HAARLEM'S DAGBLAD
BUITENLANDSCH OVERZICHT
DE ELLENDE IN RUSLAND.
STALIN'S SCHRIKBEWIND.
STADSNIEUWS
DINSDAG 19 NOVEMBER 1929
VTFPnF BI AD
Symptomen van beteekenis.
V/eer straffen uitgedeeld. De uittocht
der Duitsrf'e met geweld teeen-
rTaon. Paul Scheffer mag niet meer
terugkomen.
T BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Zelfs de vurigste optimisten zullen langza
merhand pessimistisch gestemd moeten wor
den ten aanzien van de toskomst van Sovjet-
Rusland. Een reeks berichten van de laatste
dagen toch, stelt nog eens ten duidelijkste in
het licht, dat de toestand in hooge mate ver
ward en verwrongen is en dat de dictatuur
van Stalin Rusland bezig is naar den onder
gang te leiden.
Er zijn eenige symptomen die oogen-
schijnlïjk van niet veel gewicht bewijzen
dat Stalin reeds die middelen te baat moet
nemen, waarvan de wereldgeschiedenis ons
heeft geleerd dat zij uitvloeiselen zijn van
het bewind dat zich door middel van ge
weld tracht te handhaven. Eén voor één
storten de pijlers van het oude regiem in den
afgrond dien Stalin onder den tempel van
het communisme graaft.
Wij behoeven de reeks van gevallenen
niet op te sommen. Genoeg zij ons de ver
melding van het jongste feit dat het plenum
van het Centraal Comité der Russische com
munistische partij heeft besloten Rykof en
Tomsky een waarschuwing te geven en Boe-
charin uit de nolitieke afdeeiing van het
comité te verwijderen, omdat dit drietal zijn
standnunt niet heeft willen wijzigen.
Doch zeer typeerend is ook het bericht, dat
Paul Scheffer, correspondent van het Berli
ner Tageblatt (die met vacantie in Duitsch-
land vertoefde) te Moskou, niet meer naar
Moskou mag terugkeeren.
Nu is het een feit, dat Scheffer één der
bekwaamste journalisten steeds zijn best
heeft gedaan, het nieuwe Rusland objectief
te bekijken. Hij was niet blind voor veel
goeds en voor veel goede bedoelingen, doch
spaarde het evenmin gerechtvaardigde en
opbouwende critiek.
Theodor Wolff, de hoofdredacteur van het
Berliner Tageblatt, schrijft:
„De weigering Paul Scheffer naar Moskou
te laten terugkeeren, heeft ons geenszins
verrast. Wij hebben ze verwacht en geweten,
dat gezien de toestanden, welke thans in
Sovjet-Rusland heerschen, de aanwezigheid
van dezen scherpziend en, aan kennis rijken,
niet te beïnfluenceeren waarnemer, een ge
tuige van zoo erkende autoriteit, voor de
huidige machthebbers onwelkom en hinder
lijk was. Reeds langen tijd geleden heeft de
Sovjet-Russische gezant Krestlnski bij mij
op terugroeping van Paul Scheffer aange
drongen. Het zou den lieden te Moskou zeen
aangenaam geweest zijn, als wij hun voor
de wereld het odium bespaard hadden en
him gelegenheid gegeven te zeggen dat niet
zij, maar wij den lastige uit hun omgeving
verwijderd hadden. Dat de hint met een neen
beantwoord, de vervulling van dezen wensch
geweigerd werd, begrijot men. Evenzeer wees
te Moskou Paul Scheffer den raad vrijwillig
heen te gaan af. Klaarblijkelijk met de be
doeling hem klein te krijgen, werd hij door
„binnenlandsche autoriteiten" en andere
ijverige aanhangers van den koers van Sta
lin onophoudelijk gechicaneerd. Dat alles
had geen enkel resultaat."
„In September wilde Paul Scheffer naar
Duitschland en van hier naar Engeland rei
zen, daar hij uitgenoodigd was te Londen en
Glasgow lezingen over Rusland te houden
en hij vroeg om het visum voor de terugreis
waarop na de overeenkomst van December
1928 iedere duurzaam in de Sovjetunie wo
nende Duitscher aanspraak heeft. Met
schending van het verdrag werd het visum
van de terugreis geweigerd, met de motivee
ring dat journalisten op Russisch grondge
bied niet als „resideerend" beschouwd kon
den worden. Paul Scheffer kreeg de verzeke
ring dat het geen actie tegen hem gold, maar
„een beginsel". Het anders zoo koene en niets
ontziende regiem van Stalin en consorten
waagde het niet oprécht te zijn en verschool
zich achter een „beginsel", van welks be
staan men bij deze gelegenheid voor de eer
ste maal kennis kreeg. De drijvende kracht
was de waardige opvolgster van de Tsjeka,
de Gepeoe, die zich door haar massamoor
den en inhechtenisnemingen zoo'n aanzien
lijken roep verworven heeft. Het volkscom
missariaat van buitenlandsche zaken mocht
de handen wringen met de Gepeoe wor
stelen was het niet bij machte. Twijfel kon
liog nauwelijks bestaan en Scheffer vertrok
uit Moskou, nadat hij zich eerst met ons over
de gevolgen verstaan had, maar om de din
gen restloos tot klaarheid te brengen, ver
zochten we het Berlijnsche Sovjet-gezant
schap te Moskou te laten weten, dat een de
finitieve beslissing ons wenschelijk leek.
Daarop kwam het telegrafische antwoord,
dat het verlof tot terugkeer geweigerd werd.
In een toelichting, werden de verschillen,
die tusschen de sovjetregeering en Paul
Scheffer bestonden, als reden aangevoerd.
En buitendien, als gezegd, het „beginsel".
Tot zoover het Berliner Tageblatt.
Scheffer was één der grootste kenners van
het moderne Rusland. Hij droeg Rusland
geen kwaad hart toe. Doch Stalin heeft geen
getuige noodig bij de revolutie die zich bin
nenshuis aan het voltrekken is, een revolu
tie, waarvan Stalin zeker zelf ook eens het
slachtoffer zal worden.
Tenslotte vermelden wij nog de quaestie
met de Duitsche kolonisten in Rusland. Men
weet dat deze boeren een vlucht en masse
voorbereidden, om aan de nijpende ellende
honeerdood en onderdrukking waaraan
zij blootstaan, te ontkomen.
Naar de ochtendbladen melden, heeft de
Sovjet-regeerlng thans besloten, de Duitsche
emigranten, die reeds Moskou bereikt had
den onder dwang naar het binnenland te
rug te zenden, daar zij, naar men zegt, niet
in de gelegenheid is, hen in de nabijheid
van de hoofdstad onder te brengen. Voor de
Duitsche boeren beteekent deze beslissing
een ontstellende ramp, daar zij in hun voor
malige woonplaatsen de basis van hun kost
winning hadden opgegeven en nu als bede-
'aars terugkeeren moeten. Naar verluidt is
deze terugzending reeds begonnen.
Doch Duitschland zit gelukkig niet stil:
Overeenkomstig de schikkingen van de
nartijleiderconferentie. besloot het rijkska
binet, rijksmiddelen ter beschikking te stel
len voor den terugkeer en verblijf in Duitsch
land der in Moskou verzamelde Duitsche
kolonisten.
Tot rijkscommissaris voor de verzorging
werd het rijksdaglid Stuecklen aangewezen,
die reeds met succes dergelijke werkzaam
heden heeft verricht.
Inmiddels is het transport der boeren in
derdaad begonnen. Zij zijn Zondag voor een
deel naar de Duitsche Wolga-republiek te
ruggevoerd. Met twee treinen zouden 300
boeren teruggebracht zijn. De communisti
sche organisaties in het Wolga-gebied heb
ben de Sovjet-regeering verzocht onmiddel
lijk een verbod te willen uitvaardigen tegen
verdere emigratie van Duitsche kolonisten.
De Gepeoe zou eveneens geweigerd hebben,
aan Duitsche emigranten passen te verstrek
ken.
De cirkel der ellende wordt steeds nauwer.
Stalin en de weinigen die hem naar de oogen
zien slagen er echter niet in om deze ellen
de voor het oog van de buitenwereld te ver
bergen. Krampachtige pogingen om de
schijn op te houden laten het moderne Rus
land daarentegen door een lachspiegel zien.
En men zou kunnen lachen, als de werke
lijkheid niet tragisch was.
L. A.
Het Lagerhuis en de Sovjet-
Unie.
LONDEN, 18 Nov. (V.D.) In de Lager-
huiszitting van heden werden door ver
schillende leden aan de regeering vragen
gesteld betreffende de Sovjet-propaganda
tegen Groot-Brittannië. Zoo werd den mi
nister voor Indië gevraagd of hij kennis
droeg van een circulaire, door het executief
comité der Derde Internationale gericht aan
de Volkeren van Indië, waarin deze werden
aangespoord het Britsche juk af te werpen.
Op de vraag, wat hij daartegen dacht te doen
antwoordde Wedgwood Benn, dat hij hier
omtrent geen andere inlichtingen had dan
de mededeelingen, die in de pers waren ver
schenen. Sir Austen Chamberlain vroeg den
minister van Buitenlandsche Zaken, of deze
kennis had genomen van een artikel, ge
publiceerd in de „Isvestia", het officieele or
gaan van de Sovjet-regeering van 5 Novem
ber j.l., en wil speciaal van een daarin voor
komende verklaring, dat noch de overeen
komst van 1924, noch de overeenkomst van
1929 bepalingen inhield of had kunnen in
houden, betreffende de Comintern. Hender
son antwoordde, dat hij artikelen van een
soortgelijke strekking zoowel in de „Isvestia"
als in andere bladen had gelezen, en dat deze
kwestie onder het oog zou worden gezien.
Door beide regeeringen waren reeds ambas
sadeurs aangewezen. Daarop vroeg Sir. Aus
ten of het wel verantwoord was, ambassa
deurs uit te wisselen, waar uit verschillende
zaken bleek, dat de Sovjet-regeering sommi
ge punten van de overeenkomst anders in
terpreteerde dan de Britsche regeering. Er
werden nog meer vragen gesteld, betrekking
hebbend op eventueele acties van de Derde
Internationale, die vergemakkelijkt zouden
kunnen worden door de faciliteiten, die de
leden der Sovjet-ambassade in Engeland
zouden genieten. Henderson antwoordde
hierop, dat, wanneer de diplomatieke betrek
kingen tusschen Engeland en Sovjet-Rus
land hersteld zouden worden, het vanzelf
sprekend was, dat de leden der Sovjet-am
bassade de normale diplomatieke rechten
zouden genieten.
T. P. O'Connor.
Zooals wij gisteren reeds meldden is T.
P. O'Conner overleden.
Thomas Poweé- O'Conner werd den 5en
October 1848 te Athlone in Ierland geboren.
Hij is 81 jaar oud geworden. Na in de ge
schiedenis en de moderne talen gestudeerd
te hebben, werd hij 18 jaar oud, verslaggever
bij een krant te Dublin. Drie jaar later ging
hij naar Londen om er een baantje te zoeken.
Hij vond dit bij de redactie van de „Daily
Telegraph".
Later kwasi hij op het Londensche kan
toor van de „New York Herald".
In 1880 vaardigde Galway hem als Iersch
nationalist naar het Lagerhuis af. Vijf jaar
later kozen zoowel Galway als het district
Scotland van Liverpool hem; over de Iersche
quaestie voerde hij in het Lagerhuis het.
woord. In het algemeen vonden verdrukte
mir derheden er in hem een warm pleitbe
zorger. Hoewel hij niet het oudste lid in jaren
was, werd hij de „Vader van het Huis" ge
noemd.
In 1924 werd hij tot lid van den Priw
Council benoemd.
„T. P.", zooals hij genoemd werd, stichtte
na zijn werkzaamheden voor de „New York
Herald", oa. de „Star", de „Sun" en „T. P.'i
Weekly", dat is opgeheven.
Inmiddels was hij wederom medewerker
van de „Daily Telegraph" geworden. Hij
schreef er necrologieën van bekende personen
en noemde zich daarom schertsend „de eerste
doodgraver" van het blad.
Ter gelegenheid van zijn tachtigsten ver
jaardag schonken persoonlijke en politieke
vrienden hem den jaargeld.
De nieuwe president van
Mexico
De eerste berichten over de presidentsver
kiezing meldden dat in afgelegen districten
twee botsingen voorkwamen waarbij vijf per
sonen werden gedood en elf gewond.
Verder wordt gemeld, dat te Mexico City
drie botsingen van ondergeschikte beteeke
nis plaats hadden, waarbij volgens officieele
mededeeling niemand ernstig werd ge
wond.
NEW YORK, 18 Nov. (N. T. A.) De och
tendbladen brachten uitvoerige berichten
over de verkiezingen in Mexico en meldden
dat het aantal dooden en gekwetsten an-
merkelijk grooter is dan aanvankelijk gemeld
■vrd. Men spreekt van minstens vijftien doo
den en het dubbele aantal gewonden. Bijna
c-=ral hadden botsingen plaats. In de kleine
pctroleumstad Cecilia, bij Tampico, werden
alleen reeds 16 personen gewond.
Rubio gekozen.
Pascual Ortiz Rubio werd tenslotte met eer
enorme meerderheid van stemmen tot presi
dent van Mexico gekozen.
DOMELA NIEUWENHUIS
HERDACHT.
DOOR DE VRIJE SOCIALISTEN BIJ
ZIJN lüden STERFDAG.
Maandagavond heeft de Vrije Socialisti
sche vereeniging in gebouw Caecilia in een
druk bezochte bijeenkomst den sterfdag van
F. Domela Nieuwenhuis herdacht.
De heer Gerhard Rijnders uit Zandvoort,
hield een herdenkingsrede. Hij schetste het
ontstaan van het fabrieksproletariaat in de
tweede helft der vorige eeuw tijdens een he
vige reactie, gevolgd op de Fransche revolu
tie en de Napoleontische dictatuur. Die tijd
riep om een man, die de arbeiders wakker
zou schudden. Die man zou Ferdinand Do
mela Nieuwenhuis zijn.
Niet direct, maar langs den weg van evo
lutie werd de orthodoxe predikant, zoon van
een oud-predikantengeslacht, dit. Veel strijd
kostte hem de overgang van ortho
dox tot modern en van modern
tot iemand bij wien het Godsgeloof
is overgegaan in enkel geloof in den mensch.
Na zijn aftreden als predikant wierp hij
zich op de studie van het socialisme, las
Marx en Engels, en nam actief deel aan de
kleine beweging van de eerste Internatio
nale. Zijn blad was „Recht voor Allen". Tal
van beleediglngen waren zijn deel. Wegens
een artikel in „Recht voor Allen", niet door
hem geschreven, werd hij een jaar in de ge
vangenis gezet, voor majesteitsschennis. Een
afschuwelijke pijninging voor den hoog-
staanden man, doch het cverhief hem tot
martelaar. De partij groeide er van als kool.
Na de gratieverleening werd Nieuwenhuis als
een koning ingehaald.
Nu komt de kentering in zijn leven. Nieu
wenhuis werd Kamerlid, hoewel hij in het
effect ervan niet geloofde. Dat laatste was
de reden van zijn niet herkiezing, hij kreeg
meer en meer afschuw van het parlementa
risme. Niet van boven af, doch van onder op
moet het volk bevrijd worden. Al de parle
mentariërs onder de socialisten kreeg hij te
gen zich. Nieuwenhuis trad uit de partij,
werd anarchist, richtte het blad „De Vrije
Socialist" op. Van zijn vermogen was hij
toen, omstreeks 1900, reeds grootendeels be
roofd. Doch de teleurstelling brak zijn werk
kracht niet, hij bleef de groote figuur, strij
dend voor het vrije socialisme.
Nu tien jaar na zijn dood missen wij hem
nog altijd, zijn plaats, is nog leeg. Van de
driehonderdduizend vooruitstrevende arbei
ders van heden in Nederland, wie zal hem
herdenken? Niet de sociaal-democraten! De
nieuwere generatie wil van Nieuwenhuis
niets weten. Hij ging haar te ver. Doch had
hij ongelijk? Men kan zeggen, dat hij in zijn
tijd te ver ging, maar niet dat hij ongelijk
had en dat hij niet de grondlegger van de
arbeidersbeweging was in Nederland.
De strijd nam hem zoo in beslag, dat hij er
alles voor over had. Doch hij was geen posee-
rende weldoener der menschheid. Zoo'n fi
guur verdwijnt niet uit de geschiedenis en
zijn streven herleeft nu het andere effectloos
is gebleken. Dit is de triomf van het anar
chisme.
Deze herdenking van den 18den November
is geen heiligenvereering, maar de gedach
tenis van een sterk kameraad, niets mys
tieks doch zuiver materialistisch, ter ster
king van onze strijdkracht. Wij voelen ons
lijden klein bij de gedachte aan dat van
Nieuwenhuis. Daarom is hij voor ons de on
sterfelijke kracht, besloot spreker..
De Libertair Socialistische Zangvereeniging
„Zang Veredelt" luisterde de bijeenkomst op,
door onder leiding van den heer Meyer
Smeer revolutionaire liederen te zingen.
CABARETAVOND „ONS GENOEGEN".
Ook de vereeniging „Ons Genoegen" biedt
tegenwoordig hare leden des winters amuse
ment in den vorm van cabaretavonden. Zoo
was dan Zaterdagavond een talrijke schare
de zaal was bijna te klein voor het groot
aantal aanwezigen vereenigd in de groote
zaal van het gebouw van den Haarlemschen
Kegelbond in de Tempeliersstraat en wij
gelooven niet dat ook maar één van de leden
na afloop van den avond teleurgesteld huis
waarts is gekeerd.
Zeer gelukkig was het bestuur geweest met
de keuze van hen, die geëngageerd waren
om de aanwezigen te amuseeren, want als
er één is, die geschikt is als „gangmaker" op
te treden, de goede stemming er in te bren
gen, er in te houden en steeds hooger op te
voeren, dan is dit wel de man, die zichzelf
inwoner van de binnenlanden van Noord-
Haarlem noemt Koos Speenhoff Jr. En zijn
echtgenoote Polly Speenhoff stond hem
getrouw ter zijde bij het „brengen" van hun
bekende liedjes bij de piano.
Koos Jr. zette zijn beste beentje voor en
slaagde er gemakkelijk in, de zaal bijna
voortdurend in één schaterlach te houden,
zoowel met zijn liedjes als met zijn praatje.
Hij was bijzonder op dreef.
Het muzikale gedeelte van den avond was
opgedragen aan „The Happy Band", onder
leiding van den heer Paap te Zandvoort, die
goede en populaire muziek deed hooren.
Een der dames-leden van de vereeniging
gaf zangnummers ten beste. Voegen we hier
nog bij dat er na afloop van den cabaret
avond gedanst werd, dan mag gerust gecon
stateerd worden dat deze eerste cabaret
avond van „Ons Genoegen" zéér ge
slaagd was.
VOOR DE RADIO
Mevrouw Sybrandi-Halberstadt ontving
een uitnoodiging om haar medewerking te
varleenen aan de Radiouitzending in Hilver
sum op 21 November a.s. om 4 uur.
Haar Dames- en haar Meisjeskoor zullen
twee- en driestemmige koren ten gehoore
brengen. Mejuffrouw Riek de Vries en Me
juffrouw Hamuli Waller Zeper zullen eenige
duetten zingen. Mejuffr. Emmy van Eden en
mej. Cor Teves zullen aan den vleugel bege
leiden.
EEN ONEERLIJKE LOOPJONGEN
Een 21-jarige loopknecht van een schoen-
magazijn hier ter stede, die voor f 41 schoe
nen had weggebracht en het geld geind, heeft
dat geld benevens f 20 aan wisselgeld ver
duisterd. Nadat den jongen een verhoor was
afgenomen, waarin hij bekende, heeft de
politie het geld gevonden op zolder bij een
tante van den jongen. Tegen den jongen is
proces-verbaal opgemaakt.
NATIONAAL VERBOND VAN GEMEENTE
AMBTENAREN
Men schrijft ons:
Zaterdag hield de afd. Haarlem van he'
Nat. Verbond een druk bezochte vergadering
in de bovenzalen van „De Kroon", onder
voorzitterschap van den heer A. M. Tijsseling.
Sedert de vorige vergadering hadden zich
weder 4 nieuwe leden aangemeld.
Het hoofdpunt van de agenda was een be
spreking van de vergadering van de Com
missie van Overleg voor de ambtenaren op
19 November a.s., in welke vergadering o.a.
de normen voor de personeelsformatie wor
den behandeld.
Naar algemeen gevoelen is de vaststelling
van deze normen onafscheidelijk verbonden
aan de toepassing daarvan voor de samen
stelling der personeelsformatie. De toezeg
ging van het Nat. Verbond om aan de per
soneelsformatie mede te werken, is destijds
dan ook gedaan onder voorwaarde, dat die
organisatie ook aan de uitvoering daarvan
zou medewerken.
In verband daarmede werd in herinnering
gebracht, hoeveel het Overleg aan waarde en
aanzien in de laatste jaren is achteruitge
gaan. Het aan de organisatiën gegeven recht,
om door middel van het Overleg over promo-
tiën mede te oordeelen, is langzamerhand ge
heel verwaarloosd geworden. Nochtans zal
het Nat. Verbond voor de onverzwakte hand
having van dat recht blijven strijden. Een
tusschenweg, n.l. het instellen van een com
missie van advies, zal ook alleen kunnen wor
den aanvaard, als deze commissie is te be
schouwen als een instantie van het Overleg,
waarin met de vertegenwoordigers van hel
Gemeentebestuur, de Commissie van Arbeids-
aangelegenheden en de betrokken Directeu
ren van gedachten kan worden gewisseld en
wanneer aan het door deze Commissie ui'
te brengen advies moreel-bfndende kracht
wordt toegekend.
Het verloop der op 20 November te houden
vergadering van de Commissie van Overleg,
waarin deze aangelegenheden zullen worden
behandeld, blijkt dus voor de ambtenaren-
organisatiën van het hoogste belang te zijn.
Voorts werd mededeeling gedaan van hei
verhandelde in de dienstcommissie voor de
Secretarie ten aanzien van een oproeping
van een Mr. in de Rechten als adjunct-com-
c-ies aan de 7e Afdeeiing, wat heeft geleid tot
het advies om dezen ambtenaar in alge-
meenen dienst aan te stellen.
tenslotte werd behandeld de beschrij
vingsbrief voor het Congres van het Natio
naal Verbond, dat op 30 November a.s. te
Zeist zal worden gehouden. Als afgevaardig
den werden benoemd de voorzitter en de
Secretaris.
Aan het einde der vergadering wekte de
Voorzitter allen op tot bijwoning van de in
teressante lezing, die het Hoofdbestuurslid de
heer Berghuijs op 20 November zal houden
over het onderwerp „de Vredes-idee, haar
moeizame gang door de eeuwen". Met deze
lezing, waarbij lichtbeelden worden vertoond
heeft de heer Berghuijs in vele afdeelingen
eon groot succes geoogst.
SCHOTEN'S CHRISTELIJK GEMENGD KOOR
Dinsdag 26 November hoopt Schoten's Chr
Gem. Koor zijn I5-jarig bestaan te herden
ken met het geven van een feestconcert in
het Gem. Concertgebouw, onder leiding van
den dirigent Jac. Zwaan. Het koor zal uit
voeren Psalm 95 van F. Mendelssohn en
Psalm 150 van F. Pijlman, met medewerking
van het symphonie orkest „Euterpe", diri
gent J. A. Meng.
Als solisten werken mede mej. Maria de
Pétit (sopraan), mej. Betty Dijkstra (sopraan)
en de heer Willem Schansman (tenor), Am
sterdam.
Het kinderkoor (onderafdeeling) verleent
ook medewerking.
Voor de begeleiding zorgt mej. Gré Gel-
dorp.
J. H. BLUM t.
In het St. Jozefziekenhuis te Vlissingen is
Zondagmorgen overleden, 77 jaar oud, de
heer J. H. Blum, oud-lid der Tweede Kamer
en der Gedeputeerde Staten van Zeeland,
land.
NED. ARBEIDERS REISVEREENIGING.
Donderdagavond spreekt de heer Borsje uit
Den Haag voor de Natuurvriendengroep der
afdeeiing Haarlem, onderafdeeling van Het
Instituut voor Arbeidersontwikkeling, over
zijn reis naar Weenen. dezen zomer gehouden.
De lezing die met lichtbeelden wordt ver
duidelijkt, zal plaats hebben in het Blauwe
Kruis.
H. O. V.
DE LEDENCONCERTEN.
Behoudens onvoorziene omstandigheden
zullen de nog volgende ledenconcerten dezen
winter plaats hebben op de volgende Woens
dagen: 20 en 27 November, 4, II, en 18 De
cember, 8, 15, 22 en 29 Januari 1930, 5, 12 en
26 Februari, 5, 12, 19 en 26 Maart, 2, 16 en
23 April.
Op het concert van 20 November zal Louis
Zimmerman, viool, als solist optreden.
GESTOLEN FIETSEN
De fiets, die aan het Donkere Spaarne voor
een huis gestaan had en waarvan bij de po
litie aangifte gedaan was, dat zij ontvreemd
was, blijkt niet gestolen te zijn maar door
buren voor dat lot gespaard door haar bin
nen te halen- Op het aantal gestolen rijwie
len maakt dit echter niet het minste verschil,
want Zaterdag is er opnieuw een ontvreemd,
dat pas nieuw was en in een tuintje aan dc
Arclüpelstraat neergezet.
DE RATIONALISATIE.
Rede van dr. Van der Waerden
voor S.DJLP. en II.BJ3.
In de bovenzaal van het Gemeentelijk Con
certgebouw hadden Maandagavond de Haar-
lemsche Bestuurdersbond en de Federatie
Haarlem der S.DA.P. een bijeenkomst belegd,
waarin ör. Van der Waarden sprak over:
..Rationalisatie", een rede, welke hij reeds
uitgesproken had op het laatste congres van
het N-V.V.
Dr. van der Waerden zelde. dat het vraag
stuk der rationalisatie van groot belang is
voor den arbeider, daar hij de goede kanten
ervan in dient te zien, terwijl hij de ge
varen die er aan zijn verbonden, ook moet
kennen. Een definitie van rationalisatie is
moeilijk beknopt te geven. Rationalisatie is
in 't algemeen het geheel van methoden van
techniek en organisatie, bedoeld om met een
minimum aan inspanning en aan materiaai
zich een maximum aan effect, aan resultaat
te verzekeren.
Spreker schetste de ontwikkeling der ratio
nalisatie in den loop der eeuwen. Gedrongen
door de maatschappij, die vermeerdering van
productie eischte, werd reeds in de middel
eeuwen de huisarbeid door hot. gildewezen
in zekeren zin gerationaliseerd.
Maar eerst nadat James Watt de stoom
machine uitgevonden had, de eenvoudige
krachtbron, die de beweging leverde voor
het zware werk, kon rationalisatie sterker
doorgevoerd worden. Door de mechanisatie
wordt de zakelijke arbeid van don arbeider
geringer, de mac-hine verricht den meesten
arbeid, in de plaats van den ambachtsman
komt als geestelijk arbeider de ingenieur.
Deze mechanisatie voerde en voert nog
steeds tot groote rationaliteit. En ook leidde
de telkens groo'.er wordende technische vaar
digheid, gestuwd door de noodzakelijkheid,
tot verbetering, tot nieuwe uitvindingen. Zoo
maakte b.v. de vervolmaking van motoren
het vliegen mogelijk.
Maar de groote drijfkracht ls de maat
schappij, de maatschappelijke behoeften geven
snelheid en richting van den vooruitgang aan;
in den voortdurenden stroom van vraagstukken
en problemen komt de oplossing van juist
dat vraagstuk, waaraan op een bepaald mo
ment het meeste behoefte ls en brengt be
vrediging in oen noodtoestand; dit is het
wezen der rationalisatie.
In Duitschland drong de noodzakelijkheid
enkele jaren geleden tot besparing, tot ver
betering van werkmethoden en van transpor
ten, men voerde serie-fabricatie in, deed alles
om de productie te verhoogen, logischer, vlug
ger, beter te maken.
Aanvankelijk had de rationalisatie groove
werkloosheid ten gevolge het crisiskwartaal
einde 1925 maar binnen twee jaar ver
beterde alles weer.
In Nederland is de Laatste jaren het loon
toegenomen, ook do koopkracht is belang
rijk gestegen. Acht-urigen arbeidsdag, so
ciale» maatregelen die ontegenzeggelijk veel
kosten, dreven naar rationalisatie». En thans
is in Engeland de noodtoestand gekomen,
doch ook daar zal men rationalisatie moeten
invoeren. Wel elscht rationalisatie aanvan
kelijk slachtoffers, maar het is in tijden van
nood het eenige redmiddel „om dc schoor»
steenen rookende te houden" zooals de Duit
sche arbeiders in 1924 reeds inzagen.
Spreker waarschuwde ernstig tegen de be
wering, dat „rationalisatie een vloek is voor
den arbeider" en hij bestreed deze meening
door te wijzen op de mechanisatie van het
bunkerbedrijf in Rotterdam. De zo me
chanisatie die de kolensjouwers verving door
kolentips, veroorzaakte eerst werkloosheid,
maar leidde tot grootere bedrijvigheid in de
Rotterdamsche haven, daar nu meer en
grootere schepen er bunkeren konden, het
laden en lossen zich uitbreidde, het haven-
verkeer dus grooter werd.
Het is echter zeer moeilijk voorspellingen te
doen. men staat telkens voor verrassingen.
Als voorbeeld voor Nederland noemde
spreker nog de Philips gloeilampenfabrie
ken. In den loop der jaren werd de productie
per arbeider door de machine verhoogd, de
oorlog en de jaren erna drongen tot ratio
nalisatie. Het aantal arbeiders steeg even
sterk of sterker tot de machine het won en
werkloosheid gekomen zou zijn, als Philips
Radio de arbeiders niet noodig had gehad.
Ook bij een grafiek van de Kolenmijnen in
Zuid-Limburg toonde spreker voor een aan
tal jaren aan, dat toenemende rationalisatie
geen vermindering van het aantal arbeiders
tengevolge had.
Maar het vraagstuk ls zeer moeilijk, temeer
daar men bij het beschouwen van voor- en
nadeelen der rationalisatte rekening heeft te
houden met bepaalde lokale of tijdsomstan
digheden.
Spreker geloofde niet, dat de rationalisatie
in Nederland of Duitschland de werkgelegen
heid ongunstig heeft beïnvloed, terwijl Enge
land dat nog niet tot rationalisatie is
overgegaan bij langer wachten volgens
spreker ontzettend zal ach terraken, niet zal
kunnen concurreer en, met als gevolg:
werkloosheid.
Het is, aldus concludeerde spreker, de vak
beweging die te zorgen heeft, dat de ratio
nalisatie in een dergelijk tempo wordt door
gevoerd, dat zoo min mogelijk of geen
slachtoffers vallen. De rationalisatie behoeft
geen geesel voor de arbeiders te zijn, zij kan
leiden tot welvaart, tot betere arbeids
omstandigheden. Wanneer de arbeiders eens
medezeggenschap hebben rust op hen de
groote taak, de rationalisatie op juiste wijze
door te voeren in het welzijn der arbeiders,
en dus in het welzijn der gemeenschap.
Een der aanwezigen maakte enkele op
merkingen, waarop Dr. Van der Waerden
antwoordde.
De heer A. Mars, voorzitter van den Haar
lemschen Bestuurdersbond dankte tenslotte
namens allen den spreker.
GENESTET-HERDENKING.
DOOR Prof. Dr. G. A. v. BERGH VAN
EYSINGA, TE SANTPOORT.
Ook Santpoort hoopt een P. A. de Ge-
nestet-herdenking te hebben. In de gods
dienstoefening van Zondag 24 dezer des
avonds te 7 uur in de Ned. Hervormde Kerk
te Santpoort stelt Prof. Dr. G. A. van den
Bergh van Eyslnga zich voor, te sureken
naar aanleiding van het woord „Fiat Volun
tas! (Uw wil geschiede!) dat op 's dichters
grafsteen gebeiteld staat. Bij die gelegen
heid zal spreker ook proeven voordragen van
godsdienstige poëzie van den dichter, aan
wien onze omgeving zoovele herinneringen
bewaart.
JOSEFA ROSANSKA.
Dc bekende pfaniste Josefa Rosanska zal
(onder auspiciën der N.V. Internationale
Concertdirectie Ernst Krauss) Vrijdag 22 No
vember in den Stadsschouwburg te Haarlem,
een piano-recital geven.
