Stresemann s bijzetting.
De plechtigheid in den Rijksdag.
Müller's rede.
ALLE RECHTSZAKEN
HAARLEM'S DAGBLAD
MAANDAG 7 OCTOBER 1929
DERDE BLAD
Berlijn in rouw, enorme menigte op de been.
Stresemann op zijn doodsbed.
(Bijzondere V-D.-dienst uit Berlijn).
Doodenmasker door Professor Lederer
afgenomen.
Grauw, eenigszins koud herfstweer heersch-
■te Zondagochtend in de Duitsche Rijkshoofd
stad. Reeds in den vroegen ochtend schijnt
hdt alsof geheel Berlijn zich in de binnen
stad verzamelt om getuige te zijn van de
laatste rit van den overleden Rijksminister
van Buitenlandsche Zaken, dr. Stresemann.
Uit alle deelen van de millioenenstad komen
de menschen naar hot centrum. Reeds te
•negen uur 's morgens vormen zich langs den
weg, welken de rouwstoet zal passeeren,
dichte menschenrijen. De politie heeft veel
werk om de orde te handhaven. Langs de
geheele route werden touwen gespannen om
de menschen tegen te houden.
Tusschen de zuilenrijen van den Branden
burger Tor hangen zwarte vanen. Het mi
nisterie van buitonlandsche zaken is met
xouwguirlandes van bergviooltjes en dennen
groen behangen. Aan beide zijden van den
hoofdingang staan met rouw omfloerste pi
laren, terwijl ook de historische lantaarns
met rouwomfloerst zijn. De vensters van
het ministerie zijn met rouwcrèpe gedrapeerd.
Reeds eenige uren voordat de rouwstoet
zich opstelt is er, zoowel voor het gebouw
van het ministerie van buitenlandsche zaken
als bij het paleis van den Rijkspresident, geen
doorkomen meer aan. Talrijke fotografen
hebben zich opgesteld, Politie te paard en
de dienstauto's der autoriteiten zijn de eenige
•die de plechtige stilte verbreken.
Steeds meer kransen worden per auto
van het gebouw van den Rijksdag aange
voerd. Zij kunnen nauwelijks meer geplaatst
worden. De drukte' voor het Rijksdaggebouw
tusschen de opgangen, waar zich reeds vele
personen bevinden, die aan de plechtigheid
in den Rijksdag zullen deelnemen, is zeer
groot.
In den Rijksdag.
De groote zittingszaal van den Rijksdag is
vervuld van een plechtige stemming. Op de
plaats van het presidium is een katafalk op
gericht, waarop de lijkkist met de dienst-
vlag van den Rijksminister van buitenland
sche zaken rust. Aan beide kanten van de
kist zijn twee groote kandelabers met bran
dende kaarsen opgesteld. Achter de katafalk
is de hoofdzijde van de zaal met een groot
zwart baldakijn bekleed, dat de geheelö
hoogte van de zaal inneemt en in het midden
een met rouwcrèpe gehulde zwarten Rijks
adelaar op gouden fond vertoont. De balustra
des der zaal zijn me't rouwcrèpe bekleed,
waarop donker-groene guirlandes van eiken
loof. Om de katafalk ligt een ontelbare hoe
veelheid kransen, waaronder vooral de kran
sen der familie, van dön Rijkspresident, van
het corps diplomatique, van de Rijksregeering
van de Pruisische regeering evenals van de
overige landsregeeringen en Vrije Steden
opvallen.
Verder ziet men een kostbare krans van
den Raad en van het Secr*etariaat-Generaal
van den Volkenbond e«n van den Secretaris-
Generaal Sir Eric Drummond persoonlijk.
De Fransche Minister-president Briand heeft
een krans gezonden met op het lint de woor
den: „Aan mijn lieven vriend". Ook de re
geeringen van talrijke andere landeu heb
ben kransen gezonden.
Langzamerhand vulien zich de zaal en de
tribunes. Het corps diplomatique, onder wie
de ambassadeurs van de Verenigde Staten
van Amerika, Engeland, Rusland en Frank
rijk, enkelen in diplomatenuniform, neemt
voltallig in de diplomatenloge plaats. Ook de
Rijksregeering is geheel tegenwoordig. Verder
merkt men op den chef dör legerleiding en
der marine, generaal Heye en Admiraal
Praeger. De Rijksdag- en Landdagafgevaar
digden zijn ook bijna alle verschenen.
Te 10.55 uur neemt Rijkspresident Von
Hindenburg, vergezeld door den Rijksminis
ter van binnenlandsche zaken Severing, en
den vice-president van den Rijksdag Von
Ar berg und Graef plaats in de ee re-loge. De
aanwezigen verheffen zich van hun zetels
als de president groet. Direct achter den
Rijkspresident nemen in de eere-loge de
familieleden van den overeledene plaats.
De plechtigheid vangt aan met het ten
gehoore brengen van de Ouverture zu Coriolan
van Von Beethoven, gespeeld door het Phil-
harmonisch Orkest.
De Rijkskanselier Müller neemt dan het
woord tot het uitsproken van de herdenkings
rede. Hij zegt o.a.:
„Aan de baar van den Duitschen minister
van buitenlandsche zakt*a staan niet slechts
treurend zijn vrouw en zijn zoons, wien wij
onze innige deelneming betuigen, staat niet
slechts de Duitsche Rijksregeering, die haar
ministers van buitenlandsche zaken, niet
slechts de Rijksdag, die een van zijn meest
vooraanstaande leden, niet slechts de Duitsche
Volkspartij, die haar leider verloren heeft,
doch in den geest neemt aan deze afscheids-
plechtigheid het Duitsche volk deel, dat een
van zijn beste zonen verloren heeft en de
wereld daarbuiten, die in hem den grooten
staatsman vereerde en in hem den mensch
van goeden wil hoogachtte.
Weinige uren voor zijn verscheiden was
hij in den Rijksdag en daarna nog tehuis in
het ziekbed bezig er naar te streven ernstige
politieke moeilijkheden uit den weg te ruimen
Onder alle betuigingen van deelneming is
daarom geen zoo treffend als die van onzen
vereerden Rijkspresident, waarin wordt ge
zegd, dat de overledene tot het laatste oogen-
blik trouw voor zijn vaderland gewerkt heeft.
Hij werkte voor zijn land en zijn volk, voor
Duitschland en het Duitsche volk geraakte
zijn hart in vuur. Tegenover de vele en dik
wijls onrechtvaradige aantijgingen is het voor
mij als Duitschen Rijkskanselier in dit uur
een eereplicht te verklaren, dat er geen
trouwere Duitscher was dan Gustav Strese
mann, niemand, die zooals hij, zijn geheele
groote kunnen voor het door hem geliefde-
vaderland inzette. Het was mij daarom een
voldoening, dat in deze dagen ook in bladen,
die hem anders bestreden, de groote vader
landsliefde van Stresemann werd erkend.
Zeker, hij dacht met echt Duitsche sentimen
taliteit aan het in de troebelen van den
wereldoorlog verzonken Duitsche Keizerrijk
terug. Toen hij evenwel met helderen poli-
tieken blik gezien had, dat na de verandering
van den staatsvorm slechts op den grond
slag van de grondwet van Weimar prac-
tischen arbeid voor het Duitsche volk kon
worden gedaan, heeft hij het als een nieuwe
taak beschouwd op dezen grondslag met be
slistheid voor den staat mede te werken.
Thans na zes jaar, staan wij weer in aan
zien en als groote mogendheid erkend in
den kring der naties, ondanks het feit, dat
ons niet een gelijke gewapende macht ter
zijde staat als andere volken. Niemand zal
de groote noodep en de zware wonden ont
kennen, die de oorlog ons bracht en die ons
ook thans nog pijnigen. Doch ook niemand
kan ontkennen, dat Duitschland in de zes
jaren van de werkzaamheden van Gustav
Stresemann een goed stuk verder gekomen
is.
„Naast zijn werkzaamheden voor de bui
tenlandsche politiek kwam nog de arbeid,
dien hij op 't gebied der binnenlandsche po
litiek als leider van zijn partij gedaan heeft.
Hij werkte voor het concentreeren van alle
waardevolle krachten voor den staat.
Wanneer thans een diepe rouw door ons
volk gaat, wanneer zelfs de tegenstanders
den degen aan zijn baar laten zinken, dan
geldt deze rouw niet alleen den staatsman en
leider, hij geldt ook den mensch Stresemann.
Hij leefde niet op een eenzame hoogte, doch
leefde met de breedste kringen.
Om met Goethe te spreken: „Dieser ist ein
Mensch gewesen und das heisst ein Kampfer
sein".
Zacht klonk daarop Beethovens treur-
marsch uit de „Eroica", opnieuw door het
Philharmonisch Orkest uitgevoerd, door de
zaal
De plechtigheid in den Rijksdag was hier
mede geëindigd. Mevrouw Stresemann verliet
met haar zoons als eerste de eereloge, daar
na vertrokken de Rijkspresident en de mi
nisters, terwijl de aanwezigen van hun zetels
opstonden.
Langzaam werden de ontelbare kransen op
de buiten gereed staande auto's gebracht.
Daarna werd de lijkkist door beambten der
Schutpolizei opgeheven en door het Hoofd
portaal van den Rijksdag naar den grooten
uitgang gebracht.
Op weg naar het kerkhof.
Eenige minuten na twaalf uur vertrok de
rouwstoet uit de groote zaal van den Rijks
dag. Voorop werd een groote vergeet-me-niet-
krans van mevrouw Stresemann gedragen.
Na een aantal andere kransen volgde de
lijkkist, die door zes politie-agenten in uni
form op ae schouders werd gedragen. Onmid
dellijk achter de kist liep een geestelijke.
Achter hem volgde, begeleid door den vice-
president van den Rijksdag von Kardorf de
echtgenoote van den overledene. Vervolgens
kwam de rouwstoet, voorop de Rijkspresident
von Hindenburg, naast hem de Rijkskanselier
Hermann Mueller en de Rijksminister van
Binnenlandsche Zaken Severing.
Het weer was intusschen eenigszins opge
klaard. Eenorme menschenmassa's hadden
zich op de Platz der Republik opgesteld. Een
vliegtuigeskader vloog tijdens cie plechtig
heid vin den Rijksdag boven het gebouw.
Op de Platz der Republik, waar tien pila
ren met rouw omfloerst waren opgesteld,
had een politiemuziekcorps treurmuziek ten
gehoore gebracht.
De lijkkist werd voor den opgang naar het
Rijksdaggebouw op een met zes rouwbeklee-
de paarden bespannen wagen geplaatst.
Reichsbanner hadden zich aan den voet van
de trap met hun vaandels opgesteld. Naast
de kist stonden de geestelijke, mevrouw Stre
semann, haar zoons en de naaste familiele
den. Naast het spreekgestoelte hadden de
Rijkspresident von Hindenburg, de rijksre
geering, de vertegenwoordigers der landsre
geeringen en het corps diplomatique plaats
genomen.
Daarop nam de vice-president van den
Rijksdag von Kardorf het woord voor een
rede, in welke hij o.a. zeide:
„In naam van den Duitschen Rijksdag en
in naam van mijn partij vrienden roep ik den
man, die daar zoo jong gestorven is, on zijn
laatsten tocht een hartelijken afscheidsgroet
toe. Wat deze man, die uit kleine kringen
stamde, bereikt heeft, dankt, hij slechts aan
zich zelf. Aan zijn wieg is hem niet voorge
zongen, dat hij eens een leider van zijn volk
zou zijn. Toen Stresemann zijn functie aan
vaardde, was de eenheid van het Rijk in ge
vaar. Toen zijn functie aan zijn doode han
den ontgleed, liet hij een Duitschland ach
ter, welks aanzien in de wereld thans nie
mand meer betwisten kan. Dat is en blijft
zijn verdienste. En wanneer op 30 Juni van
het volgend jaar de vrijheidsklokken zullen
luiden, wanneer de dag van de bevrijding
van het Rijnland zal zijn aangebroken, dan
zal een dankbaar volk hem gedenken. Het
doel van zijn arbeid was de vrijheid van den
Rijn. Kort voor het bereiken van dit zieis-
verlangde doel heeft het noodlot hem uit
ons midden geroepen".
„De overledene werd geliefd en verafgood
door zijn aanhangers als zelden een man te
voren en hij is gehaat en bestreden door zijn
tegenstanders op een wijze ais zelden een
politicus en een staatsman bestreden is. Wij
zulleYi den tegenstand, dien hij heeft onder
vonden, moeten begrijpen. Hij vindt zijn oor
zaak in den toestand van Duitschland. Hij
vindt zijn oorzaak daarin, dat de afstand
tusschen het wenschelijke en het bereikte en
het bereikbare nog steeds zoo ongehoord
groot is. Doch onbegrijpelijk lijkt mij de
haat, dat men gewaagd heeft dezen trouw-
sten patriot de politieke, nationale en de
persoonlijke, eer te betwisten. Dit heeft dezen
levensvreugdigen en gevoeligen mensch in
het diepst van zijn ziel het zwaarst gekrenkt.
Er zullen velen zijn, die schuld moeten be
kennen tegenover hem. Hij was een tot lij -
dens toe bereid patriot, hij beminde zijn volk
en zijn vaderland boven alles".
Onmiddellijk na de rede van von Kardorf,
die door de bewogen menschenmassa zwij
gend werd aangehoord, vormde zich de rouw
stoet. Voorop gingen honderd manschappen
der Schutzpolizei te paard, waarop twee mu
ziekcorpsen en nog honderd politie-agenten
te voet volgden. Na de hieraan aansluitende
corporaties van studenten kwam de wagen
met de lijkkist.. Naast den wagen liepen zes
attache's en de directeuren van het ministe
rie van buitenlandsche zaken. Direct daar
achter liepen de geestelijke en de beide zoons
van den minister. Achter hen de Rijkspresi
dent von Hindenburg, links van d°zen de
Rijkskanselier Herman Mueller en rechts de
vice-president von Kardorf. Daarachter volg
den de ministers van de Rijks- en Staatsre-
geering en het corps diplomatique. De we
duwe en de naaste vrouwelijke familieleden
van den overleden minister volgden in een
gesloten auto. Daarna kwamen de vertegen
woordigers van den Rijksraad, de chefs van
leger en vloot en verdere afgevaardigden van
studentenorganisaties. Hierop volgde etn
groot aantal Rijksdag- en Landdagafgevaar
digden, waarachter twaalf wagens, overvol
beladen met kransen. De partij vrienden van
den overleden Rijksminister sloten den in-
drukwekkenden rouwstoet.
Langzaam zette de stoet zich onder het
ten gehoore brengen van treurmuziek door
de muziekcorpsen in beweging. Ooveral ston
den vele duizenden en duizenden menschen
langs den weg geschaard. Van het Rijksdag
gebouw trok de stoet langs den Brandenbur
ger Tor naar de Wilhelmstrasse. Bij het pa
leis van den Rijkspresident werd halt gehou
den.. de Rijkspresident nam afscheid.
Tien minuten voor één uur hield de lijk
wagen stil voor het venster van de werkka
mer waar dr. Streseman zes jaar lang ge
werkt heeft. Het venster stond wijd open.
Het was met rouwcrèpe gedrapeerd. Ter-wijl
de klokken in de omgeving luidden, werd een
plechtige stilte van twee minuten in acht ge
nomen.
Daarna roffelden de trommels, de muziek
zette in en de stoet ging verder in de rich
ting van de Belle Alliance Platz. Het geheele
verkeer stond stil en tienduizenden stonden
langs den weg geschaard. Daarna vervolgde
de stoet door de Blucherstrasse naar de
Kaiser Friedrich Platz.
Op de nabij de Hasenheide gelegen Kaiser
Friedrich Platz heerscht ongewone rust.Reeds
in de vroege ochtenduren zijn alle toegangen
tot het plein, aan welks zuidkant het Luisen-
staedtische Kerkhof ligt. door de politie af
gezet. Het kerkhof is tot des middags drie
uur voor het openbaar bezoek gesloten. De
politie zorgt voor het handhaven van de af
zetting. Een breede weg leidt van den ingang
van het kerkhof, iets glooiend naar een ouden
kerktoren, in de nabijheid waarvan de laatste
rustplaats van Dr. Stresemann ligt.
Slechts eenige meters van het graf van de!
ouders van Stresemann heeft men een graf
gegraven, dat het stoffelijk overschot van
den Rijksminister van buitenlandsche zaken
zal bevatten. Steeds is het zijn wensch ge
weest naast zijn ouders voor de laatste maal
te ruste te worden gelegd. Op een kleine open
plek bij het graf zal het eere-gsdenkteeken
voor Dr. Stresemann worden opgericht. Van
een bijzondere versiering van het graf heeft
men geheel afgezien.
Toen de kop van den rouwstoet te twee uur
het kerkhof bereikte, werden van de nabij
gelegen garnizoenskerk de klokken geiuid. De
muziekcorpsen en de Schutzpolizei namen
naast, den ingang tot het kerkhof plaats en
lieren den rouwstoet voorbijtrekken.
De lijkkist van den overleden minister van
Buitenlandsche Zaken werd toen, terwijl het
orgel speelde van den wagen getild en naar
de Kapel gedragen. Nadat het gevolg binnen
gelaten was, werd de ingang van het kerkhof
weer gesloten, waarna de groote rouwstoet
zich op de Kaiser Friedrichplatz ontbond.
In de Kapel had vervolgens de zegening
van het stoffelijk overschot plaats, waarna
de kist naar het graf werd gedragen.
De teraardebestelling van aen Rijksminister
van Buitenlandsche Zaken had hierop in
besloten familie- en vriendenkring plaats.
Er waren niet meer dan driehonderd perso
nen op de begraafplaats aanwezig.
Toegelaten waren slechts zijn familieleden,
de Rijksministers, de personen met wie hij
nauw samenwerkte en een kleine kring van
persoonlijke vrienden van den overledene.
Nadat het stoffelijk overschot in de Kapel
was geplaatst werd door een koor het koraal
„Harre meine Seele" gezongen. In de Kapel,
waar de kist geheel verborgen was onder
groen en witte leliën, hield dc voormalige Op-
perlrofpredikant Dr. Kessler uit Dresden een
rede. gedurende lange jaren had de predikant
rn nauwe relatie met den overledene gestaan
en hij herdacht diens meest op den voor
grond tredende nrenschelijke eigenschappen,
n>. zijn goedheid, zijn zuiverheid van opvat
ting en zijn eerlijkheid. De troost voor de
echtgenoote, de zoons, de vrienden van den
doode en voor het geheele Duitsche volk
moet hierin bestaan, dat op enkele uitzon
deringen na, beproeving het lot van alle
groote menschen is, waardoor zij gesterkt
worden voor hun moeilijke taak. De lijkstoet
bewoog zich vervolgens naar het graf. dat ge
legen is onder een hooge plataan. Onder de
tenen van het ..Deutschland, Deutschland
iiber alles", zooals Dr. Stresemann dat ver
langd had, daalde de kist in het graf. Ver
volgens werd door den predikant een kort
gebed uitgesproken. Een vertegenwoordiger
van het studentencorps „Neo Germania",
waartoe Dr. Stresemann had behoord, sprak
een woord van herdenking. De vaandels
neigden en de voorzitter-grootmeester van
de loge „Friedrich der Grosse" sprak een laat
ste afscheidswoord. Dit was het einde van
dezen Octoberdag, die grauw en somber was
begonnen en eindigde met een gulden schijn
sel van warm zonlicht te werpen over de
hooge boomen van het kerkhof.
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN
60 Ct». per regel.
MR. DRS. KASSE ZEGEL, rcchtsconsulent cn
A. J. JELGERSMA, accountant, Vcrwulft no. 1,
ingang Koningstraat, Telefoon 10966, 6
Geopend 109 uur.
Wybert-tabletten onder
het oefenen ter bescher
ming van de keel, vóór
het optreden ter zui
vering van de stem.
DE PIJLSLAAN.
De wegbedekking van de Pijlslaan behoort
te worden herzien. Deze herziening zal naar
de meening van B. en W. moeten bestaan
in, voor zoover betreft het gedeelte van die
laan gelegen over de spoorbaan, het aan
leggen van een asphaltbetonweg, breed voor
het eerste gedeelte 9 M. en daarna 6 M. met
ter weerszijden klinkerfietspaden van 2 M.
Voor het gedeelte van de Pijlslaan tusschen
de Dahliastraat en den spoorwegovergang
kan thans nog geen blijvend werk worden
gemaakt, omdat voor dat gedeelte de weg
nog verbreed moet worden en de daartoe
benoodigde grond nog niet ter beschikking
van de gemeente is.
Het ln laatstgenoemd gedeelte van de
Pijlslaan aanwezige bruggetje zal kunnen
verdwijnen door in plaats van den duiker
een rioolbuis op pl.m. 25 M. bewesten de
Dahliastraat aan te brengen.
De kosten van een en ander ramen B. en
W. op f 20.000.
Zij achter spoedige uitvoering van boven
omschreven wegverbetering noodzakelijk,
omdat de bestaande toestand onvoldoende
is te achten en stellen voor hun college tot
uitvoering van die werkzaamheden te mach
tigen door het benoodigde crediet ad f 20.000
ter beschikking te stellen.
Hedenmorgen reeds ontvingen wij uit Berlijn een aantal foto's van de teraardebestelling van Stresemann. Van links naar rechts: Stresemann's laatste gang uit hel Rijksdao gebouw. Het stoffelijk overschot wordt naar
buiten gedragen. Achter de baar. liepen van l. n. rMinister Severing, president von Hindenburg en rijkskanselier Mueller. En eindelijk een foto van den stoet, die juist Brandenburger^ Tor gepasseerd isA
