m KLOKKETORENS OPa
J. Lottgering
HAARLEM'S DAGBLAD
MAANDAG 7 OCTOBER 1929
Hoe Haarlem den wintertijd
gebracht werd.
Nachtelijke tocht door drie kerken en
twee raadhuizen.
Het was ongeveer kwart over twaalf toen
wij van den Harmenjansweg vertrokken. Ach
ter de helverlichte ramen van de G. E. B.-
gebouwen bromden de reuzenturbino's rus
teloos. Over de gigantische omtrekken van
de fabrieksgebouwen rondom stond een don
kere hemel, maar tevens een wolklooze, vol
sterren. Gedrieën fietsten wij in de richting
van de stad. Wij gingen voor den Wintertijd
zorgen. Niet in dien zin, zooals de huisvader
het doet, die kolen inslaat en winteraardap
pelen. O, neen, zoo passief stonden wij niet
tegenover den Wintertijd.
Wij gingen den Wintertijd maken!
Den morgen na den nacht, waarin de offi-
eieele zomertijd geëindigd is, op een vroegen
Zondagochtend heb ik dikwijls met bijzon
dere belangstelling naar de groote klok op
den toren gekeken. En ik heb mij afgevraagd,
wanneer nu die groote wijzer achteruit ge
draaid zou zijn en vooral: hoe? Wellicht zal
het u gegaan zijn als mij. Onze tijd is te
prozaisch om te gelooven, dat kabouters ge
klommen zouden zijn naar de groote wijzers
en den Tand des Tijds een uur knagens te
meer zouden hebben geschonken. Maar van
een klokketoren en een eerbiedwaardige oude
wijzerplaat met gekrulde en vergulde Ro-
meinsche cijfers gaat toch ook te veel poëti
sche bekoring uit, om een eenvoudige mani
pulatie met een elecrische handle als oorzaak
van het mysterie te veronderstellen.
En zoo eenvoudig is het ook inderdaad niet.
Toen in 1924 de Haarlemsche stadsuur-
werkmaker gepensionneerd werd, is de zorg
voor de openbare uurwerken overgegaan op
de afdeeling Instumentmakerij van het Ge
meentelijk Electriciteitsbedrijf.
Twee instrumentmakers, de heeren Kna
pen en Buurman, werkzaam op de afdeeling,
waar meters gerepareerd en gecontroleerd
worden, is de verantwoordelijkheid opgedra
gen voor de stadsklokken en dagelijks trekt
de heer Knapen de stad in om den stand te
vergelijken met den radio-telefonisch opge
vangen Greenwichtijd. Als 't verschil grooter
is dan een halve minuut wordt dit gecorri
geerd.
De stadsklokken bevinden zich op enkele
openbare gebouwen en op de torens van drie
oude Hervormde kerken in de binnenstad. In
onze stad is het als in zoovele andere, de
kerkgebouwen behooren aan de 'kerkelijke
gemeente, de torens zijn het eigendom van
de burgerlijke. En de torenklokken zijn der
halve stadsbezit.
Zoo is sinds het invoeren van den zomer
tijd aan het beroep van de stadsuurwerkma-
fcers tweemaal in het jaar verbonden een
nachtelijke opgang naar de klokketorens.
Eenmaal om Haarlem den zomertijd te bren
gen, eenmaal om het dien te ontnemen.
In den nacht van 5 op 6 October j.l. heb
ben wij dit „tijdverdrijf" aanschouwd, om U
het geheim van de groote klok te ontsluieren
De ranke spits van den' ouden Bakenesser-
toren stond als een wachter boven de oude
daken. Er gaat een merkwaardige rust uit
van zoo'n verweerden grijzen toren. Het zou
deze hebben kunnen zijn, waarvan de dich
ter heeft gesproken als „Een grooten toren,
Zelfbewust reddende baken, Hoog boven de
levende daken".
In het weinige licht, dat de slapende stad
naar hem opzond was zijn gulden wijzerplaat
nauwelijks te onderscheiden, maar met een
slag van zijn metalen stem deed hij hooren,
dat hij waakte, Half een. Het klokkenspel
van de Groote Kerk was juist uitgespeeld.
„Of mijn klokken ook gelijk loopen", zei
de heer Knapen trotsch.
De koster, uit bed geklopt, reikte hem den
sleutel aan. Als dieven in den nacht, bij
lichtend met zaklantaarntjes ontsloten wij
de poort van de binnenplaats om bij den to
renopgang te komen.
Wie den Tijd wil verzetten heeft 't zoo ge
makkelijk niet! Hij moet door scheefgezakte
.steenen poortjes, waar hij gevaar loopt zijn
hoofd te stooten, hij moet zich ophijschen
aan het touw, dat langs den immer en ein
deloos buigenden muur loopt naast benau
wend smalle en angstig steile wentel trapjes
van uitgesleten treden. Ik heb mij moeten
klemmen aan gammele leertjes en loodzware
valluiken moeten openhouden boven mijn
sterfelijk hoofd om den Tijd te bereiken. En
het was gelukkig, dat de dikke jas, aange
trokken om het tochtige van een hoogen to
ren te trotseeren ook een oude was, want het
nieuwe zou zich kwalijk verstaan hebben met
het Stof der Eeuwen, dat in deze woning van
vader Tijd onvergankelijk is, als het begrip
Tijd zelve.
Onvergankelijk? Ach nee, dat dacht u
maar. Men moet een nacht als deze hebben
doorgemaakt om te begrijpen hoe relatief het
begrip Tijd is. Dat zou straks blijken.
Torenuurwerken loopen op gewichten. Er
zou geen veer groot genoeg te construeeren
zijn om een zoo groote klok te drijven. Zij
zijn eerbiedwaardige voorbeelden van wat
onze voorouders reeds zeer vroeg vermoch
ten op dit wel het allereerst betreden ter
rein der techniek, het uurwerkmaken.
De klok in de Bakenesserkerk is niet zoo
heel oud. Op een der stijlen van het raam,
waarin het uurwerk is geplaatst staat een
stempel met den naam van Arie van Eeden
en het jaartal 1794. De Bakenessertoren be
zat in dat jaar ook een Hemony-carillon,
maar in het volgende niet meer. Wegens fi-
nancieelen nood van de jonge Bataafsche re
publiek is het versmolten. Het oudste uur
werk in dezen toren was vervaardigd door
den in de 17de eeuw levenden Jurriaan
Spraeckel.
Het tegenwoordige is van treffend eenvou
dige constructie. De ronde steenen gewichten
700 pond zwaar hangen aan stalen kabels af
in den toren. Zij zijn de beweegkracht voor
gangwerk en slagwerk. Het laatste beschikt
over twee bellen, een lichte voor half slag,
een zware voor heel slag.
Het uurwerk is niet bijzonder groot van
omvang, het raam omsluit een ruimte van
ongeveer 2 kubieke meter, en het is in den
toren geplaatst onder de wijzerplaat, zooals
de meeste torenuurwerken. De krachtsover
brenging op de wijzers geschiedt door een
cardan-as.
Vele lezers zullen uit ervaring weten, dat
het voor een klok funeste gevolgen heeft de
wijzers terug te draaien, wijl zij dan hopeloos
van slag af raakt. De methode is dan ook
vooruit te draaien of stil te zetten. Bij groote
tijdsverschillen is de eerste de snelste. Ten
minste bij u in de huiskamer, waar de sla
gen van de pendule elkaar snel opvolgen.
Maar wie in een slapeloozen nacht wel eens
geluisterd heeft naar de afgemeten bedaard
heid waarmee de statige tonen van de to
renklok op elkaar volgen, begrijpt de moei
lijkheid, waarop het toepassen van de eerste
methode stuitte in onzen toren. Wij zouden
den stillen herfstnacht gevuld hebben met
een eindeloos durend gebeier. En bovendien
zou het gewicht totaal zijn afgeloopen, zoo
dat wij het zouden hebben moeten op
draaien, een werkje, dat wij liever overlieten
aan den stadsklokkenopwinder, die het da
gelijks doet.
De heeren Knapen en Buurman hebben de
klok dus stilgezet en wij zijn afgedaald om
onzen snooden veldtocht tegen den Tijd
voort te zetten.
Het oude raadhuis van Schoten heeft een
vrijwat moderner uurwerk dan de torens. Het
is ook kleiner, doch minder eenvoudig en ze
ker minder belangwekkend. De bekende
klokkengieterij der fa. B. Eijsbouts te Asten,
Noord-Brabant is er de vervaardigster van.
Het was mogelijk deze klok direct in den
juisten stand te draaien. De concierge wor.
er nachtrust bij!
De klok in de Groote Kerk zou natuurlijk
de belangrijkste zijn. Wij hadden het uitge
mikt, dat deze ongeveer op den officieelen
tijd, 3 uur, zou worden stil gezet, en het
kwam prachtig uit. De klokkenkamer in de
Groote Kerk is ongeveer 40 meter bo
ven den beganen grond. Weer waren
het smalle laddertjes en kleine deurtjes
die op den weg lagen naar de plaats, onzer
werkzaamheden. Het uurwerk in Haarlem's
hoogste toren is veel grooter en gecompli
ceerder dan in de andere torens. Het hart
van deze klok is echter een kleiner uurwerk,
dat terzijde staat en dat iedere halve mi
nuut door een hefboom een pal oplicht in het
groote werk, waardoor de beweging van de
as naar de wijzers wordt vrij gegeven. De
klok loopt dus met schokjes van een halve
minuut. Gewichten van 1500 pond, die in de
muren van de kerk aan sterke kabels laan-,
gen, zijn de beweegkracht. Naast 't gangwerk
het werk voor heel slag en dat voor half slag
staat de groote speelton van het automatisch
klokkenspel, waarop de melodie is aangege
ven voor heel slag, half slag, eerste en laat
ste kwartier, en de voorslagen daarop. De
speelton heeft 6520 gaatjes, waarin de
beiaardier bij het versteken, dat in ons blad
al- eens beschreven is, de pennetjes.-steekt.
Alleen om dit speelwerk dagelijks op te win
den moet de stadsklokkenopwinder 24 maal
64 keer een wiel van bijna 2 meter middel
lijn ronddraaien. De man, die eiken dag ook
de andere twee torens bedient heeft geen
benijdenswaardig beroep.
Het uurwerk in de Groote Kerk is ook
ouder dan de andere. In 1412 wordt er reeds
in de rekeningen gesproken van „loon voor-
het opzuiveren van raderen". Het is echter
gedeeltelijk later vernieuwd, onder andere
door Jurriaan Spraeckel en door denzelfden
Arie van Eeden, die er een stempel op gezet
heeft, dat het jaartal 1793 draagt.
De heer Knapen heeft deze bijzonderheden
geput uit de archieven na het vinden van'
oude stempels op de uurwerken. Hij heeft
daarmee blijk gegeven niet alleen hart to
hebben voor het technisch werk aan zijn
klokken, wat ons bleek uit de keurige wijze
waarop het ondanks den ouderdom blinkend
staal onderhouden, de raderen gesmeerd, de
stijlen gepoetst zijn, maar ook voor de his
torie.
Wij zouden een uur boven blijven wachten.
De groote klok werd stil gezet, een misdrijf,
dat het donker voor het publiek volledig ver
hulde.
„Het donker plekt in vaal karmijnen
schijn, Waar in de stad de lichte pleinen
zijn" zegt de dichter. Zoo was het. Het Sta
tionsplein, de Groote Markt, de Amsterdam-
sche Vaart waren lichte plaatsen in de don
kere vlek, die de stad op de aarde was. Ver
weg pmkte de vuurtoren van iJmuiden, gloei
de het vuur van de hoogovens en blonk het
licht van de suikerfabriek te Halfweg. Als
een bijna onzichtbare- schaduw stak de
nieuwe St. Bavo tegen den nachthemel af.
Beneden in de stad stoorden de stemmen
van late uitgaanders de stilte. Wij voelden
ons als de torenwachters van vroeger. Als
er nu eens brand was
Bellend stoof de brandweer door de stra
ten. Er was brand! Politie-agenten vertel
den ons later, dat de brand gewoed had in
de Frankestraat. Bijna vlak onder onzen
toren! En hoe rekbaar de tijd was in dezen
nacht bemerkten wij ook nu weer, want de
een gaf op, dat de brand was uitgebroken
om één uur, de ander zei om twaalf.
In elk geval te laat, dan dat wij er iéts
van hebben zouden kunnen zien op den
toren. Wij hadden de brandweer slechts zien
terugkeer en.
Te drie uur kreeg de slinger van de groot
ste klok van Haarlem weer een duwtje. De
heer Luitingh, de koster, kon sluiten.
De klokken in het Stadhuis leverden geen
moeilijkheden op. En de agenten, die er den
ganschen nacht de ronde doen, stelden wij
tevreden met het wachtwoord: „Wij komen de
klokken verzetten".
De Bakenesser moest maar wachten, tot
wij in de Nieuwe Kerk waren geweest. Het
uurwerk hier, gebouwd door Arie van Eeden
verschilt weinig van dat in de Bakenesser
kerk. Het loopt nog voortreffelijk. Alleen de
kabels van de klokken zijn wat gerekt, waar
door de aanslag lichter is geworden. Om ciit
te constateeren liet de heer Buurman de
klokken kleppen over het stille Nieuwe Kerks-
plein. Daarna zwegen in Haarlem alle stads-
kokken, behalve die der Groote Kerk-
En nog was de tocht niet ten einde. De
Amsterdamsche Poort was aan de beurt, de
klokken in het Stadhuis, de Bakenesser en
de Nieuwe Kerk moesten weer op gang
worden gebracht en gelijk gezet. En ten
slotte, tegen het ochtendgloren ontving de
Noordelijkste Haarlemsche stadsklok, die in
het dakruitertje van de kerk te Spaarndam
den doop.
Zoo luidden de kabouters in een killen
nacht, terwijl de menschen het niet wisten,
den winter in.
Ik heb dikwijls gewenscht, dat er meer
openbare uurwerken waren in onze stad.
Zondagmorgen wenschte ik het niet meer.
Je voelt het zoo in'je beenen!
K. P.
UIT DE OMSTREKEN
VELSEN
ALASTRIM.
De Gem. Geneeskundige dr. L. S. Limborgh
Meyer schrijft:
Het aantal kostelooze vaccinaties en re-
vaccinaties tegen pokken en alastrim bedroeg
van 30 Augustus tot en met 3 September j.l.
pl.m. 1400, van 16 tot en met 19 September
j-1. pl.m. 4850 en van 23 tot cn met 26 Sep
tember pl.m. 2550. Er werden dus Sn de vorige
week minder personen gevaccineerd dan in
de v/eek daarvoor. Ik vrees dat de oorzaak
daarvan is, dat de schrik, die het eerste
alastrim geval in onze gemeente heeft teweeg
gebracht, alweer aan het luwen is. Een der
gelijke zorgeloosheid zou gevaarlijk zijn. Men
mag over liet aïastrimgevaar denken zooals
men wil niemand kan ontkennen dat net
een ernstige ziekte is; en men mag over het
vaccinatie gevaar ook denken zooals men wil,
dat gevaar is toch bij de herinenting vrijwel
nihil. Er zijn in de gemeente Velsen in de
laatste weken duizenden vaccinaties verricht,
waardoor zeer velen onvatbaar zijn gemaakt-
Maar er zijn ook nog duizenden personen,
die nog niet zijn gerevaccineerd. Hoeveel van
deze nog van vroegere inentingen onvatbaar
zijn, weet men niet, maar hun aantal is
kleiner dan men verwacht had. In mijn vorige
mededeelingen schreef ik o.a-, dat zij, die in
de laatste 5 jaren éénmaal met goed gevolg
waren ingeënt, waarschijnlijk nog wel onvat
baar zullen zijn. Tot voor kort nam men zelfs
aan, dat de onvatbaarheid na de vaccinatie
zeven jaren duurde. Deze meening was ge
grond op bepaalde waargenomen feiten, die
daarop wezen. Doordat echter in de laatste
tientallen van jaren in ons land geen pok
ken voorkwam, heeft men die waarnemin
gen niet kunnen bevestigen, trouwens ook
niet kunnen tegenspreken. Bovendien was
het aantal revaccinaties ook gering, men zag
dus ook niet of revaccinat-ie na minder dan
zeven jaren reeds weer tot het ontstaan van
pokpuisten aanleiding gaf. Men had dus geen
reden om de veronderstelling, dat de onvat
baarheid gedurende zeven jaren na de vac
cinatie bleef bestaan, te wijzigen. Maar, toen
de alastrim (of pokken?) in ons land ver
scheen,-maakte men toch veiligheidshalve
van die zeven jaar vijfNu echter het
aantal revaccinaties groot is, is men in staat
een beter inzicht te krijgen in den duur van
de onvatbaarheid. En nu is meer dan eens
gebleken, dat kinderen, die korter dan vijf
Jaar geleden zijn ingeënt, bij revaccinatie
weer flinke pokpuisten vertoonen; zij haddc-n
dus hun onvatbaarheid alweer verloren. Dit
zijn feiten die wij hebben te aanvaarden, en
waaruit we noodwendig de conclusie hebben
te trekken, dat vaccinatie bij ieder geen on
vatbaarheid gedurende vijf jaren garandeert.
Hoelang dan wel? Men weet dat op het
oogenblik niet. Het kan drie jaar zijn, het
kan twee jaar zijn, het kan ook nog korter
zijn, het kan ook. langer zijn. Het is ongetwij
feld individueel zeer verschillend. Maar, hoe
dan ook, zij, die een paar jaren geleden of
zelfs verleden jaar zijn ingeënt, al was dat
ook met goed gevolg, zijn misschien nu al
niet meer "onvatbaar- Ook voor hen is revac
cinatie noodig. Al geeft de vaccinatie sommi
gen ook slechts een vrij kort durende onvat
baarheid, dan blijft zij~toch een betrouwbaar
middel om ons tegen de alastrim (en pok
ken) te beschermen. Een onvatbaarheid van
de bevolking gedurende een jaar zal vol
doende zijn om de epidemie te onderdrukken.
Maar als er te weinig wordt gevaccineerd,
blijft de ziekte voortwoekeren evenals in En
geland. In Duitschland en België, waar vac-
cinatiedwang bestaat, komt geen alastrim
voor. In Zwitserland kwam alastrim voor in
de jaren 1921—1926. Buitengewoon opvallend
was daar het verschil tusschen het aantal
gevallen in de kantons, waar geen inentirgs-
dwang bestond, en in de kantons, waar tiie
dwang wel bestond. In eerstgenoemde kan
tons kwamen in die jaren 5524 alastrim ge
vallen voor, in de laatstgenoemde slechts 26.
In het kanton Glarus kwamen in 1921 341
gevallen voor. In den winter '21/22 werd ook
daar tot inentingsdwang besloten; de uit
voering vorderde natuurlijk eenige maanden.
In 192 kwamen nog 21 gevallen voor, daarna
geen één geval meerDergelijke feiten
toonen toch wel heel duidelijk het groote nut
der vaccinatie aan.
Op grond van het bovenstaande blijft mij
niets anders over dan ieder die in de laatste
weken nog niet is gerevaccineerd hetzij
éénmaal met goed gevolg, hetzij tweemaal
zonder gevolg met nadruk aan te raden
zich opnieuw te laten inenten.
De gemeentelijke Geneeskundige Dienst
geeft de volgende week wederom gelegenheid
tot kostelooze vaccinatie en revaccinatie
tegen pokken en alastrim. Waarschijnlijk is
dat de laatste gelegenheid.
A. Voor kinderen die nog nooit eerder zijn
ingeënt tegen pokken:
Maandag 7 October a.s. van 2—3 in school
A, Kerkstraat, IJmuiden;
Dinsdag 8 October a.s. van 2—3 in school
D, Heidestraat, iJmuideh-O.;
Woensdag 9 October a.s. van 2—3 in school
G, Rijksstr.weg, yelsen-N.;
Donderdag 10 October a.s. van 2—3 in
school F, Enschedélaan, Santpoort.
Deze kinderen kunnen een week later op
hetzelfde uur en in dezelfde school een vac
cinatiebewijs bekomen.
B. Voor allen, die al eens eerder tegen
pokken en alastrim zijn ingeënt:
Maandag 7 October a.s. van 78 in school
A, Kerkstraat, IJmuiden;
Dinsdag 8 October a-s. van 7—8 in school
D, Heidestraat, IJmuiden-O.;
Woensdag 9 October a.s. van 7—8 in school
G., Rijksstr.weg, Velsen-N.;
Donderdag 10 October a.s. van 7—8 in
school F, Enschedélaan, Santpoort.
Deze personen kunnen desgewenscht eeni
ge dagen later ter secretarie een vaccinatie
bewijs bekomen.
Men wordt dringend verzocht trouwboekje
of geboortebewijs mee te brengen.
PERSONALIA
Aan de Vrije Universiteit te Amsterdam is
geslaagd voor het cand.-ek. theologie K. A.
Scheeres, IJmuiden Oost.
OPENING HANDELSBEURS.
De Handelsbeurs/ georganiseerd door de
Vereeniging van Winkeliers en Neringdoen
den „Wij keroog"- zal a.s. Dinsdagmiddag 3
uur officieel geopend worden door den heer
R. G. Rij kens, burgemeester van Velsen.
DE „VEHABE" EN HET SLUITINGSUUR.
Burgemeester en Wethouders hebben ten
aanzien van de winkels in de afdeeling Vel
sen ten Noorden van het Noordzeekanaal van
8 tot en met 15 October a.s. ontheffing ver
leend van het verbod om des avonds na 8 res
pectievelijk 10 uur een winkel voor het pu
bliek geopend te hebben en wel tot des nachts
12 uur.
De Burgemeester heeft bepaald, dat de
tapperijen eveneens tot des nachts 12 uur
geopend mogen zijn. Voor de tapperijen wordt
vergunning verleend tot het geven van mu
ziek en dans onder bepaling, dat op 13 Oc
tober vóór des mlo.öags 12 uur en van des
nam. 5 tot 7 uur geen muziek mag worden
gemaakt en geen gelegenheid tot dansen mag
worden gegeven.
DE NIEUWE AVONTUREN VAN BILLY BOE.
VOOR DE KINDEREN
„Pang. pang, pang!" zoo klonken de pistolen
van de roovers cn ze schoten in liet wilde door
de geopende deur van de hut, in dc duisternis,
welke rondom hcerschte.
Toen de revolvers waren leeggeschoten, keken
ze overal rond, of niet een lijk op den grond lag.
Doch ze vonden niets. Zc waren daarom zeer
verbaasd en ze vroegen zich af wat het wel zou
zijn geweest.
Eensklaps evenwel, hoorden zc iemand lachen
in het woud. Het was Rcdncb, die nu bezig was,
de roovers om den tuin te leiden.
„Ha ha ha" lachte Rcdncb uit de duisternis
van de lakken. Komt maar op cn zie maar eens
of je mij kunt vangen."
„O, wc zullen je wel pakken," riepen de
rcovers woest, niet droomende, dat het ccn
vogel was, tot Vrien ze het zeiden.
Zoo trokken ze door het woud om Redneb te
vervolgen, al zoekende cn tastende in het don#
kere woud, terwijl Billy Roe en Jerry in de
lecgc hut sprongen en het luik poogden open te
maken om dc roovers, op hun beurt, tc bcroovcn
van alles wat zij hadden gestolen.
Wat zou het einde zijn?
ZANDVOORT
DE VERWISSELDE KLEEREN.
Eenigen tijd geleden maakten we melding,
dat een hotelgast hier ter plaatse tot de ont
dekking kwam, dat uit een koffer die hij aan
het station als bagage in ontvangst nam,
vrijwel alle nieuwe kleedingstukken waren
ontvreemd en verwisseld voor een oude
plunje. Door de politie werd een onderzoek
ingesteld. Thans is gebleken dat J. T., van
beroep huisknecht, thans gedetineerd in het
Huis van Bewaring te Arnhem, de persoon
is, die dezen diefstal heeft gepleegd. Hij wist
den koffer 's nachts te bemachtigen in eèn
ledigen colliwagen op het stationsemplace
ment te Haarlem en heeft kans gezien zijn
klecding te verwisselen.
BLOEMEND AAL.
BAZAR VOOR JEUGDWERK.
Het nieuwe Jcugdgebouw aan de Donkere
Laan van de Vereeniging voor Jeugdwerk
schiet flink op, zóó snel inderdaad, dat men
begin November hoopt klaar te zijn.
Maar dan moet het gebouw noggemeubi-
leerd worden en hiervoor zal op 12 en 13 No
vember in het nieuwe tehuis een bazar wor
den gehouden.
Een eere-comité is benoemd; een groot
comité van voorbereiding samengesteld met
als dagelijksch bestuur mevr. Blerens de
Haan—Dudok de Wit, Mevr. Dankbaar—
Gerritsen en Mevr. v. DijkVan Viersen Trip.
Bij mevr. Bierens de Haan, Koepellaan,
worden de inzendingen ingewacht, verschil
lende meisjesvereenigingen zijn druk bezig
om haar werk gereed te krijgen, evenals de
moeders op de Moedermiddagen.
RADIO-PROGRAMMA
DINSDAG 8 OCTOBER.
HILVERSUM 1875 M.
10.00 Morgenwijding. 12.15 Concert door het
Tuschinsky-orkest. 1.45 Gramofoonmuziek.
3. Kniples. 4. Microfoondebutanten. T'n.
Diepenbrock pianiste. 5.30 Concert door de
Tziganekapel Bela Ruha. 6.45 Engèlsche les.
8. Concert door de Kon. Harmoniekapel De
Bazuin en hot mannenkoor De vereenlgde
zangers, in Gorinchem. 9. Concert door liet
AVRO-Ociet. Boris Lensky viool. 9.30 Solls-
tenconcert-. R, Valdez sopraan, K. Walton,
piano. 10.05 Persber. Daarna gramofoonmu
ziek tot 12 u.
HUIZEN 298 M. Na 6 uur: 1071 M-
Uitsluitend K. R. O.-uitzending.
11.30 Godsdienstig halfuurtje; 12.15 Concert
door het K.R.O.-trio; 1.15 Gramofoonmuziek.
2. Vrouwenuurt-je. 3. Knipcursus. 5. Gramo
foonmuziek. 6. Gramofoonmuziek. 6.45
Praatje in het Esperanto. 7. Lozing over: „Ge
schiedenis der Strafwetgeving". 7-30. Lezing
over: „De cultureele betcekenis van onze
R.K. Arbeidersbeweging". 8. Orkestconcert.
In do pauze Persber. 10. Gramofoonmu
ziek.
DAVENTRY. 1554,4 M.
10.35 Morgenwijding- 10.50 Nieuwsber. 11.05
Lezing. 11.20 Proefultz. Televisie. 11.50 Gra
mofoonmuziek. 12.20 Orgelconcert, v. Osborn
zang. 1.20 Orkestconcert. 2.20 Beelduitz. 2,45
Berichten. 2.50 Uitzending voor scholen. 3.55
Fransche los. 4.20 Orgelconcert. 4.35 Lezing.
4.50 Orkestconcert. 5.35 Kinderuurtje. 6.20
Voorlezing van gedichten, 6.35 Nieuwsber.,
7.05 Trio-concert. 7.20 Lezing. 7.45 Lezing.
8-05 Concert. J. Elwes sopraan, A. Burch
bariton. Instrumentaal Kwintet. 8.20 Lezing.
9.20 Nieuwsber. 9.35 Lezing. 9.55 Nieuwsber.
10. Vaudeville. 11.05 Dansmuziek.
PARIJS „RADIO-PARIS". 1725 M.
12,50 Gramofoonmuziek. 4.05 Concert.
Orkest en soli. 6.55 Gramofoonmuziek. 8.55
Concert.
LANGENBERG, 473 M.
9.35 Gramofoonmuziek. 11.30 Gramofoon
muziek. 12.25 Concert. Orkest en mandoline.
4.55 Concert Piano en viool. 7.50 Tweede be
drijf van „Siegfried", van Rich. Wagner.
BRUSSEL 508.5 M.
5.20 Dansmuziek. 6-50 Gramofoonmuziek.
8.35 Concert.
KALUNDBORG, 1153 M.
11.20 Orkestconcert. 2,20 Orkestconcert
met medewerking van zangeres. 7.20 Vocaal
concert. Anna Hagen en Edith Schmidt. 7.40
Tooneeluitz. „Famlllen Hansen". 7.55 Kamer
muziek door Strijkkwartet. 9.25 Orkestcon-
cert,
ZEESEN 1635 M.
5,10. Lezingen. 11.50 Gramofoonmuziek.
12.15 Lezingen. 1.20 Gramofoonmuziek. 1-50
Lezingen. 3.50 Concert uit Leizig. 4.50 Lezin
gen. 7.20 Bezoek aan Parijs. Uitzending uit
Parijs. 8.50 Pianorecital
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN A 60 C«HIH
per mr«1.
Verven Stoomen
Stoppage Hoeden vormen
Groote Houtstraat 5a
SCHEEPVAARTBERICHTEN
TRANSATLANTISCHE LIJNEN.
Aldabl 4 Oct. te KUIndini van Amsterdam.
Amstelkerk 4 Oct. van Lagos naar Accra,
W.-Afrika naar Amsterdam.
Ares 1 Oct. van Freetown naar Shcrbro,
West-Afrika naar Amsterdam.
Alcar 4 Oct. van Santos, Rotterdam naar
Buenos Ayres.
Algorab 4 Oct. van Santos, Buenos Ayres
naar Rotterdam.
Alwakl 4 Oct. te Hamburg van Rotterdam.
Almkerk 4 Oct. van Brisbane naar Whyalla.
Boskoop 4 Oct. van Curacao naar Rotter
dam.
Blijdendljk 4 Oct. van Medan, Java naar
New-York.
Drechtstroom 5 Oct. te Hamburg, W.-Afri-
ka naar Amsterdam.
Delfland 4 Oct, n.m. te Buenos Ayres van
Amsterdam.
Eemstroom 5 Oct. to Amsterdam van West-
Afrika.
Gaasterland 4 Oct, te Rio de Janeiro, Am
sterdam naar Buenos Ayres.
Johan de Witt 5 Oct. te Amsterdam van
Batacia.
Kota Gede, passeerde 4 Oct. 10 uur Point
de Galle, Rotterdam naar Batavia.
Kennemerland 3 Oct. te Sinoe, West-Afrika
naar Amsterdam.
Menado 5 Oct. van Rotterdam naar Java
via Londen.
Mellskerk 4 Oct. te Killndini, Beira naar
Rotterdam.
Maasland passeerde 4 Oct. Ouessant, Am
sterdam naar Buenos Ayres.
Marken 5 Oct. 7 uur te Padang, Rotterdam
naar Batavia.
Nias 4 Oct. tc Port Natal van Rotterdam.
Orestes 2 Oct. van Freetown naar Tako-
raki, Amsterdam naar West-Afrika.
Palembang passeerde B Oct. 4 uur Pantel-
laria, Rotterdam naar Batavia.
Ridderkerk 5 Oct. tc Kurrachee, Bombay,
naar Rotterdam.
Saleier 3 Oct. van Sabang, Java naar Am
sterdam.
Scheldestroom 3 Oct. van Freetown naar
Hamburg, West-Afrika naar Amsterdam.
Tjerimai 4 Oct. 18 uur van Southampton,
Rotterdam naar Batavia.
Aldcramin passeerde 5 Oct. Perim, Japan
naar Rotterdam.
Almelo 3 Oct. van Tocopilla naar Plsagua.
Binnendijk 5 Oct. v.m. te Baltimore van
Rotterdam.
Baarn 3 Oct. van Valparaiso naar Am
sterdam.
Bodegraven 3 Oct. van Callao naar Chili.
Drechtstroom 5 Oct. van Hamburg naar
Amsterdam.
Haarlem 5 Oct. van Hamburg naar Am
sterdam.
Jan Pieterszoon Coen 5 Oct. 11 uur van Co
lombo, Amsterdam naar Batavia.
Karimata 4 Oct. van Singapore, Batavia
naar Amsterdam.
Kinderdijk 4 Oct, 3 uur 54 min. 25 mijl Z,-
Ocst van Niton, Amsterdam naar Trinidad.
Krakatau 3 Oct. van Dhlladelphia naar
Soerabaja.
Lochkatrine 4 Oct. van Cristobal, Rotter
dam naar de Paclfickust.
Noorderdijk 5 Oct, n.m. van St. Thomas,
Paclfickust naar Rotterdam.
Nieuw Amsterdam 5 Oct. van New-York n.
Rotterdam.
Poseidon 5 Oct. te Havre van West-Indië,
vertrekt 5 Oct. 22 u. naar Amsterdam.
Phrontis 5 Oct. van Amsterdam naar Li
verpool.
P. C. Hooft 4 Oct. van Singapore Batavia
naar Amsterdam.
Rotterdam 6 Oct. v.m, te Plymouth ver
wacht, New-York naar Rotterdam.
Rhea 3 Oct. van Kingston, J. n. Port au
Prince.
Statendam 5 Oct. v.m. te New-York van
Rotterdam.
Schiekerk 5 Oct. n.m, te Genua, Rotter
dam naar Calcutta,
Salland 5 Oct. van Amsterdam naar Zuid-r
Amerika.
TJikembang 4 Oct. van Sjanghai naar Soe-
rabaya.
Vechtdljk 5 Oct. n.m. van Rotterdam naar
Hamburg.
Telamon 5 Oct. van Amsterdam naar W -
Indic.
