BUITENLAND
DE VLOOTCONFERENTIE.
letteren en kunst DE PASSIE-SPELEN TE OBERAMMERGAU
het tooneel.
Huiduitslag
HAARLEM'S DAGBLAD
ZATERDAG 12 APRIL 1930
Maandag een plenaire zitting.
Wat de overeenkomsten bevatten.
Een toespraak can Gandhi.
Communistische staatsgreep
in China?
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
De hoofden der delegaties ter vlootconfe-
rentie zijn Vrijdagmorgen, naar de Britsche
draadlooze dien it meldt, in het Saint James'
Palace bijeengekomen voor het redigeeren
van het verdrag dat naar ver-wacht wordt
officieel zal worden goedgekeurd in een
plenaire zitting der conferentie, Maandag
to houden.
Over den inhoud van het pact. dat te Lon
den als besluit van de vlootconferentle zal
tot stand komen en dat zooaLs reeds gemeld
nit drie deelen zal bestaan, meldt de .Petit
Parisien" dat het eerste deel zal samenge
steld zijn uit een heele reeks kleine afzon
derlijke overeenkomsten.
Deze overeenkomsten zullen betreffen:
lo. de methode tot beperking der bewape
ningen, waardoor het de voorbereidende ont
wapeningsconferentie te Genêve mogelijk
moet worden gemaakt haar bemoeiingen om
een algemeene vermindering der bewape
ningen tot stand te brengen, voort te zetten;
2o. een humaner wijze van het voeren van
den duikbootenoorlog;
3o. maxlmura-tonnemaat en maximum-
bewapening der duikbeoten;
4o. de definitie van de schepen, die aan
geenerlei beperkingen onderworpen zijn;
5o. het gebruik, te maken van schepen,
die de leeftijdsgrens overschreden;
60. vliegtulgmoederschepen van kleiner
dan 10.000 ton.
Al deze overeenkomsten vormen de ele
menten van het pact van vijf.
Volgens de Matin" zal in het eerste deel
van het pact van Londen ook vastgelegd
worden, dat alle vijf de mogendheden door
denzelfden wensch bezield zijn den vrede te
handhaven en het werk der ontwapening
voort te zetten.
Het tweede deel betreft de overeenstem
ming op technisch vlootgebled tusschen
Amerika, Engeland en Japan en het vloot-
bouwprogram tot 1036.
In het derce deel wordt verklaard, dat
Engeland, Frankrijk en Italië samen naar
mlidelen zoeken om de vlootverminderlng
van het driemogendheden-pact tot alle vijf
de mc-gendhedcn uit te breiden.
Er schijnt evenwel nog geen beslissing
over genomen te zijn of de drie mogend
heden Amerika, Engeland en Japan een for
meel voorbehoud zullen opnemen voor het
geval, dat de belde andere landen, dus
Frankrijk cn Italië, hun vlootbouwprogram
uitbreiden.
Het Hbld .verneemt uit Londen:
De Engelsche bladen onthouden zich er
algemeen van commentaar te leveren op de
resultaten van de vlootconferentie in af
wachting van uitvoeriger bijzonderheden. Zij
geven echter hun Ingenomenheid te kennen
met het sluiten van het drie-mogendheden-
pact en betreuren de feitelijke mislukking
van de opneming van Frankrijk en Italië in
een vijfmogendheden-overeenkomst.
De ramingen van de besparingen voor
Brlttanniè uit de overeenkomst voortvloeiend
schommelen tusschen 25 en 100 millioen.
Verscheiden bladen leven commentaar op
de korte rede van Baldwin, die MacDonuld
niet gelukwcnschte en zich alle commentaar
en critiek voorbehie'd, terwijl de liberaal
Samuel warmen lof bracht aan den premier.
Het „Journal" maakt de balans op van de
Londensche conferentie en schrijft o.a. dat
Frankrijk zich heeft vrijgemaakt van de
zware hypotheek van Washington. Het noudt
aan zijn vlootbouwprogram vast. Het geeft
geen enkele ton cadeau en vertraagt de uit
voering van het program met geen week.
Het. heeft de duikboot gered en er voor ge
zorgd dat dc regeling van den duikboot
oorlog soepeler v*ordt maar doeltreffend
blijft. Het, heeft e.en toenadering teweegge
bracht tusschen de Engelsche cn dc Fran-
sche uitlegging van het. Volkenbondsstatuut.
die de latere ontwikkeling van veiligheids
waarborgen zal veroorloven.
Er ls evenwel een schaduwzijde: Frankrijk
is het namelijk met de Engelschen niet. eens
geworden over de beperking V3n het Fran-
sche vlootbouwprogram en staat scherp
tegenover den Itallaanschen clsch inzake
vlootpariteit. De conferentie eindigt even
wel niet met een wrijving die niet weer goed
te maken zou zijn.
Communistische actie in China.
Volgens een Havas-telegram uit Nanking
heeft het Centraal Comité van Kwomintang
talrijke berichten ontvangen, volgens welke
de communisten op het punt staan een
staatsgreep te bereiden. Bil een ingesteld
onderzoek worden opslagplaatsen van wa
pens ontdekt. Er loopt een gerucht, dat de
bekende revolutionnaire Sumo Tsjang ge
arresteerd is.
De troepen in Noord-China rukken verder
op en bedreigen Hankau. De regoering is
voornemens Hankau te ontruimen en verde-
digingstellingen bij Nanking te bezetten.
De ..North China Daily News" publiceert
oen bericht uit Kioekiang volgens hetwelk
communisten in Kwangtoeng verscheiden
plaatsen in brand hebben gestoken en vele
personenmen spreekt van eenige honder
den gedood hebben, v
Massabetooging tegen de
Zoutivetten.
Gandhi heeft medegedeeld, dat op den
laatsten dag van de nationale week, Zondag
a.s., te Dandi een vergadering zal worden
gehouden van de vrouwen uit Goejerat ter
bespreking van de welvoegeüjkhefd en mo
gelijkheid of de vrouwen van Goejerat niet
alleen zullen deelnemen aan de overtreding
der zoutwetten, doch zich zullen spociaii-
seeren in het posten bij drankwinkels en
winkels, waar in het buitenland vervaardigde
kleeren worden verkocht en het boycotten
van weefsels van buitenlandsch fabrikaat.
Gandhi bracht eenige opschudding te weeg
door mede te deelen. dat indien de voorraad
kleeren van binnenlandsch fabrikaat was
uitgeput, men ongekleed zou moeten rond-
loopen, zoodra de aanvoer van buitenland-
schc goederen ls stopgezet. Hij raadde dan
ook de vrouwen aan haar eigen kleeren te
weven. In sommige deelen van Goejerat
wordt den regeerlngsambtenaren geen water
meer geleverd.
In een verklaring aan de pers heeft
Gandhi gezegd, overstelpt te worden met
uitnood! gin gen uit verscheiden deelen van
Indië, maar hij zal zijn campagne concen-
treeren op Goejerat en niet verder gaan dan
Bombay. Zondag a.s. zullen alle vrijwilligers
het kamp te Dandi hebben verlaten.
Poonclit Mohar Malovljs heeft te Lahore
eveneens aangedrongen op boycot van
buitenlandsche weefsels. De importeurs
moeten hun bestellingen bij inlandsche
weveryplaatsen.
Te Dandi worden Zondag 100.000 personen
verwacht voor een ma-sa-betooging tegen
de zoutwetten. Na afloop zal onder trompet
geschal een afschrift der zoutwetten in zee
worden geworpen.
HITTEGOLF IN CHICAGO.
Door een plotselinge hittegolf is de tem
peratuur In eenige uren van 10 graden Cel
sius tot 32 gr. gestegen. In Chicago is het
in dezen tijd van het jaar nog nooit zoo
warm geweest. In Milwaukee en andere ste
den van den staat Wisconsin is de tempe
ratuur eveneens tot 32 graden gestegen en
in Cedar Rapids (Iowa) zelfs tot 40 graden.
NIEUW ONDERGRONDSTATION
NEW-YORK.
Volgers de ..Herald Tribune" Is een plan
beraamd voor den bouw van een reusachtig
ondergrond-station tusschen Madison Square
en Union Square, waarvan de bouwkosten op
56 millioen doll. worden geraamd Het sta
tion moet in staat zijn het verkeer van 150
treinen tusschen New-York en New Jersey
op te nemen.
Naar verluidt interesseeren zich verschei
den spoorwegmaatschappijen en de bekende
spoorwegfinanciers gebroeders Van Swerin-
gen voor het plan.
VLEESCHRANTSOEN IN
RUSLAND VERLAAGD.
De verdere daling van den veestapel als
gevolg van de massa-slachting door de boe
ren in verband met de geforceerde inrich
ting van gecollectiviseerde bedrijven is aan
leiding geweest tot een belangrijke verlaging
van het vleeschrantsoen op kaarten, zoo ver
neemt de Tel. uit Moskou Volgens de nieu
we benalingen wordt het vleeschrantsoen
met 100 gram ver dag voor arbeiders en
emoloyés verlaagd, waarbij slechts 21 dagen
r-er maand vleesch wordt u'tgegevon. Alleen
Moskou en Leningrad, het Don-ko'envebied
en het petro'cumgebied behouden het be
staande rantsoen.
BRANDSTICHTING DOOR EEN
VERPLEEGDE.
VIER JAAR GEëlSCHT.
Het O.M. bij de rechibartk te Assen heeft
tegen een vroegeren verpleegde in de land;
kolonie Philadelphia te Tlnaarloo, thans ge
detineerd wegens brandstichting in dc woning
van den directeur van de. landkolouie aldaar,
vier jaar gevangenisstraf geëischt meldt de
N.R.C.
UITSLUITING VAN NrJ)KRLAXDSC HE
WERKKRACHTEN?
In he tVolk van 17 Februari is er de aan
dacht op gevestigd dat bij de werkzaam
heden aan 'net „Grand canal" om Maas
tricht geen Nederlan-dsche arbeiders te werk
werden gesteld. Slnsdlen zijn wel weer Hol-
landsche werkkrachten aangenomen.
Wellicht heeft men zich laten leiden,
schrijft het blad thans, door de gedachte aan
mogelijke represaille-maatregelen. In Maas
tricht en omgeving toch werken duizenden
Balven. ook aan werken vanwege de Neder-
landsche Regeering. Thans heeft men te
Canne alle Maastrischtsche arbeiders weer
ontslagen.
INGEZONDEN ME DEDEF.LINGEN
a 60 Cts. oer regel.
Fa. VOS ROUWENS
Gr. Houtstraat 15 - Telefoon 15497
General Electric Stofzuiger* f 70.00
THEO MANN-BOUWMEESTER.
18 APRIL 80 JAAR.
Het is drie jaar geleden, dat mevrouw Theo
MannBouwmeester in „Het Kind van de
Liefde" als tooneelspeelster afscheid nam
van het publiek. Zij wenschte heen te gaan
in haar volle glorie en koos daarom voor dit
afscheid de rol van een jonge vrouw! In de
annalen van ons tooneel zal het altijd als
een wonder geboekstaafd blijven, dat een bij
kans 77-Jarige actrice afscheid nam in de rol
van een jonge vrouw en dat zij dit deed met
zulk een onvergetelijke gratie, jeugdige veer
kracht en meesleepende gepassioneerdheid,
dat zij het publiek door haar spel tot geest
driftige vervoering wist te brengen. Mevrouw
MannBouwmeester is op het tooneel tot
het laatst gebleven wat zij gedurende heel
haar loopbaan is geweest: de gepassionneer-
de liefde-vrouw.
Zij wilde, dat het publiek haar als zooda
nig zou blijven herinneren; zij behoefde niet
over te gaan tot de oude moederrollen, om
dat zij de zeldzame vitaliteit der Bouw
meesters bezat en tot het laatst jonge rollen
kon blijven spelen!
Op 18 April wordt mevrouw MannBouw
meester 80 jaar! Tachtig jaar.kunnen wij
het ons indenken? Zien wij haar niet altijd
voor ons als een veerkrachtige, jeugdige
vrouw, is zij in onze gedachten ooit oud ge
worden? Kunnen wij ons mevrouw Mann
denken met een kanten mutsje en in zwart
zijden japon met dito schortje als andere
oude dames, in een gemakkelijken, ouder-
wetschen leunstoel bij een theestoof met een
breikous in de hand? Het is even ondenkbaar
als Napoleon met een kalotje en een gouwe
naar!
Ik zie haar nog opkomen op haar afscheids
avond drie jaar geleden met vluggen
pas, levendig, elegant, veerkrachtig, haar
houding één en al gratie! Ik hoor nog die
bekende stem jong, frisch en helder als al
tijd, ik zie nog haar spel, gracieus, virtuoos,
vitaal en modern! Want dat was eigenlijk
nog het grootste wonder aan deze actrice,
dat zij ook in haar kunst niet oud was ge
worden, dat haar spel geheel en al stond in
den modernen tijd.
In dit opzicht, is mevrouw MannBouw
meester een uitzondering onder de Bouw
meesters geweest. Geniaal waren zij alle drie,
Louis, Frits en Theo, maar Louis en Frits
stonden toch meer in den ouden tijd- Me
vrouw Mannwas van de drie de meest in
telligente, haar spel was niet voornamelijk
intuïtief en zij was daardoor in staat steeds
met haar tijd mee te gaan. O zeker, haar
groot e voorliefde was voor rollen als Mar-
guerete Gauthier, Frou Frou, Fedora, La
Tosca, de rollen, waarin zij in haar jonge
jaren een halve eeuw geleden geschit
terd heeft, en die sterk dramatisch spel van
hevige passie verlangen. Maar zij bleef niet
staan bij dat repertoire, toen het aan het ver
ouderen ging, zij maakte de evolutie van het
tooneel mede en wist zich steeds volkomen
aan te passen aan de wisselende eischen,
welke het tooneel aan de acteurs en actrices
stelden. In De Steunpilarenvan de Maat
schappij, maar bovenal in Hedda Gubler be
wees zij een voortreffelijke Ibsen-speelster te
zijn. En toen daarna Gerhart Hauptmann
ook ons tooneel beheerschte, was het weer
mevrouw MannBouwmeester, die ons een
Rosa Bernd en een Harma Scnal liet zien,
zooals het buitenland niet kon aanwijzen.
Lk Iïeb eens op treffende wijze gelegen
heid gehad het spel van mevrouw Mann
Bouwmeester met het- spel van buitenland
sche vermaarde actrices te vergelijken en
toen eerst recht gevoeld, welk een zeldzaam
groote kunstenares wij in haar bezaten. Het
was in het Jaar 1911, toen ik haar in Giau-
be und Heimat van Schönherr de rol van
vrouw Rottin had zien spelen. Toevallig zag
lk dat zelfde stuk bij een reis door Duitsch-
land in één maand van vijf verschillende ge
zelschappen o.a. in het Lessing Theater
te Berlijn van het toen voor de opvoeringen
van Hauptmann's stukken zoo beroemde ge
zelschap van Otto Brahm, maar het spel van
geen der Duitsche actrices was ook maar in
de verste verte te vergelijken met dat van
onze Hollandsche tragedienne. Wie mevrouw
Mann in de rol van de boerin in Glaube
und Heimat heeft gezien, zal zeker nooit
vergeten het slottooneel, waarin zij Rott
Ko van Dijk de bijl in de hand wrong en
hem aanspoorde om den zwarten ruiter te
dooden. Dat was van spel zoo geweld^, dat
ik nu nog na ongeveer 20 jaar deze
scène geheel voor mij zie!
Is er ooit een heviger, hartstochtelijker
Wassillisser in Gorki's Nachtaiyl geweest
dan mevrouw MannBouwmeester? En ik
denk thans ook aan haar keizerin Katharina
van Rusland in de vorstin, die tegelijk heer-
sclieres en vrouw was in de Tsarin van
Melchior Langgel en Ludwlg Birs. Dezelfde
rol zag ik eenige jaren nadat ik mevrouw
Mann er in had gezien te München van
Theodora Körner, een van de grootste actri
ces. die Duitschlar.d ooit gekend heeft, maar
ik kan hier zonder eenig chauvinisme zeg
gen, dat deze Duitsche kunstenares door
onze Hollandsche tragédienne volhouden In
de schaduw werd gesteld. Het spel van me
vrouw Mann in de Tsarin was van veel meer
veerkracht, minder verfijnd, maar veel vi
taler en spontaner. Het was verzengend van
passie, zooals mevrouw MannBouwmeester
deee rol speelde. Het spel van Körner leek
er mat en koel en bestudeerd bij.
Mevrouw MannBouwmeester heeft ge
lukkig tijdens haar rijke loopbaan dc volle
waardeering, waarop zij recht had. bij ons
publiek gevonden. Het buitenland kende
haar niet, maar de weinige buitenlanders
dlo haar gezien hebben, erkenden onmiddel
lijk baar genialiteit. Toen Paul Hervieu, de
Fransche schrijver, haar te Amsterdam in
zijn .Fakkelloop" had zien spelen, getuigde
hij na afloop: .Ais die vrouw een Francaise
was. zou zij een wereldnaam hebben!" En
het is bekend, dat ook Sarah Bernhardt,
die haar in Marguerite Gauthier had zien
spelen, een groote vereering koesterde voor
haar Hollandsche kunstzuster.
Mevrouw Mann heeft in haar vo1!© glorie
van het tooneel afscheid genomen. Nog hoor
lk het op haar afscheidsavond te Haarlem
zeggen met haar heldere, klare stem, die
o. jonge, brabbe'ende acteurs en actrices
steeds tot in alle hoeken verstaanbaar
was: „Beter, dat ik afscheid neem van het
publiek, dan dat het publiek afscheid neemt
van mij!"
Zij werd bij haar afscheid niet beklaagd
maar bewonderd! Dat was het mooiste, het
rijkste, het meest glorieuze slot, dat zij als
actrice wenschen kon. Zij heeft het juiste
moment voor haar afscheid weten te kiezen!
Hoe weinige artisten kunnen dat! Mevrouw
Mann heeft, op haar 77s:e jaar een leegte
achter gelaten; nog dikwijls verlangen wij
haar terug te zien! Hoe vele belangrijke
roiien zou deze zeldzame actrice nog kun- j
nen spelen in de grootheid van haar kunsten j
naarsc.hup! Ik ben ervan overtuigd, dat wan- j
neer zij nog eens op het tooneel terugkeerde i
Bewoners van dit dorp bereiden zich voor op de
ontvangst van de duizenden toeschouwers
(Van onzen Berlijnschen briefschrijver).
Berlijn, 8 April.
Nog slechts vier weken scheiden ons van
de eerste voorstellingen der Passiespelen in
Oberammergau. Men kent deze spelen en
weet dat ze aan een legende hun bestaan
te danken hebben en nu reeds op een repu.
tatie van eenige eeuwen bogen kunnen. In
1922 hebben de laatste plaats gehad, en het
is slechts aan een zoo ongewoon verschijnsel
als een wereldoorlog te wijten geweest, dat
men zich niet streng aan den regel houden
kon, ze elke tien jaar te geven en genood
zaakt was de reeks eerst ete onderbreken
en nu slechts acht jaren rust neemt om weer
op een veelvoud van tien terug te kunnen
komen. Pas in 1940 zullen dus de volgende
spelen plaats hebben.
Ik heb de spelen in 1922 bijgewoond en kan
getuigen dat ze niet nagelaten hebben op
mij een diepen indruk te maken. Er is iats
wondermoois iu om de sfeer van het dorpje
Oberammergau op zich te laten inwerken.
Men weet nu, dat dit groote dorp al eeuwen
lang alle aandacht op Passiespelen concen
treert en langzamerhand daardoor een
wereldnaam verworven heeft, ook bij hen,
die anders niet de gewoonte hebben, voor
zulke plechtigheden hun tijd vrij te ma
ken.
Oberammergau is sinds lang een centrum
van vreemdelingenverkeer geworden, ook in
jaren, waarin de merkwaardige schouwburg,
die zoo schilderachtig midden in het wonder
lijke dorp gelegen is. gesloten blijft. Voor
tienduizenden menschen heeft het dorp een
soortgelijke aantrekkingskracht als bijvoor
beeld het stadje Bayreuth voor de bewon
deraars van de kunst van Richard Wagner.
Maar Oberammergau is toch gehuld in een
mysterieus waas, waaraan de villa Wahnfried,
die dezer dagen afscheid van Cosima
Wagner genomen heeft, niet tippen kan. In
Bayreuth lokt weliswaar nog groote kunst
en heilige traditie in Oberammergau echter
zoekt de mensch een religieuse devotie, waar
bij de kunst, voor zooverre die vast te stellen
is, in dienst van het geloof gesteld wordt.
Bayreuth is al lang niet meer wat het
eenige tientallen jaren geweest is. Er zijn
geen opera's van Wagner meer, die uilshii-
tend op dezen voor muziekmensehen heiligen
bodem gespeeld mogen worden. Men kan
„Parsifal" in Berlijn en New York, in Am*
sterdam en Dresden bewonderen, en volgens
deskundigen vaak in beter opvoeringen dan
in Bayreuth.
Maar nergens ter wereld behalve dan in
Oberammergau kan men de bewoners van
dit dorp in hun tienjaarlijksche Passiespelen
aanschouwen. Ofschoon geldmenschen, in de
eerste plaats natuurlijk in Amerika, enorme
sommen voor een kunstreis van deze dilet
tanten door de Vereenigde Staten en elders
geboden hebben.
Ditmaal zal weer een Lang, maar niet meer
Anton, dcch .Alois, een jonger inwoner van
dien naam (die In het dorp vele malen voor*
komt, ook zonder dat er familierelaties be
staan) der Christus-figuur vertolken. Verle
den jaar hebben de „verkiezingen" plaats
gehad, waarbij de inwoners volgens aloude
gewonte de rollen verdeeld hebben. En bij
die gelegenheid is ook een nieuwe Maria,
een nieuwe M&gdalena gekozen.
Nieuw is ten deele ook de schouwburg, die
grooter geworden is en een volkomen modern
tooneel gekregen heeft. En naar het heet
heeft de bevolking ook het noodige gedaan,
om ditmaal nogmeer menschen onder te kun
nen brengen. Oberammergau is namelijk met
de jaren zóó beroemd geworden, en na den
oorlog is het aantal van hen. die de spelen
willen aanschouwen, zoozeer toegenomen, dat
de voorbereiding voor het logies dei' tien
duizenden zeker evenveel 'moeite gekost heeft
als die van rolverdeeling en regie.
Oberammergau is in het jaar der spelen
een bezienswaardigheid op zichzelf. Elke in
woner. die over een eenigszins behoorlijk huis
beschikt, is pensionhouder. De weinige kleine
hotels kunnen natuurlijk slechts weinig be
zoekers onder dak brengen. Gelijk ook in
Leipzig lat de dagen der Messe wonen de
bezoekers bij de inwoners der gemeente, die
overal, waar het slechts even mogelijk Ls,
bedden opgesteld hebben en die in de varan*
da's hunner woningen een soort eetzaal heb
ben ingericht. Men komt naar bet dorp met
een toegangsbiljet voor het Passiespel en met
een logieskaart, die eveneens door de vele
reisbureaux uitgegeven is en zonder welke
men in het dorp vergeefs naar riachtlogies
en spijs zou moeten zoeken. Langer dan twee
dagen mag men in het algemeen niet blijven,
tenzij men voor meer dan één voorstelling
(die een vollen dag duurt) een plaats be
sproken heeft. Want de bezoekers, die de
Passie gezien hebben, moeten ten spoedigst*
weer in treinen en auto's geladen worden,
om voor nieuwe stroomen belangstellend en
plaats te makem.
Men wist maanden geleden al te vertel
len. dat ditmaal alle plaatsen uitverkocht
waren en zich iu handen van Amerikaansche
reisbureaux bevonden. Een bericht, dat on
middellijk door Europeesche reisbureaux
tegengesproken is en ook niet in overeen
stemming met de waarheid bleek, ofschoon
toegegeven moet worden, dat de Passiespelen
in Oberammergau langzamerhand inderdaad
een bijna zuiver Amerikaansche aangelegen
heid dreigen te worden en zeker driekwart
van de bezoekers uit de Vereenigde Staten
verwacht wordt.
Dat het dorp, dat steeds enorme sommen
in deze spelen gestoken heeft gaarne ziet,
dat deze kosten niet alleen gedekt worden,
maar bovendien een zoet winstje in de kas
van de gemeente en haar spelen valt, zal ook
door de Oberammergauers zelf niet on:.kend
worden. De kosten loopen in de millioeneu.
Een groot deel der inwoners behoort tot de
spelers en wordt maanden lang eenige malen
per week aan het gewone werk onttrokken.
Een schade, die dan natuurlijk weer door de
winsten uit het geven van logies wordt goed
gemaakt. Schouwburg, oostuums en repetities
eischen ook groote sommen. Negen van de
tien jaren staat daar het reusachtige schouw
burggebouw ei\ brengt geen geld op. In één
seizoen per tien jaren moet genoeg verdiend
v/orden om de kosten van negen jaren t>
dekken. En dan komt er nog bij, dat de
Oberammergauers niet rijk zijn. Het aantal
werkelijke landbouwers in het dorp is ge»
ring. Vele bewoners leven van het vreem
delingen verkeer, van het beroemd geworden
houtsnijwerk en zien slechts in de maan»
den der Passiespelen kans om groote win-*
sten te maken. Een jaar tevoren wordt al op
voorraad gewerkt. Men weet nu eenmaal, dat
vooral de Amerikanen niet zonder een her
innering in den vorm van meestal zeer ar
tistiek gesneden beelden van heiligen, krib»
ben, en rozenkransen naar huis willen gaan,
em natuurlijk houden de prijzen bij - zulke
gelegenheden nauw verband met de vraag.
Het zijn echter ha het algemeen niet de
Oberammergauers, maai- wel de vreemdelin
gen, die er eenigszins „den klad" in gebracht
hebben. Zelfs de meeste devote en vrome be»
zoeker der Passiespelen zal niet kunnen ont»
kennen, dat het heilige spel tot op zekere
hoogte een wereldsche aangelegenheid ge
worden is. De nieuwsgierigheid van vele op
dringerige en op sensatie beluste bezoekers
is voor de voornaamste acteurs niet minder
groot dan voor een beroemd bokser of film
acteur. Men heeft de gewoonte zich om de
woningen van bekende spelers tc verdringen
en om handteekeningen te bedelen. De Ober
ammergauers komen aan die wenschen zelfs
tegemoet door in hun winkels prullige her
inneringen te verkoopen. die al bij voorbaat
van zulke handteekeningen voorzien zijn.
H. T- B.
bijvoorbeeld als Kitty Warren in Mevrouw
Warren's Bedrijf zij. de tachtigjarige, de
schouwburgen nog zou doen volloopen en ons
tot enthousiaste bewondering zou voeren
door haar onverwoestbare vitaliteit en haar
onvergelijkelijke kunst, even als in de dagen
toen zij afscheid nam. Maar wij mogen dat
niet verlangen! Zij zelf is wijzer en verstandi
ger geweest dan de velen, die haar toerie
pen: „Ga nog niet heen!"
Bij haar 80-jarlg feest zullen wij met een
soort weemoed, maar ook met innige dans
baarheid denken aan de kunstenares, die meer
dan een halve eeuw lang de meest repre
sentatieve, de grootste was onder Neerland's
actrices. En zij zelf kan op den 18den April
met trots getuigen: „Ik ben tot heden nog
niet vervangen!"
J. B. SCHUIL.
RADIO ALS GENEESMIDDEL.
De geleerden van de Amerikaansche „Ge
neral Electric company" hebben thans in de
draadlooze zoowaar een helper in dc ge
neeskunde ontdekt. Men heeft een nieuwen
vorm van korte golven gevonden, die in
staat zijn kunstmatige koorts op te wekken.
Ecu vacuum lamp. waardoor deze korte gol
ven werden gezonden, wekte bij de bewoners
in de onmiddellijke nabijheid van het zend
station een verhooging van de bloedtempe-
ratuur op. Daar nu w>rdt aangenomen, dat
koorts een middel van de natuur is om bac
teriën te dooden, welke het menschelijk
lichaam aanvallen, kan wellicht daardoor
een nieuwe bondgenoot in den strijd tegen
de ziekten worden gevonden. Zooals New
Yorksche bladen meedeelen hebben proeven
op konijnen en ratten aangetoond, dat door
het opwekken van kunstmatige koorts, met
behulp van deze korte polven ziekeen kun
nen worden bestreden, waaraan de men
schen lijden.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN.
a 60 Cts. per regel.
Wasch de aangedane plaaisen met warm water
en Purolzeep en doe er dan wat Purol op; bij
vocht-afscheidende uitslag en eczema's boven
dien nog wat Purolpoedei. Herhaal dit eiken dag.
zoolang het noudig is»
DE DIEPSTE SCHACHT DER
WERELD.
Bij het boren in een schacht in Oranje-
County, in Californië, stiet men op een tem
peratuur zoo heet, dat het metaal der elec-
trische batterijen smolt. De Vereenigde Sta
ten konden zich erop beroemen de diepste
schacht ter wereld te bezitten.
Tot nu toe is men meer dan 2440 meter
diep gekomen en men heeft daarmede een
record bereikt, daar de diepste schacht, tot
nu toe de People Natural Gas Company" van
de Lincoln Highway bij Pittsburg, slechts
2360 meter diep is. Op de diepte van onge
veer 2000 meter werd reeds de temperatuur
van kokend water overschreden, zoodat de
batterijen van de fotografische apparaten,
die voor de opname van het profiel in de
diepte moesten dienen, volkomen smolten,
want. het. smeltpunt, van de hiervoor ge
bruikte metalen ligt by' 100 graden Celsius.
Afgescheiden van het. feit, dat. men hier
heeft de diepste schacht ter wereld, is de
onderneming van beteckenis, omdat bij Het
boren uitsluitend elecfcrische kracht is ge
bruikt tot een diepte van 6000 voet-
Van de andere schachten, die behalve de hier
boven reeds genoemde als zeer diep bekend
zijn. worden gereleveerd Roseerans Field in
Californië met 2315 meter, Farmont in
West-Virginia met 2311 meter. Czuchoto ln
Poo'sch Opper-Phezië met 2240 meter. Do-
meiguez in Californië met 2196 meter en
Mc Donals in Pennsylvania met 2174 meter.
DE AFGEWEZEN DAMES.
GEEN NEDERLANDSCHE ACTIE.
Het Nederlandseh Comité, dat te 'sGra-
venhage heeft, gewerkt in zake de nationali
teit van de gehuwde vrouw, vestigt, er de
aandacht op. dat de actie in deze aangele
genheid na 1 Aprij gevoerd, uitsluiteud van
de Amerikaansche dames uitging en dat het
Nederlandsc'ne Comité hiervan de verant
woordelijkheid niet kan dragen.
