37e Jaargang Nö. 14249 VerscHijnt dagelUEs, BeKalvé op Zon- én Feestdagen Dinsdag 3 DecemHer 1929 HAARLEM S DAGBLAD DIRECTEUREN: J. C. PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER HOOFDREDACTEURS ROBERT PEEREBOOM) ABONNEMENTEN: per week 0.2754, raet Geïllustreerd Zondagsblad ƒ0.32 Per 3 maandenHaarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der gemeente) 3-57Franco per post door Nederland ƒ35754. Losse nummers 0.06. GeïlL Zondagsblad per 3 maanden 0-5754, franco per post. Bureaus: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zinder Bmtenspearce 12 Telefoon No».: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Administratie 10724, 14825 Drtikkerg 10122,12713 Poetgiro No. 38810 ADVERTENT1EN: 1S regels 1.75, elke regel meer 035. Reclames 0.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbod 14 regel» 0.6<\ dke regel meer ƒ0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentje» (Dinsdag; Donderdag en Zaterdag) 14 reg. ƒ0.25. elke regel meer ƒ0.10. oitsl i contant» Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. UHkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overigden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Dunn f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100. DIT NUMMER BESTAAT UIT ZESTIEN BLADZIJDEN. EERSTE BLAD AGENDA. DINSDAG 3 DECEMBER Stadsschouwburg: Vereenigd Tooneel (Ver kade en Verbeek) .Dicky", 8 uur. Schouwburg Jansweg: Valkenheide-film, 8.15 uur. Palace. Cinema en Variété. „Rose Marie" en „Dat zijn de Dollarprinsessen". Tooneel: Jcs. Schetzer. 8.15 uur. Luxor Theater. „Het Meisje van de Lunch room" en „Trouw Nooit". 8-15 uur. Rembrandt Theater. „Van Alles en nog wat". Tooneel: 20 minuten vroolijke kunst. 7 en 9.15 uur. Tijdingzaal Haarlem's Dagblad, Groote Houtstraat 93: St. Nicolaastentoonstelling. 2—9 uur. WOENSDAG 4 DECEMBER Gem. Concertzaal. Ledenconcert H. O. V. o. 1. v. Ed. van Beinum. 8.15 uur. Bioscoopvoorstellingen Rembrandt Theater: St. Nicolaasmatinée. 2.30 uur. Palace. St. Nicolaas matinée. 2.30 uur. Tijdingzaal Haarlem's Dagblad, Groote Houtstraat 93: St. Nicolaastentoonstelling. 99 uur. Teyler's Museum, Spaarne 16. Geopend op werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan dags. Toegang vrij. Veis en: Raadhuis. Gemeenteraad. 10 u. NIET GOED INGELICHT! DE BRUG IS BIJNA KLAAR! In het voorloopig verslag op de begrooting voor hét Wegenfonds werd door de Tweede Kamer de vraag gesteld, wanneer „eindelijk met den bouw van de Liedebrug bij Haarlem •zal worden begonnen". Deze brug is evenwel al bijna klaar! DE INVALIDITEITSWET. 1919 3 DECEMBER 1929 Men schrijft ons: Heden is het 10 jaar geleden, dat de In validiteitswet ten volle in werking trad; zoo wel voor het Nederlandsche volk als voor de instellingen, die met de uitvoering der wet •belast werden, waaronder de Raden van Ar beid, een gedenkwaardige dag. De Raad van Arbeid te dezer stede heeft in het hem aangewezen gebied, binnen de perken der .wet natuurlijk, het mogelijke ge daan om de invaliditeitsverzekering te doen slagen. Stond in den beginne het publiek vrij afkeerig tegenover den nieuwen socialen maatregel, langzamerhand is een kentering in die gevoelens gekomen, zoodat thans meer waardeering voor het werk der Raden van Arbeid getoond wordt. Dit werk, hetwelk ook sinds 3 December 1919 omvat de uit voering der Ouderdomswet (V.O.V.), sinds 1 Januari 1923 de uitvoering der Ongevallen wet, zal nu nog worden uitgebreid met de uitvoering der belangrijke ziektewet, welke helaas zoo langen tijd op zich heeft laten wachten. Met nieuwen moed wordt het 2e decennium aangepakt, in de vaste overtuiging, dat èn werkgevers èn werknemers het vele goede, wat de sociale wetgeving den arbeider heeft gebracht en dat mede door den Raad van Arbeid onpartijdig wordt gedistribueerd, op prijs zullen weten te stellen. VIJF EVEN VOLDOENDE. Onlangs treurde onze medewerker P. Gasus over het feit, dat het cijfer 5 op de middelbare scholen gedegradeerd was van „even voldoende" tot „bijna voldoende" (dus onvoldoende). Wij vernemen thans dat het cijfer dezer dagen weder in zijn vroegere eer is hersteld, zij het dan ook voorloopig voor den tijd van één jaar. VRIJGEVIGHEID Zoo royaal ben 'k, beste menschen, Met Sint Nicolaas dit keer, Dat ik gaarne al uw wenschen Zou vervullen, en nog meer; O, ik zou u gaarne schenken, Alles wat u wilt helaas, Daaraan kan ik nimmer denken, 'k Ben niet rijk als Sinterklaas; Toch kan ik nog heel wat vinden, Dat u van mij krijgen kunt, Weigert ze niet, beste vrinden, Ze zijn u oprecht gegund; Alle storing in den aether, Door en om de radio, Geef ik, bij gebrek aan beter, Graag van A tot Z cadeau; En de heele winterkoude. Kunt u krijgen voor mijn part. Al mijn rijmsels nieuwe en oucie, Schenk ik u van ganscher hart'; Alle wind en allen regen, Alle onweerweer erbij, Voorzoover nog niet gekregen, Krijgt u thans cadeau van mij; Al mijn zorgen, al mijn plichten, Als een Nederlandsch sujet. Heel mijn taak van daaglijks dichten, Menig vaderlandsche wet, Elke onvervulde illusie. Zoo van vroeger als van nu, Alle ziekten, alle ruzie, Neem ze maar, ik schenk ze u; Mocht ik u .te gul bedenken, Stuur ze zelf dan maar weer door, Dat komt met zooveel geschenken, Naar u wel zult weten, voor. De moord in Valkenburg Ze» jongelui opgepakt Zooals wij gisteren reeds meldden, is Zon dagnacht- omstreeks één uur de landbouwer M. Custers te Valkenburg op straat doodge stoken. Het was winterkermis in het anders zoo rustige vacantieplaatsje. Er was reeds vroeg op den avond een stelletje jongelui uit het naburige Schinnert, dat in verschillende danslokalen trachtte den boel op stelten te zetten. Om twaalf uur was het sluiting. De broeders Custers, nijvere en zeer oppas sende boeren, wandelden een straatje om. In de St. Pieterstraat gekomen, werden zij aan gesproken door gemelde inwoners van Schin nert, die met de gebroeders ruzie zochten, meldt de Tel. Een van hén sloeg Custers de sigaar uit den mond. Onmiddellijk daarop stoof een der aanranders naar den anderen broeder en stak hem met een mes, waarna deze in elkaar zakte. Direct werd het slacht offer in het naastbij gelegen café van den heer K., dat reeds gesloten was, binnenge dragen door zijn broer en K., waar bleek, dat M. Custers reeds was overleden. Politie was niet te vinden, doch werd ten slotte uit bed gehaald. Inmiddels waren de daders gevlucht. Het is aan het initiatief van den heer M. te danken, dat de aanranders heden konden worden aangehouden. In de buurt van het moordtooneel toch woont de heer M., die op het gerucht naar buiten ge komen was en nog juist enkele menschen op straat zag, die een goed heenkomen zoch ten. Hij greep onmiddellijk zijn fiets en is het stel nagereden, waarbij hij zag, dat om den hoek van de straat een auto stond te wachten, waarin de vluchtelingen plaats na men en die onmiddellijk in de richting Schü&ert wegreed. Na het nummer van den wagen genoteerd te hebben, deelde M. een en ander aan de marechaussee mede. Daardoor, wist deze nog Zondagnacht de in zittenden van den auto, onder wie hoogst waarschijnlijk de dader, van hun bed te lich ten en te arresteeren. Het wapen waarmede de aanslag is gepleegd, is gevonden in den tuin van een hotel. Dit is gebeurd na ?an- wijzing van een juffrouw, die daar tegenover woont en op het tumult des nachts uit liet raam heeft gekeken. Zij heeft toen gezien en gehoord, dat bij het vertrek van den auto een van de inzittenden iets in den tuin gooi de. Onder de gearresteerden bevinden zich vier gebroeders L., die zeer ongunstig b -keiid staan. Maandag was de substituut-officier van Justitie, mr. Kneepkens uit Maastricht ter plaatse. Het lijk is door de politie in be slag genomen. Het slachtoffer, de voerman M- Custers, was 46 jaar oud. Naar de Tel. voorts verneemt heeft tot nog toe geen der zes aangehoudenen bekend. Zij werden he den naar Maastricht overgebracht. Sint Nicolaas in Volendam ffhtd9 tornt ro&boot wt Spanje weer aan, Kind onder het zand bedolven Doodelijk ongeval bij Castucum Eenige kinderen waren Maandagmiddag op het terrein van het Prov. Ziekenhuis Duin en Bosch te Castricum aan het spelen en vermaakten zich met het bouwen van for ten. Zij hadden een diepen kuil gegraven, die echter plotseling instortte, met het treurig gevolg, dat- drie kinderen onder het zand werden bedolven. Twee hunner wisten zich te redden, doch de derde, het zoontje van den heer Koeman kon eerst na twintig minuten van onder het zand te voorschijn worden ge haald. De ijlings ontboden artsen van het gesticht konden slechts den dood constatee- ren. DE HAAGCCHE WETHOUDERS CRISIS OPGELOST AFGETREDEN WETHOUDERS WEER IN FUNCTIE. Twee weken geleden nam de Haagsclie Raad met geringe meerderheid een motie- Van Beresteijn aan, waardoor de bedoeling was het erfpachtstelsel, zooals het in Den Haag werkt, om te buigen en te mitigeeren. Het gevolg daarvan is toen geweest-, dat de beide s.d. wethouders, de heeren Vrijenhoek en Drees, hun ontslag namen, waarop de 11b. wethouder v. d- Meulen en de A.R. wet houder De Wilde dat voorbeeld volgden, wijl zij niet in een college zitting wilde hebben, waarin niet-de s.d. fractie vertegenwoordigd was. Er was vóórdien gepoogd met een com promis-voorstel van B. en W. de beide erf pacht-groepen tot elkaar te brengen. Dit voorstel hield in een plan van grondverkoop voor de gemeente voor twee jaar, na welken tijd de zaak opnieuw kon worden bekeken. De heer Marchant heeft gepoogd in de raadsvergadering van gisteren dc partijen tot elkaar te brengen, in ieder geval tot aan de komende raadsverkiezingen, door met een motie te komen, die aan de beide tegenge stelde groepen de gelegenheid gaf duidelijk uit te spreken, dat zij op hun oude principiecle standpunt bleven staan, maar voor het oogenblik er in toestemden den zakelijkcn inhoud van het compromis te aanvaarden. De S-D. konden dus blijven zeggen: wij verkoo- pen alleen zooveel grond, als de stad op het oogenblik met het erfpachtstelsel gemakke lijk missen kan. En de anti-erfpachters: wanneer de motie-van Beresteijn zou zijn uit gevoerd, dan zou de eerste maatregel toch geweest zijn een grondverkoop, zooals in het voorstel van B. en W. aangegeven werd. Deze motie is door den Haagschen Raad met 2916 stemmn aanvaard. De meerder heid der R.K. voorstemmers voor de motie- Van Beresteijn ging thans met dc motie- Marchant mede. Hiermede was de mogelijkheid geschapen voor de oude wethouders, cm te blijven zit ten, toen zij met groote meerderheid herko zen werden. Vacantietoeslag Voor provinciale ambtenaren. Bij Prov. Staten is ingediend het volgende voorstel van de leden H. A. Vulik c.s. tot wijziging van het ontwernbesluit behooren- de bij de voordracht van Gedeputeerde Sta ten inzake het toekennen van vacantietoe slag aan provinciale ambtenaren. De Staten der Provincie Noord-Hclland, besluiten: 1. Aan de ongehuwde leden van het per soneel in dienst der Provincie, die een wedde genieten overeenkomende met een jaarwed de van ten hoogste 1500, voor het jaar 1930 eene vacantietoelage te verleenen van ten hoogste 20. Aan de gehuwden en kostwinners, leden van het personeel in dienst der Provincie, die eene wedde genieten, overeenkomende met een jaarwedde van ten hoogste 3000. voor het jaar 1930 eene vacantietöelagc te verleenen van ten hoogste 30. „H. Aan gehuwden bedoeld in het vorige lid, wordt bovendien voor ieder kind of pu pil dat te hunnen laste is, beneden de 17 jaar, 3 per jaar als vacantietöelagc uitge keerd. III. Gedeputeerde Staten te machtigen een lagere of geen vacantietoelage toe te ken nen aan personen, die op dc volle toelage naar billijkheid geen aanspraak kunnen ma ken. In hun toelichting zeggen de voorstellers o.m. dat door de verlaging van het bedrag van 3000 tot 1500 voor de ongehuwden, 386 personen minder dan thans in aanmer king zullen komen voor den toeslag, zoodat hierdoor een besparing wordt verkregen yan 7720, terwijl bovendien het onjuiste in 6?. regeling nl. om aan den ongehuwde, die vai 30 tot 60 gulden per week verdient, vacan tietoelage te verleenen, vervalt. Door het bedrag voor de gehuwden en kostwinners met 10. te verboogen, wordt aan 653 personen het- bedrag van 10 meer uitgekeerd, zoodat hiervoor een bedrag van 6530 meer noodig zal zijn. Het aantal kinderen dat kraentens boven staande regeling voor toeslag in aanmer king zal komen, zal ten hoogste 1000 bedra gen, zoodat hiervoor meer noodig is, maxi mum 'f 3000. De totale meer gevorderde uitgave is dus: 9530; de mindere uitgaaf 7720. zoodae deze regeling maximaal 1810. meer zal kosten dan de bestaande regeling, die wat den vorm en doelstelling betreft, verre bij deze ten achter staa* Het woord is aan Voltaire: De taal is den mensch gegeven, om zijn gedachten te vermommen. HET LORENTZ MONUMENT DE PLECHTIGE ONTHULLING Hedenmiddag te 3 uur zou op het Lorentz- plein de plechtige onthulling van het Lorentz Monument plaats hebben door Prins Hen drik der Nederlanden en met medewerking van de Kon. Liedertafel „Zang en Vriend schap" De Kon. Liedertafel zou eerst uit Valerius' „Gedenck-Clanck" zingen: „O Heer, die aaer des Hemels tenten spreidt" en „Wilt heden nu treden". Rede van den burgemeester Vervolgens zou de burgemeester, de heer C. Maarschalk, de volgende rede uitspreken: Koninklijke Hoogheid, Excellentie, Mijn heer de Commissaris der Koningin in deze provincie, Mevrouw Lorentz en verder gij allen, die wel gehoor hebt willen geven aan onze uitnoodiging om deze plechtigheid met uwe tegenwoordigheid te vereeren, ik heet u hartelijk welkom op deze plaats. AllereerstU, Koninklijke Hoogheid, die zich op ons verzoek terstond gaarne bereid verklaard hebt de beeltenis van onzen grooten stadgenoot voor het oog der wereld te ont hullen. Voorts U, mijnheer de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, tot wiens ressort het Hooger Onderwijs behoort, waarin wijlen Professor Lorentz zulk een hoog boven anderen uitstekende plaats in nam. Vervolgens U mijnheer de Commissa ris der Koningin in de provincie Noord- Holland, die in uwe hoedanigheid van voor zitter van de Hollandsche Maatschappij dei- Wetenschappen in een zoo nauwe betrekking tot Lorentz stond, dat uw aanstonds toege zegde tegenwoordigheid te dezer plaatse niemands verwondering zal wekken. Voor u, hooggeachte mevrouw lorentz, moet het bij wonen van de onthulling der beeltenis van uw onvergetelijken. echtgenoot een zwaren gang beteekenen; hoeveel te meer stellen wij het op prijs, dat gij desniettemin hebt kunnen besluiten, met de uwen hier aanwezig te zijn. Toen op den 4en Februari 1928 Hendrik Antoon Lorentz op 75-jarigen leeftijd over leed, was wel bij ieder liet besef levendig, dat met hem een onzer allergrootste tijd— genooten was heengegaan. Zijn sterfdag was een „dies ater" voor de wetenschap, met name voor die der natuurkunde, op welk terrein hij gedurende een zoo lange reeks van jaren onder de bewonderende oogen der gansche werenschappenjke wereld was werk zaam geweest. Met Lorentz was heengegaan een der grootste onder de grooten en zóó werd zijn overlijden gevoeld in Europa, niet minder aan de overzijde van den Oceaan, ja in de geheele wereld, omdat Lorentz een' geleerde was, die in waarheid aan dc ge heele wereld behoorde. Zal ik mij thans wagen aan een beschrij ving van Lorentz als geleerde en als mensch? Ik betwijfel of ik daarin zou slagen Velen, die meer bevoegd daai-toe zijn dan ik om dat zij werkzaam waren op hetzelfde gebied als Lorentz en in hem hun grooten leer meester zagen, hebben zoowel bij zijn gouden doctoraat in 1925 als bij zijn overlijden in 1928 de groote beteekenis van Lorentz voor de natuurkundige wetenschap in het licht gesteld. Einstein heeft het zoo kort en duidelijk gezegd: „De geweldige beteekenis van Lorentz* werk bestaat daarin, dat het de basis voor de stoomtheorïe en voor de algemeene en bij zondere relativiteitstheorieën vormt". Inderdaad heeft Lorentz, voortbouwend op de theorie van Maxwell, door de grondvesting zijner eiectronentheorie een geheel nieuwe aera in dezen tak van wetenschap ingeluid. En uit ac talloozc onderscheidingen, die hem in den loop der jaren van heinde en ver zijn geworden, blijkt onverduidelijk, hoe hoog Lorentz* werkzaamheid werd aangeslagen. De tandarts Dr. Guttmann uit Schivedt aan den Oder, die thans gekend heeft zijn vrouw te hebben geworgd, nadat hij een liooge verzekering op haar gesloten hadZijn eer ste vrouio stierf eveneens onder verdachte cmsjandigheden, INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN KOKINCS it}. hoek. RAABLAABST. i! S& Een belangrijke factor was de gave, dio Lorentz bezat om op boeiende en glasheldere wijze uiteen te zetten hetgeen hij aan ande ren wilde duidelijk maken: als docent was hij onovertrefbaar. Wie het voorrecht had hem een wetenschappelijk onderwerp te hooren behandelen, zelfs wanneer zijn ge hoor grootendeels uit leeken bestond, werd erdoor getroffen, hoe ieder onder de bekoring kwam van zijn duidelijke en kernachtige voordracht, die ook voor den leek gemakke lijk te volgen was. Hoeveel te meer zullen zij, die Lorentz op zijn terrein geheel konden volgen, genoten hebben van zijn colleges; wat wonder, dat op zijn beroemd geworden Maandagochtend- colleges in het Instituut voor Theoretische Natuurkunde te Leiden mannen als Einstein en Kamerlingh Onnes op de eerste rijen der college-banken plaats namen! Na hetgeen ik hierboven heb uiteengezet, vraagt men zich met verbazing af, hoe het mogelijk was, dat Lorentz nog den tijd kon vinden om zich bezig te houden met onder werpen, die slechts zijdelings met zijn dage- lijkschc studiën verband hielden. Ik doel hier op zijn werkzaamheid op het gebied der in te r nat iona le toenadering. Stellig was hij daarvoor de aangewezen persoon door dc vele reizen, die. hij, veelal vergezeld door mevrouw Lorentz, gemaakt had; door zijn bewonderenswaardige talen kennis, die hem in staat stelde wetenschap pelijke voordrachten te houden in een taal die niet dc zijne was op een wijze alsof hij zijn moedertaal sprak; en door zijn groote gaven van karakter en intellect. Zoo zien wij Lorentz als lid, later als voorzitter, van de Commissie voor Intcllectueele Samenwer king uit den Volkenbond. Het korte bestek van deze rede gedoogt niet, dat ik teveel in bijzonderheden afdaal; ik zou u anders nog willen gewagen van zijn voorzitterschap der Koninklijke Academie van Wetenschappen, van het merkwaardige werk, dat hij verrichtte als voorzitter der Staatscommissie die een onderzoek moest doen naar de hoogte van de zeedijken in verband met de afsluiting van dc Zuiderzee, van zijn voorzitterschap van dc afdeeling Hooger Onderwijs van den Onderwijsraad en van veel meer nog. De band, die hem ver bond aan de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen en aan Teyler's Stichting is van dien aard, dat zijn naam met de ge schiedenis dier beide instellingen voorgoed is saamgeweven. Lorentz' persoonlijkheid zal ons bijblijven als een, waaruit vóór alles sprak de bekoring van ongekunstelde vriendelijkheid, eerlijk heid en beminnelijkheid, ook die van treffen- den eenvoud; hij maakte den indruk alsof hij zich zelf niet bewust wilde zijn van dc ontzaggelijke plaats, die hij in dc weten schappelijke wereld innam. Met dit alles voor oogen zal het u niet verwonderen, dat het Gemeentebestuur van Haarlem, dat het voorrecht genoot Lorentz 16 jaren onder zijn stadgenooten te tellen, naast het Nationaal Lorentz-Comité, het welk eerlang een standbeeld van den grooten Nederlander in dc plaats zijner geboorte, Arnhem, zal oprichten als een spontane uiting van wat er bij zijn overlijden onder de Haarlemschc burgerij leefde, besloot het plein, waaraan professor Lorentz met zijn gezin de laatste jaren had gewoond, naar hem te verdoopen en te zijner nagedachte nis op datzelfde plein, dat zich daartoe zoo voortreffelijk leende, een monument op te richten van bescheiden afmeting en een voudig van uitvoering, opdat het tevens symbool zou zijn van een der meest op den voorgrond tredende karakter-eigenschappen van hem, dien men cr mede wilde ccron. Ik mag niet onvermeld laten, dat dc beldo instellingen, waaraan Lorentz zoo nauw ver bonden was, met name de Hollandsche Maat schappij der Wetenschappen en Teyler's Stichting zich bereid verklaarden het ge meentebestuur mede in staat te stellen het plan ten uitvoer te brengen, terwijl ook cc Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel te zamen met haar departement Haarlem in denzelfden zin niet achter wilde blijven bij dc huldiging der nagedachtenis van haar Eere-lid. Wij vonden Prof. Odé tc Delft bereid het model, waarnaar de buste zou worden ver vaardigd, te ontwerpen. Bij de conceptie van het beeld bleek de kunstenaar te stuiten op een moeilijkheid, veroorzaakt door de om standigheid, dat hij Prof. Lorentz niet vol doende persoonlijk had gekend, zoodat hij met behulp van portretten en mondelinge toelichting zijn kunstwerk heeft moeten tot stand brengen. In hoever hij d.iarln is ge slaagd, laat ik u gaarne straks te bcoordeelen over. Reeds nu mag ik echter vaststellen, dat zij, die het voorrecht gehad hebben Lorentz van nabij te kennen en la de gelegenheid

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1929 | | pagina 1