ÈÊWM
mmmm
Mmmmi
n't Haar waï
VAN OUDE TIJDEN.
DE AUTO IN AMERIKA.
pStlSSSS
«~i~gar
isf'IH •SSS,2«h3S d?
SSSSSjapïMw
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 1 MAART 1930
Van een zorgzamen huisvader en deszeifs
dankbare kinderen.
j-ïïSf ZZiïTS Nieuwe BZ
gebruIkendna dehfOUd€n en het middagmaal
h«hK»« v de tentoonstelling bezocht te
de"ÏSiehS1 AdTArnd e™
de weerseM^Siw het Pr°8ram^. Maa:
ae weersgeste.dheid was van dien aard da-
®^Ülemeene 1IJumina^e moest uUestefa
worden, zoodat de hooge gast nog d enz^if-
den dag naar de residentie terugkeerde. Toen
wlllAn t01 b^ het afscheidnemen verzocht te
willen aanvaarden de verontsohuldiginTvan
de burgerij, die nu geen gelegenheid had te
nrltartJwTïf het koninkJUk bezoek op
ben IV K«if vorst Bean:woor(l beb-
m "'hA h6b 8een UchtJ«a noodlg om van
Haarlems goeden wil overtuigd te zijn"
miirf iLgraesd en °Prcoht gemeend. Een ge
moedelijk woora, dat de verhouding tusschen
Er¥hm 1 e? zljn vo!k l"151 weergeeft.
in de eerste Jaren zUner
regee.lng en wat betreft de Noord-Nederlan
ders, wederzijdsch vertrouwen. WederzIJdsch.
rlinHH?hanger van het aangehaalde ko-
ninkiijke woord, mag dienen het slot van het
verslag der werkzaamheden .betrekkelijk
de in het Jaar 1825 alhier ter stede geopen
de Tentoonstelling van voorwerpen van
Nationale Nijverheid", uitgebracht door de
S.odelljke Commissie van Directie aan den
gouverneur van Noordholland. „Mogen wij
ter dezer zake", aldus heet het daar, „nog
eenen dienst van U H. E. G. vragen, dan is
het deze om als vertegenwoordiger des Ko-
hLngs in dit gewest te willen aannemen en
aan Z.M. over te brengen de hulde van dank
baarheid, welke wij aan Hoogstdezelven op
dragen voor de gunst aan deze stad bewezen;
Indien mogelijk dan zal deze gunst de liefdé
van ons, en wij durven daarbij voegen van
alle onze siadgenooten, voor hunnen geöer-
biedlgden Koning vermeerderen".
Dan besluit de commissie met den wensch:
„mogt het voik van Nederland zich nog
lang verblijden in het bezit van eenen Vorst
die onafgebroken werkt om de belangen van
zijn volk te bevorderen, die de bronnen van
desseifs welvaart zooveel mogelijk doet
vloeUen, die alle zijne onderdanen eene ge
lijke bescherming verleent, en die alzo door
daden toont te zijn een Vader des Vader
lands".
Ook dit is eerlijk gemeend; woorden waar-
In de gevoelens van het toenmalig Nederland-
sche volk staan uitgedrukt. Het «fc de be
schouwing van het volk als één huisgezin
met den vorst tot vader. Ze klinkt u tegen
uit Tollens' Wlen Neerlandsch bloed: „Be
waar den Vorst, bewaar zijn huls, en ons,
zijn hulsgezin".
Ge hoort haar ln Van der Palm's Vadcr-
landsche Ult-boezemlng: „Dat gewesten,
steden en vlekken; edelen, aanzienlijken en
burgers; als één gelukkig hulsgezin, de zege
ningen eens Vaderlijken bestuurs mogen sma
ken". Ge vindt haar terug in plechtige rede
voeringen, ln deftige verhandelingen en hier,
zoo waar, in het rapport van een feestcom
missie.
De vacier van dit huisgezin beantwoordde
ten volle aan de verwachtingen zijner kin
deren. Koning Willem was een eerlijk, een
voudig man, afkeerlg van alle vertoon, voor
leder toegankelijk. Een man van goeden wil,
onvermoeid werkzaam, begaafd met een hel
der verstand, in het bezit van groote kennis,
met een helderen kijk op menschen en toe
standen. Matig en zuinig voor zichzelf, nuch
ter en practlsch van opvatting, was de koning
een geboren financier en administrateur. De
kinderen ln dit groote gezin wisten 's vaders
goede hoehandigheden te waardeeren
Niets kwam hun, na de doorgestane ellende,
begeerlijker voor dan rust en vrede. En nu
ze zich daarin ve.-heugden, lieten ze. dank
baar gestemd, in vol vertrouwen, alles aan
hun leidsman over. Met dankbaarheid waren
de harten vervuld, en waar het. hart, vol van
Is. loopt de mond van over. Het soheen be
hoefte aan deze gevoelens uiting te geven
en niet alleen de landsvader, ook de burger
vader met zijn wethouders hadden bij voor
komende gelegenheden den dank hunner
kinderen In ontvangst te nemen.
Althans ln onze goede stad. Met den huls-
vader bedoel ik dan ook ons stedelijk be
stuur uit de eerste Jaren van het Koninkrijk
der Nederlanden en zijn kinderen zijn Haar
lem's Ingezetenen uit dien tijd. Dat ook deze
vergelijking juist is. zal den lezer blijken
uit het „Dankadres" dat ik hieronder laat
volgen. Hierop beroep ik mij en op de adres
santen die het immers weten konden. Dit
waren niet de eersten de besten; eerbied
waardige mannen, deftige lieden zijn hier
aan 't woord. Namen als Voorhelm Schnee-
voogt, Dyserlnck, Quarles van Ufford, Kru-
seman, Van Walré, Goteling Vinnes, Van Fy-
bergen, Loosjes, Veegens, Van der Vlugt, Van
Westerkappel zeggen ln deze genoeg. Notaris
Mabe onderteekent het adres, Beets, de vader
van Nicolaas, Van Mansum en de doopsge
zinde leeraar De Vries Sybrand! en Sabelis,
de paedagoog Prinsen, de geschiedschrijver
De Koning, de rector der Latijnse he school,
de zoon van den stadssecretaris, oen bonte
menigte, maar „allen Inwoners van Haar
lem, doordrongen van gevoelens van Tevre
denheid, Vreugde en Dankbaarheid, wegens
het hun zoo veelvuldig verschafte genoegen,
gedurende de dagen en weeken der Tentoon
stellingen van Voortbrengselen van Nationale
Nijverheid binnen hunne muren, achten zich
verplicht die gevoelens voor UEd. Ach tb
open te leggen."
Inderdaad ze hadden genoten de Haar
lemmers, volop genoten; ln de heele stad
was maar één roep, dat het toch zoo heer
lijk was geweest. Ik vermoed, dat zelfs def
tige mannen in hun gekleeden rok met op-
staanden kraag en stropdas bij die gelegen
heid uit de plooi zijn geraakt. En geen enkele
wanklank had de algemeene feestvreugde
verstoord. Zeker dat de koning de schitte
rende verlichting niet had kunnen zien was
een teleurstelling geweest. En de uitgeschre
ven roelwedstrijd op het Spaarne had men,
we-yens gebrek aan sloepen, moeten afwim
pelen. Maar overigens. Ja, er was toch erger
nis gegeven, ergernis die wij begrijpen en
dce'-n zullen. Haarlemsch Rljmkronvkje var.
de Tentoonstelllngsfeesten maakte er mel
ding van:
Geen Kastelein bad ook te klagen.
Dat hij niet rijklijk. alle dagen.
Driedubbcld geld verdienen kon.
Maar wat zij daarenboven namen
Was schande, en menig moest zich
schamen.
Dat hij zoo grof zijn draden spon.
Ze konden het niet laten, de brave Neder
landers, en ze kunnen het nog niet. In Haar
lem was het natuurlijk niet anders. Aan een
der weinige die hun klanten niet „gevild"
hebben Gerrit Boer is zijn eerlijke naam
heeft de dichter een geheel vers gewijd.
Behoudens dit betreurenswaardige inci
dent. viel er slechts te roemen. En wat adres
santen ln het bijzonder getroffen had, was
het feit, dat het feest een „nationaal" feest
was geweest. „Heeft de Regeering van Haar
lem", aldus meenen zij, „voor twee Jaren,
bij het feest ter Eere van Lourens Koster,
een proeve, een zoo wel geslaagde proeve
gegeven, hoe men een Stedelijk Feest vie
ren moet en tot een nationaal Feest verhoo-
gen kan; thans heeft zij getoond, niet al
leen aan Nederland, maar zelfs aan Vreem
den, hoe men zulke feesten wijzigen, ver
anderen, uitbreiden en vergroten kan, en
hoe het bij een welgezind Volk mooglijk is,
zulk een feest, zelfs bij de grootste verschei
denheid toch nationaal te doen blijven, en
de goede orde Dij die allen te handhaven."
Hier zijn we In den nieuwen tijd, hier
spreekt de nieuwe geest, het nationaal bewust
zijn, dat in het bijzondere het algemeene
eert
„Voor ons Edelachtb. Heeren", zoo ver
volgen de erkentelijke ingezetenen, „voor ons
is het behoefte den dank, waarvan ons al
ler gemoed vol is, te uiten en UEd.achtb. de
hulde daarvan toe te brengen. Een Huisva
der verschaft zijnen kinderen wel niet een
genoegen, alléén om den dank; maar het is
hem toch aangenaam te zien, dat zij hetgeen
hij voor hun deea- weeten te waardeeren
en hem daarvan ondubbelzinnige blijken ge
ven. Dat doen wij dan door deze. en er is ze
ker niet één Inwoner van Haarlem, die UEdel
achtbaren niet dankbaar is voor het genoe
gen hem in deze laatste weeken verschaft
en zoo niet alle Haarlemmers deze schrif
telijke Dankbetuiging mede teekenen, Is her
maar alleen omdat de tijd te kort was om
allen daartoe uit te noodigen."
Ik schrijf niet verder af. Had het slechts
gelegen aan den geest, die uit zulke adres
sen spreekt, de Nederlanders waren heden
ten dage een volk van louter dankbare kin
deren.
H. E. K.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 ets. per regel.
Purol wrijven des morgens;
daardoor wordt het mooier
en zachter en blijft boven
dien na het kammen don
geheelen dag keurig zitten.
Doos 30. Tube 80 cl Bij Apoih. 6 Dra
DE VREDESTENTOONSTELLING.
HET ANTWOORD VAN DEN MINISTER
Naar het Hbid. vernepmt. heeft de Minis
ter van Binner^nndsche Zaken en Landbouw
aan den voorzitter van het Centraal Comité
ter waarschuwing tegen eenzijdige ontwape
ning een schrijven gericht, in antwoord op
het request, dat gisteren werd vermeld.
De minister zegt ln dit schrijven, dat de
verspreiding van geschriften, ten doel heb
bende propaganda te maken voor eenzijdige
ontwapening en dienstweigering op de Vol-
kenbonds- en VredestentoonsteMine reeels
zijn aandacht had getrokken. De Minister
heeft toen, volgens zijn schrijven, onmiddel
lijk een onderhoud gehad met den secretaris
van het tentoonstellingsbestuur. Daarbij is
den Minister gebleken, dat het bestuur der
tentoonstelling de verspreiding van bedoelde
geschriften ten zeerste betreurde en naar
met alle middelen zal tegengaan. Sedert heeft
de Minister van den secretaris der tentoon
stelling' nog bericht ontvangen, dat een
blaadje van de Nooit-meer-oorlogfederatie
of de daartoe behoorende vereeniglng „Kerk
en Vrede", waarvan de verspreiding was
voorgenomen, belet is. De Minister meent
dus. zoo zegt hij in zijn schrijven aan het
comité, „te mogen vertrouwen, dat alles
wordt gedaan om hetgeen het comité terecht
wenscht te bevorderen".
UIT DE OUDER!.' IKE MACHT
ONTZET.
Drie kinderen niet meer
school laten gaan.
Zooals men zich zal herinneren, had de
officier van justitie bU de Haagsche recht
bank een vordering aanhangig gemaakt, om
den adjndant-onderofficier-lnstructeur bij
het 6e regiment veldartillerie te Lelden S. Z.
en zijn echtgenoote G. J. uit de ouderlijke
macht over hun drie minderjarige kinderen
te ontzetten. De adjudant is reeds verschei
den malen veroordeeld door den Krijgsraad
en het Hoog Militair Gerechtshof, wegens
overtreding van de Leerplichtwet, aangezien
hij zijn kinderen niet naar school zond. Hij
was nl. van oordeel, dat ,de opvoeding dei-
kinderen alleen aan God moet worden over
gelaten en dat het In strijd ls met Gods be
malingen. om de kinderen te onderwerpen aan
een door menschen gemaakte wet.
De Haagsche rechtbank wees de vordering
van den officier r»f. maar thans in hooger
beroep heeft het Hof. overwegende dat de
ouders stelselmatig alle onderwijs aan de
kinderen onthouden, beslist, dat zoodanig op
treden moet worden beschouwd als een der
mate grove verwaarloozlng van de bij de wet
aan de ouders opgelegde verplichting tot op
voeding van de kinderen, dat in het belang
van deze laatsten ontzetting uit de ouder
lijke macht noodzakelijk voorkomt.
Met vernietiging van de beschikking der
Haagsche rechtbank heeft het Hof dan ook
beide ouders uit de ouderlijke macht ontzet,
aldus de N. R, Ct,
INGEZONDEN MEDEDFFLINGEN
a 60 Cts. per regel.
ECHTE FRIESCHE
HEEREN-BAAI
CHR.-HIST. KIESVEREENIGING.
De afdeeling Haarlem van de Christ.-Hlst.
Kiesvereenlging hield Vrijdagavond in de
bovenzaal van de Gemeentelijke Concert
zaal een propaganda-bij eenkomst, die druk
bezocht was.
Na de gebruikelijke opening sprak de heer
W. Roodenburg een kort welkomstwoord. Hij
herinnerde aan de laatste Kamerverkiezin
gen, die voor de Christ.-Hist.-Unie hoogst
bevredigend zijn geweest, omdat velen zich
geroepen hebben gevoeld, zich onder de vaan
van deze Unie te scharen. Dankbaar is spre
ker, dat men in ons land nog altijd vrij
is om God te dienen en te eeren, in tegen
stelling met Rusland, waar de Staat officieel
den oorlog aan den godsdienst heeft ver
klaard.
Mej. G- van der Beek, de bekende Haar-
lemsche pianiste, en de heer Th. Polman,
muziekleeraar te Noordwijk, speelden op
twee plano's het tweede Concerto Grosso van
G. F. Handel en wel op een sublieme wijze.
Het samenspel was in alle opzichten af.
Mej. W. Leesman liet zich als een hoogst
begaafde zangeres kennen; zij wist de aan
wezigen met haar fraaie heldere stem tot
het laatst toe te boeien. Vóór de pauze zong
zij „Moeders liedje" van Louis Scnilzler,
„Mijn lieveke, zeg", van Cath. van Rennss,
en ..Lente" van Ulfert Schultz. Mej. Leesman
werd door haar kunstzuster mej. Van dei-
Beek op zeer muzikale en bescheiden wijze
op de piano begeleid.
Mevrouw C. KroonKuneke declameerde
vervolgens „Meiversje", „Herfst", „Kerst
nacht" en .JJarabbas" van Jan H. de Groot,
waarmee zij terecht een stormachtig applaus
oogstte.
Aan de drie dames werden bloemen aange
boden.
Ds. F. P o s t m a kreeg daarna het woord
om te spreken over zijn onderwerp: „Toe-
komstdroomen". Wij begrijpen een volk al
leen, zei hij, als we zijn geschiedenis ken
nen, ook het NederLandsche volk. Zoo is
het ook met de toekomst, die op alle men
schen haar stempel drukt. Een jongmensch
ontzegt zich veel dingen ter wille van het
ideaal dat hij najaagt en dat hij verwezen
lijkt wil zien. Men mag nog zoo democra
tisch wezen, maar men vergist zich toch als
men meent, dat er een gelukkig leven komt.
als het Koningschap door een republiek ver
vangen is. De Chrlstelijk-Historlschen wen-
schen die laatste tenminste niet. Ook houden
zij het wettelijk en kerkelijk huwelijk hoog
en veroordeelen de zoogenaamde vrije liefde,
die hierin bestaat, dat een man en vrouw
bij elkaar wonen zoolang zij daar lust ln
hebben en van elkaar gaan, als zij daartoe
den tijd gekomen achten. Dit noemde spre
ker geen vooruitgang, maar achteruitgang.
Spreker gelooft ook niet, dat het heil voor
de volkeren zal komen, als de producten ge
socialiseerd worden, al keurt hij het af, dat
werkgevers rijk worden, terwijl zij hun ar
beiders hebben onthouden wat zij noodig had
den, en ook al acht spreker het billijk, dat
arbeiders ook voordeelen genieten, als het
met het bedrijf van hun werkgever goed
gaat. Maar de socialisatie als zoodanig is een
droom. Men kan nu eenmaal van eenige on
volmaakte menschen geen volmaakte samen
leving maken: dat is ethisch onmogelijk. De
Christelijk-Hlstorischen hebben óók idealen,
maar die zijn van een heel andere soort.
Zij wenschen een nieuwen hemel en een
nieuwe aarde, waar recht en gerechtighe'd
wonen, evenals waarheid en liefde. Zij
willen hun oogen niet sluiten voor de rech
ten der menschen. maar zij houden daarbiï
vast aan de Christelijke beginselen. „Wij
houden, vast", aldus eindigde Ds. Postma
..aan ons ideaal, dat de Bijbei ons geteekend
heeft".
De tweede helft was verder aan muziek,
zang en declama'ie gewijd, waarbij de uit-
voe 'uien ook veel succes oogstten.
HET NEDER J.ANDSCH
POSTMUSEUM.
Installa*'0 bestuur en
directeur.
Vrlldagmiddapf heeft, de minister van Wa
terstaat in Den Haag geïnstalleerd het be
stuur en den directeur van Het Nederlandsch
Postmuseum.
Het bestuur bestaat uit de heeren A. A. G.
van Erven Dorens uit Arnhem nrof. dr. W.
Martin uit Den Haag. J van Nifterik uit
Haariem. O V van der Schooren uit Arnhem
en P. W. V/aller uit Overven, terwijl direc
teur is de heer J. D. Tresling.
In zijn rede wees de minder er or». dat
hier naast e°n modern bedrijf een stichting
komt die blijk geeft van belangstelling voor
het, verleden.
Het P. T. T.-bedrijf verzorgt het gedach-
tenverkeer, zoowel het geschrevene als het
gesnrokene. De geschiedenis van de ontwik
keling van dat verkeer is tevens de geschie
denis van de ontwikkeling van een der voor
naamste voorwaarden, waarvan menschelijke
samenleving en cultuur afhankelijk zijn.
De minister bracht dank aan den heer
Waller voor de schenking van diens verzame
ling postzegels van Nederland en Koloniën,
diens postaal-historische verzameling en
diens boekerij.
De heer P. W. Waller sprak vervolgens den
minister toe. waarna ook de directeur van
het Postmuseum, de heer Tresling, het woord
voerde.
HET DRAMA TE LEEUWARDEN.
Thans wordt getwijfeld aan de Juistheid
der verklaringen van den gedetineerde S. K
die, gelijk gemeld. Woensdagmorgen te
Leeuwarden zijn vrouw bij een twist drie
messteken heeft toegebracht, ten gevolge
waarvan zij oogenblikkelijk overleed. K. be
weerde dat zijn vrouw hem met een mes drie
steken had toegebracht. Men gelooft echter
dat K. na de vreeseUJke daad zichzelf van
het leven heeft willen berooven. Met drie
steken in de hartstreek en het mes naast
zich. werd hij badende in zijn bloed, opgeno
men. Zijn toestand is thans bevredigend, al
dus de TeL
(Speciale correspondentie)
(Dienst van de United Telegraph)
Lv^er/5?e,rlka??schf Beleerden, Robert S
Ljnd en Helen Marrell Lynd, hebben een
boek gepubliceerd over het sociale leven van
Snv«i5ihaansche stad van middelmatiger
hft 12& waarin zij, geiijk zf] zelf schrijver
ïpmipncMivan een moderne Amerlkaansche
Shmo k met dezelWe onbevangenheid
wilden bestudeeren, als een anthropoloo» he.
ZlT'BhPhhi1n een* vJ}?en volksstam onderzoek
raek dl^ d<>2l voor oogen ongeveer
eënC£aaA iaar 'ang met «Ste
1 ongeveer 39.000 Inwoners in het
ïan de Vereenl°de Stater.
een enorme hoeveelheid waar-
nfi? P gedaan, die zij voor net groo s c
WfL? ^tlschen vorm in hun werk neer-
vpïntoU,?08 stad in werkelijkheid hae*
m?,n niet; het boek zalf hee
..Middletown naar het pseudoniem, da-
noo object van onderzoek is gegeven
Daar de auteurs zelf Amerikanen zijn had-
in h? ^6t voordeel- dat «J niet, gelijk di
m net algemeen onderzoekers overkomt ah
dpC whrden beschouwd en dat zij
de taal van de bevolking geheel en al ver-
stonden. Daar stond natuurlijk de moeiüjk-
fl?f pï nnhVer' dat zij niet werkelijk objec-
ji. cu onbevangen konden zijn en dat zij
ranten Sn2ïwsfe eiSenaardlgheden en ge-
ODMffn&M ?n ^aarvan ziJ zelf waren
opgegroeid, in het geheel niet merkwaardig
vonden Een Europeesche lezer van het boek
van riif meHnlf, b6Zwaar tegen de me?ho
brengen. 5Chr^vers te berde kunnen
.^^teressarat ls voornamelijk, hetgeen zii
mededeelen over den invloed van den auto-
EeniSilS? £eV°ri!fle leven va" *meX.
Civ.neizijas geeft dit een goede voorstellino
^ethodiek van liet boek. aan den
dering8nnvpant een 5Vaonder leerzame ophel-
de gap vïn* dgeeS£trsHeLnSenU^
heeft. De automobiel is niet de
Vk- een h°ofdstuk van dit boek
a aUe hoofstukken vinden wij
PmerKingen over dezen buitengewoon b°
SD?fid w maatsthaPP<dUken factor ver-
fid' »^aarvoor is het in 's hemelsnaam
\S' i^a ite sPeuren. welke veranderingen
zich in dit land voordoen?", merkte een nL
e?wonnriZijn Ieven lang In Middletown had
5, een aandachtlg waarnemer van
de omstandigheden was, toen de ïïciologell
hem naar zijn indrukkén vroegen Ik Sn
Auto!" Vler letters «es». gebeurt"
JSJIS& werkebJke automobiel verscheen
n Middletown dertig jaren eeleripn t« w
«in h°?aWerd h,et aaSauf0,adLn'dïstad
schat Eindegioov P op c"Seve-'i' 2 0 ge-
nvei n. 3 waren er ln do Stad alleen
personln inw»WaseSs'd5ooaat destlJds alle 6.1
personen 1 wagen hadden, hetgeen neerkom t
tallen'B!fiira0lrinSiPir drie gezinnen. Deze gé-
te len zijn sedert die telling ongetwilfelri nnu
wagens dtek gr00ter, geworden. Van de 6221
wagens, die zeven jaren geleden aanwezig
waren, waren 41 pCt Fords? 54 pot. van al
wagens waren minder dan drie laren ni d
arbeider Van df auton">fc'elbealtters, van de
ren tot da^lnTin lfa degenen' dia
lèfi business-klasse, gelijk de Ampri-
nnfmi s£ciol°een de elite in Middletown
een^eei gebrülkt den auto maar gedurende
met maar de laatJite jaren
lend^eef toeneming van goed-geplaveide
la" dei met het ge'a'del«k verdwenen
mow. j open wagen het gebruik to°eeno
ïïef'.n6 geheele laar te getrulken
«een als vervoermiddel, maar ook voor
ffEfn. e doeleinden. Het bezit van een IS
muj^ vauzelfsprekend geworden Het is
automobieien „orden vêrvtardfgeiDmVatre<idle
béstakt die8». Vann hes'snddeelen van aulo's
schreven. h°°gSt m<Jdem B0™t 1*
blSeeertoenuefi.e draaftyUdte van de automo
««SS:
IVb'r^str i„7errf ?e KKiJ'
g
tallne hUn inkomen v°or deze afbe
taling moeten reserveeren. De vropgpr ir,
„7™. S°?r5:,e,ldeb: 'Jten zakenman ver-
SgbSkbtviS
ik op een avond met mijn vrouw iff If
m o e beg^n en tte° "par e n r w a n n e e/1
fooiTte madel^den'*me'"een^ma^die'werk
reZSlUtrtózoS?lCe?denWUdaZrfder
Sd°erke°„mss"' z6gt "neder "van ÏS£
£5 mVan°egoepr b?iS lil d~
ÏÏrafiTS fnlge SeestelykwS
uva verioaaro, dat zij er van overtuigd waren,
dat de arbeiders het geld, dat zij vroeger ver
dronken, thans voor het koopen van auto's
gebruiken.
Een van de belangrijkste gevolgen van de
verovering van Amerika door den auto is dit,
dat de arbeiders niet meer genoodzaakt zijn,
m de kleine steden te wonen, die daardoor
reeds een te veel aan woningen ver toon en.
Het is gebleken, dat van de fabrieken in
Middletown de arbeiders 60 a 80 K.M. van de
stad verwijderd wonen. En toch maakt het
grootste deel van de arbeiders niet gebruiic
van de autobusve: bindingen, die van Middle-
:own uit naar alle richtingen leiden: van de
123 arbeidersfamilles, wier budget de Amerï-
gaansche sociologen nauwkeurig onderzocht
hebben, had vrijwel de helft een eigen au o,
die in de meeste gevallen ln de voornaamste
plaats dienst deed voor het vervoer van het
gezinshoofd of van den man en de vrouw
beiden naar de fabriek.
Een ander gevolg van de automobiliseerlng
moet ook gezien worden in de omstandigheid
dat de Amerlkaansche vakvereenigingen, die
30 jaren geleden veel van den tijd en het
geld van de arbeiders eischten, in dan auto
een zeer scherpe concurrentie hebben gekre
gen. De arbeiders hebben eenvoudig geen
lust meer, hun vrijen tijd op te offeren voor
het vereeniglngsleven van de vakbonden, om
dat zij onmiddellijk nadat zij de fabriek ver»
laten, naar bulten rijden.
Verreweg het belangrijkste, dat over den
auto in Middletown te zeggen valt, en de
eigenlijke waarde, die de Amerlkaansche be
volking voor de zware flnancieele offers, die
er uit voortvloeien, ontvangt, is de geheel
andere wijze, waarop zij haar vrijen tijd door
brengt. „Meer wellicht dan de bioscoop of
welke andere uitvinding ook, die sedert 1890
in Middletown haar intrede heeft gedaan,
heeft de auto er toe bijgedragen, het genot
van de vrije uren tot een regelmatig en van
zelfsprekend deel van den dag en de week te
maken, terwijl zulk een genot vrooger zeld
zaam was. Ook bij de arbeiders zijn de mo
gelijkheden, om van de vrije uren werkelijk te
genieten door den auto aanmerkelijk toege
nomen.
Een hulsvrouw uit de arbeidersklasse merkte
op: „Wij zien thans een massa dingen, die
wij nooit zouden zl enen beleven, wanneer wij
geen auto hadden". Vooral heeft de bij het
klimaat van het Amerlkaansche midden
westen bijzonder verblijdende en hygiënische
gewoonte snel in alle kringen burgerrecht
verkregen, bij eenigszlns goed weer de maal
tijden geïmproviseerd ergens in een park of
in de vrije natuur buiten de stad te gebrui
ken.
De manifestatie van het sociale niveau van
Amerika is bijna nog belangrijker dan in de
burgerlijke landen van Europa. Als kenmerk
van „welgesteldheid" dient tegenwoordig in
vele gevallen, gelijk de Amerikaansche socio
logen hebben vastgesteld, meer het merk van
den auto dan het huis en de inrichting van
de woning, die vroeger de eigenlijke waarde
meters waren. Maar het zou verkeerd zijn, te
gelooven, dat het meerendeel der burgers
van Middletown zijn wagens alleen uit sociale
overwegingen koopt, of dat de dure wagens
alleen door snobs worden aangeschaft. De
mogelijkheid, groote snelheden te bereiken
is het in het bijzonder, welke de jeugd lokt;
die verschaft de dure merken hun afzet.
Het eene woord „speed" vat geheel een
nieuwe geestelijke houding samen, die os.
verantwoordelijk is voor een groot deel van
de wetsovertredingen, die in Middletown
worden waargenomen. De jongelieden, die
een auto hebben „geven gas", tot de wagen
als een krankzinnige rondrijdt; wie echter
geen wagen heeft, laat zich maar al te ge
makkelijk in verzoeking brengen, er zich een
zij het ook maar voor korten tijd, toe te eige
nen.
BOND VAN JONGE LIBERALEN.
Mr. dr. F. Ho"ander over ,,Op reis
door de U.S.A."
In een Vrijdagavond in een der zalen van
de Sociëteit „Vereeniging" gehouden bijeen
komst der Haarlemfche afdeeling van den
Bond van Jonge Liberalen sprak de bonds
voorzitter Mr. dr. F. Hollander over enkele
Amerikaansche problemen en vertelde hij
over een reis die hij 't vorige jaar door
Noord-Amerika maakte.
Een kwestie waarbij ook de Hollanders
nauw zijn betrokken in de immigratie-wet
geving der Vereenigde Staten. Spreker wees
er op hoe de Yankees, met leede oogen zagen,
dat de emigratie uit Slavo-Latijnsche landen
begon toe te nemen en geleidelijk grooter
werd dan die uit West- en Noord-Europa.
Immers, zij wilden een zuiver Amerikaansch
„ras" vormen, een Anglicaansch-Protestant-
sche gemeenschap en de menschen uit Zuid
en Oost-Europa waren meest katholiek
ook Grieksch-Katholiek konden zich bij
de Amerikanen niet aanpassen, behielden er
hun taal en gingen bijeen wonen in aparte
wijken. Ook was het de bedoeling den loon-
standaard hoog te houden, vreemde, goed-
koopere arbeidskrachten van de markt te
weren. Zoo werden toen in 1920 en in 1924
de immigratie-wetten van kracht, werden
practlsch de grenzen voor de Siavo-Latijn-
schë volken gesloten. In verband hiermee
besprak mr. Hollander nog New-York,f. de
smeltkroes, de stad waar allerlei ras-en voor
komen, die niet typisch Amerikaansch is.
Vervolgens behandelde spreker het neger-
vraagstuk. Na eenige geschiedkundige feiten
gememoreerd te hebben, vertelde spreker hoe
in de Zuidelijke staten de negers maatschap
pelijk, strafrechtelijk, civiel en sociaal geen
rechten hebben. Linchlng-partles worden ge
tolereerd, de negers zijn 'ver ten achter ge
steld bij de blanken, men heoft een rassen-
justitie. In 't Noorden bestaan die chrille
tegenstellingen niet. en sedert 1918 ls dan ook
een trek uit het Zuiden naar 't Noorden waar
te nemen. Maar het Noorden heeft nu ook
zijn negerkwestie en de sociale positie der
negers d&ar gaat er volgens spreker niet op
vooruit.
Na de pauze sprak mr. Hollander over de
drooglegging van Noord-Amerika. Vroeger,
voor de Prohibltion-act was 't platteland al
droog, enkele staten, juist die waar de groote
steden lagen waren nog „nat".
Het drankverbod wordt door enkele staten
niet erkend en de federatieve politie kan
daar tegen dranksmokkelarij weinig uitrich
ten. Spreker vertelde uitvoerig over de u t-
werklng van het drankverbod, overal had hij
sterken drank kunnen krijgen, de boeren in
North-Carolina kennen geen landbouwcrisis
meer sedert ze rogge voor whisky-fabrcage
verbouwen. Daar de drooglegging niet de
wil van de heele bevolking is. moest spreker
a's liberaal er tegen op komen.
Tenslotte deelde mr. Hollander nog een en
ander mede over de Indianen, en, waar Dij
't ondertusschen nog gehad had over reizen
in Amerika en over Hollywood kregen de wei
nige aanwezigen wel een kijk op verschillen
de toestanden en problemen in de Nieuwe
Wereld.
