen op den grond, waar
bij het hoofd den grond aanraakt. Nadat
nog heel gauw wat vuurwerk is afge
stoken kleedt zich de familie in groene
kleeden en gaat dan op straat om de
oudere generatie hun nieuwjaarswen-
schen aan te bieden. Men wenscht „veel
plezier" en „rijkdom". Vrienden roepen
elkaar toe: ,het nieuwe Jaar is geko
men". Daartusschen wordt vuurwerk af
geschoten en hoe meer lawaai wordt
gemaakt hoe grooter de feestvreugde.
Maar ook de dooden worden niet ver
geten. In den voormiddag trekken oud
en jong naar de familiegraven om pa-
pierengeld, d.i. papier, dat er als munt
biljetten uitziet te verbranden. Men
gelooft dat de dooden met dit geld zich
een goeden dag in de onderwereld kun
nen verschaffen. Wie zün doode voor
ouders niet kan bezoeken maakt voor
het huisaltaar, gewijd aan de voor
ouders, eenige diepe buigingen, want
ook hier zijn de zielen der dooden aan
wezig.
In den middag vermaken de mannen
en vrouwen zich met een spelletje. De
Chineezen zijn hartstochtelijke spelers
en kennen een hoon hazardspelen.
Van den vijftienden van de eerste
maand is de feestvreugde groot Gooche
laars. steltenloopers. koorddansers, dan.
sers. worstelaars vertoonen hun kunsten,
jonge mannen verkleeden zich als vrou
wen of loopen rond in ouderwetsche
kleeding. De verkoopers van vuurwerk
maken goede zaken. Op dien dag heeft
het nieuwjaarsfeest zijn hoogtepunt be
reikt men begint weer aan het werk te
denken. Van den 16e tot den 19en be
zoekt men familieleden in de naburige
dorpen en op den 20sten is aan alle
feestvreugde een einde gekomen.
Wy willen in de volgende regelen het
allervoornaamste aanstippen van het
geen voor onze stad ln het afgeloopen
jaar belangrijk was.
Op 6 Februari had onder enorme be
langstelling de begrafenis plaats van
een geleerde van wereldreputatie: Prof
Dr. H. A. Lorentz. man van niet te hoog
te schatten beteekenis voor de weten
schap. die overal als éérste erkend werd
en wiens streven het ook was den we
reldvrede te bevorderen door samenwer
king van de mannen der wetenschap in
de verschillende landen.
Aan Katholiek Haarlem ontviel in
April zün leider: Mgr. A. J. Callier, Bis
schop van Haarlem, een nobele, ern
stige figuur, die ook bü andersdenken
den in hoog aanzien stond. Tot zün op
volger werd benoemd Prof. J. D. J.
Aengenenfc.
Op 4 Sentember overleed Mr. P. J. G
van der Muelen. President der Arrondis-
sements Rechtbank en eenige dagen la
ter de heer D. Wentholt die gedurende
tal van jaren aan het hoofd stond der
gemeente Hillegom.
Mr. van der Mue'en werd vervangen
door Mr. J. D. Pasteur en tot burge
meester van Hillegom werd benoemd
Mr. D. F. Pont, burgemeester van Uit
hoorn.
Een andere plaats in den omtrek leed
in Juli een groot verlies door den dood
van Mr. D. E. Lioni, die voor de ge
meente Bloemendaal zooveel heeft ge
daan
Op het gebied van den arbeid was de
uitsluiting in het b'eprmakersbedrüf van
belang, die op 20 Februari intrad en op
13 Maart werd opgeheven.
Een zeer belangrijke crebeurten's voo:
Haarlem was de n'echt'gs ingeb-uikne-
m!ng van het K-e'aeehuis op 2 April
waarmede de zetel van de Alg. Vereen! -
ring voor Bloembollencultuur voorgoed
ln onze stad werd gevestigd.
De autobussennuaestie kreeg elndeliik
dit Jaar haar beslag doordat de exploi
tatie der stadsanfobuslijnen werd opge
dragen aan de Brockwav Mij. Voor de
bewoners van vele geïsoleerde buiten
wijken was dit besluit van den gemeen
teraad een uitkomst.
De gezondheidstoestand was te Haar
lem 2eer bevred'gend. Eei. niet zeer om
vangrijke epidemie van paratvohus B
kon gelukkig, dank zij het krachtig in
grijpen van den Gemeentelü'ken Ge-
Tondhe'dsdienst, tot een gedeelte van
Noord-Haarlem benerkt blü'ven.
De Haarlemsche Vrijwillige Brandweer
herdacht op 19 Augustus dat zü 60 jaar
geleden werd opgericht en al werd nu
niet zoo luisterrijk feestgevierd als bi'
het 50-jarig jubileum toch bleek ook
nu weer de groote waarc'eering van de
burgerij voor onze Vrijwilligers Com
pagnie.
Óp 26 September nam de Gemeente
raad een gewichtig besluit, door aanne
ming van het voorste1 van B. en W. om
het Raadjes1 uit in te trekken tot in
breng der ETeetrische Centrale in de
P. E. G. E. M. Een bedrag van 800.000
werd ter beschikking van B. en W. ge
steld voor de uitbreiding der Gemeen
telijke Electrische Centrale met een tur
bine van 10.000 K.W. Door dit besluit
kwam Haarlem dus l06 van de P.E.G
E. M. te staan.
Twee bekwame, ijverige en ook door
politieke tegenstanders hoog geschatte
mannen traden uit het Dagelyksch Be
stuur der Gemeente: de heer M. A
Reinalda wethouder voor Openbare Wer
ken en Volkshuisvesting aanvaardde er
belangrijke positie in het particulier-
bedrüf en kon geen tüd genoeg meer
aan het wethouderschap wijden en Mr
A. Bruch moest wethouder- èn raadslid
maatschap neerleggen omdat hü zich
gekozen zag tot lid van Gedeputeerde
Staten van dit gewest.
In het College werd de heer Reinal
da vervangen door Mr. J. Gerritsz en
Mr. Bruch door den heer W. Rooden-
burg als wethouder voor Onderwü's. Op
volger van den heer Bruch als raadslid
was de heer C. M. J. Baas
Dit overzicht zü slechts een reeks flit
sen van de belangrükste feiten uit de
geschiedenis des vaderlands in het he
den eind gende jaax.
Het wetsontwerp-De Geer, dat billü-
ker verdeeling der fiscale lasten over de
bevolking van ons land tot stand wü
brengen, kwam bü de Tweede Kamer,
werd door autoriteiten en pers gecriti-
seerd en het staat te bezien of het nog
vóór de verkiezingen wet zal worden. De
Wet op de naamlooze vennootschappen
werd aangenomen, het zevende leerjaa-
werd wederom ingesteld, medio Jur.i
kwam een belangTüke wüziging in de
Kieswet tot stand en de Bioscoopwet
central"seerde de filmkeuring.
De Olympische Spelen, die in den zo
mer gehouden werden, brachten veel
vreemdelingen binnen onze grenzen
waardoor ons land meer bekendheid en
waardeer'ng verwierf. Tegelykertyd
werd de Nenü'to te Rotterdam gehouden
terwül in Augustus jeugdige pacifisten
uit de geheele wereld te Ommen byee:r
kwamen.
Van de verhouding tegenover België
valt te vermelden, dat de Belgische nota
in 't einde des jaars te 's Gravenhoge :s
aangekomen, minister Hymans zou er
optimistisch over gestemd zün.
Weer zü'n Moederland en Oost-Indië
nader tot elkaar gekomen, vliegtu'gen
maakten in de herfst een vüftal post-
vluchten, één keerde terug en de
PHAEN kwam juist in Ind'ë. Hari
werd gewerkt aan de draadloos-telefo
nische verbinding, Bandoeng had op 25
Mei 24 uur ononderbroken contact met
Nederland, Noordwük-radio werd 9 No
vember geopend en binnen we'nige da
ver» kan ieder met Indië telefoneerer,
Belangrük was voorts de strafzaak tegen
de Lndonesische studenten die op 21
Maart werden vrijgesproken.
Van het begin van het Jaar af tot nu
is Europa opgescheept geweest met de
uzie WoldemaxasZaieski en Genève
staat aan den kant van den laatste er.
ie eerste is op vele wijzen bespottelijk
jemaakt. 't Resultaat van alle onder-
ïandelingen is echter nog steeds
nul. Genève is tevens getuige geweest
/an het schoorvoetend pogen in de rich-
:ing van ontwapening en de gedachte
der algemeene arbitrage. In Januari be
richtten de telegrammen van wapen-
smokkelarij naar Hongaryedie to
nu toe zich heeft herhaald terwij.
Bsthlen zün handen in onschuld
.vascht Eveneens de wrijving tusscher
AlbaniëItalië eenerzyds en Joego
slaviëFrankrijk anderzijds is een
nieuwjaarssurprise van Januari 192S ge.
weest, die zich tot diep in het Jaar in
'naar gevolgen doed gevoelen en boven
dien haar nasleep vond in het proces
tegen den moordenaar van den I ta
in 't begin van het jaar mengde de
justitie zich :n de zaken der Veendam-
mer, het werd een cause célèbre, drie
hoofdpersonen kregen gevangenisstraf
fen en in de laatste dagen van dit jaar
kreeg men zékerheid. aat Llebermann
„het financieele genie" de man om w.en
alles draa'de, door Finlnd uitgeleverd
zal worden, zoodat 1929 het tweede be
drijf der rechtzaak krygt.
De voorzitter van het N. V. V. de heer
R. Stenhuis verd vervangen door den
heer Kupers, een staking aan de Schelde
duurde ruim vier maanden, voorts hid-
den we stakingen van loodgieters, kleer
makers, schilders en pottenbakkers.
In Mei teisterden ernstige veenbran
den Drente's Zuid-Oosthoek, bij een
mijnramp te B-unssum op 13 Juli kwa
men 13 arbeiders om 't leven, bü den
zwaren herfststorm braken düken doo-
bü Barendrecht, Mijdrecht en Gelselaa-
en strandde een aantal schepen op onze
kunst, o.a. de Salento en de Heinrich
Podeus by Zandvoort. Van dt Salento
kwam de geheele bemanning om, in to
taal maakte de Novemberstorm onge
veer zestig slachtoffers. In het voorjaar
was voorts benoo-den IJmuiden de
Shonga op het strand geloopen, de be
manning werd gered.
Te herdenken zijn enkele groote Ne
derlanders die ons door den dood ont
vielen, zoo de hoogleeraren Lorentz en
Van der Vlugt. Rotterdam's burge
meester Mr. Dr. J. Wytema, de kunste
naars W'lhelmina van der HorstVar-
de Lugt Melsert en Jan Toorop, de
commissarissen der Koningin ln Zuid
Holland en Brabant: E. C. Baron
Sweerts de Landas Wyborgh en Baron
Van Voorst tot Voorst, oud-minslte-
Wouter Cool, in Indië de bekende plan
ter Bosscha en de menschenxedder Do-
rus Rijkers.
ling de blnnenlandsche banken, die dus
betrokken zyn by den Nederlandschen
en internationalen handel, en de bln
nenlandsche nyverheid, aan het einde
van 1928 op een koerspeil terug, dat
opnieuw eenige punten, voor de Roba-
ver zelfs 12 punten, boven het niveau
van juist een jaar geleden ligt. De
cultuurbanken daarentegen, in ver
band met de minder gunstige ontwik
keling der cultures, voornamelyk sui
ker en rubber, moesten tien en meer
punten inboeten, de Kol. Bank zelfs 35
punten.
In de inóustrieele afdeeling kan
meestal styging geconstateerd worden.
De kunstzüde-aandeelen staan <mee-
rendeels eenige tientallen punten bo
ven het peil van een jaar terug. Cen
trale Suiker, nauw betrokken bü de
ongunstige prijsontwikkeling van het
product, boette bijna 30 punten in. Het
opmerkelijkste ls de zeer sterke styging
der margarine-waarden, zooals Jurgens
die in 1 jaar 160 punten won om
boven reeds genoemde redenen en
Philips, die dit jaar een groote vlucht
nam, wiens aantal arbeiders opnieuw
bijna verdubbelde, en waarvan het ra
dio-product een wereldnaam heeft,
evenals de lampen. Philips steeg dit
jaar 250 punten.
In de olie-afdeeling zien we ook tal
rijke koersverheffingen. De beëindi
ging van den moordenden concurren-
tie-stryd tusschen de twee groote we-
reld-petroleumconcerns was van groo
ten invloed, de prys van het product
verbeterde en verschillende maatrege
len voor productie-controle en samen
werking zijn in wording. Zoo kwarr.
Kon. Olie 50 punten boven het peil
van een jaar geleden uit, en boven eer.
niveau van 400 dus.
Dat de vergelijking voor de rubber-
afdeeling niet gunstig uit zou vallen,
was te voorzien. In dit jaar viel im
mers de opheffing van de rubber-
restrictie. De aankondiging alleen al
daarvan, maanden voor üe inwerking
treding, oefende zwaren druk op de
koersen uit, omdat men verwachtte,
dat na de vrijgave van de productie,,
'laanschen diplomaat in Parijs, die
ie moordenaar er volgens Italiaan
sche opinie, er Veel te genadig af was
gekomen. In Dultschland sneuvelde ir.
Januari minister Gessier door de Phoe-
jus-affaire, Trotzki en zün aanhangers
werden door den dictator Stalin (o, pa
/adox) verbannen. China zette zijn
oloedbaden voort en eerst veel later in
2S vond de consolidatie van den vredes-
oestand plaats <na den gewelddadigen
iood van Tsjang Tso Lin) die laten
**U het hopen misschien voorlcoplg
/an blüvenden aard zal zün. De verdra-
;en die China met verschillende mo.
jendheden heeft gesloten (ook met Ne
derland) zyn een goed beg.n. Verzwe,
jen mag h.er niet worden de belemme
rende actie van den Enge-schman
Sridgeman die ln de voorbereidende ont
.vapeningscommissie indertijd alle moei-
.e heeft gedaan (met Italië) om ver
schillende voorstellen, die den vrede
noesten verzekeren, onmogelijk te ma
ten. In Italië zette Mussolini zyn her
/ormingen voort. Uit de fascistisclie elite
verd een parlement gevormd, terwül d
jude volksvertegenwoordiging, die ux
liets in te brengen had. aan den dük
.verd gezet. In Februari begint Kellogg
;yn actie die met succes bekroond zou
.vorden. en in diezelfde maand begon dc
misère in Duitschland op tweeërlei gc-
ried: de strüd om de schoolwet or.v
jrandde en de conflicten üi de metaal-
ndustrie deden zich allerpünlükst ge
voelen. In Maart maakte Aman Oellah
:ün reis door gansch Europa waar hü
vu nog de lasten van ondervindt. Maniu
rield zün voorbereidende betcogingen
In Boekarest verzamelde hü 45C0U boe-
en, vooralsnog echter zonder resultaat.
De Russen brachten toen de wereld
a opschudding door hun voorstel, dat
chter niet au serieux genomen werd
ïoewel Bernstorff. de Duitsche afge,
/aardigde, nog in hot schuitje der Sov-
ets meevoer, om de algeheele ontwa.
jening door te voeren.
Zaterdag 31 Maart hield de oudr
Duitsche RUksdag zyn laatste zitting, 17
April ls een zwarte dag: de aanslagen
n Milaan op Emanuel en Mussolini
vaar by 18 onschuldige omstanders wer
den gedood. Engeland doorleefde toen
kritieke tyden in Egypte. Poincaré be,
'ïaalde een verkiezingssucces in Frank-
ljk In Mei begon hot fameuze prooe-*
/gen de autonomisten en in dien rijd
ok werd Carol, de avonturier, Engeland
litgezet. De Duitsche socialisten beha al
ien bü de verkiezingen groote overwin,
ringen. En na een eindelooze lüd?ns-
geschiedenis slaagde Hermann Müllev
ir eerst ln Juni in een nieuwe regee-
ing te vormen. 21 Juni weer een zwart
lag. De schietpartü in de Skcepsjtina
?aul Radïtsj door Rasjltsj gedood. Ste
ihan Raditsj zwaar gewond. Eind Juni
werd de Fransche franc gestabiliseerd,
In Juli vond de bankier Loewenstein op
Magische wüze den dood In dezelfde
naand namen de onderhandelingen om
rent Kellogg's anti-ooriogs.-pact vaste-
•?n vorm aan. De groote dag van
\ugustus was de 27ste, toen het Kellog-
pact onderteekend werd te Parüs; doch
groote opgepotte voorraden aan de
markt zouden komen. Intusschen heeft
dit niet zoo'n vaart geloopen. de con
sumptie neemt toe en de voorraden af.
Dit verklaart de vrij orijshoudende
stemming in deze afdeeling gedurende
do laatste weken Maar vergeleken met
eind vorig jaar, ligt het koerspeil van
100 tot 150 punten lager.
In de scheepvaartafdeeling is de
laatste maanden, in overeenstemming
met de opgaande vrachtenmarkt in
de tweede helft van 1928, een meeren-
deels vaste tot prüshoudende stem
ming waar te nemen. Begin van dit
jaar vooral is de ontwikkeling in de
scheepvaart niet onverdeeld gunstig
geweest. De Indische lünen evenwel
verbeterden, en zoo komt Nederland
ca. 7 punten boven het niveau van vo
rig jaar af. De Paket 10 punten hooger
Van de overige Holl. Stoomb. Kon.
HolL Lloyd brokkelden gevoelig af
kan gezegd worden, dat ze zich onge
veer op vorig peil bewogen.
Dat suikerwaarden over dc heele
linie dalingen ten opzichte van verle
den jaar te zien geven varieerende van
30 (Vorstenlanden, Poerworedjo) tof
140 punten (zooals H. V. A.) is begrij
pelijk gezien de ontwikkeling van ae
suikermarkt, welke zoodanig was, dat
de Visp zelfs met een restantje oude
oogst op Java de nieuwe campagne te
gemoet ging. De opgeslagen voorraden
zün inmiddels aanzienlük geslonken, en
de vooruitzichten mede door goede
afdoeningen verbeterd. Maar dat de
resultaten der maatschappüen door een
ander nadeellg beïnvloed zullen worden,
ligt voor de hand. Vandaar d® terug
gang op de aandeelenmarkt.
Gedeeltelijk hieraan verwant is de
daling in den tabakshoek, die echter
binnen veel enger grenzen bleef. Dell
Batavia, Dell Mij. en Oostkust boetten
ten slotte ten opzichte van v. J. ca. 40
punten in. Arendsburg maar 10 en Se-
nembah 5. Wat o.a. hieruit te verklaren
is, dat de tabaksvooruitzichten zelf
geenszins tot pessimisme aanleiding ge
ven,
BEURSMAN.
^en Ssten stierf Stephan Raditsj ten*
volge van zün verwondingen.
In September werd Portes Gil In
plaats van den vermcordan Obregoa
vcs-dent. Bok a now ski vond den dood
i oen vlierorg~'"k. A^hrmxl Zccoe
werd koning van Albanië. Frankrijk en de
erige were.d werd in opschudding ge,
vracht door 't geval Horan en de ontij#
i.g gepubl.ceerde documenten
In de laatste drie maanden van het
jaar voltrok zich het lot over Aman
Oellah: Afghanistan werd geteisterd
ioor een hev.gen opstand Torral, de
noordenaar van Obregon word ter dood
.ercordeeid. De conflicten in de Duit.
ehe textiel- en metaalindustrie sleep-
:n zich voort. Thans kan men gelukkig
.lededreien dat Severing er m geslaagd
S als opperbem.ddelaar den vredeop-
;orwaa:d;n te stichten In November
.:mt Man.u eindelük aan de regeering
na er dikwyis vcor aan het bod te zijn
jeweest M.dden in de betiekkeiüke
ust die in Europa heerschto (de dis-
ussies over de deskundlgen.commlssies)
ook Amerika zal zün medewerking
/erleenen barstte in Parüs de bom
os. in de gebouwen van de Gazette du
rnnc. Madame Hanau en Lazare Bloch
.verden gearresteerd en nauwelijks was
nen van den schrik bekomen of KJotz.
ie oud-minister en de bekende finan-
er werdvoor gek verklaard en
inama naar de Santé gebracht, daar
tcch wel toerekenbaar scheen te
:i.m. Thans -.raagt men zich af of het
crinister.e Poincaré niet zal gewipt wor-
i?n op het geval Hanau. waar ook mi»
ïister Hennesy bü betrokken en door
ecompromitteerd schünt te zün. En dan
touden wi) haast nog vergeten te me»
:noreeren dat Poincaré reeds in No-
amber over de llnks-raüicalen gestxui-
ceid ls. Hij stend echter spoedig doch
.anmerkelyk verzwakt weer op. Het
onflict in Wiener-Neustadt, waarvan
nen tevoren zooveel onh ellen verwacht»
werd ordclUk op don 7den October
jeïiquldeerd. Het kwam tusschen Heim-
vehr en de Soc.,Democraten niet tot
ren botsing. Is niet iedere van te vo-
en hoog van den toren geblazen revo-
ut-e tot mislukking gedoemd? Sensatio
neel is en blyft de geaardheid van de
Salkaniieden. Een knecht van den broer
/an Tsena Bey doodde den moordenaar
van Tsena. toen' deze terechtstond. WU
jegrüpcn zooiets niet. Hoover werd pre
sent van Amer.ka. de wereld verkeer
de in spaaning over de riekte van
3eorge V.
En terwül Woidemaras en Zaleskl
/erder krakeelen en terwül men praat
3ver ontwapening en vrede, en zich in
middels terdege bewapent, en even
/oordat de storm tusschen Bolivia en
Paraguay opstak, die zich gelukkig weer
r-gdeherdacht de wereld met
■athos het sluiten van den wapens til»
tand.
GESLAAGDE OCEAAN-
VLUCHTEN.
Köhl en Von Hlinefeld. Gestart 12
April. 27 April in Washington.
Vlucht over den Grooten Oceaan.
Kingsford Smith. 31 Mei tot 3 Juni.
Stultz en Miss Earhart. Gestart 17
Juni. 18 Juni over den Atlantischea
Oceaan.
Zie Atlantische statistiek: 7 geslaag
de vluchten. 20 -6-28. BL 1-1-2.
MISLUKTE OCEAAN-
VLUCHTEN.
Elsie Mackay en Hinchcüffe. Gestart
ong. 13 Maart.
Assolant en Lefèvre. Gestart 3-9-28.
Kapt. Courtney, Gestart 28-6-28.
Paris. Gestart van Brest naar New-
York: 22-7-28.
Bert Hassell. Gestart van Amerika
naar Zweden. 26-7-28.
Macdonald. Ong. 15 October.
ZIJ DIE GINGEN.
Thomas Hardy,
Doughs Haig.
Asquith.
Prins Liehnowsky.
Ida Boy-Ed.
Emmeline Pankhurst.
Bokanowski.
Brockdor f f-Rantzau.
Loewenstein.
G lol! tri.
Ellen Terry.
Steran Raditsj.
Lord Haldane,
Maarschalk Favolle.
Maria Peodowna.
Herman Sudermann.
HET RECHT OM TE
LEVEN.
Emeste Novelll, eens een der be
roemdste tooneelspelers, was een af.
stammellng van een oud geslacht van
tooneelspelers Zün vader was souffleur.
Ernesto groeide op achter de coulissen
en speelde jarenlang in alle ried gezel
schappen van den zcoveelsten rang kien
ne rollen. Toen hü 21 Jaar was werd hü
„jeune premier" en reg-sseur. Ais zoo
danig moest hü zelf de aanplakbiljetten
opmaken en ze aan de hoeken der stra
ten opplakken. Dan moest hü zelf de
lampen aansteken en hot gordün laten
zakken.
Met zün opvallend grooten neus was
hü de geboren Cyrano de Bergerac van
het tooneel. Zoodra hü op het tooneel
kwam werd zün neus steeds met luid
hoera begroet. In ernstige rollen lachte
men hem toen geregeld uit. Ja op een
.jvond was het schandaal zoo groot, dat
hü niet kon spreken. Woest keek hu
het publiek aan. dat riep: „er uit, er uit.
er uit!" Toen sprong hij ais een tüger
naar het voetlicht en brulde met door
tranen verstikte stem: „Goed ik zal
weggaan. U weigert me het recht om te
'even, dan blijft me niets anders dan
de dood".
Deze woorden beslisten over zün toe»
komst Het publiek werd door die woor
den ontroerd en met een slag was de
temming ten zünen gunste veranderd.
Hü werd toegejuicht, men wierp hem
rold toe. en men riep: ..Neen, ge zult
even" Dit „recht om te leven" werd tot
•en gevleugeld wcord. Het ging dcor
■d'.e bladen, het ging hem vooruit, waar
hü kwam. Het word binnen kerten tüd
-en sensatlor.eele reclame Hü weid
daardoor overal bekend en binnen kor»
ten tüd een der eerste tooneelspelers
van Italië. Ais zoodanig is hü later in
rile werelcdeelen opgetreden en oogstte
ln alle landen succes en lauwerkran
sen. Hü was zeer vrügevig en steunde
zooveel hfj kon. want hü gunde ieder-,
een „het recht om te leven".
Schets van de financieel-economische onwikkeling in het afgeloopen jaar.
Vooruitgang van .handel, industrie en scheepvaart, teruggang in de cultures. Een goed jaar, dat de ver wachtingen heeft bewaarheid.
Amsterdam, 27 December.
Juist een jaar geleden, vatte een
Amerikaansche krant in een exposé van
den toestand in Europa de vooruitzich
ten voor 1928 het jaar dat thans
vrüwel achter ons ligt samen in
deze woorden, dat „1928 het beste jaar
op zakengebied belooft te worden, se
dert het eind van den oorlog".
Welnu, we kunnen gerust zeggen:
1928 heeft de verwachtingen niet be
schaamd. Wanneer wij zien, dat in het
afgeloopen jaar onze handel zich
steeds verder uitbreidde, dat vooral
onze export een grootere expansie on
derging; dat de emissiemarkt een
nieuw record bereikte; dat vooral ir.
het laatste halfjaar de scheepvaart
betere resultaten kon boeken, ten ge
volge van de oploopende vrachten-
markt; dat de gloeilampen- en radio
industrie een ongekende vlucht na
men, terwyl in verschillende takken
van industrie de vooruitzichten aan
merkelijk opklaarden; dat de marga
rine-industrie hard bezig is een over-
heerschende plaats op de wereldmarkt
in te nemen, tengevolge waarvan in
Duitschland zelfs eenige fabrieken de
concurrentie opgaven en de productie
staakten; dat bouwondernemingen dik
van orders voorzien zün, zoowel als
de fabrieken voor electrische installa
ties zoo goed voor hooge als lage span
ningen; dat de kunstzyde-industrie
zich blyft uitbreiden en nog geen
reactie ondervond van de jongste prüs-
verlagingen; dat de katoen- en wol-
text.elfabrieken hun arbeiders voort
durend aan het werk konden houden, en
dat de werkloosheid aanzienlük over
de geheele linie verminderd is: wan
neer we dit alles ln oogenschouw ne
men, dan mogen we inderdaad ver
klaren, dat 1928 de beloften is nage
komen, die ervan gekoesterd werden.
Al mag in sommige takken van ny
verheid de toestand nog niet rooskleu
rig zyn, feit is, dat over het geheel
genomen, een opmerkelüke verbetering
kan geconstateerd worden, waaraan
de algemeene verbetering op financieel-
economisch als internationaal politiek
terrein, en de voortgeschreden stabi
lisatie der internationale verhoudingen
natuurlyk een belangrük aandeel heb
ben.
Voor deze laatste bewering hebben
we goede autoriteit. Het jaar 1928 zag
den Franschen franc gestabiliseerd
worden. Nog verschillende andere va
luta's werden verder door fiduciaire
maatregelen gesteund en gestabiliseerd
Het werk van voorafgaande jaren werd
dus nog verder geaccentueerd. Hierdoor
werd de buitenlandsche handel der ver
schillende landen natuurlijk gunstig
beïnvloed. Een bekend feit is, dat tus
schen de valuta en den buitenlanö-
schen handel een wisselwerking be
staat. Een stabiele valuta werkt sri-
muleerena op den handel. Dit verbana
nu werd op treffende wyze aangetoond,
in een statistiek van Sir Henry Stra-
kosch in een memorandum dat aan
de financieele commissie van den Vol
kenbond werd voorgelegd. Dit veelzeg
gende staatje ziet er als volgt uit:
Indexcüfer v. d. buitenlandschen handel
Indexcyfer dsr valuta-schommelingen
1922 1923 1924 1925 1926 1927
100 105.5 123.8 129.5 130.2 144.8
13-2 10.7s 2.6 1.4 1.6" 0.9
Men ziet dus» dat naar mate de sta
biliteit der valuta toenam (blykend uit
de sterke daling van het indexcyfer der
schommelingen) de buitenlandsche
handel der verschillende landen belang
rük steeg en in 5 jaar met 50 pet. (on-
veer) toenam. En in deze richting is
de lijn in 1928 krachtig doorgetrok
ken.
De beurs, als eeonomische barometer
volgde natuurlyk in groote trekken de
hiervoor aangeduide lyn van ontwikke
ling. En zoo zien we in de bankafdee-
-) Duitschland niet medegerekend.
-*) Frankrijk en België niet medege
rekend.
Nederland in 192S.
