ENORME FABRIEKSBRAND TE
W0RMERVEER.
Het woord is aan...
Vier panden van de Erve H. de Jong totaal verwoest
47e Jaargang No. 14329
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Maandag 10 Maart 1930
HAARLEM S DAGBLAD
DIRECTEUREN: J. C PEEREBOOM EN P. W. PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
HOOFDREDACTEUR» ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN: per week fO.27%, met Geïllustreerd Zondagsblad 70.32
Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) f 357l/a. Franco per post door Nederland f 3.87J4. Losse nummer»
0.06. Gelll. Zondagsblad per 3 maanden f 0-57*4, franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 33 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENTIEN: 1—5 regels 1.75, elke regel meer 0J5. Reclames
f 0.60 per regeL Reductie bij abonnement. Vraag en Aanbcd 1—4 regels 0.60,
elke regel meer /0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag,
Donderdag en Zaterdag) 1—4 reg. ƒ025. elke regel meer 0.10. uitsl i contant-
Grati» Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange
ongeschiktheid en Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-. Ann- of Beenbrenk f 100.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
JJnthrociet GiGPfeolon
brechcokQS&S&bpibetten 4
in oepzeqelcle zabbert^
AMSTERDAMSCHE ANTHRACIET M!
Groote Houtstraat 187 - Tel. 12504
Amsterdam Hilversum Bursum Leiden
HET HONDERDSTE SCHIP VAN
DE WERF „VOORUIT".
DE „THEJO" ZATERDAG TE WATER
GELATEN.
*n Menie-rood bevlekte wand van stalen
platen stak op tusschen grauwe balken,
strekte zich van de smederij waar de ma
chines bonkten naar 't immer-rimpelende
water dat aan de overzij zoo knus en mooi
de huisjes van Spaarndam om zich gerijd
ziet met roode daken en groezelig-witte
muren.
Daar. op de lange helling van de wert
„Vooruit", lag de „Thejo", 'n sleepschip van
67 meter lengte bij 8 2 breedte en 2.3 diepte,
metende ongeveer 9.15 ton en bestemd voor
de vaart op het Dortmund-Eems-kanaal.
Het zag er kloek uit, zoo met zijn lange
rechte wanden, zijn i'lauw-gewelfden bodem,
zijn hoogen boeg, die hooger leek tusschen
de balken van de helling. Tegen de ijle lente
lucht klapperden kleurige vlaggetjes, her en
der stond een wapperende driekleur err de
wind speelde met een bordje aan den steven
waarop stond: „Het 100-ste van de N.V. werf
„Vooruit".
Want schier tien jaren is dc werf te
Spaarndam van de N V. werf „Vooruit" te
Enkhuizen nu al in gebruik en Zaterdag
moest het schip van stapel löopen, dat het
eerste honderdtal der te Spaarndam ge
bouwde booten vol zou maken.
Er zijn in die jaren meer schepen gebouwd
van hetzelfde type, van dezelfde grootte als
de „Thejo". Immers de omstandigheden
dwingen tot rationalisatie, tot specialisatie
en men wordt wel genoodzaakt zooveel maar
mogelijk is één type schip te bouwen, willen
de uitkomsten gunstig zijn. Voor Duitsche
kanaalschepen is men gebonden aan vaste
maten in verband met de grootte der slui
zen, de doorvaarthoogte onder bruggen.
Maar de „Thejo" was de honderdste en
daarom werd zijn van stapel loopen tot een
feestelijk gebeuren in het leven op de werf.
Goed twaalf uur riep 't geloei van een
stoomfluit de werkers, 't Monotone, vinnige
gerikketik der pneumatische klinkhamers
verstomde en van alle kanten kwamen de
arbeiders. Doffe hamerslagen klonken, de
laatste stutten werden weggeslagen, dan
sloeg een blok de laatste klink weg, die de
slee tegenhield, welke steunend het geheele
schip, in de met vet ingesmeerde goot lag.
Weer brulde de stoomfluit over werf en
water. Aan den overkant groepten de
Spaarndammers samen, de arbeiders stonden
op balkenstapels, op een schip m aanbouw
op de andere helling.
En dan zag je, hoe heel zacht, nauwelijks
te bemerken de „Thejo" naar 't water
schoof. Het roer stak tusschen de rimpeling,
de breede zwarte bodem gleed er in neer.
Langzaam aan sneller zocht t schip zijn
element. Kettingen ratelden overboord, de
steven plofte in schuimend water, de anker
Napoleon
Het meest verbaast mij de machteloosheid
van het organisatievermogen. Er zijn slechts
twee krachten in de wereld: de geest en het
zwaard. Op den langen duur zal het zicaard
altijd door den geest overwonnen worden.
MIAAAAAUW!
(In het Duitsche stadje Oschatz
wordt een belasting op katten
ingevoerd. Courantbericht.)
Breng m' in deze katastrofe
Inspiratie, geest van Cats,
Want men wil de kat belasten
In de Duitsche stad Oschatz;
Katten alom in de wereld
Zijn de katzwijmstaat nabij,
Juist in Maart voelt zich de kater
Met zijn kat het meestevrij;
Stel je voor, een katbelast-ing,
Zooals lang reeds voor den hond.
Loopt de kat straks (een blamage)
Met een kattenpenning rond?
Wellicht krijgt die muis een staartje
En de kat zit in de rats
En de kater spreekt de kat aan
Op z'n Duitsch met droef: O-Schal®
Laat de fiscus hier niet hooren.
Wat men in Oschatz bedacht,
In mijn scherpe geestesooren
Klinkt al zijn verheugd gelach...,
En terwijl ik zit te schrijven.
Treft mijn oor een nieuw geluid,
Dat zoowel op kat of kater
Als op nieuwe lente duidt.
Uit de richting van mijn tuinmuur,
Klinkt een langgerekt miauw,
Maar mijn ook kan niets ontwaren,
's Nachts zijn alle katjes grauw;
Doch wat eerst een solozang was,
Wórdt al gauw een krijschend koor
Nergens kan ik me verschuilen
Waar ik dat gekrijsch niet hoor,
Het gelijkt op bitter klagen
Van een zwaarverkouden kind
Als in Maart de kat den kater,
Vice versa, teer bemint;
Geen geworpen schoen brengt stilte,
Noch getrommel op dé ruit.
Fisous, wil geen kat belasten.
Heb erbarmenRoei zc uit!
ketting ging uit, en eindelijk lag het schip
stil, een eindje uit den kant.
De heer C. Stapel Jr., die, als zoon van den
directeur der werf in Enkhuizen, deze
Spaarndamsche werf door moeilijke tijden
heen tot bloei en vooruitgang wist te bren
gen zoodat hier gebouwde schepen over heel
de wereld dienst doen en er zelfs voor vreem
de naties gebouwd werd, de heer Stapel dan
werd gelukgewenscht van verschillende kan
ten. En tusschen het werkvolk sprak een
der oudste arbeiders, H. D. Koehorst den
directeur toe op rijm.
Mevrouw kreeg bloemen en de heer Sta
pel sprak daarna zijn volk toe. Hij vertelde
hoe de honderd schepen die nu gebouwd
zijn tezamen een tonnage hadden van 37736
ton. Met een hoeratje begroetten de mannen
en jongens de mededeeling, dat ze een dag
loon extra zullen krijgen ter gelegenheid van
het afloopen van 't honderste schip.
Toen werd een aanval gedaan op de kogel-
fleschjes en de sigaren, gingen allen zich
kleeden, wachtten de vrije Zaterdagmiddag
en de Zondag. Maandag zou de kiel gelegd
worden van een zee-tankllchter voor reke
ning van de Steenkolen Handel-Mpij. voor
melassevervoer in Indie.
En in de lucht scheerden de blanke
meeuwen over de „Theja", het honderdste
schip, dat tegen de werf gemeerd lag.
De schade op f 1.000.000 geraamd.
In den nacht van Zaterdag op Zondag
heeft te Wormerveer een geweldige fabrieks
brand gewoed, die de bekende Cacao- en
Chocoladefabriek van de Erven H. de Jong,
geheel heeft verwoest.
Omstreeks half vijf was brand ontdekt in
de maalderij, waar de vlammen gretig voed
sel vonden in de aanwezige grondstoffen.
In minder dan geen tijd sloeg het vuur over
naar de belendende fabrieksgebouwen. De
geheele fabriek, langs den Zaan gelegen,
was weldra een groote vuurzee.
De inmiddels gealarmeerde plaatselijke
brandweer was spoedig ter plaatse, doch
bleek niet bij machte te zijn het vuur te
blusschen. Onmiddellijk werd dan ook de
hulp van omliggende gemeenten ingeroepen
met het gevolg, dat binnen korten tijd 18
brandspuiten met veertig stralen groote
watermassa's in het vuur wierpen.
De volledige Wormerveersohe brandweer met 5
motorspuiten en een stoomspuit, was gemo
biliseerd. Voorts waren aanwezig uit Zaan
dam drie spuiten, waarvan één drijvende. De
overige spuiten kwamen uit Wormer, Krom
menie, Zaandijk en Koog aan de Zaan, ter
wijl mede de betrokken fabriek en Westzaan's
Koninklijke Fabrieken hun spuiten ter be
schikking hadden gebracht.
Helaas viel aan behoud der fabriek niet te
denken. Met donderend geraas hoorde men
telkens gebouwen instorten en machines naar
beneden vallen, terwijl nu en dan explosies
werden waargenomen.
Nadat de brand om vijf uur op zijn felst
was, begon het vuur tegen zes uur in hevig
heid af te nemen. Korten tijd daarna had men
de vlammenzee bedwongen. Urenlang stegen
echter nog groote rookkolommen omhoog en
werkten de brandweren nog met volle
kracht.
Op het terrein van den brand zagen wij
reeds in de vroege ochtenduren, den burge
meester van Wormerveer, den heer T. Cluy-
senaar. Ook de directie van de fabriek was
aanwezig. Een groote menigte was op de
been om het blusschingswerk gade te slaan.
De geleden schade is buitengewoon hjog
en kan op bijna 1 millioen gulden worden
geschat. Alleen aan cacaoboter ging een be
drag van ruim 100-000 gulden verloren. Van
de geheele fabriek, waartoe vijf kapitale ge
bouwen behoorden, waarvan sommige vier
of vijf verdiepingen hoog waren, bleef niets
anders over dan de machinekamer, de fon-
dantfabriek en de kistenfabriek benevens
een paar kleine pakhuizen. Verzekering op
beurspolis dekt de schade. Op de fabriek
waren ongeveer 160 personen werkzaam.
Wat verwoest werd.
Nader meldt men J>ns:
De brand werd onï kwart voor vijf ontdekt
door den opzichter Slot, die naast de fabriek
woont. Er was Zaterdagavond tot half elf in
de fabriek gewerkt- 's Nachts om drie uur
had de waker Van Zeelt nog een ronde ge
daan, doch toen niets bemerkt.
De vonkenregen over den Zaan, die hier ter
plaatse zeer breed is. was zoo groot, dat een
oogenblik gevaar dreigde voor de oliefabriek
„De Mol". De brandweer had daar reeds een
slang uitgelegd om zoo noodig dadelijk op
te kunnen treden.
De panden „De Zaanstroom", „Afrika".
Zuid-Amerika" en ..Noord-Amerika" zijn ge
heel uitgebrand. Het pand „West-Indië"
kreeg boven brand- en beneden waterschade
De z.gm. branderij en het pand .Suriname"
die achter bovengenoemde panden liggen,
bleven behouden.
In den loop van den morgen werd het pand
„De Zaanstroom" omgetrokken. Daarvoor
weid een staaldraad over den nok van het
uitgebrande huis gebracht en aan den in-
deren kant vastgemaakt aan de stoomboot
..Meppel I Deze trok toen aan en met een
donderend geweld kwam de voorgevel van
dit oudste deel van de fabriek naar 'bene
den.
De weg, het z.gn. Noordeinde, waaraan de
fabrieksgebouwen staan, is de hoofdweg van
Zaandam naar Alkmaar. Het verkeer was
geheel gestremd. Het. doorgaand verkeer werd
over Krommenie geleid. De bewoners van
Wormerveer zelf werden zoo noodig met
bootjes over de Zaan gebracht.
Om 10 uur rukten de verschillende brand
weren van de omliggende gemeenten in cn
bleef de brandweer van Wormerveer achter
voor nablussehing.
De oorzaak onbekend.
De oorzaak van den brand is tot nu toe nog
onbekend.
De nachtwaker A. van Zeelt was om kwart
voor drie een ronde door de fabirek begon
nen, en bevond zich omstreeks kwart voor
vijf in den uitersten linker vleugel van het
gebouwencomplex, toen hij in de z.g. „poeder-
afdeellng", waar de cacao tot poeder wordt
gemalen, een hevigen vuurgloed bemerkte,
schrijft de Courant. Hoe deze vuurgloed zoo
fel kon zijn, zonder dat tevoren iets be
speurd was, is een vraag, waarop niemand
met zekerheid antwoord kon geven. De waker
heeft behoorlijk zijn ronde volbracht, want
de actieve politie van Wormerveer heeft
tijdens den brand nog gauw de gelegenheid
gevonden de z.g.n. „prikklokken" te contro
leeren kaaruty blijkt hoe laat en op welke
wijze de ronde wordt gedaan. De tijdstippen
op de klokken aangegeven, stemden met de
verklaringen van Van Zeelt overeen.
Het Belangrijkste
Vier panden van dc Erve lï. dc Jong, door
brand totaal verwoest.
(Ie blad, le pag.)
Het honderste schip van dc Werf „Vooruit".
(le blad, Ie pag.)
Oud-president William Howard Taft over
leden.
(2e blad. le pag.)
Critiekc toestand in Britsch-Indië.
(2e blad. le pag.)
ARTIKELEN.
Lettinga: Financiëele Kroniek.
(2e blad, le pag.)
fVoor de laatste berichten zie men de 2e
oag. van het Eerste Blad).
DE CRISISSTEMMING IN
DUITSCHLAND.
OFFICIEELE VERKLARING OVER DE
BESPREKINGEN.
BERLIJN. 9 Maart (V. D.) Officieel wordt
medegedeeld: In de heden onder voorzltter-
schan van den Rijkskanselier gehouden be-
snreklng der leiders der regeerim?sr"\'-til?n
werd geconstateerd, dat het stan^nunt der
nartijen ten oorichte van het financieele
nrovramma der Rijksregering onveranderd
is. Hierdoor ziin de onderhandelingen voor
geëindigd verklaard.
Nlj steeds geen
overeenstemming.
BERLIJN. 9 Maart (V. D.l De bespreking
der partijleiders, welke hedenmiddag om vier
uren een aanvang nam, werd reeds na kor
ten tijd zonder resultaat afgebroken. De ver
tegenwoordigers van het Centrum en der
Beiersche Volksoartij wezen er opnieuw met
nadruk op, dat zij zich bij de stemming over
het Young-plan onthouden zouden. Indien
de regeeringspartijen het niet eens worden
over het financieel© programma.
De democraten herhaalden hierna, dat zij
zich bij deze houding zouden aansluiten. Ook
de vertegenwoordigers der Duitsche Volks
oartij konden geen nieuwe verklaringen af
leggen. Zij wezen er op, dat hun fractie bij
haar afwijzende houding terrenover h*>t ft-
nancieele programme is gebleven. Hierna
werden de besprekingen afgebroken.
De tegen heden vastgestelde eindstemming
is verdaagd tot Dinsdag, terwijl de derde le
zing van de Young-wetten eerst Woensdag
aan de orde zal komen. Hierdoor wordt den
fracties gelegenheid gegeven intusschen de
situatie grondig te bespreken.
In parlementaire kringen wordt de huidige
toestand tamelijk critiek geacht.
DE OPVOLGER VAN
DR. SCHACHT.
BERLIJN, 10 Maart (V. D.) Naar de „Mon-
tagspost" verneemt ondersteunt, de regeering
de candldatuur van dr. Hans Luther voor
president van de Reichsbank.
OPBRENGST LIEFDADIGHEIDSVOOR
STELLING.
De ponningmeesteresse van het werkend
comité der Vereeniging „Maatschappelijke
zorg voor zoeken" verzoekt ons te willen mc-
dedeelen, dat de netto-opbrengst der liefda
digheidsvoorstelling op Zaterdag 22 Februari
jj., bedraagt: i 1440.
De huldiging door de S. D. A. P. van haar pionier D. van Gelder, C<) voor diens loo
ping in de Camphuysstraat, Zaterdagavond bij fakkellicht.
(Zie het verslag elders in dit nummer)*
SPLITSING IN DE UNITED EMPIRE PARTY.
D. van Gelder 50 jaar socialist.
BREIMACHINES VAN VOGEL.
WAARSCHUWING VAN DE POLITIE.
De Hoofd-Commissaris van Politie te
Utrecht brengt het navolgende ter kennis
van belanghebbenden:
Den laatsten tijd komen bij zijn admi
nistratie zeer ve^l klachten in over het niet
op tijd afleveren van wol cn het opzenden
van brciloon door J. A. Vogel, Lange Nieuw-
straat 77 te Utrecht, Genoemde Vogel ver
koopt breimachines en geeft daarbij contrac
ten af, waarbij hij zich gedurende 5 jaren
verbindt den kopper van die breimachines
van wol te voorzien en de van deze wol ver
vaardigde kousen af te nemen, tegen vergoe
ding van het z.g. breiloon. Vogel schijnt aan
zijn verplichtingen t.o.v. de koopers van de
breimachines niet te kunnen voldoen, waar
van het gevolg is, dat- die koopers, onder wie
er verscheidene zijn. die voor het aanschaf
fen van de breimachines geld hebben moe
ten leenen, in de hoop met dt-3 machines een
aardige bijverdienste te krijgen, gedupeerd
zijn. Het verdient aanbeveling vóór het koo-
pen van breimachines van Vogel met bo
venstaande rekening te houden.
VERLAGING VAN HET
DUITSCHE BANKDISCONTO.
BERLIJN. 7 Maart cV. D.) Het Duitsche
Bankdisconto is verlaagd van 6 op 5 12 pet.
en de beleeninssrente van 7 op 6 1/2 pet,
Lord RothermereBal
Dc United Empire Party maakt reeds een
crisis door.
Tusschen de belde persmagnaten, die de
leiding hadden van de nieuw-opgerlchte
United Empire Party, Lord Beaverbrook en
Lord Rothermere, is een ernstig rfleenings-
verschil ontstaan, dat aanleiding is geworden
tot een splitsing. Lord Beaverbrook acht het
voortbestaan der nieuwe partij nl. na de
verklaring van Baldwin over de politick van
de Conservatieve Partij niet meer noodig,
Lord Rothermere js van meening; dat de
win, Lord Beaverbrook
United Empire Party nog een belangrijke
taak te vervullen heeft In het voeren van den
polltieken strijd voor verhooging der invoer
rechten op fabrieksproducten, steun aan
den landbouw, geen verdere concessies aan
Indië en het afbreken der diplomatieke be
trekkingen met Moskou. Lord Beaverbrook
heeft deze punten afgewezen en is uit de
partij getreden. Voor zoover meerdere leden
uit de partij treden zullen deze de door hen
reeds gestorte gelden terug ontvangen,