BUITENLANDSCH OVERZICHT
Kunstzandsteenfabriek „Arnoud"
te Hillegom.
DE TOESTAND AAN DE CHINEESCH-RUSSISCHE GRENS
EEN ANTWOORD VAN NANKING BINNEN DEN DOOR
MOSKOU GESTELDEN TERMIJN.
HAARLEM'S DAGBLAD WOENSDAG 17 JULI 1929
DERDE BLAD
De grootste zandsteenfabriek van Nederland zal
4 Augustus 25 jaar bestaan.
Verscherping van het conflict.
Doch een antwoord dat waarschijnlijk
niet bevredigend zal zijn.
I Een overzicht van de
De Kunstzandsteenfabriek „Arnoud" te
Hillegom is 4 Augustus 1904 in werking ge
steld; weldra zal zij dus 25 jaar bestaan heb
ben.
Het 25-jarig bestaan dezer groote fabriek
zal Zaterdag 3 Augustus a.s. gevierd worden,
onder andere met een feest voor de werk
lieden, een boottocht, een kindervoorstelling
en een avondfeest. Zoo zijn, naar wij verne
men, de voorloopige plannen.
Iedereen kent de Steenfabriek, denikt haar
althans te kennen, want het groote complex
gebouwen met de vele woningen, de twee
hooge fabrieksschoorsteenen, de haven met
zijn kranen moet de aandacht trekken van
eiken streekbewoner en alle passanten van
den grooten verkeersweg tusschen Haarlem
en Leiden. De schoorsteenen zijn mijlen ver
te zien en ontgaan zelfs niet aan de trein
reizigers op de lijn AmsterdamBotterdam.
De directeur A. H. Baron van Hardenbroek
van Ammerstol.
Toch weten de meesten onzer niet precies
wat er achter de fabriekspoort gebeurt,
en daarom zijn wij naar het kantoor ge
gaan met het doel om gegevens voor dit
artikel te verkrijgen. De directeur, A. H.
Baron van Hardenbroek van Ammerst-ol, was
op dat oogenbük niet aanwezig, waarom de
heer W. D. Oudolf onze vragen beantwoord
de voor zoo ver zij voor beantwoording vat
baar waren.
Baron van Hardenbroek heeft nu ruim 25
Jaar geleden het initiatief genomen tot de
oprichting der fabriek en de stichting van
een naamlooze vennootschap. Steeds is hij
directeur gebleven en steeds was hij de stuw
kracht om het bedrijf vooruit te brengen.
ZLin werkkracht is zeer groot; naast de fa
briek beheert hij de Maatschappij tot exploi
tatie van de gronden VeenenburgElsbroek;
groote fabrieks terreinen.
hij is lid van de Kamer van Koophandel; en
was gedurende eenige jaren raadslid der
gemeente "Heemstede, vóór de grensregeling,
waartegen hij krachtig geageerd heeft.
De Maatschappij VeenenburgElsb'-oek is
ln 1902 opgericht met het voor de hand lig-
gendè doel om eenerzijds het af te graven
zand der binnenduinen productief te maken
en anderszijds teelland voor het bloembol-
lenbedrijf te scheppen. Het resultaat is het
kostbare bloembollenland tusschen Hillegom
en Lisse, besloten door den Rijksstraatweg
en de Veenenburgerlaan. Hoe de bloemisten
het scheppen van deze cultuurgronden weten
te waardeeren, hebben wij dezen winter ge
hoord in de rede, die de heer Grullemans Sr.
hield bij de opening der bloemententoon
stelling te Lisse, toen hij zich richtte tot
den heer van Hardenbroek.
Op Veenenburg is het zand voor de fa
briek zoo goed als afgegraven en daarom
werd een complex gronden gekocht te Noord-
wijkerhout. De aanvoer van dit zand maakte
een rechtstreekschen waterweg noodig, waar
in voorzien werd door het graven van een
kanaal naar de Leidschevaart en het bouwen
van een eigen brug in de Veenenburgerlaan.
Dit alleen is een staaltje van durf en aan
pakken van grooten ondernemingsgeest.
De Kalkzandsteenvereeniging heeft een
brochure uitgegeven over de eigenschappen
en het gebruik van deze soort steen. De
fabricage begon in ons land pas omstreeks
1900. Vele fabrieken zijn gegroeid en vele
zijn verdwenen.
Kalkzandsteen wordt gefabriceerd door een
innig mengsel van gdblusohte kalk en zand
in vormen te persen en onder een stoomdruk
van minstens 8 atmosfeer gedurende 8 a 10
minuten te verharden.
Hierdoor heeft een chemische inwerking
van de kalk op het zand plaats: aan de
buitenhuid der zandkorrels ontstaat dan een
calciumhydrosilicaat, dat de korrels aan el
kander verbindt.
In 1927 maakte de Duitscher B. Krïeger
een studiereis door Nederland, hij bezocht
de „Arnoud" en schreef in het Duitsc/hc vak-
blad Tonindustrle Zeitung, een artikel, waar-
in gezegd werd, dat de Kunstzandsteenfabriek
„Arnoud" de grootste van de geheele wereld
is.
In het eerste jaar van haar bestaan be
droeg de productie 27.000 steenen per dag
of 71/2 millioen per jaar, welke productie
in 1914 was gestegen tot 20 a 25 millioen
per jaar en nu 300 tot 350 duizend
per dag bedraagt of ongeveer 90
millioen steenen per jaar. Deze hooge pro
ductie is bereikt door een streng doorge
voerde mechaniseering van het bedrijf.
Bij de stichting der fabriek is gerekend
op uitbreiding, welke zoo uitgevoerd werd,
dat het bedrijf steeds kon doorwerken. Toen
de uitbreidingen gereed waren, is de oude
fabriek gesloopt en vervangen door gebouwen
met nieuwe machines. De eerst gebouwde
oppervlakte was 1500 vierk. meter groot,
terwijl nu 10.000 vierk. meter in beslag wordt
genomen.
De aanvoer der grondstoffen, "kolen, zand
en kalk in hoofdzaak, geschiedt te water
even als de afvoer van de steenen. Er wor
den maar weinig steenen per as vervoerd.
De fabriek heeft een eigen haven naar de
Ringvaart, die wat grootte en bezoek be
treft, de Hillegomsche en de Lisser havens
naar den kroon steekt, en 400 meter lang is,
ongeacht de binnenhaven langs en op het
fabrieksterrein.
Wat men van de fabriek te zien krijgt,
zijn allereerst de twee groote schoorsteenen
die met den watertoren den omtrek overheer-
schen. De lange rijen personeelwoningen en
het kantoorgebouw doen de fabriek bijna
schuil gaan voor hen, die zich over den Rijks
weg bewegen. Eenige jaren geleden is aan de
overzijde een vergaderlokaal gebouwd, daar
is een kademuur van 250 meter lengte en de
electrisch gedreven loopkraan met een span
ning van 20 meter. In het geheel heeft de
fabriek 6 kranen. Twee schepen naast elkaar
kunnen bediend worden. Onder de kraanbrug
hangt een gesloten kalksilo, waarvan de
beide deuren geopend en gesloten kunnen
worden, waardoor bij het storten van kalle
het stof niet vrij komt. Dit is een vinding
der fabriek zelf. Kipkarren loopen onder
een tunnel naar de binnenhaven en de fa
briek. De steenen uit de fabriek worden op
de eigen brug in den Rijksstraatweg door
een vernuftige wijze per kraan en per wagen
bij .groote klampen tegelijk naar de haven
en in de schepen gebracht.
De kraan-installatie, die de bewondering
der voorbijgangers opwekt, wordt door een
man bediend en kan dagelijks ongeveer 200
ton kalk of kolen verzetten.
De aanvoer van zand uit de eigenr duinen
met eigen schuiten geschiedt natuurlijk ook
langs mechanischen weg. Een groote hoeveel
heid kan als reserve, voor den winter b.v.
opgeslagen worden.
Het transport van het zand en van de kalk
in de fabriek via silo's, transporteurs, trom
mels enz. is te technisch ingewikkeld om te
beschrijven, hetgeen ook zoo is met de fabri
cage zelf.
De fabriek heeft een perslokaal met 8 per
sen in het nieuwe gedeelte. Het verharden
der steenen gebeurt in 12 ovens van 151/2
bij 2 M. onder een druk van 10 1/2 atmosfeer.
Zij kunnen in 24 uur twee maal gevuld en
geledigd worden. In het nieuwe ketelhuis
staan drie groote stoomketels, en er zijn zeer
vele machines, wier constructie en doel boven
het begrip van den leek gaan. Er zijn reserve
machines en machines voor opwekking van
electriciteit ten behoeve van het bedrijf en
de verlichting. De transportbanen voor zand,
kalk en steenen zijn tot het uiterste geper
fectioneerd.
Er zijn verscheidene opslagplaatsen en
bijgebouwen, vele werkplaatsen voor de be
werking van hout en ijzer, als een smederij,
een kleine machinefabriek, een constructie
werkplaats enz. voor reparatie en nieuw
werk. Zelfs een scheepshelling ontbreekt
niet.
De uitbreidingen werden in eigen beheer
uitgevoerd, vele werktuigen en transport-
inrichtingen zijn in de fabriek gemaakt.
De fabriek werkt het geheele jaar door.
Gedurende den laatsten langdurigen winter
konden de steenen niet afgevoerd worden,
omdat de vaart gestremd was. De voorraad
steeg zelfs tot 15 millioen steenen op
het oogenblik dat de dooi inviel. Ongeveer
half Juni 1.1. was deze enorme voorraad
steenen verdwenen. Aan afzet ontbreekt het
dus niet.
Het bedrijf is, zooals gezegd, regelmatig uit
gebreid; met welk nieuws de tweede kwart
eeuw zal beginnen is ons niet bekend. Wel
meenen wij begrepen te hebben, dat het
aantal personeelwoningen weer vergroot zal
worden. Tegenover de fabriek is een terrein
In aanleg, en mogelijk beschikbaar voor
nieuwe plannen en nieuwe uitbreidingen.
Machinaal worden de tassen steenen in de
schuiten geladen.
De grootste zandsteenfabriek van Neder
land, de „Arnoud", is voor de gemeente Hil
legom, op welks grondgebied zij staat, voor
het naburige Lisse, en voor het bloembollen-
bedrijf een factor van groote beteekenis.
WIJN TER BESTRIJDING VAN
DRANKMISBRUIK.
In Frankrijk is een vereeniging gesticht,
het Office Internationale du vin, die een
veldtocht wil beginnen tegen drooglegging.
Reeds hebben vertegenwoordigei's van dertien
naties zich bij de nieuwe organisatie aange
sloten, die beschreven wordt als een kleine
volkenbond ter begunstiging van wijnge
bruik. Met deze propaganda wil men het
drankmisbruik bestrijden. Want de aanhan
gers van de nieuwe vereeniging zien geen
heil in drooglegging, waarvan men in Ame
rika de toepassing kan gadeslaan, maar wel
in matigheid en zij moedigen het wijngebruik
aan. Want zeggen zij. wanneer de menschen
heelemaal geen alcohol mogen drinken, dan
grijpen zij maar al te vaak iedere gelegen
heid aan om de sterkste likeuren en zoo te
drinken, die zij kunnen machtig worden.
Hebben zij vrijheid om wijn te drinken, dan
toonen zij zelden neiging om misbruik te
maken van wat niemand minder dan Pasteur
moet hebben genoemd den gezondsten van
alle dranken.
(N. R. Ct.)
AUTO-ONGEVALLEN OP DEN 14e
Het aantal auto-ongevallen in Frankrijk is
op 14 Juli j.l., den Nationalen Feestdag, zeer
grot geweest. Zoo werden alleen te Parijs en
omgeving Zondag jl. twaalf personen der.-
auto ongevallen gedood en 36 gewond.
T BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Blijkens een telegram van Reuter hebben
de Chineesche autoriteiten binnen den door
Moskou gestelden termijn een antwoord ge
geven op het bekende ultimatum. De inhoud
van dit antwoord is nog niet bekend, doch
de „zegsman" van de Nanking regeering ver
klaarde dat zijn superieuren de afdoening
der aangelegenheid als een zeer eenvoudige
zaak beschouwen. Doch uit de toelichting
die deze „zegsman" bij zijn woorden gaf
blijkt dat de kwestie niet zoo eenvoudig zal
afloopen, als de Nanking regeering voor
geeft. Klaarblijkelijk gaat Nanking van dit
standpunt uit omdat zij van meening is dat
zij in haar volste recht gehandeld heeft, om
dat de Russen zich ook nimmer aan de ver
dragsbepalingen betreffende de spoorwegen
in Mandsjoerije gehouden hebben.
Doch Rusland zal zich met deze houding
zeker niet vereenigen; evenmin als met dat
gedeelte in de antwoordnota, waarin volgens
de „zegsman" gememoreerd wordt dat er
duizenden Chineezen in Rusland gevangen
zitten. „De Nanking regeering is bereid de
gevangen genomen Russen vrij te laten als
Moskou genoemde Chineezen uitlevert". Ten
slotte schijnt in het antwoord te worden
opgemerkt dat de Nanking regeering dé
Sovjet Unie niet vijandig gezind geweest zou
zijn, als Moskou zich onthouden had van
propaganda tegen de Chineesche nationale
regeering.
Als de antwoord nota inderdaad in dezer
voege is gesteld, dan mag men werkelijk
spreken van een zeer gecompliceerde en ge
vaarlijke kwestie. Alle eenvoud is dan terdege
zoek. Alarmeerend zijn verder de berichten
uit Sjanghai, meegebracht door reizigers uit
Charbin, die vermelden, dat de Russen
groote troepenmachten langs de Chineesch-
Russische grens concentreeren. Te Tsjita
zouden treinen gearriveerd zijn met zware
artillerie. Daartegenover zou staan dat 50.000
Wit-Russen hun diensten aan de Nanking
regeering zouden hebben aangeboden. Het is
natuurlijk zeer begrijpelijk dat de Russische
tegenstanders der Sovjet Unie deze gelegen
heid trachten te benutten. Toch lijkt het be
richt van een concentratie van reeds 50.000
der Wit-Russen voorloopig overdreven.
Inmiddels schijnt in centraal Sovjet Rus
land de opwinding te zijn toegenomen. In
bijna alle steden van eenige beteekenis zijn
demonstraties gehouden onder de leuze „Weg
met de worgers van China" en „Leve Sovjet-
China". De politie schijnt de grootste moeite
gehad te hebben om de orde te bewaren, en
uit de verafgelegen exercitiekampen komen
telegrammen binnen bij den minister van
oorlog Worosjilof, waarin de militairen hun
aanhankelijkheid verklaren, en hun bereid
willigheid uitspreken om de Russische rech
ten te verdedigen. Bij het lezen yan deze en
dergelijke berichten moet men echter reke
ning houden met de bekende Sovjet-methode
om door middel van een valsche bericht
geving stemming te maken.
Toch ziet met dit alles de toestand er niet
zeer rooskleurig uit.
Van de grootste importantie is tenslotte
een telegram van Vaz Dias, van den vol
genden inhoud:
TOKIO, 17 Juli, (V.D). De Chineesche
gezant in Tokio heeft den Japansclien mi
nister van buitenlandsche zaken, baron
Sjidehara, officieel een vriendschapsverdrag
tusschen Japan en China voorgelegd. De
Nanking-regeering hecht groote waarde aan
een spoedige onderteekening van dit verdrag,
zelfs wanneer de andere economische en
politieke kwesties tusschen beide landen nog
niet geheel zijn opgelost.
Deze geste laat niets aan duidelijkheid te
wenschen over. Het is zeer onwaarschijnlijk
dat de Japansche regeering hoop over stook
op dit verdachte aanbod bu iten den
Volkenbond om, zal ingaan.
F. A.
Poincaré zet zijn rede voort.
Poincaré heeft In de Kamer zijn rede over
de schuldenquaestie en het plan-Young
voortgezet. Hij zeide, dat de eenige grond
voor Frankrijk voor oen revisie van het plan-
Dawes lag in de steeds grooter wordende
noodzakelijkheid om de quaestie van de
schadevergoeding en de schuldenbetaling met
elkaar te verbinden.
Na eenige opmerkingen gemaakt te heb
ben over de rol der Internationale Bank,
zeide hij verder, dat het er op aankomt niet
alleen het betalingsvermogen van Duitsch-
land te ontzien, maar ook den wederopbouw
van dat land te bevorderen, opdat het niet
weer in de fouten vervalt, die het voor de
aanneming van het plan-Dawes gemaakt
heeft. Duitschland heeft voor de bezetting
van het Ruhrgebied, door de uitgifte van
papieren geld, den val van de mark sterk
beïnvloed.
Poincaré, zijn rede voortzettende, zeide,
dat de Duitsche bankbiljetten-omloop voor
de Ruhrbezetting reeds 1280 milliard mark
beliep, wat reeds een catastrophe was. In
1922 heeft hij zelf zoo weinig aan een ge-
weldpolitiek gedacht, dat hij zich bereid ver
klaarde, de stabilisatie van de mark door een
moratorium te vergemakkelijken, doch niet
zonder tegen-prestatie en onderpand. Enge
land wilde zich eerst hiermee niet vereenigen,
doch heeft zich naderhand hierbij aange
sloten.
Ten opzichte van het plan-Young bestaat
een eng verband tusschen de Duitsche beta
lingen aan Frankrijk en de Fransche betalin
gen aan Amerika, en op het voordeel van de
verdeeling der onbeschermde jaarbetalingen
voor Frankrijk. Voorts bracht Poincaré naar
voren, dat de leveringen in natura na tien
jaar zullen ophouden, de controle-organi
satie van het Dawesplan wordt opgeheven
en de Duitsche betalingen worden hervormd
tot een commercieele schuld. Hieruit volgt,
dat Duitschland door het staken der beta
lingen onmiddellijk zijn eigen naam zal aan
tasten en al geeft het plan-Young niet alles,
wat men van het Dawes-plan kon verwach
ten, het garandeert Frankrijk toch 37 jaar
lang onbeschermde jaaibetalingen van vijf-
honderd-millioen goudmark voor zijn weder
opbouw en zal misschien toelaten, dat de
Duitsche schuld gemobiliseerd wordt.
Interruptie Herriot.
Wanneer Duitschland zijn betalingen
zou staken, zou Frankrijk dan met zijn
verplichtingen hetzelfde kunnen doen? in
terrumpeerde Herriot.
Poincaré antwoordde hierop ontwijkend,
dat er voor Duitschland een moratorium voor
drie jaar bestaat.
Herriot antwoordde hierop, dat men een
moratorium niet mag verwarren met een ver
mindering der te betalen schulden. Wanneer
Duitschland zijn betalingen staakt of vermin-
dert, volgt daarop voor Frankrijk nog niet
het recht om hetzelfde te doen. Indien de
Vereenigde Staten echter een vermindering
van hun vorderingen toestaan, zal Duitsch
land daarvan voor twee-derde profiteeren.
Op deze wijze kan het verband tusschen
schadevergoeding en schulden hooit in het
voordeel van Frankrijk zijn.
Poincaré wendde zich daarop tot Herriot
met de vraag: „Concludeert u daaruit, dat
wij het plan-Young moeten afwijzen? Ik
eisch van u, dat u hierop met ja of neen
zult antwoorden".
Herriot verklaarde, het recht te hebben
deze feiten te behandelen, aangezien de be
trekking tusschen de schadevergoedings- en
schuldenquaestie wel Frankrijk, maar niet
Frankrijk's schuldeischers bindt.
Na nog eenige debat tusschen Poincaré
en Herriot, verklaarde de eerste verder, dat
het plan-Young voor de eerste maal een
werkelijken band tusschen schadevergoe
dings- en sc-huldenvraagstuk legt. Voor de
eerste maal heeft Duitschland zich verpiicht
jaarlijks een zeker bedrag te betalen, dat
Frankrijk aan andere geallieerden schuldig
is en dientengevolge hebben de schuldenaars
van Amerika allen hetzelfde belang bij de
Duitsche betalingen. Dit is een belangrijk,
voordeel, dat vroeger niemand had kunnen
bereiken. De regeering heeft zich in het al
gemeen niet verzet tegen het opnemen van
een voorbehoud wanneer dit zoodanig is ge
redigeerd, dat de betrokken buitenlandsche
r^aten er geen bezwaar tegen hebben en
wardoor de Kamer aanwijzingen heeft in de
richting van wat moet gebeuren, wanneer
Duitschland zijn verplichtingen niet ra-
komt.
Wat 't Plan-Young oplevert.
Bij een uiteenzetting van het plan-Young
heeft Poincaré vastgesteld, dat het alles bij
eengenomen ongeveer 138 milliard francs
zou opleveren.
Van dit bedrag blijven voor Frankrijk, on
der medetelling van de reeds van Duitsch-
'land ontvangen van vier milliard, slechts
42 milliard goudmarkt inplaat van
tde in 1924 vastgestelde 132 mil
liard goudmark. Frankrijk had daardoor
voor den vrede een zwaar offer gebracht,
zoodat het mocht hopen, d,at de yegeeringen
dit zouden waardeeren.
Motie tot uitstel der ratificatie
verworpen
PARIJS, (Havas). De Kamer, haar ver
trouwen in de regeering uitsprekend, ver
wierp met 304 tegen 239 stemmen een motie
(Dubois) tot uitstel van de ratificatie van
de schuldenovereenkomst.
Spionnage via een courant.
De te Hannover verschijnende communis
tische Neue Arbeiterzeitung meldt dat tegen
den redacteur Bohn van dit blad een vervol
ging is ingesteld wegens poging tot spion
nage. In het blad waren de vragen gesteld:
Welke bedrijven werken voor den toekomsti-
gen oorlog? Welke kunnen in geval van oor
log snel worden gereorganiseerd? Een arbei
der-correspondent antwoordde hierop uitvoe
rig en zijn artikel kreeg een voorname plaats
in het blad.
EEN RAPPORT OVER DE RAMP
VAN DE CITY OF OTTAWA.
De'■commissie van het luchtvaartdeparte
ment heeft haar bevindingen over de oorza
ken van het ongeluk met het passagiersvlieg
tuig City of Ottawa dat de vorige maand op
weg naar Parijs in het Kanaal is gestort, be
kend gemaakt.
Zij verklaart volgens de N. R. Ct., dat de
oorspronkelijke oorzaak te zoeken is in een
breuk in de lagerschalen tengevolge van ver
moeidheid van het materiaal, en voegt er aan
toe dat alle voorzieningen die menschelijker
wijze mogelijk waren, hiertegen genomen wa
ren. De belangrijkste aankondiging van het
rapport is dat de vliegtuigen, om herhalingen
van zulke ongelukken te voorkomen, goed
zullen doen den tocht over het Kanaal pas
op zulk een hoogte te beginnen dat zij aan
den anderen kant vrij zeker in zweefvlucht
zullen kunnen landen.
Dit ongeluk heeft voor het eerst aan lucht-
passagiers het leven gekost nadat de Impe
rial Railways 4 millioen mijlen met hun pas
sagiersvliegtuigen hadden afgelegd.
DUINBRAND.
Op het terrein achter de golfbanen brak
Dinsdag weder een duinbrand uit. Door eeni
ge werklieden in dienst der exploitatie „Golf
Links" werd de voortgang gestuit. Nadrukke
lijk wordt aan de duinwandelaars nog eens
verzocht om geen brandende sigaret of luci
fer onachtzaam weg te werpen, omdat an
ders de eigenaars der duinterreinen mis
schien maatregelen zullen nemen om het
wandelen in de duinen geheel te verbieden.
Een kijkje in de perserij-ajdeeling.
