De eerste foto's van de explosie nabij Berlijn.
Jr.
l
f: -
ff,:.:
Haarlem, 24 Juli
ONTPLOFFINGSRAMP TE VEENDAM.
r47e Jaargang No. 14137
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Donderdag 25 Juli 1929
HAARLEM S DAGBLAD
DIRECTEUREN! J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR! ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week f 0.2754, met Geïllustreerd Zondagsblad /0.32
Per 3 maandenHaarlem en plaatse* waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) 3.5734. Franco per post door Nederland 3.8734. Losse nummers
0.06. GeïlL Zondagsblad per 3 maanden 0-5734, franco per post.
Bureaus: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTEMTIEN: 1—5 regels 1.75. elke regel meer f 0.35 Reclame*
70.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbod 14 regels 0.60,
elke regel meer /0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag,
Donderdag en Zaterdag) 14 rcg. f 025. elke regel meer f 0.10. uitsl. A contant
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden i 600.-, Verlies van Hand, Voet ol Oog 1 400.-. Duim i 250.-, Wijsvinger 1150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
VOOR DE AGENDA
verwijzen wij naar de tweede -pagina van
dit blad.
Kaagtveek.
Anderhalven dag van dit zeilersfestijn heb
ïk ditmaal maar kunnen meemaken. Maar
't was het waard. Er moeten vele duizenden
j Hollanders zijn die dit nog nooit gezien heb
ben: de Kager Plassen in zomerweelde en
zeilerstrots, de wemeling der honderden en
nog eens honderden jachten, jachtjes en
j motorbooten van allerlei makelij in dat
groote, grillige complex van meren en
eilandjes. Weten zij wat zij gemist hebben?
Het is een van de mooiste tafereelen die
Holland biedt, en het is zoo echt-Hollandsch.
Het is een wonder van zon en kleurenpracht,
van leven en sierlijkheid. Het bruist van
leven. De ergste pessimist zou zich daar niet
aan kunnen onttrekken, en er heilzaam door
beïnvloed worden.
Ditmaal reed ik erheen met twee Ameri
kanen, in een auto, en zij vertrouwden op
mij om den weg te vinden. Pas toen we Hil-
legom naderden besefte ik, hetgeen nogal erg
leek voor een geboren Haarlemmer, dat 'k
niet precies wist waar de zijweg naar War
mond was. En ontdekte plots, dat ik, al die
malen dat 'k op de Kaag ben geweest, er
nog nooit anders dan over water heen ben
•gegaan. Wonderlijk idéé dat je wel elk
„rakje" van de Ringvaart kent, maar niet
weet waar de handwijzer voorbij Lisse staat
die den weg naar Warmond aangeeft. Als
die Yankees journalisten geweest waren,
zou er ongetwijfeld kopy voor hen in gezeten
Ihebben: een staaltje van de eigenaardighe
den van dit overmatig-bevaren volk, de Hol
landers.
Maar even later waren wij er, en zij wer
den stil van bewondering toen zij haar za-
jgen: de apothéose van onze zeilsport.
Ik hoop van harte dat er nooit sprake van
jzal wezen om de Kaag droog te leggen, al
.mocht het nog soo'n voordeelig-opgezet plan
'zijn. Wij moeten dit houden, als zeHers-
iparadijs. Het vertegenwoordigt téveel
(Schoonheid, teveel kleur en levensblijheid,
om er ooit aan,'te kunnen raken. Wij moéten
zulk kostelijk bezit beseffen, en dat kan
izelfs zonder lyrische geestdrift eh schoon-
jheids-bespiegelingen, die veel menschen
iinaar overdreven vinden, omdat ze zoo hee-
llemaal niet nuchter zijn. Laten die men-
ischen, volkomen nuchter redeneerend, er-
jkennen dat wij al ver op weg zijn om Hol
land heelemaal vol te bouwen, dat de bevol
kingscentra elkaar onrustbarend naderen,
•idat ettelijke mooie wegen van vroeger tot
|lawaaiïge auto-renbanen verworden zijn, dat
ieen plek zooals de Kaag steeds meer wordt
'tot een oase van weldadige verkwikking,
;waar je nog heelemaal genieten kunt van
jmooi-Holland en waar hetgroote mode
artikel Lawaai zich niet overheer-
schend kan doen gelden. Het speelt zijn rol
'in enkele ontaarde motorbootachtige ver
schijnselen, het brult uit een batterij luid-
tsprekers bij de Kaagsociëteit, maar het blijft
Itoch sporadisch en vervaagt in den sterken
bries.
De zeilwedstrijden?
Als ik zeiler was en 'niet roeier, als ik zoo'n
Kaagweek niet bezocht als gast van een be
vriend zeiler, wiens tjotter-roer ik somtijds
fantastisch hanteer, wiens fokkeschoot mij
wordt toevertrouwd en 'aan wiens giek ik
hang als we niet kunnen gijpen omdat de
boel anders dreigt stuk te slaanmaar
als ik deelnemer kon zijn dan zou 'k
een Regenboog willen hebben. De zesmeters
en de 45-kwadraatmeters lijken eigenlijk te
groot voor de Kaag, vooral als ze in feilen
strijd zijn en hun volle canvas-pracht ont
plooien. Dan, op de kleinere meertjes vooral,
lijken ze vaak als machtige vogels, met moei
te bedwongen. Je voelt dat 'ze liun wieken
verder kunnen uitslaan, dat ze op breeder
Het woord is aan..
Henriette Roland Holst
Liefdelooze oogen zijn voor 't hart een
wreede wind; bevende sluit het zich.
wateren moeten zeilen om op hun volle
kracht getaxeerd te worden.
Maar de Regenbogen hooren hier thuis,
en het is wondermooi om ze in een groote
groep te zien starten. Niet te dichtbij, want
dan wordt dit genot teveel beïnvloed door
de buitengewone expressieve kracht van de
Nederlandsche taal in haar meer soldateske
uitingen. Maar aanschouw het van eenigen
afstand, en het is prachtig. De zeilen zijn als
een witte wolkende, weelde boven de kleu
rige groep schepen. Zij trillen, wankelen,
bollen in den bries, in een voox-tdurend-wisse-
lende bewegelijkheid. De zon speelt ermee,
schittert erin, maakt wonderlijke licht-effec-
ten. Zij .zijn als een paraphrase op de wijde,
levende Hollandsche luchten daarboven.
Iets vei*der begint er al teekening in de
race te komen, de groep is wat uiteen ge
raakt. Een i-èeks motoi-j achten, geankerd
midden in het meer, onttrekt nu de rompen
der jachten aan het gezicht, en je ziet alleen
de hooge tuigage erboven, de zeilen nu fel
gespannen. Zij zijn fantastisch, die. hooge
witte verschijningen, als een reeks statige
jonkvrouwen uit een tijd van eeuwen her,
voortzwevend naar een welbewust doel
Heel anders kampen de driftige, kleine,
brutale Vrijbuiters,, de haastige Treubjes, de
niètige, maar kittige en steeds-bewegelijke
twaalf voetsjollen, die bij elke boei in menig
te op elkaar dringen en die zooveel zeilkunst
vereischen.
Aan een beschrijving van de eindelooze
veelvuldigheid van onze jachtmodellen, vroe
ger al eens gegeven, zal ik maar niet meer
beginnen. De Amerikanen waren er perplex
van, gaven toe dat zij zoo'n variëteit op hun
meren niet kenden en nooit vermoed hadden
en konden hun verbazing niet op óver onze
oudere klassieke' boottypen: tjotter en
schouw, hoogaars en Zaansche gondel, boeier
en Staversche jol.
Een extra-uitbreiding van de verscheiden
heid gaven twee 'watervliegtuigen uit De
Kooy of De Mok, omlaagcirkelend, daarna
bliksemsnel nèersuizend, het eerste vlak over
onze-tjottermast heen,, even later taxi'end
tvsschen de kruisende jachten door, met
bruisende deining vóór èn achter de flot-
teurs. Eén meerde keurig bij de Kaagsocië
teit, het tweede dreigde verward te raken in
een groep jachten voor de startlijn, zette
toen veiligheidshalve den motor maar stop
en dreef nogal hulpeloos rond tot een mo
torboot er. zich over ontfermde, een lijntje
uitbracht en den grooten grijzen vogel naast
zijn kameraad sleepte.
's Avonds ging de wind vrijwel liggen. De
Amerikaansche gasten waren per motorboot
vertrokken. Getweeën in den tjotter voeren
wij langzaam Zweiland over. Andere jachtjes
en jachten gleden voor ons, achter ons, aan
weerszijden. -Een wondermooie zomeravond,
een avond om stil te zijn en te denken aan
wat mooi is en je niet vergeten kunt. Zoo'n
avond die kostbare herinnering versterkt en
opbouwt
De volgende dag werd weer heel anders,
zooals de Kaag altijd anders is, want 's mid
dags wakkerde de bries aan en werd tot een-
halven storm, met felle rukwinden.
Er sloegen jollen om,.er braken masten en
scheurden zeilen. Toen wij koers moesten
zetten naar Haarlem, hadden we met ons
beiden de handen vol aan den kleinen tjotter,
die bruisend bonsde door kuivende golven, die
bonkte en buitelde, die leven en persoonlijk
heid kreeg, zooals ieder schip ze krijgt in
ruw weer, als het zijn echten aard moet
toonen. Er waren spannende oogenblikjes
zelfs op de Ringvaart, die een paar moeilijke
rakjes opleverde, het werd ingespannen
werk.
En dat sloot er bij aan, bij de mooie her
inneringen.
Wij moeten altijd de Kaag houden.
R. P.
Ontzettende explosie en felle brand in een dextrinefabriek.
ZES DOODEN, EN VELE GEWONDEN.
DE FABRIEK EN DRIE ANDERE GEBOUWEN GEHEEL UITGEBRAND.
Te Ommerlanderwijk bij Veendam vond
Woensdagmiddag een explosie plaats in de
aardappelmeelfabriek van K. en 3. Wilkens,
waardoor de groote fabriek, de opzichters
woning en de boerderij van den heer Vegter
in brand zijn. geraakt. Er zouden enkele doo-
den en vele gewonden zijn. Alle doktoren uit
den omtrek werden te hulp geroepen.
Omtrent de vreeselijke ontploffing te Om
melanderwij k kan nog het-volgende worden
gemeld
De ontploffing geschiedde te ongeveer 4
uur en was tot ver in den omtrek hoorbaar.
Aanvankelijk werd gedacht, dat een der ke
tels in de fabriek geëxplodeerd was, doch
hieromtrent kon men geen zekerheid verkrij
gen. De kans is zeer groot, dat de explosie
ontstaan is in een hoeveelheid opgeslagen
dextrine. Verschillende arbeiders waren op
het oogenblik van de ramp in de fabriek aan
den arbeid, met het noodlottige gevolg, dat
velen van hen door rondvliegende stukken
hout en andere voorwerpen getroffen wer
den.
Zeventien arbeiders liepen verwondingen
op, van wie vex-scheidenen van zulk een ern-
stigen aard, dat zij nadat de eerste hulp ver
leend was, per auto naar het Academosch Zie
kenhuis te Groningen en het ziekenhuis te
Winschoten vervoerd moesten wox*den. In de
fabriek zelf ontstond onmiddellijk na de
ontploffing een felle brand, die het geheele
bouwwerk weldra in lichte laaie zette, 't Vuur
deelde zich ook mede 'aan een naast de fa
briek gelegen opzichterswoning en twee boer
derijen. De fabriek en deze drie andere ge
bouwen werden nagenoeg geheel een prooi
der vlammen, ondanks het krachtig optreden
vair de Veendamsche brandweer, welke wel
dra werd bijgestaan-door de brandweren uit
Pekela en Wildervank.
Vier clooden?
Helaas heeft deze ramp vermoedeliik aan
vier menschen het leven gekost. Tot Woens
dagavond 8 uur was één ai-beider, K. gehee-
ten, onder de puinhoopen vandaan gehaald.
Met aan zekëiireid grenzende waarschijnlijk
heid zijn nog drie personen onder het puin
bedolven en wel de vrouw en dochter van den
opzichter der fabriek, Miedenra genaamd eir
nog een arbeider.
De slachtoffers.
Ten gevolge van de ontploffing in de aard
appelmeel- en dextrinefabrieken van M. en
J. Wilkens zijn de volgende dooden te betreu
ren:
De arbeider P. Kruizinga, gehuwd en wo
nende te Meeden;
K. Bos, die nog steeds onder de puinhoo
pen ligt bedolven en die geheel verkoold
moet zijn;
Fokke Molog, een jeugdig arbeider;
de vrouw van den opzichter Miedema, die
onder deh ingestorten muur werd gevonden;
de 21-jarige Antje Miedema.
In het ziekenhuis te Winschoten is opge
nomen de 19-jarige Jacob Miedema, die op
vreeselijke wijze verminkt is, zoozeer dat er
geen hoop meer is op behoud van zijn leven.
Verder werden nog 18 min of meer zwaar
gewonden in dit ziekenhuis ter verpleging
opgenomen. Het meerendeel van hen, die
door acht doktoren uit Veendam, Oude en
Nieuwe Pekela zijn verbonden, zijn dermate
door brandwonden aan het gelaat vei-wond,
dat zij totaal onherkenbaar zijn.
Het parket uit Veendam en dat uit Win
schoten waren ter plaatse aanwezig.
Reeds zes dooden.
Nader meldt men, dat Jacob Miedema aan
zijn wonden overleden is. Het aantal dooden
is dus tot zes gestegen.
Hoe de brand begon.
Het Hbld. meldt nog:
Het blijkt thans, dat de ramp is aange
vangen met een klein brandje. Toen arbei-
dei's en het gezin van den zwaarbeproefden
Miedema bezig waren het brandje met em
mers water te blusschen, volgde de ontzet
tende ontploffing, waardoor o.a. een twintig-
tons stoomketel een tiental meters ver is weg
geslingerd.
De ontploffing moet ontstaan zijn in een
apparaat waarmede men dextrine bereidt.
Het zuur, dat bij de bereiding gebruikt wordt,
is in hooge mate ontbrandbrar.
Het bovenste gedeelte der fabriek stond
weldra in volle vlam. De arbeiders sprongen
verschrikt van de zolders naar beneden en
velen hunner kregen meer of minder ernsti
ge brandwonden. Zoo sterk was de luchtdruk,
dat arbeiders, die vóór de fabriek werkten,
in het kanaal werden geslingerd en zich
zwemmende moesten redden.
Het laat zich denken, dat de verslagen-
beid te Veendam groot is, en dat er oprechte
deelneming heerscht met de familieleden van
de slachtoffers. Een groote menschenmenigte
heeft stil het werk vair de brandweer gade
geslagen, en steeds meer drong het door, dat
een ontzettende ramp is gebeurd.
Het Groene Kruis en particuliere auto's
reden af en aan om gewonden te vervoeren.
Onbeschrijfelijke tooneelen hebben plaats
gehad. Men zag vrouwen zoeken naar haar
mannen, zij wisten niet of hij misschien bij
het blusschingswerk bezig was, of hij ge
wond en vervoerd was, of vermist werd. Zoo
zagen wij een vrouw, die zich op het ergste
reeds had voox-bex-eid, en huilende door de
menigte liep en even daarna haar man
slechts licht gewond tegen kwam. Hij had
geholpen bij de brandweer.
Na den brand kwam nog een oude arbei
der uit een koelkelder te voorschijn, die
zich daar schuil had gehouden en niet ge
wond was.
De schade is enorm.
De N. R. Ct. meldt:
Van het groote gebouwencomplex zijn
slechts de muren blijven staan.
Eenige gebouwen en boerenbehuizingeh in
de omgeving van de fabriek zijn door de ont
ploffing ernstig beschadigd. Dé boei-derij van
den heer H. Nieboer is er wel het ergst aan
toe. Van het interieur is niets gespaard, al
het meubilair is geheel vernield.
De schade, door den brand berokkend, is
enorm. Voor duizenden guldens aan meel, in
een der boerenbehuizingen opgeslagen, is ge
heel verloren gegaan.
DE KABINETSCRISIS.
VERGADERINGEN DER RECHTSCHE
KAMERFRACTIES.
In verband met nadere mededeelingen
door den kabinetsformateur. Minister van
Staat, jhr. Mr. Ruys de Beerenbrouck, ge
daan, zullen weer vergaderingen gehouden
worden door de Kamerfx-acties van de rech
terzijde. De A. R.-fractie had daartoe Woens
dagochtend een bijeenkoxnst, de R.K.rfractie
vergadert a-s. Viöjdag om half twee. Omtrent
een eventueele bijeenkomst van de C.H.-
fractie was heden nog niets bekend. Wel
heeft Woexxsdag te Utrecht eexi bijeenkomst
plaats van het hoofdbestuur der C. H. Unie.
Een overzicht van het Jabrieksterrein tijdens de explosies.
■werden vele honderden meters ver weggeslingerd.
IJzeren brokstukken
VERANDERING VAN LUCHT.
Daar zijn twee Amerikanen,
Al elf dagen in de lucht
En terwijl ik zit te schrijven,
Zijn ze steeds nog op de vlucht;
Vraagt u zich niet vol verbazing,
Waar dat aanstonds heen moet gaan,
Als een iegelijk zijn vliegtuig,
In zijn achtertuin heeft staan.
En wanneer ons luchtvehikel,
Zonder stakexx alsmaar werkt.
En de duur van 't luchtig reisje,
Door geen noodzaak wordt bepex-kt?
Menschen die dan zullen lijden,
Aan de kwaal van landerigheid,
Raken met een weekje vliegen,
Radicaal die ziekte kwijt,
Andren, die de dokter voorschrijft,
Een verandering van lucht,
Gaan dan in hun vliegmachine.
Kalm een maandje op de vlucht;
Als de fiscus mij komt manen,
Met zijn wreede dwangbevel
Ga ik een paar maandjes toeren,
In mijn veilig vliegtoestel;
Als je vrouw opvliegend zijn mocht,
Ga je ijlings op de vlucht,
Exi je daalt drie maanden later,
Grondig, zichtbaar opgelucht;
Ik kan nu al gaan verlangen
Naar zoo'n mooie toekomst, want
Als je dan niet wilt, tenminste,
Heb je nimmer meer het land
Als dit Amerikaansche tweetal,
Nog veel langer bovenblijft,
Wordt het nog, honoris causa,
Bij de vogels ingelijfd.
:<v,
J "SM
i
Ex-kroonprins Wilhelm in klein tenue te
Zandvoort.
OOK NABIJ BERLIJN
FABRIEK VERBRAND.
Catastrophale ontploffingen
PANIEK IN FABRIEKSWIJK.
WONDER BOVEN WONDER
GEEN DOODEN.
BERLIJN, 24 Juli. (W. B.) Woensdagmiddag
heeft in de Vercirxigte Sauerstoffwerkc in
Berlijn-Borsigwaldo een geweldige ontplof
fing plaats gehad. Door onbekende oorzaak
vloog een. groote zuurstofhouder in de lucht.
Een steekvlam van meer dan honderd meter
ontwikkelde zich en ixi een oogenblik stond
het geheele gebouwencomplex in brand. De
eene ontploffing volgde op de andere. De
brandweer kwam met al het beschikbare
materiaal aangereden. Telkens vlogen zware
metalen stukken de lucht in en vielen hon
derden metex-s verder neer.
Onder de bewoners der omliggende ge
bouwen ontstond een paniek. Iedereen ijlde
naar buiten.
De brandweer kon tot nu toe het vuur
niet meester worden. Men vreest dat er velo
dooden en gewonden zijn.
Een nader Wolff-telegx-am meldt, dat het
vuur reeds overgeslagen is op de „Rota-
werke".
Vier gewonde personeir konden naar het
ziekenhuis gebracht worden. Er worden nog
menschen vermist.
Aan latere telegrammen ontleenen wij:
Bij het overladen ontplofte een acethyleen-
flesch. Doordat deze sprong, zijn de andere
flesschen ook ontploft. Onmiddellijk werd
geroepen „gasontploffing, werkplaatsen ont
ruimen!" In wilde haast verlieten mannen
cn vrouwen het gebouw, waarin ongeveer
