Tiff
AMSTERDAM LICHTSTAD
De Munt een sprookjeskasteel.
i
ill I
iüiJLiü
n m
i f i, fc
t1 fy mn
1
BU1TENLANDSCH OVERZICHT
n
V' ■'■■üg-k
tnti q
iiiI
Spierpijn-
Kloosterbalsem
DE FRANSCHE SENAATSVERKIEZINGEN.
NIEUWS UIT KABOEL.
HAARLEM'S DAGBLAD
DINSDAG 22 OCTOBER 1929
DERDE BLAD
De binnenstad, baadt in
bonten gloed en
blanken schijn.
Indrukken van den eersten avond
der Edison-Lichtweek.
Licht.
En nog eens: licht.
Licht stroomt langs gevels, licht vloeit
over asfalt, licht klautert in ranke lijnen cln-
hoog, licht spoelt over straten, over huizen,
licht glanst en straalt en flonkert en spet
tert over Amsterdam, dat nu lichtstad ge
worden is.
Wat zijn we begonnen!?
Er is geen doorkomen aan. Amsterdam is
yóL
Nauw stap je als Spaarnestedeling het
Centraal-station uit of de stad met al zijn
licht vangt je al. Je wringt tusschen ver-
koopers van officieele programma's je door,
je stort je in 't gewoel van 't Damrak dat
als een laan van ranke zuilen licht is, je
gaat mee in den stroom van menschen, die
langzaam-aan voorttrekt, de stad in.
Het valt op je, de drukte, het licht, het
geroezemoes, de feestelijke stemming. Je
raakt in een droom, een droom van licht,
yan helder wit en vroolijk kleurig licht.
Daar slingert een zacht-roode rank zich
om den gevel van de Bijenkorf, daar staat
helder de Industrieele Club in de bundels
der schijnwerpers, daar spoelt het licht van
Cterke lampen langs Peek.
Het is licht, allemaal licht.
En op den Dam, waar je even tot de ont
dekking komt dat je nog niet fijngedrukt
bent, staat de blanke obelisk hoog en helder
tegen de avondlucht die gloort van 't over
dadige schijnsel der stad. Mooi is die obe
lisk met zijn opstrevende lijnen, stijgend uit
een groote witte ster, daar voor het oude
Paleis dat in zijn koepel het licht vangt van
wat schijnwerpers. En statig zijn de kleurige,
schoone ramen van de kerk waar doorheen
het licht speelt.
Maar daar is de Kalverstraat met zijn
volte, met zijn duizenden menschen die
voortbewegen of voortbewogen worden,
want je loopt niet maar schuift mee in de
massa langs de etalages. Houten bakken
hangen boven de straat met sterke gekleurde
lampen, met moderne Chineesche lampions.
En ge moet het Rokin zien, dat ongekende
schoonheid openbaart op dezen eersten avond
van de lichtweek. En ;oven de donkere ge
vels voorbij het Spui steekt fijntjes de spits
van het Munttorentje uit.
In rijen staan de trams achter elkaar, ze
schieten niet op, de files van.autos evenmin,
telkens rukken ze wat verder, rusten dan
weer, de verkeersagent op den Dam is een
gewichtig personage geworden, want hij
regelt nu 't verkeer van Damrak eii Rokin,
van Damstraat en Paleisstraat, én van Cen
traal-station tot Munt schijnen zijn armen
te reiken.
En dan sta je opeens voor dat sierlijke ge
bouwtje, voor de Munt, Zijn contouren zijn
in vlammende strepen geteekend, zijn toren
tje lijkt een speelsch vlechtwerk van lich
tende slingers en op „het" Singel geniet je
weer van 't elegante sprookjeskasteeltje, dat
zich ij del spiegelt met duizenderlei tintelin
gen in het water, dat leeft van 't licht. Het
boeit je blik, je ziet niet de vurige, schreeu
werige lichtreclames er om heen, Je, ziet
alleen schoone, feeërieke bouwseltjes van
duizenden lampjes die op gezette tijden
schijnen weg te wazen, die dooven om dan
weer aan te gloeien ln schijnbaar grooter
pracht.
Het Koningsplein baadt in warmen rooden
gloed en ver strekt zich de Leldschestraat
waar als gestyleerde vanen de belichte sier
sels zijn.
Je zou hier over de hoofden kunnen loo-
pen. We schuifelen moeizaam voorwaarts en
een paard voor een ergens opgeduikeld bak
je heeft innig plezier in de auto's, die snel
heidsmonsters, die even langzaam vooruit
komen als hij. Beneden 1 M. -r asfalt-peil
scharrelt de jeugd tusschen de beenen der
groote menschen door. En een dame duwt
even kalm haar kinderwagen alsof ze achter
in het Vondelpark liep.
Vooruit staan zoeklichtbundels tegen de
rossige lucht. Daar, op het Leidscheplein
waar Hirsch als een wit paleis is met wonder-
spel van licht en donker achter uitbouwsel-
tjes en balcons, en roode gloed over ae gevels
van De Vries en Café de Boer waart, waar
batterijen schijnwerpers Américain duchtig
in 't zonnetje zetten is het nog even druk.,*
En in het Leidsche Boschje straalt het mo
numentale bouwsel dat Philips van licht-
zuilen, groote lampen en glazen schijven in
geel en wit daar neer liet zetten.
Ge kunt naar het Rembrandtplein gaan
met zijn gevels in lichtglans, naar het Fre-
derikpleln waar de fontein kleurige straal
tjes spuit, naar de Heerengracht, die tusschen
Vijzelstraat en Koningsplein de eer der
hoofdstedelijke grachten ophoudt, door met
wat schaarsche, weinig effectvolle verlich
ting ook mee te doen. En ge moet zeker eens
gaan naar het Rijksmuseum, de tochtige
doorgang is er herschapen in een gouden
poort en de genie speelt met een zoeklicht
over de torens, zoolang de groote Fokkers
nog niet boven de lichtstad snorren. En in het
museum, dat nu ook 's avonds voor het pu
bliek is opengesteld, kunt ge de Nachtwacht
bekijken in ideale belichting, belichting die
leven doet het warme geel en dieper maakt
de donkere partijen, kunt ge gaan door tal
van zalen, waar 't indirecte licht, vaak beter
dan overdag, de schilderijen en beeldhouw
werken doet zien.
O, Amsterdam viert joyeus het feest van
het licht, het feest van Edison. Bont en
blank schittert de stad, en Amsterdam dat
altijd mooi is presenteert zich nu anders,
maar óók mooi.
Amsterdam is wereldstad in deze licht-
wekelijksche dagen, de straten zijn vol als
Wallstreet om half twee, de pleinen juichen
usju
"V
T - ff
i
L..J \llU
van t overdadige schijnsel als Times Square
om middernacht
Drie rijen dik schuiven de auto's over 't
Damrak, langzaam trekken de trams voort
in gesloten colonne, en in den electrischen
trein terug behoud je de illusie van groot
stad, moet je denken aan Métro of Subway
waar je ook direct opeen gepakt staat.
Zij heet een hulde aan Edison, deze licht
week. of is het een feest van, een feest óm
het Licht?
C. G. B.
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN
a 60 Ct». per regel.
stijve spieren
dadelijk wrijven met het eenige middel
dat tot diep in Uw spieren doordringt
en U snel weer lenig maakt: Akkers
„Geen goud
zoo goed"
ln vurige lijnen teekent de oude Munt zich sierlijk c/ tegen den hemel.
DE ZIEKTEWET.
Voor do leden van de bij den Haarlem-
schen Chr. Besturenbond aangesloten orga
nisaties heeft Maandagavond de heer G,
Baas Kzn. van Amsterdam, secretaris van
Patrimonium, gesproken over de Ziektewet.
Vóóraf gaf spr. een historische beschou
wing, waarin werd nagegaan, hoe verschil
lende ministeries een ontwerp Ziektewet
hebben ingediend, maar hoe het eerst mi
nister Talma gelukte e»en wet in het Staats
blad te krijgen, die echter niet werd inge
voerd. Het was minister Slotemaker de
Bruine, die de zaak van de Ziektewet weder
ter hand nam. Met de wet, die thans is aan
genomen, is wel niet alles bereikt wat we
wenschten, zeide spr., maar toch veel.
Het mag toch als een feit van beteekenis
worden beschouwd, dat eindelijk is verkregen
een regeling van de uitkeering van hot loon
bij ziekte. De wet beoogt in hoofdzaak hen
die in ziekte geen loon ontvangen een deel
van dat loon te waarborgen, zoodat ze dan
een bestaanszekerheid hebben. Verde».- be
sprak de heer Baas de vragen: wie ondere
de verzekering vallen, hoe de uitkeeringen
zijn geregeld en aan wie do wet geen uit
keeringen toekent.
Hij zeide vervolgens, dat det wet organen
kent tot uitvoering van de wet en wel de
Raden van Arbeid en de Bedrijfsverenigin
gen. Het staat er zóó mede,, dat, als een
patroon niet is aangesloten bij een bedrijfs-
vereeniging, zijn werklieden automatisch bij
de» Raden van Arbeid zijn verzekerd. Daar
aan voegde spr. toe, dat de wet is in werking
getreden op 1 Augustus 1929 en dat 1 Maart
1930 wordt begonnen met het betalen der
premiën en met de uitkeeringen.
De conclusie van spr. was, dat met deze
wet een stap op den weg naar de sociale
rechtvaardigheid is gezet en dat er mede een
stuk bestaansonzekerheid van de arbeiders is
weggenomen.
Door een tiental personen werden den spre
ker vragen gesteld. Nadat de heer Baas van
antwoord had gediend, werd de vergadering
gesloten,
NEDERLANDSCHE REISVEREENIGING-
Donderdag 24 October zal de heer Oscar
Tydgat uit Antwerpen als schrijver meer
bekend als Lode van Gent voor de leden
der Nederlandsche Reisvereeniging, Afd.
Haarlem, in de bovenvoorzaal van café-res
taurant Brinkmann komen spreken over
Bretagne", het sprookjesland- Bretagne, het
westelijk schiereiland der Fransche republiek,
is een land, rijk aan natuurschoon. De goed
hartige, geloovige visschersbevolking, die nog
de oude Keltische taal spreekt, bezit schil
derachtige kleederdrachten. De „pardous"
z.g. godsdienstige ommegangen met de ge
weldige natuurkrachten hebben de Breton-
ner zeer bijgeloovig gemaakt.
Het is een volk met een verleden, vol sagen
en legenden, waarvan liederen en gedichten
nog gewagen. En geen wonder, hun land is
een cultuurland geweest, het is-een groot
museum uit den steenen tijd der Druïden.
Oscar Tydgat, die gedurende eenige jaren
in Bretagne geleefd heeft, zal dien avond
aan de hand van mooie gekleurde lichtbeel
den, een en ander vertellen over dat sprook
jesland. Spreker zal het in hoofdzaak hebben
over onafzienbare heidevelden en verweerde
steenrotsen, overzaaid met ontelbare stee
nen, de meuhirs. Over de woeste rotsen, de
IJslandsche visschers (men denke aan Pierre
Loti) de sprookjes, legenden, calvaries, par
dous, overoude volksgebruiken, kleurrijke
kleederdrachten, en middeleeuwsche dansen.
De avond wordt opgeluisterd door de be
kende zangeres mej. Tine Gimpel uit Am
sterdam, die in Bretonsch costuum eenige
Bretonsche liederen zal zingen. Het belooft
dus een aparte avond te worden.
COURANTENBEZORGERSVEREENIGING
„ONDER ONS".
In de zaal van Café Dreefzicht vierden
de leden van de courantenbezorgersvereeni-
ging „Onder Ons" met hun dames, hun jaar
feest, dat telkenjare in de maand October
wordt gehouden. Dit feest droeg echter dit
maal een bijzonder karakter daar het juist
10 jaar geleden was, dat de vereeniging
„Onder Ons" werd opgericht.
Na de openingsrede van den voorzitter,
den heer de Haan, werd deze aangenaam
verrast doordat de heer Van Zanten, met een
gelukwensch, den voorzitter een vaandel
voor „Onder Ons" namens een speciaal
daarvoor gevormde commissie aanbood.
Hierna zongen de aanwezigen een vaandel-
marsch.
Een tweede meer persoonlijke verrassing
voor den heer De Haan volgde, toen hem
door den heer Portegies, namens alle leden,
een glas-in-loodraam werd aangeboden, daar
de heer de Haan ook zijn 10-jarig jubileum
vierde als voorzitter.
Ook aan de beide andere bestuursleden
werd een gedachtenis aangeboden-
De heer De Haan bedankte voor de blijken
van waardeering en richtte nog het woord
tot enkele leden die ook, van de oprichting
van „Onder Ons" af, lid waren. Spr. bood
hun een gedachtenis aan en een bloemen
hulde aan hunne dames.
Hierna volgde nog een gezellig samenzijn,
onder leiding van den heer Th. Donkerloo,
dat tot heel laat duurde. De stemming was
uitstekend.
Een lucifersmonopolie in Duitschland.
De toestand in Sovjet-Rusland.
T BELANGRIJKSTE NIEUWS
't Belangrijkste Nieuws geeft heden geen
aanleiding tot commentaar.
De Fransche Senaats
verkiezingen.
PARIJS, 21 Oct. (V.D.) Door de senaats
verkiezingen in 30 departementen Algiers en
Guadeloupe ia de politieake constellatie
slechts weinig veranderd, hoewel er 26
nieuwe senatoren zijn verkozen. Onder
degenen, die voor het eerst of opnieuw zijn
gekozen bevonden zich: Doumir, president
van den senaat, Cheron, minister van Finan
cien, Maurice Albert, Savrant Jouvanel, Lan
dry e.a. In het departement du Haut-Rhin
versloeg Pïleger den autonomist Abbe Haegy.
De Fransche pers is eenstemmig van oor
deel, dat de Senaatsverkiezingen geen essen-
tieele verandering in de samenstelling van
den Franschen Senaat brengen. De zeven
zetels die de linker-partijen gewonnen heb
ben, zullen niet van grooten invloed zijn. Van
meer beteekenis daarentegen is het heen
gaan van enkele senatoren, die in het poli
tieke leven van Frankrijk een belangrijke
rol hebben gespeeld. In Frar.?ois Marsal, den
vroegeren Franschen premier, verliest de
Senaat een der beste kenners van de Fran
sche Staatshuishouding. Het aftreden van
minister Anteriot kan zijn positie in den
ministerraad vrij aanzienlijk schaden- De
burgemeester van Marseille op wiens her
kiezing men stellig rekende, is verslagen.
Daarentegen heeft de president van den
Senaat, Doumer, een verrassend groot aan
tal stemmen op zich vereenigd. Or.der dege
nen, die in den Senaat voor het eerst hun
intrede doen bevinden zich 5 ministers.
Een lucifer-verdrag gesloten.
STOCKHOLM, 21 Oct. (V.D.) De direc
tie van de Zweedsche lucifertrust deelt het
volgende mede: Zaterdag zijn de Duitsche
regeex-ing en de „N.V. Fin. Maatschappij
Kreuger Toll" tot een accoord gekomen.
Bepaald is dat Duitschland het monopolie
krijgt voor den verkoop, uitvoer en invoer
van de producten van de „Deutsche Zuend-
holz Verkaufs A.G.", die later haar naam zal
veranderen. De duur van het monopolie be
draagt ten minste 32 en ten hoogste 50 jaar.
Gedurende den tijd dat het monopolie van
kracht is mogen er in Duitschland geen
nieuwe lucifersfabrieken worden opgericht.
De aandeelen zullen gelijkelijk worden ver
deeld tusschen de Zweedsche Lucifersfabrie
ken, de International Match Corporation,
eenerzijds, en de Duitsche fabrieken en dé
Reichskredit A.G., anderzijds.
De onderhandelingen te
Baden-Baden
BADEN-BADEN, 21 October (VJD.) De le
den van alle delegaties hebben Baden-Ba
den verlaten. De sub-commissie voor de
trustovereenkomst benut deze afwezigheid
om haar arbeid voort te zetten. Des morgens
heeft men de concept-ontwerpen voor de
conferentie onderzocht. Naar de Fransche
perscommissie mededeelt, hebben de onder
handelingen ten doel de wenschen der ver
schillende regeeringen met elkaar in over
eenstemming te brengen, voor zoover het be
treft de eischen, die de bank uit bank-tech-
nisch oogpunt moet stellen. Maandagmiddag
zou bovendien de sub-commissie voor le
veranties in natura bijeenkomen om de
noodige voorbereidingen te treffen voor de
gezamenlijke zitting met de commissie voor
Hongaarsche oud-premierRadoslawoff is over
in de tweede helft dezer week te Baden-Ba
den zal worden gehouden.
Oud-premier Radoslawoff
overleden.
BERLIJN, 21 October. CV. D.) De
Hongaarsche oud-premier Radaslow is over
leden.
De vroegere Hongaarsche minister
president Wasili Radoslawoff was voor de
eerste maal minister-president onder het
regentschap van Stambuloff. Hij was een
trouwe medewerker van koning Ferdinand.
Gedurende den oorlog sloot hij in Septem
ber 1915 het verbond met de Centralen. Na
de ineenstorting vestigde hij zich in Duitsch
land. In 1920 was hij met de andere minis
ters van zijn kabinet tot levenslange gevan
genisstraf veroordeeld, zoodat hij niet meer
in Bulgarije kon terugkomen. Eerst kort ge
leden werd hij begenadigd.
Familieleden van Aman Oellah
vermoord?,
LONDEN, 21 Oct. CVD.l Naar de „Daily
Telegraph uit Allahabad meldt, zijn bij een
grondig onderzoek van de citadel te Ka boei
in een gesloten ruimte zes lijken gevonden.
De identificatie gaat met groote moeilijk
heden gepaard, daar de lijken reeds in ver-
gevorde'.-den staat van ontbinding verkeer
den. Het is echter gelukt de identiteit van
drie er van vast te stellen en wel Abdoel
Medsjid Khan, een bloeder van Aman
Oellah, Hayatoella Khan, een stiefbroeder
van Aman Oellah en Mohammed Oesman.
een voormalig bevelhebber van Kandahar.
Aangenomen wordt, dat Habib Oellah bij
het bestijgen van den troon in het begin van
dit jaar deze zes personen te zamen met een
aantal andere aanhangers van Aman Ooellah
in de citadel heeft gevangen gezet. Toen hij
zag. dat hij verslagen werd, heeft hij daarop
de zes gevangenen voor zijn vlucht uit Kaboel
laten dooden.
Aan den anderen kant bestaat ook dd mo
gelijkheid. dat de gevangenen in hun wan
hoop zelfmoord gepleegd hebben of den hon
gerdood zijn gestorven.
Te Kaboel is volgens de jongste berichten
uit Pesjawar de orde en rust hersteld.
Rusland en het nieuwe bewind,
MOSKOU. 20 Oct-. (WJB.) In antwoord op
een draadlooze mededeeling van den
Afghaanschen minister van buitenlandsche
zaken over de erkenning door de stem des
volks van Nadir Khan, hcoft de plaatsver
vangende volkscommissaris voor buitenland-
sche aangelegenheden Karachan eveneens
draadloos geantwoord en daarbij de onver
anderlijkheid der beti-ekkingen van goede
nabuurschap tusschen beide» staten bevestigd.
Het Sovjet regime en de
T egenzin.
De centrale vakvereeniglngsraad te Riga
gaf enkele weken geleden bevel tot mobili
satie van een aantal vakvereenigings ambte
naren die zouden worden uitgezonden naar
het graanfront, teneinde het verzet der
boeren tegen de inlevering van graan te be
strijden. De raad heeft nu moeten verklaren,
dat deze mobilisatie een mlslukkig dreigt te
worden, doordat een groot aaxxtal ambte
naren bang ls naar de boerendistricten te
gaan. De meerderheid der aangewezenen be
vindt zich nog steeds te Moskou, onder voor
wendsel van ziekte. Een lid van het vakver-
eenigingssecretariaat verklaarde, dat zich
onder de leden der vakvereenlgingen een be
treurenswaardige tegeixzin ontwikkelt tegen
het bijwonen van vergaderingen; in enkele
gevallen was het zelfs noodig, de politie te
hulp te roepen, om te voorkomen, dat de
arbeiders naar huis gingen in plaats van de
vergaderingen op de fabrieken bij te wonen.
Scullin zal een nieuw Austra
lisch kabinet formeeren.
Bruce, de premier van de verslagen natio
nalistische coalitie-regeering heeft het ont
slag van zijn kabinet bij den gouverneur-
generaal ingediend.
Aan Scullin, den leider der Labour-party,
die zooals men weet bij de jongste verkie
zingen de overwinning heeft behaald, is ver
zocht een nieuw kabinet te vormen. De
nieuwe ministers zullen morgen gekozen
worden.
ERNSTIGE BOTSINGEN TE
WEENEN.
TWEE DOODEN EN VIJF ERNSTIG
GEWONDEN.
WEENEN, 21 Oct. (V. D.) De Zondagnacht
is te Weenen zeer bloedig verloopen. Bij bot
singen van beschonken personen werden
twee personen gedood en vijf ernstig gewond.
Te Hernals kwam het tot een schietpartij,
waarbij een persoon gedood werd. Verder
hebben een groep Radaubroedcrs iemand
overvallen. De aangevallene werd als het
ware doodgetrapt. Op de Schmelz had even
eens een schietpartij plaats. Behalve twee
dooden werden acht personen gewond, van
wie vijf ernstig.
GASVERGIFTIGING.
ZEVEN DOODEN.
NEW-YORK, 21 Oct.. (Reuter.)' Gistermor
gen heeft men in een logement in een der
wijken van de stad de lijken gevonden van
eexx man en zes kinderen, die des nachts in
hun bed, tengevolge van het ontsnappen van
gas, waren vergiftigd.
VAN PLANTEN, DIE LANG
LEVEN.
Er zijn veel planten, 'die meer dan
honderd jaar oud worden. Dat is voor eerst
de wijnstok, hij zou een ouderdom van 135
jaar kunnen bereiken. Op hem volgt de olm
met 335 jaar, de wilde roos met 400 jaar, het
klimop met 440 jaar, en de veldeschdoox-n
met 516 jaren. Sparren, pijnboomen, en thu-
jaboomen (cypressen) worden 300 tot 400
jaar oud, berken 570, oranjeboomen 620, de
nooteboom 800 jaar oud, beuken brengen het
tot 900 jaar, lindeboomen en platanen worden
soms meer dan 1000 jaar oud, eiken soms
1500 jaar. Ceders bereiken een ouderdom van
2000 jaar. Onder de geweldige tot 50 meter
breedo kronen van eenige Amerikaansche
baobabs (broodboomen) hebben, volgens de
Gverleverhxg reeds de allereerste menschen
van Afrika beschutting gezocht voor de zen
gende zonnestralen. De oudste thans bekende
levende boom is de Cypres van Montezuma,
in Mexico, waarvan de ouderdom op 6000 jaar
wordt geschat. Hij zag de beschaving van
vele deelen der aarde ontstaan en verdwij
nen, hij leefde onder den bouw der pyrami-
den en was reeds oud bij de geboorte van
Christus, waarmede onze tijdrekening begint.
Hy zag Rome en Carthago zich ontwikkelen
en bloeien.
Hij zag den ondergang van deze steden,
zag Columbus Amerika ontdekken en Cortez
Mexico veroveren. Toen reeds werd de boom
door de Mexicanen als een ..eerwaardig ge-
denkteeken van vervlogen tijden" beschouwd.
Cortez bracht een bezoek aan den boom en
noemde hem het grootste wonder, dat hij
ooit had gezien.
AARDBEVING.
Buenos Aires 20 Oct (N.T.A.) Het noor
den van Argentinië werd heden door een
aardbeving geteisterd. Verscheidene huizen
zijn Ingestort, vele personen zijn gewond. Ook
wordt gewag gemaakt van een doode.
