HAARLEM'S DAGBLAD
De begrafenis van Dr, Willem Roy aards op Westerveld
Het Meisje uit de Stad
WOENSDAG 6 FEBRUARI 1929 TWEEDE BLAD
LETTEREN EN KUNST
HET TOONEEL.
NIEUWE PERSPECTIEVEN VOOR
HET TOONEEL
Albert van Dalsum en
Johan de Meester.
De veranderingen, welke het volgend sei
zoen in de tooneelwereld zal brengen, zijn
zoo groot en belangrijk, dat wij deze in onze
rubriek niet onbesproken kunnen laten. Van
Dalsum en Henri Eerens hebben zich afge
scheiden van Het Vereenigd Tooneel om met
eenige andere acteurs en actrices een nieuw
gezelschap op te richten, dat in Arnhem zijn
vasten zetel zal krijgen.
Het heengaan van Van Dalsum en Eerens
- van Van Dalsum vooral beteekent voor
het Vereenigd Tooneel een groote slag,
want met Van Dalsum verliest het gezel
schap van Verkade en Verbeek zijn eerste
mannelijke kracht. Men vraagt zich af, of
dit heengaan van Van Dalsum door de di
rectie van Het Vereenigd Tooneel niet voor
komen had kunnen worden. Onder de jon
gere en moderne spelers neemt Van Dalsum
de eerste plaats in en men behoeft zich
slechts de opvoeringen van St. Joan, Nju,
Hamlet, Een van ons, Gas, Het Arendsjong,
Genesius, Het Chineesche Landhuis en Re
gen te herinneren om zich duidelijk voor
oogen te stellen, wat het heengaan van zulk
een kracht voor Het Vereenigd Tooneel wil
zeggen. Het vertrek van Eerens zal op het
Leidsche Plein minder gevoeld worden. Een
speler van Eerens' kracht is gemakkelijker te
vervangen; Van Dalsum echter zal als acteur
vooral voor het klassieke repertoire een
leegte achterlaten, die moeilijk of niet is
'aan te vullen. Zijn vertrek is grooter verlies
dan het heengaan van alle andere dames en
heeren, die hem naar Arnhem volgen, te
zamen.
Toch staat tegenover dit groote verlies
voor het Amsterdamsche tooneel ook een be
langrijke winst, want de directie van Het
Vereenigd Tooneel heeft begrepen, dat
wil het gezelschap met eenige kans op suc
ces den strijd om den stadsschouwburg te
gen Saalborn in het komende jaar voeren,
zij nieuw frisch leven op het Leidsche Plein
zal moeten brengen. Om die reden heeft zij
Johan de Meester als regisseur en acteur
aan haar gezelschap verbonden! Een daad,
die wij niet anders dan kunnen toejuichen
omdat zij voor ons tooneel van het grootste
belang is.
Niemand zal zeker de voorname plaats, die
Verkade als tooneelhervormer in ons land
heeft ingenomen, kunnen ontkennen, maar
de nieuwe tijd is dezen tooneelleider vrij wel
voorbij gegaan. Verkade staat als regisseur
nog ongeveer op hetzelfde standpunt als 15
jaar geleden. Zijn regie biedt geen nieuwe
perspectieven en groote, frissche daden zijn
van hem dan ook niet te verwachten. Er is
sléchts één Nederlander, die de belangstel
ling voor het tooneel misschien weer kan op
wekken in dezelfde mate, als Royaards en
Verkade dit vermochten te doen, toen de tijd
daarvoor rijp was. Die Nederlander is Jo
han de Meester. Hij is de moderne regisseur,
op wien het Nederlandsch tooneel al jaren
gewacht heeft. Het is wel zeker, dat zijn
werk dikwijls fel bestreden zal worden, dat
hij veel tegenstanders op zijn weg zal ont
moeten, maar even zeker is het, dat niemand
onverschillig tegenover dit werk zal staan.
Ik voorzie, dat in de toekomst de'tooneellief-
hebbers in twee kampen verdeeld zullen zijn,
een deel, dat pro- en een ander, dat contra
Johan de Meester zal wezen. Maar daar
van ben ik overtuigd zijn werk zal in
breede kringen de algemeene belangstelling
wekken, zooals het dit ook deed in België;
zelfs bij de niet-Vlamingen. De opvoeringen
onder de Meester's regie zullen gebeurtenis
sen zijn. En het is belangstelling in de eer
ste plaats, welke het tooneel in dezen moei
lijken tijd noodig heeft.
Met Johan de Meester zal de aanhanger
van de hyper-moderne- de constructivis
tische regie zijn kans in Nederland krij
gen. Het is nog niet de tijd om de beteeke-
nis van Johan de Meester als regisseur in
het volle licht te plaatsen. Dit zou voor ons
trouwens niet mogelijk zijn, omdat wij daar
voor slechts een te klein deel van zijn werk
hebben gezien. Maar met de herinnering
aan het Torenspel te Delft, het AZ.-spel te
Leiden en aan de opvoeringen van Remaert
de Vos, Lucifer, De Nieuwbakken Edelman en
vooral van Tijl, durven wij voorspellen, dat
met hem nieuw, frisch leven op het Leid
sche Plein zal komen. Een jong, enthousiast
en kunstzinnig leider, met geloof in een
nieuwe toekomst van het tooneel hadden
wij in Nederland zeer noodig. Zulk een nieu
wen leider begroeten wij in Johan de Mees
ter, die in België zulk een baanbrekend werk
heeft verricht. Of de Meester hier zijn pu
bliek zal vinden, moet de toekomst uitwijzen,
maar zijn komst als regisseur op het Leid
sche Plein luidt voor ons tooneel een nieu
wen tijd in en beteekent een winst, welke
ruimschoots opweegt tegen het verlies, dat
het gezelschap van Verkade en Verbeek met
het vertrek van Van Dalsum heeft geleden.
Een nieuwen, frisschen geest hopen ook de
twee leiders van het op te richten Arnhem-
sche gezelschap Albert van Dalsum en Dr.
Frans te brengen. In ons blad van Zater
dag hebben wij een artikel opgenomen,
waarin de plannen en de bedoeling van Dr.
Frans zooais hij die had weergegeven in
een brochure over het tooneel zijn uiteen
gezet. Dat een gezelschap, waarvan een mo
dern acteur als Van Dalsum mede-directeur
wordt, een voor ons land nieuwe richting uit
zal gaan, is van te voren te voorspellen. Maar
die richting zal minder modem zijn dan die
van een Johan de Meester. Het lijkt mij
waarschijnlijk, dat het expressionisme onder
Van Dalsum meer tot uitdrukking zal komen.
In hoeverre voor deze kunstuiting welke in
Duitschland reeds heel spoedig is dood ge-
loopen en daar reeds tot het verleden be
hoort in ons land belangstelling zal zijn
te wekken, moet worden afgewacht. Van
Dalsum is een idealist en ik vraag mij met
eenige bezorgdheid af, of hij de moeilijkhe
den om zijn kunstprincipes ingang te doen
vinden in de provincie met een aldoor rei
zend gezelschap wel voldoende inziet. Men
denke alleen reeds aan de bezwaren en de
hooge kosten van het vervoer der eigen de
cors, die bij dit expressionisme toch onont
beerlijk zullen zijn. En ook, of zijn troep van
zoodanig gehalte zal wezen, dat Van Dalsum
en Dr. Frans hun illusies zullen kunnen ver
wezenlijken.
Wat de mannelijke krachten betreft, kan
men die vraag bevestigend beantwoorden.
Maar wat het vrouwelijk deel aangaat, zou
men toch voor dit nieuwe gezelschap ver
sterking verlangen. Mocht het gerucht waar
heid bevatten, dat Else Mauhs bij dit nieuwe
gezelschap gastrollen zal vervullen wat
mij eenigszins twijfelachtig voorkomt, om
dat deze actrice om gezondheidsredenen niet
meer reist dan hoog noodzakelijk is dan
zou dat voor deze nieuw op te richten troep
een zeer belangrijke steun beteekenen, maar
als Van Dalsum en Dr. Frans dien steun
moeten missen, dan lijkt mij het 'vrouwelijk
element in dat gezelschap niet krachtig ge
noeg in verhouding van dat der mannen en
vrees ik vooral in verband met Van Dal-
sum's kunstrichting een onevenwichtig
geheel.
Maar de toekomst zal Imt antwoord geven.
Zeker is het, dat het volgend seizoen
waarin wij ook van Saalborn bij deze zware
concurrentie een krachtig, verjongd leven
mogen verwachten, nieuwe en belangrijke
dingen op het tooneelgebied, zal brengen.
Zoodat het heengaan van Van Dalsum van
veel grooter beteekenis voor het tooneelle-
ven in Nederland is, dan men oorspronkelijk
heeft vermoed.
J. B. SCHUIL.
VARIA TE IJMUIDEN.
De Vrijbuiter.
Het al of niet slagen van een voorstelling
van De Vrijbuiter hangt voor driekwart af
van de bezetting der titelrol. Met enkel wat
routine komt men er met deze rol niet. Ru-
dolf Verburg is zoo wat het heele stuk d ooi-
op de planken en aldoor aan het wooi'd. Wil
hij gansch den avond boeien, dan moet zijn
spel in aldoor levendig tempo soepel en ge
varieerd blijven en zijn dictie moet vol nuan
ceering zijn. Aan deze eischen voldeed de
heer Boeree, die de rol bij Varia speelde, in
alle onzichten. Hij beheerschte het tooneel
volkomen en het was een deugd te meer, dat
hij dit vermocht te doen met zeer licht spel.
Dit laatste vooral kwam de rol en heel het
stuk ten goede. Want Rudolf Verburg wordt
al zeer spoedig een onverdragelijke ploert,
wanneer hij zwaar wordt gespeeld. Hoe luch
tiger hoe beter! Boeree wist dien lichten
toets werkelijk uitstekend aan te brengen.
Misschien zou men de opmerking kunnen
maken, dat hij voor een man, die twaalf
jaar hard leven in den vreemde achter den
rug had, wat erg jeugdig was, maar mij werd
de rol er sympathieker om. Boeree toonde
weer eens de zeldzame eigenschappen voor
jeune premier te bezitten. Hoe soepel, leven
dig en natuurlijk was heel den avond door
zijn spel. Een jonge kracht, die alle dilettan-
ten-vereenigingen Varia mogen benijden.
Van mevrouw RozaPeek Loekie
kreeg Boeree uitstekend tegenspeL Mevrouw
Roza wist het spontane, levendige en fris
sche in dit meisjesfiguurtje alleraardigst tot
zijn recht te doen komen. Wat haar spel
steeds zoo sympathiek maakt, is haar volko
men overgave aan haar rol. Zij is er altijd
geheel en al „in"'. Hoe goed bijvoorbeeld dat
tooneeltje, als zij in drift den brief aan
Bram Verburg schrijft! En ook in de teere
momenten wist zij meestal den juisten toon
te treffen.
Annie is vrij wat ondankbaarder rol dan
die van Loekie. Zij is nu eens de boetvaar
dige zondares dan weer het geknakte rouw-
viooltje en zeer zelden een gewone vrouw.
En hierbij komt nog, dat zij in de meeste
tooneelen passief heeft te zijn, daar Rudolf
bijna altijd door de alles beheerschende fi
guur is. Mevrouw BoereeKarremans heeft
zich in de eerste twee bedrijven de laatste
acte kon ik wegens het late uur niet meer
zien kranig door de ondankbare rol heen
geslagen. Natuurlijk had zij er minder suc
ces mee dan mevrounw Roza met Loekie,
maar dat is nu eenmaal de onaangename
FEUILLETON
Naar het Engelsch van
H. A. VACHELL.
IV.
Hazel begon te schreien, iets wat haar
zooals ze heel goed wist niet leelijk
maakte. Hazel's tranen drupten langzaam
langs haar roze wangen om te worden op
gevangen in een fijn zakdoekje. Ze zag er
zielig en ernstig uit; haar roode lippen pruil
den verleidelijk.
Ze had misschien wel gehoopt dat de
tranenvloed haar zachtjes zou hebben mee
gevoerd uit de moeilijkheden, waarin ze was
te land gekomen, maar tot haar ontstelte
nis merkte juffrouw Spraggs er niets van.
Hazel bette zich de wangen met een lapje
neteldoek van tien centimeter in het vier
kant. Er kwamen niet langer tranen in haar
oogen op. een vlam van woede droogde de
enkele achterblijvers die nog aan haar wim
pers waren blijven hangen.
Ik wil alleen maar wat recht is, zei
ze vurig. Ik denk heelemaal niet aan me
zelf!
Dat is mooi! zei juffrouw Spragge
droog.
Ik kan er niets aan doen als mijn op
vattingen anders zijn dan die van u en van
Samantha. Ik respecteer de opvattingen en
ik had gedacht dat u de mijne zou respec
teeren.
Dat is een heel mooi standpunt. Maar
hoe weet je dat jouw meening de juiste
is?
Je voelt gewoonlijk wel wat recht is,
was het zwakke verweer.
Dus je voelt dat het goed voor George
zou zijn om zijn huis te verlaten omdat jij
vindt dat hij hier niet tot zijn recht
komt?
Als het er op aankomt, ja! Een man
zooals George kon gouverneur van den Staat
worden!
Lieve hemel, politiek!
De toon waarop zij dat woord uitsprak,
getuigde alleen al genoeg hoeveel sympathie
juffrouw Spragge voor de politiek gevoel
de.
Waarom niet? Een zakenman kan niet
buiten politiek!
George heeft er een gloeienden hekel
aan!
Hazel antwoordde geprikkeld:
De zaken staan zóó, juffrouw Spragge.
Ik ben vast overtuigd dat George niets doet
dan in een zelfde kringetje ronddraaien
dat hoe langer hoe kleiner zal worden. U
denkt net andersom. We moeten het er maar
Grijze nevels hingen over
kant van zulke rollen. Heel goed bijvoorbeeld
was haar nerveuse houding in het groote
tooneel met Rudolf in I: En ook de toenade
ring tot Rudolf in II maakte zij door haar
spel aannemelijk.
De heer Bais leek mij voor Bram Verburg
naast deze Annie wel wat erg oud. De tegen
stelling werd nu wel wat opzettelijk groot.
Trouwens heel deze rol lag den heer Bais,
wiens talent een andere richting uitgaat,
minder goed. Consciëntieus als hij is, tracht
te hij de rol zoo aannemelijk mogelijk te
maken, maar dat gelukte hem toch maar
ten deele. Wanneer de heeren Holtslag en
Bais van rollen hadden verwisseld, zou bijna
zeker een sterker geheel verkregen zijn. Na
tuurlijk maakte Holtslag, goed speler als hij
is, wel iets van den dominee het was heel
verstandig bijvoorbeeld, dat hij hem niet te
veel chargeerde maar feitelijk is hij een
te actief, robust speler voor zoo'n rol.
Jan is een heel moeilijk rolletje in De
Vrijbuiter. Ik heb hem maar eenmaal
door een Haagsch dillettant goed zien
spelen en toe bleek het, dat deze onhandige
minnaar ook sympathiek kan worden en
medelijden kan opwekken. Ik herinner mij,
dat het tooneeltje, waarin Jan van Loekie
de bons krijgt en daarna met zijn vader
heengaat, toen een der weinige waarlijk
treffende gedeelten van het stuk was, wat
wij gisteren onmogelijk van dat scènetje
konden zeggen. De heer Brak deed zijn best
om de rol in een bepaalde richting te spe
len, maar hij overdreef. Deze Jan werd wel
wat een al te onhandige Klaas en je kon je
moeilijk begrijpen, hoe Loekie het nog zoo
lang met hem had uitgehouden.
Het rolletje van Kees blijkt altijd dank
baar voor dilettanten te zijn. Ook gisteren
had de heer Roza Jr. die dezen ouden werk
man zeer goed speelde, er veel plezier van.
Als geheel dank zij vooral de uitsteken
de bezetting van de alles beheerschende
hoofdrol een zeer geslaagde opvoering, die
de volle zaal ten zeerste heeft geboeid. Den
heer Roza komt als regisseur zeker een groot
deel van dit succes toe.
Vóór den aanvang der voorstelling heeft
de heer Rot, met eenige gevoelige woorden
Dr. Royaards herdacht. Het was een sympa
thieke geste, die ook op het publiek merk
baar indruk maakte.
J. B. SCHUIL
De baar wordt het kerkhof opgedragen.
over eens worden, dat we het nooit eens
zullen worden!
Denk je werkelijk alleen maar aan
George?
Dat doe ik!
Dan hou je dus van hem?
Hazel werd vuurrood. Wat had die vrouw
zulke nadrukkelijke vragen te stellen?
U hebt geen recht om dat te vragen.
Dat heb ik wel, ik ben zijn moeder. Als
je van George houdt, als hij je werkelijk het
liefst op deze wereld is, dierbaarder dan je
zelf, Hazel, ja, dan zal ik bekennen dat je
het recht hebt zijn leven ts besturen. Als
je hem niet lief hebt, moet je ophouden te
spelen met iets, dat niet van jou is!
Hazel haalde diep adem. In de ondubbel
zinnige taal van het district gesproken „was
ze er gloeiend bij". Een terugtocht zou te
veel schande meebrengen, in een hoek ge
dreven en tot wanhoop gebracht, riep ze uit
dagend uit:
Ik houd van hem!
Weet hij dat?
Neen en daarom kan ik niet velen dat
u me zulke dingen vraagt!
Nu meisje, ik zal het hem niet ver
tellen. Dat mag je zelf doen!
Ze zuchtte diep en haar stem verloor iets
van zijn macht. Het staat nog niet vast
dat je hem zult kunnen overhalen om
Spragge's Canyon te verlaten. Maar als je
echt van hem houdt en je voelt dat het
voor zijn geluk zal zijn, uit zün oude oin-
Am6terdam, toen onder geweldige belangstelling de lijkstoet het
Leidscheplein verliet.
Aan het door tallooze bloemen bedekte graf spreekt Mr. Willem Royaards, oudste zoon van den
overledene, een woord van dank. Rechts naast hem de weduwe Jacqueline RoyaardsSandberg.
BULLETIN DE L'ALLIANCE FRANcAISE.
In het Bulletin de l'AUiance Frangaise als
openingsartikel een terugblik over de vier
verloopen maanden van het nieuwe seizoen
der Alliance, een seizoen dat zeer vrucht
baar is geweest.
Verder een uitvoerige boekbespreking en
nieuws uit de afdeelingen.
UITGAAN.
RAOUL ASLAN.
Dinsdag 12 Februari zal Raoul Asian van
het Wiener Hofburg Theater met zijn ge
zelschap en onder regie van Hans Brahm,
een voorstelling in den Stadsschouwburg ge
ven. Opgevoerd wordt „Der Liebhaber" van
Bernard Shaw waarmede het gezelschap
zoowel te Amsterdam als Den Haag een uit
bundig succes behaalde.
TUINBOUW EN PLANTKUNDE
50 JAAR.
FEESTPLANNEN.
Dinsdagavond vergaderde bij Brinkmann
de af deeling Haarlem der Koninklijke Ne-
derlandsche Maatschappij voer Tuinbouw en
Plantkunde, onder voorzitterschap van den
heer J. Bouwer.
Besloten werd deel te nemen aan het fonds
ter oprichting van een gedenkteeken voor
prof. J. Ritzema Bos,
In Maart zal de heer C. Sipkes voor de
afdeeling een lezing houden over Reisin
drukken.
geving weg te gaan, dan moet je daarnaar
handelen. Het is mij heel duidelijk dat
George van je houdt en dat hij zijn zinnen
op je gezet heeft, zooals hij nog nergens
ter wereld zijn zinnen op gezet heeft. En
daarom zeg ik je, wees voorzichtig!
V.
Hazel was boos op de heele wereld, boos op
Wilbur, omdat hij de onschuldige aanleiding
tot deze spektakels was geweest, boos op
Samantha en juffrouw Spragge omdat zij de
heilige wetten der gastvrijheid hadden ge
schonden, boos op George omdat hij in de
heuvels rondzwierf in plaats van zich met zijn
gast te occupeeren en ten slotte boos op
zichzelf omdat een slimme, maar ongeletter
de oude vrouw haar in een openlijke woor
denstrijd had overwonnen en haar de ver
vroegde bekentenis van haar liefde had af
gedwongen. Even later hoorde ze Samantha'?
stap op de houten trap en daarna werd
er aan haar deur geklopt.
Binnen!
Samantha kwam binnen. Haar knap gezicht
was verwrongen door het vele schreien.
Ze bleef in de deur staan en zei zacht;
Ik vraag je excuus!
Ik begrijp er alles van. Geen woord meer.
alsjeblieft!
Samantha ging verder, .steeds op denzelf
den onderworpen toon.
Tot afgevaardigden naar dc wlnterbijeen-
komst der Maatschappij werd aangewezen de
voorzitter. De secretaris, de heer R. M. v. d.
Hart, bracht het jaarverslag uit, waaruit
bleek, dat de afdeeling op 31 Dec. 1928 198
leden telde. De financleele toestand is vrij
gunstig, er werd c-en tuinbouwcursus en een
cursus voor tuinaanleg gehouden. Meer acti
viteit van de leden achtte de secretaris ge-
wensoht.
Voor de uitreiking van gelden volgens het
puntenstelsel (de bekroning voor de inzen
dingen op de afdeelingsvergadcringen) kwa
men in aanmerking de heeren Carlée, Pool,
Brakel, Hesseling v. d. Werf, Boas, Koper,
Dix en Van Cruiningen. De laatste kreeg als
eerste prijs een medaille, die hij ter be
schikking van hei bestuur stelde.
De heeren Blankestein en Pool werden tot
leden der kascommissie benoemd.
7 Maart van dit jaar bestaat de afdeeling
50 jaar. Bij de oprichting was zij met 57
leden de grootste in de maatschappij; nu is
zij nog een der grootste. De secretaris heeft
plannen uitgewerkt voor een cabaretavond
en gezellig samenzijn met bai. vermoedelijk
in de zijzalen van het Gemeentelijk Con
certgebouw, in de eerste helft van April. Er
zullen artisten, en een goochelaar optreden
en er wordt waarschijnlijk een operette op
gevoerd.
De jury bestaande uit d.e heeren Van Crui
ningen, Smit en Zoutendijk kende vier pun
ten toe aan de inzending Amaryllis Hip-
peastrum van den heer A. Nobbe,
Tot slot hield de heer v. d. Hart een in
teressante inleiding over den invloed van
het licht op den groei van planten. Hij
toonde den meerderen invloed aan van be -
paalde lichtstralen uit het spectrum, zooals
de roode en blauwe, in vergelijking met an
dere, zooals de groene en violette. Ook is
van belang voor den groei de. bestralings-
hoek.
Naar aanleiding van deze mededeelingei;
ontstond een geanimeerde discussie.
Tante Almira heeft me nsar boven ge
stuurd voor ik ging melken. Ik ben ontzet
tend lomp geweest, dat weel ik best. Het
spijt me.
Hazel kwam dichterbij om haar te omhel
zen.
Neen, zei Samantha ongelukkig. Ik kan
het nog niet afzoenen! Nog niet. Ik be.n
een akelige stommeling en ik heb een echte
vogelverschrikker van mezelf gemaakt, maar
schreien maakt altijd dat ik leelijk word en
me leelijk voel. Ik voel me nog leelijkcr dan
ik er uitzie!
Ze verdween weer naar haar koeien en
Hazel zette zich aan het schrijven van een
langen brief aan haar lieve tante en vertel
de haar daarin dat ze de terugkomst van
haar liefhebbende nicht ieder oogenblik te
gemoet kon zien. Verder wijdde ze een paar
regels aan Wilbur.
Wilbur, zoo schreef ze, verscheen
vanmorgen onverwacht hier. Kom vooral niet
tot de overhaaste conclusie dat hij mij kwam
opzoeken! Hij zit, als gewoonlijk, tot over do
ooren in zaken en spreekt over aanlegplaat
sen met iedereen die maar wil luisteren. Ik
maak me nogal ongerust over hem, want
hij is angstig mager. Het viel me vandaag
op dat hij bepaald niet in een goed vel steekt.
Tantelief, ik krijg heusch een beetje heim
wee.
Juist toen ze den brief af had, kwam George
in het gezicht.
Wordt vervolgcL>
