AGENDA
DATUMSTUKJES
HET GEWIJZIGDE WETSONTWERP OP DE FINANCIEELE
VERHOUDING
TUSSCHEN RIJK EN GEMEENTEN.
DE HEER H. F TILLEMA OVER ZIJN REIS DOOR BORNEO
46a Jaargang No. 14019
Verschijnt dagelijks, Behalve op Zon- en Feestdr "en
Dinsdag 5 Maart 1929
HAARLEM S DAGBLAD
BIRECTEUREN: J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR: ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per weck ƒ0.2754, met Geïllustcerd Zondagsblad ƒ0.32.
Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) 3.57)4. Franco per post door Nederland 3.87)4. I.osse i
ƒ0.06. Gcïll. Zondagsblad per 3 maanden /0ö7)4, franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 130S2 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENTIEN: 1—5 regels 1.75. elke regel meer ƒ0.35. Reclames
ƒ0,60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbcd 14 regels 0.60,
elke regel meer ƒ015, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes
(Woensd- cn Zaterd.) 14 regels 0 25, elke regel meer ƒ0.10, uitsl. a contant
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere ringer f 50.-, Arm- of Beenbreuk 100.-
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
DINSDAG 5 MAART
Stadsschouwburg: Het Nieuwe Nederl.
Tooneel (Louis Saalborn) „Een Midzomer-
nachtsdroom" medew. van de H. O. V. 8 uur.
Gem. Concertgebouw: Ver. v. Jonge Libe
ralen." Dr. I. H. J. Vos: „Bestrijding van
Volksziekten". 8 uur.
Kerk Broedergemeente, Parklaan: Pro-
paganda-avond voor de Zending. Spreker:
dr. K. J. Brouwer. 8 uur.
Geb. Protestantenbond. Evangelische Maat
schappij. Lezing. Prof. dr. A. H. de Hartog.
8.15 uur.
Cinema Palace: „De Hel van Rio". 8 uur.
Luxor Theater: „De drie Weezen"; „Chi
cago na Middernacht", 8 uur.
Rembrandt Theater: „Vorstenkind"; Too
neel: Los Fernandos. 79. 9.1511.15 uur.
Standaard Theater: „De Bloedbruiloft'';
„De Paardendief". 8 uur.
Kamer van Koophandel en Fabrieken, Nas-
sauplein 6: 67ste vergadering, 7.30 uur.
WOENSDAG 6 MAART f*
Stadsschouwburg; Abonnementsvoorstel
ling 3de serie (blauwe kaart) „Intermezzo",
8 uur. en
Bioscoopvoorstellingen 's middags en
avonds.
H i 11 e g o m. Raadhuis: Gemeenteraad.
HET VELDLEGER ZAL ZICH
NIET BINNEN DE WATERLINIE
TERUGTREKKEN.
VERKLARING VAN MINISTER
IAMBOOY.
Aan de memorie van antwoord op het
voorloopïg verslag over de begrooting. van
defensie voor 1929 wordt gezegd, dat de
.minister bezwaar heeft, in voor ieder 'ver
krijgbare stukken, gegevens omtrent de land-
verdëdïging welke geheim behooren te
blijven-.openbaar te maken. Hij moet
trouwens aannemen, dat dit niet in de be
doeling van de Kamer kan liggen. Daarom
meent hij te moeten volstaat, met de mede-
deeling, dat voor elk denkbaar geval de ver-
eischte tegenmaatregelen zijn overwogen en
voorbereid, terwijl hij overigens zeer beslist
de verzekering kan geven, cat de weieens
verkondigde meening, dat het veldleger, in
geval van oorlog of dreigende neutraliteits-
schending, zich achter de Nieuwe Holland-
sche Waterlinie, dus in de vesting Holland
zou terugtrekken, tot het rijk der fabelen
behoort.
Het verspreiden van deze fabel is niet zon
der bedenking omdat zij bij de ons omringen
de mogendheden ongerustheid zou kunnen
verwekken, waarvoor geenerlei aanleiding is
Onze weermacht zal zeer zeker ook in de
grensprovinciën worden ingezet, indien zulks
noodig is, b.v. ter handhaving van onze
neutraliteit of uit preventief oogpunt.
HET TRAMPERSONEEL-
OVER PROMOTIE.
Men schrijft ons van de zijde der vakver-
eenigingen:
Men zal zich hermneren, dat m dit blad
mededeeling is gedaan van een maatregel der
directie der N.Z.H.T.M., om het personeel
een examen af te nemen ten opzichte van
den dienst, en wettelijke voorschriften en
dat door de gezamenlijke vakvereenigingen
geprotesteerd is tegen de strafbepalingen
welke de directie in uitzicht heeft gesteld in
dien iemand onverhoopt niet voor het exa
men zou slagen.
Het verzet der vakvereenigingen en het
personeel richtte zich ook tegen den maat
regel dat het geheele rijdende personeel aan
dit examen zou worden onderworpen, dus
ook de beambten die reeds zeer vele jarer.
tot volle tevredenheid hun dienst hebben
verricht.
Een en ander heeft een ontevreden stem
ming onder het personeel verwekt, welke nog
is toegenomen door den maatregel der direc
tie, dat een 4-tal zeer jonge beambten, wel
ke slechts enkele jaren in dienst van het be
drijf zijn en zelfs nog geen aanstelling heb
ben ais wagenvoerder bij keuze bevorderd
zijn tot voorman-wagenvoerder, in welke
functie zij de door de practijk geschoolde en
ervaren wagenvoerders moeten, instrueeren
en toezien op de uitoefening van hun
functie.
Ook het feit, dat deze jonge beambten
thans bevorderd worden met passeering van
de andere beambten en zonder dat hun een
examen is afgenomen, hetgeen deze ouderen
straks wel moeten doen, heeft ontstemming
onder het personeel verwekt.
Het staat wel vast dat deze aangelegen
heid od de eerstvolgende conferentie tus-
schen directie en vakvereeniging ter sprake
zal komen.
Wij brachten deze promotlequaestie on
der de a.andacbt. van de Tramdirectie die
zich echter op dit standpunt stelde, dat het
bier een interne aangelegenheid betreft, niet
vatbaar voor publieke behandeling.
Haarlem, 5 Maart.
De Profeet
der Waarheid.
Het Kamerlid Snoeck Henkemans schreef
Maandagavond in de Nederlander: „Er is
heden een gevoel van verademing over allen,
die den vrede liefhebben en die zoo gaarne
ook in de politiek, blijven gelooven in op
rechtheid en waarheid".
Dit schrijft het Kamerlid Snoeck Henke
mans op grond van de bekentenis van een
spion, louche individu, dat blijkens de nu
binnengekomen nadere informaties omtrent
zijn persoon al negenmaal in de gevange
nis heeft gezeten. Zoodat ik meen te mogen
zeggen dat de heer S. H. een vervaarlijke
optimist is. Ik ben ook een optimist, maar
er zijn grenzen, en de onthulling van een
individu zooals Frank Heine geeft mij even
min verademing als versterkt geloof in op
rechtheid en waarheid.
De Telegraaf, die verleden week de echt
heid van het document aannam, neemt nu
met denzelfden haast de onechtheid aan, zegt
dat de publicatie een misdrijf was en noodigt
de heele Nederlandsche pers, die (volgens
haar) unaniem de echtheid aanvaard heeft,
uit om met haar amende honorable te doen.
Het spijt mij wel, maar wij doen niet mee
Wij hebben nooit gezegd dat de publicatie
echt was, en op het moment zijn wij nog
evenmin geneigd om te zeggen dat zij valscn
is. Voor beide stellingen ontbreken alsnog
eenige noodzakelijke bewijzen. En het moge
ons bijzonder interesseeren dat een man als
de heer D. G. van Beuningen in een interview
met de N.R.Ct. verklaart, dat hij geen bezwaar
maakt tegen een onpartijdig onderzoek naar
de echtheid van de stukken, die dus blijk
baar in zijn bezit zijn, niet in dat van Frank
Heine.
Genoemd heerschap zit nu hi de gevangenis
te Saint Gilles, een voorstadje van Brusse'
en als hij er Nederlandsche kranten te lezen
krijgt, zullen de Telegraaf en de Nederlander
hem ongetwijfeld kostelijk geamuseerd heb
ben. Hij zal zich op de borst hebben ge
slagen en uitgeroepen: „Voorwaar, ik heb niet
voor niets geleefd. Mijn loopbaan moge iet
wat. lnconventioneel zijn geweest, maar zij
heeft tot schoons resultaten geleid. Thans,
op mijn 33ste jaar reeds, beweeg ik een groot
Nederlandsch dagblad tot amende honorable
op grond van mijn eerbaar en vertrouwen
wekkend woord. Het orgaan van de politieke
partij, tot welks twee Nederlandsche mi
nisters behooren, verklaart met ontroering
dat het geloof in waarheid en oprechtheid
door mijn toedoen bij velen hersteld zal
worden. En dat terwijl ik, voor de zooveelste
maal, in het gevang zit! Is het niet heerlijk?
Beste mop die 'k ooit meemaakte
De bewuste ineonventioneeie loopbaan is
sappig beschreven door de Belgische bladen
Er blijkt uit dat de heer Albert Frank-Heine
tegelijkertijd voor Duitschland en België ge-
spionneerd heeft. Hij desei teerde uit het
Duitsche leger toen de oorlog uitbrak. Hij zat
in Engeland in de gevangenis wegens pas-
vervalsching. Hij werd uit het Belgische leger
gezet wegens Duitschgezindheid. Daarna zat
hij weer drie maanden in een Engelsche ge
vangenis, waarop hij zich naar Frankrijk be
gaf en daar driemaal gevangenisstraf onder
ging wegens diefstallen. Hij keerde naar
België terug en werd uit drie functies gezet,
eerst bij de Benedictijner mormikken, daarna
bij het leger (waar hij bibliothecaris was),
daarna bij het Paleis van Justitie te Antwer
pen (waar hij wééi als bibliothecaris optrad,
hetgeen op grond van zijn antecedenten ver
rassend mag heeten). Daarna probeerde hij
het als journalist, als hotel-tolk, als vertaler
bij de Duitsche ambassade en tenslotte als
spion. Hij werd overal uitgetrapt. Hij heeft
in totaal negen vercordeelingen op zijn naam,
voor diefstal, valschheia in geschrifte, land-
looperij enzoovoorts en Nederland schijnt het
eenige land in West-Europa te zijn, waarin
hij nog niet in de gevangenis heeft geze
ten
En de verklaringen van dezen man moeten
volgens den heer Snoeck Henkc-mans, een ge
voel van herademing brengen over allen, die
den vrede liefhebben en die Zoo gaarne blij
ven gelooven in oprechtheid en waarheid!
Het is jammer voor De Nederlander dat
de heeren De Vos van Steenwijk en Dr. de
Visser dit blad verlaten hebben, uit veront
waardiging jegens den heer Snoeck Henke
mans. Het omgekeerde ware heel wat beter
geweest. Want dit schoone artikel bevat ook
nog de volgende passage: „Er is geen aan
leiding te schelden op bedriegelijke
diplomaten, onbetrouwbare ministers en oor
logszuchtige generaals".
„Hoera! Frank-Heine, de Profeet der Waar
heid, heeft gesproken. Laat ons thans allen
dankbaar zijn. en de diplomaten en de gene
raals van harte vertrouwen! Er zijn wel, zoo
als het Belgische communiqué van 25
Februari zelf erkent, geheime bepalingen tot
uitvoering van een militair verdrag, vastge
steld door de generale staven, maar Heine
zegt dat het die van het Utrechtsch Dag
blad niet zijn. Dus zijn er heelemaal geen!
Dus moeten wij maar weer innig vertrouwen,
en verademend gelooven in de oprechtheid
en waarheid dei" generaals. Laat ons blijde
zijn. Geachte lezers, suf maar weer dank
baar in, denk niet meer na over die dingen
en als er oorlog komt zul je het wel mer
ken".
Dit is de logische conclusie van het stand
punt van De Nederlander. Ik heb een flauw
vermoeden dat het standpunt van de C.-H.
Unie. waarvan hec blad het orgaan is. er
wel eens lichtelijk van zou kunnen afwijken.
Of de echtheid resp. valschheid van de
publicatie van het Utrechtsch Dagblad ooit
Het woord is aan..
Otto Weiss:
Menig meis]e Is zoo buitengewoon kies
keurig, dat het tenslotte trouwt zonder keuze.
afdoende bewezen zullen worden, betwijfel
ik hard. Wel volgen de knoei-onthullingen
elkaar op. De modder borrelt. De nieuwste
theorie is nu, dat de heer Frank-Heine en
de correspondent van Le Soir, die hem inter
viewde, éen en dezelfde persoon zouden zijn.
Het lijkt lang niet onmogelijk. Alles is mo
gelijk bij de spionnen-bende, waartoe de
Profeet der Waarheid behoort. Straks komt
de een of ander misschien vertellen, dat de
gearresteerde heelemaal Frank-Heine niet is,
maar generaal Galet in vermomming, of
zooiets. In elk geval is Frank de eerste ver
dachte, waarvan wij ooit ter wereld gehoord
hebben, die zijn bekentenis eerst aan een
krant doet en dan, wetend dat hij gearres
teerd zal worden, zijn arr-estatie vroolijk te
gemoet reist met oe bewijsstukken van zijn
schuld in zijn zak. Terwijl zijn vrouw hem
aan het station staat op te wachten, en
vooruit de politie heeft verteld hoe laat hij
precies zal aankomen!
Wij weten nog steeds niet of de Utrecht-
sche publicatie echt of valsch is. Maar wel
weten wij zeker, dat ik geen grein waarde
hecht aan de verklaringen van den heer Al-
bert Frank-Heine, recidivist, thans verheven
tot Profeet der Waarheid, in deze of eenige
andere zaak. En dat wij zullen blijven waar
schuwen tegen het geheime gekonkel van
diplomaten en generale staven zonder
„schelden", want dat is alleen maar grof, en
het geldt trouwens de instellingen, het sys
teem. De personen zijn bijzaak.
Wanneer zal het zoover komen dat de ver
antwoordelijke ministers alleen regeeren, en
alles weten wat er gebeurt in naam van
hun land?
Wanneer zal het zoover komen dat de
Openbaarheid regeert en tot „amendes ho-
norables" noopt.... inplaats van het woord
van een internationalen spion en recidivist?
RP.
DE MAN DER WAARHEID.
(Albert Frank-Heine: Ik geloof
niet dat ik een groot misdrijf
begaan hebtenslotte slechts
gewone oplichting).
Wat maken ze 'n drukte.
Deed ik zoo'n euveldaad?
Dat ik dat stuk vervalschte.
Was toch geen landverraad?
Ze schrijven en ze praten,
Van die geschiedenis.
Met zulke dikke woorden,
Alsof het heel wat is:
Ik moet er wel om lachen,
't Is zoo intens komiek,
Ik heb den brand gestoken,
In heel de politiek;
Men heeft me zwaar bcleedigd,
Zoo grof als het maar kor..
'k Ben zoo maar uitgescholden,
Verbeeld je, voor spion;
Dat laat ik me niet zeggen,
,'k Ben een fatsoenlijk man,
Die handig als geen ander.
Een stuk vervalschen kan;
Ik reisde vaak naar Keulen,
Waar 'k bij spionnen was,
Maar zonder valsche plannen,
Slechts met een valschen pas;
En daarbij was mijn leven,
Meermalen in gevaar,
Mijn eigen huid niet tellend,
Verdroeg ik dat dan maar;
Nee, neemt u me niet kwalijk.
Ik lach me bijna slap,
Die woede en die herrie,
Ik vind he£ heuseh een grap;
Ik ben geen landverrader,
Mijn daad had geen gewicht,
Ik heb toch maar tenslotte,
Gewoon wat opgelicht.
Zoo, luchtig, heeft Frank Heine,
Zijn avontuur verteld.
Hij voelt zich hoogst tevreden
Zelfs min of meer een held;
Dat hij moraal en humor,
Zoo opvat is z ij n zaak.
Dat andren anders denken.
Is een verschil van smaak;
Maar dat wij anders denken.
Op dit gebied, dan Frank,
Mag voor ons, zou ik zeggen,
Een reden zijn tot dank;
Al grijp je in verwarring,
Wel even naar je hoofd.
Als ieder heet te liegen
En Heine wordt geloofd
Voor de Fransch-Belgische
kwestie en minister De Geer's
verklaring van heden zie men
het derde blad.
Rekening gehouden met de grenswijzigingen.
HAARLEM KOMT TOE UIT HET GEMEENTEFONDS 1.687.734.—.
Heden is verschenen het gewijzigd wets
ontwerp over de financieele verhouding van
Rijk en gemeenten.
In het gewijzigd wetsontwerp worden thans
ook maatregelen getroffen ten aanzien van
de in 1927 tot stand gekomen gi-enswïjzigin
gen van Breda, Haarlem en omliggende ge
meenten. Deze bepalingen houden o.a. in:
De gemeenten ontvangen uit het gemeen
tefonds behalve de uitkeering wegens de
jaarwedden van burgemeesters en secreta
rissen een uitkeering per inwoner, aanwezig
per 1 Januari aan het uitkeeringstijdvak van
1 Mei tot en met 30 April voorafgaande.
Deze uitkeering mag o.m. niet minder be
dragen dan 50 pet. van de gemiddelde op
brengst per inwoner van de gemeentelijke
inkomstenbelasting, (opcenten op de Rijksin
komstenbelasting inbegrepen), die over de
laatste drie aan 1 Mei 1929 voorafgegane
rekeningsjaren onder de ontvangsten der
gemeenterekening is verantwoord, noch meer
dan 3/4 van de genoemde gemiddelde op
brengst. Het genoemde cijfer van 50 pet.
wordt met 2 1/2 verhoogd voor ieder volle
50 pet., waarmee het bedrag van de kohieren
der gemeentelijke inkomstenbelasting over
de belastingjaren 1926'27, 1927'28 en
1928'29 het bedrag van de kohieren der
Rijksinkomstenbelasting over diezelfde jaren
overschrijdt, met dien verstande, dat het
cijfer niet s.ijgt boven 75. Ten aanzien nu
van gemeenten, wier grenzen in 1927 zijn ge
wijzigd. treedt voor de laatste drie rekenings
jaren welke aan 1 Mei 1929 vooraf gingen in
de plaats het laatste aan 1 Mei 1929 vooraf
gaande rekeningsjaar en wordt voor de ver
gelijking tusschen de kohierbedragen, zoo
even vermeld, slechts ge'et op de belasting
jaren 1927—'28 en 1928—'29.
De bedoeling is dus voor Haarlem en Breda
en omliggende gemeenten slechts rekening
te houden met de oobrengst van de gemeen
telijke inkomstenbelasting, welke geheven is
na den datum der grenswijziging.
De minister voegt aan het gewijzigde wets
ontwerp een berekening toe var> de uitkeering
aan de gemeenten met toepassing van de ver
schillende in het wetsontwerp genoemde ga
ranties. Volgens deze berekening komt aan
Haarlem toe als aandeel in het gemeentefonds
een bedrag van f 1.687.734.
Aan Heemstede een bedrag van f 215.763,
aan Bloemendaal f 345.356, aan Velscn
f 412.656, aan Za.-dvoort f 121.531, aan Hllle-
gom f 106.417. aan Haarlemmerliede en
Spaarnwoude f 26.211, aan Haarlemmermeer
f 233.875, aan Bennebroek f 12.599, Beverwijk
f 96.685.
Aan Amsterdam f 17.461121.
Het Bevolkingsvraagstuk in Indië.
De oorspronkelijke bevolking sterft uit, waar Euro
peanen zich vestigen. Is dit in Indië ook het geval?
Hoe men bij de Dajakkers „slaapt". Per prauw
het binnenland in.
of koffie geplant wijdt men er veel te wei
nig aandacht aan, men Is te economisch en
te weinig menschelijk.
Ik wil nu belangstelling wekken voor deze
kwesties, opdat men gaat onderzoeken en
vervolgens maatregelen zal treffen.
„En kunt u misschien iets van uw avon
turen vertellen".
Een breede glimlach: Ik heb zooveel" be
leefd. dat het niet in een avond te vertel-
llen zou zijn. En avonturen! 'k Ben door
bijen overvallen, heb op een mierennest ge
slapen, ging met prauwen in razende vaart
door stroomversnellingen.
Maar weet u hoe je daar reist?
Je bent van 's morgens vroeg tot des
avonds laat onderweg, „piept" vaak om half
acht al. Die prauwen, ze zijn zoo breed dat
je er precies in zitten kunt. je trekt je bee-
nen eens op, gaat wat naar rechts, naar links
zitten maar je wordt zoo stijf als een plank.
En zoo heb ik eens een tocht gemaakt van
's morgens zeven tot 's avonds elf.
Je logeert er meestal in Dajakwonlngcn,
maar als je dan denkt te kunnen gaan sla
pen, geven die lui een fuif ter eere van de
gasten, die den geheelen nacht duurt. Er
wordt gedanst en de sterkste mannen slaan
op trommen van een meter of zes, zeven
-no-. E^n nnnnr.loc^eri'i gtmid.
En ze denken je er een genoegen mee te
doen, maar je mist je slaap die je voor de
zware dagreizen toch hard noodig hebt.
En dan. Ze hebben kippen, boven, voor
naast, achter, onder je zitten kippen en als
dan een haan begint te kraaien zetten alle
hanen een keel op, dat 't een helsch spek
takel is. De honden die onder het huis sla
pen, gaan soms opeens vechten, of ze hullen
en blaffen. En er zijn de varkens, óok overal.
Een anderen keer sliep ik op een grindbank
in de rivier met wakers om op te letten of de
stroom niet ging bandjïren. Daar heb je
geen flauw besef van hier in Holland. Ik heb
het meegemaakt, dat we ergens in 't b'nnen-
land vijf dagen moesten wachten. En in dien
tijd zakte het rivierwater zeventien drie
kwart meter, zoodat het een haardje sche-1-
de, of we konden niet eens naar Bandjer-
m«ssin. terug.
Er ziin in de riv'e'-en geweldige stroom
versnellingen, waar je met een vaartïe van
dertig, veertig kilometer doorheen schiet en
het is reuze gevaarlijk werk. De boot is dan
bemand met een stuk of acht Dajaks, die
roeien als du'vels om stuur te houden.
eieen sne^eid van de prauw moet grooter
zijn dan die van het water. Razend snel
steken ze de korte scheorlemen In het water,
voorop staat stoer een Dajak met een lango.n
stok. hij kijkt uit naar de verraderlijke draai
kolken, zet soms snel en welgemikt met zijn
stok de boot af, roept tegen den stuurman
Een Dajaksche wieg.
Onder de knoop, aan
het touw zitten voor
werpen om 't kind te
gen booze geesten te
beschermen.
'n Kamer met groote, volle boekenkasten
'n heel breed schrijfbureau, gezellige rom
mel van Indisch vlechtwerk in een hoek, 'n
vol aschbakje tusschen filmstrooken en pa
perassen: de kamer van een werker.
Een werker is hij, de heer H. F. Tiliema die
pas weinige dagen geleden uit den Oost is
weergekeerd in zijn Bloemendaalsche villa,
een werker, die belangstelling heeft voor de
volkeren van Oost-Indië, die zijn tijd en zijn
werklust wijdt aan hen in wier land de
Hollanders de Westersche beschaving brach
ten met de voor- én nadeelen derzelve.
De heer Tiliema heeft zich als doel gesteld
de aandacht te vestigen op de bevolkings
toestanden in Oost-Indië. Daarvoor heeft hij
in 1924 een studiereis ondernomen over alle
eilanden, behalve Borneo; zijn „Zonder tro
pen geen Europa" ontstond en thans van
begin Februari 1928 tot einde sprokkelmaand
1929 maakte hij een tweede studiereis waar
bij Borneo van verschillende kanten inge
trokken werd over de groote rivieren.
Apotheker van professie heeft de heer Til
iema zich in zijn vroegere woonplaats Sema-
rang reeds bemoeid met hygiënische vraag
stukken, door zijn toedoen kwam de schitte
rende waterleiding dezer stad tot stand,
thans houdt hij zich bezig met het bevol
kingsvraagstuk, dat voor „Indië" van veel
belang is. Bleek immers niet, dat waar Euro
peanen zich vestigden, de inboorlingen vrij -
wel of geheel uitstierven? Wat is er nog over
van de Indianen in Noord-Amerika, van de
Tasmaniërs, de Maori's verminderde de ne
gerbevolking in Midden-Afrika sedert Stan
ley en Livingstone niet met ongeveer tachtig
a negentig millioen zielen?
Dit is een kwestie die, ten aanzien van
Oost-Indië wel degelijk onderzocht dient te
worden.
Van Java aldus de heer Tiliema in het
onderhoud dat wij dezer dagen met hem
hadden wordt gezegd, dat de bevolking er
sterk toeneemt. Ik geloof dit niet. Het ge
boorte-cijfer voor tropische landen is nor
maal 40 pro mille. Op Java is het sterftecijfer
23 p. m. wat voor een land in de tropen laag
is, daar echter de meeste sterftegevallen
voorkomen in het eerste levensjaar volgt
hieruit dat het geboortecijfer voor Java la
ger moet zijn dan het normale. De volks
telling in 1930, die een hoop geld kost, maar
van veel belang is, zal bewijzen of deze ver
onderstelling inderdaad juist is.
Bij mijn reis van 1924 kwam ik ook op
Cetebes waar de bekende zendeling Dr. Kruyt
mij verschillende gegevens verstrekte, die
aantoonden dat sommige volksstammen op
Midden-Cclebes uitsterven, en hoewel ik dit
ook geschreven heb in „Zonder tropen geen
Europa" laat dit feit iedereen steenkoud.
Zoolang er nog geen rubber wordt gewonnen
Een der beste hotels waarin de heer Til
iema op zijn reizen door Borneo overnachtte.
