TEN AFSCHEID VAN DE ZUIDERZEE.
De Zeemeermin.
HAARLEM'S DAGBLAD DINSDAG 26 AUGUSTUS 1930
TWEEDE BLAD
BINNENLAND.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
Stofzuigerhuis MAERTENS
BARTELJORISSTRAAT 16
TELEFOON 10756
VAMPYR Stofzuigers f98.-
Vooral veel modellen van schepen
in IJmuiden. Het zou zeer de vraag zijn. of
de leeggevischte Noordzee hun emplooi zou
kunnen geven, indien zij bij het beroep der
vaderen bleven.
Zoo wordt de groote economische omwen
teling tenminste niet gevoeld als een nood
zakelijkheid, die ingaat tegen de geaardheid
van de bevolkng.
De Hindelooper, die ge ook op dit deel
van de expositie vindt, maakt meer den in
druk van den deftigen stadsburger dan van
den geharden visscherman. En zijn inte
rieur is van te veel bekendheid om er lang
over uit te weiden. Belangwekkend is nog,
hoe in dit visschersdorp het drogen, rooken,
bakken van vlsch, het tanen van de zeilen,
het knoopen van netten en alles wat meer
met het stervend bedrijf in verband staat,
zal gedemonstreerd worden.
Wat in de hallen is ondergebracht is min
der levend. De stands van de Zuiderzeewer
ken, het Onderwijsfonds voor de Binnen
vaart, Nederlandsche Heidemaatschappij en
Rijks Instituut voor het Visscherij-onder
zoek, Noord-Zuid-Hollandsche Reddingmaat
schappij en Visscherij-vereeniging „Ons Be
lang" geven een volledig technisch en histo
risch overzicht van wat er van de Zuiderzee
zal worden, wat er voor de visschers gedaan
werd, en wat ten aanzien van den visch-
stand nu en in de toekomst, als het IJsel-
meer een zoetwatergebied zal zijn, voorts
van maatregelen ter beveiliging van de kus
ten en de op zee varenden en den aard van
de vischmaterialen.
De gemeente Enkhuizen heeft tal van
scheepsmodellen Zuiderzee-antiquaria en
archivalia bijeengebracht.
De Vereeniging van Reeders van de Vis-
scherij-vaart te IJmuiden neemt een groot
gedeelte van het hoofdgebouw in beslag met
een inzending van scheepsmodellen, minia
turen van trawlers, voorts fotomateriaal,
oude gravures, gedenkborden, schelpen. Voor
al om de fraaie modellen is de stand de
moeite waard.
Een aardige aantrekkelijkheid van de ten-
'toonstelling is een kaart van het droogleg
gingsplan. geheel in verschillende kleuren
van in het plantsoen uitgezaaide bloemen,
een succes tegelijk voor de Enkhuizensche
zaadindustrie.
In het Rijksbetonningsgebouw is een uit
gebreide historische collectie, afgestaan door
het Rijksmuseum en het Scheepvaartmuseum
te Amsterdam te zien,
In de tweede hal heeft een groot aantal
particuliere firma's stands ingericht, er is
verder een restaurant, dat heel smakelijk
.De drie haringen" heet. men rookt Z.V.T.-
sigaren en de muziek blaast een Z.V.T.-
marsch. En het programma voor de komende
dagen is rijk gevarieerd. Een schouwspel,
dat door zeer velen zal verdienen gezien te
worden zal de Vlootrevue op 5 September
zijn, die tijdens het bezoek van de Konink
lijke familie plaats heeft.
Van de opening hebben wij reeds een kort
verslag gegeven. Zij werd o.a. bijgewoond
door Jhr. Mr. Dr. A. Röell. Commissaris der
Koningin in Noord-Holland, de heeren A. W.
Michels en D. Kooiman, leden van Gedepu
teerde Staten, het Eerste-Kamerlid mr.
Harm Smeenge, voorzitter van „Schuttevaer"
en het Tweede-Kamerlid Ch. L. v. d. Bilt te
Haarlem, en enkele leden van Provinciale
Staten.
Uit de rede van den minister valt nog aan
te stippen, dat mr. Reymer zeide er vast op
te vertrouwen, dat de volgende geslachten
ons dankbaar zullen zijn voor de droogleg
ging Bij het transformeeren van de vis-
schersbevolking in een landbouwende zei de
minister te hopen op het vertrouwen van
die. bevolking en haar medewerking.
Wat het laatste betreft had de burge
meester van Enkhuizen, de heer W. Th. C.
Zimmerman, er op geduid, dat deze transfor
meering zeker moeilijk zal zijn, doch, dat de
AGENDA
Heden:
DINSDAG 26 AUGUSTUS
Groote Kerk: Orgelbespeling 8.159.15 uur
namiddag.
Tent Kinderhuissingel tegenover de Nieu
we Gracht. Spreker K. Rozendal voor de
Tentzending „Genade en Waarheid". 8 uur.
Palace: ,,De weg naar roem". Variété: The
Prince Sisters en Karin Kosska. 2.30, 7 en
9.15 uur.
Luxor Theater: „Onder Moeder's dwang"
en „Leve de Schoonheidskoningin". Tooneel:
Les Sanpedro's, acrobatiek en equilibrisme.
2.30 en 8 uur.
Rembrandt Theater: Watt en Half watt ln
..Bokskampioen". 2.30 uur. „Innocents of
Paris" (Het lied van Parijs) 7 en 9.15 uur.
Tooneel: The Nagels, Ikarische spelen.
B e v e r w ij k: Raadsvergadering. 7.15 uur
namiddag.
WOENSDAG 27 AUGUSTUS
Tent Kinderhuissingel tegenover de Nieu
we Gracht. Spreker K. Rozendal voor de
Tentzending „Genade en Waarheid", 8 uur.
Schouwburg Jansweg: Revue: „Laat
waaien", 8.15 uur.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Teyler's Museum. Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan-
dags, toegang vrij.
zijn op de tentoonstelling te zien.
geschiedenis der Aalsmeersche visschers, die
zoo uitstekende tuinders werden, de moge
lijkheid bewijst.
De wethouder C. Stapel Gz., voorzitter van
het uitvoerend comité had er in zijn inlei
ding de aandacht op gevestigd, dat Enkhui
zen niet bang voor de toekomst behoeft te
zijn, omdat zelfs bij een open zee 70 jaar
geleden de toestand er zoo was, dat de cene
helft van de bevolking de andere moest on
derhouden, en Enkhuizen toen de hoogste
belasting had van alle steden benoorden het
IJ, terwijl het nu de laagste heeft. De wet
houder dankte dien vooruitgang aan de
komst van de zaadteelt in Enkhuizen en de
vestiging van industrie.
Waaruit volgt, dat Enkhuizen het van de
visscherij alleen lang niet hebben moet en
dat de tentoonstellingsstad van nu misschien
nog eens tot den bloei zal komen van weleer.
Moge dit de toekomst zijn van alle „villes
mortes".
ZUID-AFRÏKAANSCH STUDENT
UIT BELGIë TERUGGEWEZEN.
ZIJN REDE ONGEWENSCHT?
Tijdens de Zondag te Dixmuiden gehou
den elfde jaarlijkscne Vlaamsche bedevaart
naar de Yservlakte, werd door den voor
zitter medegedeeld, dat de heer Bosman, le
gatie-secretaris van Zuid-Afrika te Den
Haag. niet aanwezig kon zijn, omdat hem
aan de grens de toegang tot België zou
zijn geweigerd.
Naar wij vernemen is deze mededeeling
onjuist. De Zuid-Afrikaansche legatie-
secretaris te Den Haag had niet de minste
plannen om gedurende het afgeloopen
week-end naar België te gaan, De gewei
gerde heer Bosman is niet de heer Bos
man uit Den Haag, maar de Zuid-Afri
kaander I. D. Bosman, studeerende aan de
gemeente-universiteit van Amsterdam.
Toen de lieer Bosman te Esschen zijn
paspoort ter controle aan de Belgische
grensbeambten overhandigde, werd hom
medegedeeld, dat het verblijf in België niet
kon worden toegestaan en dat hij maar met
den eerstvolgenden trein naar Holland
moest terugkeeren.
De reden van deze weigering konden de
beambten den heer Bosman niet mededee-
len, en de heer Bosman zelf verklaarde aan
het persbureau Vaz Dias, niet te kunnen
begrijpen, wat den Belgischen autoriteiten
aanleiding tot dit besluit kan hebbben ge
geven. Toen hij vroeg, of hij in het geheel
niet meer in België zou worden toegelaten,
antwoordden de beambten, dat zij ver
moedden. dat zulks binnen eenige dagen
waarschijnlijk wel weer het geval zou zijn,
waaruit de heer Bosman afleidde, dat men
hem speciaal wilde beletten, de Vlaamsche
bijeenkomst te Dixmuiden bij te wonen. Na
dere inlichtingen kon hij hieromtrent ech
ter niet verkrijgen. Te Dixmuiden zou de
heer Bosman slechts een enkel begroetings
woord namens het Zuid-Afrikaansche volk
hebben gesproken. In het verleden heeft
de heer Bosman nooit in het openbaar ge
sproken of geschreven over de Vlaamsche
kwestie. De heer Bosman is bestuurder van
de Zuid-Afrikaansche Studentenvereeni-
ging te Amsterdam, en van de groep van
het Dietsch Studentenverbond aan de Am-
sterdamsche Gemeente-Universiteit.
Weliswaar heeft ongeveer anderhalf jaar
geleden de Zuid-Arikaander Paul Roos in
België een spreekdelict gehad en moest
hij, na het houden van een redevoering op
last der Belgische autoriteiten België ver
laten, maar sedert dien hebben weder bij
verschillende gelegenheden Zuid-Afrikaan -
ders in België het woord gevoerd, o.a. bij de
Yser-bedevaart van verleden jaar, toen de
heer Van Outshoorn namens Zuid-Afrika
het woord voerde, zooals thans de heer Bos
man had willen doen.
WEER EEN RIVIERBRAND TE
ROTTERDAM.
Benzine op de Maas in
vlammen.
ROEIBOOT IN BRAND, ROEIER CEv/oND.
Maandagavond tegen 8 uur is brand ont
staan in eenige benzine, weike op het water
dreef in de nabijheid van boei 27 in de rivier
de Maas, onder Pernis.
Aan deze boei lag gemeerd het Noorsche
Stoomschip B/ssa, de lichters Mannheim
203, Venetië en een roeiboot van de Een
dracht, waarin zaten de 23-jarige P. Potters,
uit De La Reystraat en de 42-jarige D. v. d.
Doel, uit de Tweede Schansstraat te Rot
terdam.
De roeiboot is in brand geraakt. De beide
roeiers hebben zich zwemmende gered naar
de Mannheim. Van der Doel heeft ernstige
brandwonden aan handen, achterhoofd en
schouders gekregen en is na door de sleep
boot Westkous naar Rotterdam te zijn ge
bracht, in het ziekenhuis aan den Coolsingel
opgenomen.
De beide lichterschepen zijn ook in brand
geraakt doch deze brandjes konden worden
Joao Bernardes Papa Bernardes zooals
zijn vele bekenden hem noemen is een
eenvoudige van geest. Er is ook niet zoo
groot geestelijk bezit voor noodig om naar
behooren den scepter te zwaaien in het klei
ne hotelletje dat zijn naam draagt en dat
den toeristen nachtverblijf, spijs en drank
biedt in Ponta Delgada op de Azoren
Papa Bernardes hield er van politiek to
bepraten met zijn stamgasten in de gelag
kamer van zijn hotel. Maar als dat zoo een
tijdje geduurd had, dan kreeg hij aanvech
ting om de sigarenrook te ontvluchten en in
een kleine wandeling langs de rotsen de fris-
sche avondlucht, die uit zee kwam aanwaaien
op te snuiven.
Vijf jaar geleden, aan het eind van een stra-
lenden zomerdag, liep Papa Bernardes in de
richting van het kleine dorpje Picoa. En toen
gebeurde het. plotseling. Papa Bernardes
bleef eensklaps als aan den grond genageld
staan, turende naar een plek tusschen do
rotsen langs de kust. Hij veegde zijn oogen
eens uit en keek opnieuw. Hij had zich niet
vergist. En papa Bernardes keerde zich om
en rende, zoo snel zijn reeds wat stroef wor
dende becnen het hem veroorloofden, naar
zijn hotel terug. Daar stormde hij de vredige
rust van zijn eigen gelagkamer binnen en
riep opgewonden zijn nieuws uit:
Ik heb een zeemeermin gezien.
Ze lachten allemaal en bleven lachen, hoe
Papa hun ook bezwoer, dat zijn woorden
waarheid waren. Maar papa Bernardes was
niet. zoo gemakkelijk van zijn overtuiging af
te brengen en toen hij zei' kom dan en* kijk
zelf, toen konden zij de verleiding toch niet
weerstaan en zij gingen.
Het was donker geworden en de maan
scheen helder, toen het greepje dorpelingen
in opgewonden debat langs don ruwen weg
achter Papa Bernardes aan liep. Eindelijk
bleef de leider staan:
Daar! zei hij.
Een paar minuten gebeii'rde er niets. Toen.
met een flinke golf mee. kwam „zij", voor
allen zichtbaar. Het hoofd met lang zwart
haar golvend over de blanke schouders, een
slank lichaam en tenslotte o wonder aller
wonderen een staart welker schubben ln het
maanlicht glinsterden. Zachtjes hief zij zich
uit het water op een rots en krulde den
staart. Een zeemeermin!
Een oogenblik nog waren de toeschouwers
stil. toen barstten zij in opgewonden con
versatie los. De zeemeermin schrok en ver
dween met een plomp ln de diepte.
Dat was 5 jaar geleden. Sindsdien Is de
meermin vele malen gezien. Heinde en ver
werd haar roem verbreid en geloovers en
niet-geloovers haastten zich naar Ponta,
Delgada om haar te zien.
Teen gebeurde het op een avond dat zij
niet alleen kwam. Een tweede meermin dar
telde mot haar tusschen de rotsen en de
room van Ponta Delgada steeg, het hotel
Bernardes was steeds tot den nok gevuld.
Eiken avond stonden velen naar de betoo-
verde plek tusschen de rotsen te' kijken en
vaak werden zij teleurgesteld, maar af en
toe vertoonden de zeemeerminnen zich weer
cn de tijd was lang voorbij dat men Papa
Bernardes durfde uit te lachen.
Het duurt lang ln een plaatsje als Ponta.
Delgada voor een wetenschappelijk of ge
rechtelijk onderzoek in beweging is te krij
gen, maar er kwam een dag. dat een politie
motorboot in alle stilte tegen den avond naar
de plek voer. waar de meerminnen geregeld
verschenen. En spoedig zag men ze. maar zij
waren blijkbaar geschrokken en verdwenen
weer. De motorboot wachtte en voer rustig
verder naar de plek. waar zij gezien waren.
Toen kwamen plotseling de belde meermin
nen weer aan de oppervlakte en het geheim
was opgelost.
Papa Bernardes werd bij den politiecom
missaris geroepen en vond daar zijn dochter
Teresa en een kcllnerln uit zijn hotel. Op de
tafel voor den commissaris lagen twee kun
stig nagebootste vischstaarten. Het haar van
Teresa droop van het water, zooals het ook
gedaan had op den gedenkwaardigen avond,
vijf jaar geleden, toen Papa Bernardes haar
tegengekomen was op den weg naar Picoa,
terugkeereode van een bad in de helder
blauwe zee der Azoren.
Den avond, toen het schitteredende plan in
Papa's brein was opgekomen, met al zijn
mogelijkheden van winst voor het kleine ho
telletje. Hij was een eenvoudige van geest,
dus toen hij Teresa in het water gezien had,
had hij zelf aan een zeemeermin gedacht.
En eerst later, toen hij haar ontmoet had,
was het denkbeeld gekomen: waarom zou
zij geen zeemeermin zijn?
Nu wordt er weer gelachen in Ponta Del
gada, het zilveren lachje van Teresa en haar
vriendin en de grille lach van Papa Bernar
des. Want hij heeft zijn koetjes op het droge
cn de politie? Wat kon de politie hem ten
slotte verwijten.
Zoo gebeurde het in de twintigste eeuw en
zoo kan het dadelijk weer opnieuw gebeu
ren. zij het dan niet zoo gauw meer op
Ponta Delgada.
gebluscht door de sleepboot „De Nieuwe
Maas" uit VlaardingemOost.
De lichters werden niet eristig bescha
digd.
Voor het ontstaan van den brand zijn twee
mogelijkheden.
Om vijf uur is uit de „Bessa" terpentijn
in de lichters geladen, waarbij men lichtelijk
gemorst heeft. Men was echter op het oogen
blik, dat de brand uitbrak, bezig met het ont
gassen van het stoomschip AtheHair dat in
de nabijheid lag. Ook daarbij kan benzine
gemorst zijn.
De rivierpolitic van Rotterdam heeft een
onderzoek ingesteld.
ASFALT ONTVREEMD
Bij de politie'is aangifte gedaan var. dief
stal van twee roilen asfaltpapicr. die zich
bevonden op een bouwwerk aan de Spaarn-»
i bergstraat,
Hindeloopen {links) en Volendam in den theetuin.
De Zuiderzee-visscherij-tentoonstelling.
Enkhuizen is geen „ville morte" meer.
Hoe de bevolking de economische
omwenteling afwacht.
den van het Lunapark, die in een breede
straat zijn opgebouwd. En op dien tocht
dwars door de heele stad merkt ge, hoe Enk
huizen meeleeft met de Z.V.T. De menschen
hebben zich getood met oranje en zij beijve
ren zich om u den weg te wijzen. Het is de
grootste tentoonstelling, die het stille stadje
sedert jaren kent. De volgende zal wel geen
visscherij-tentoonstelling, maar een land-
bouwexpositie zijn!
Minister Reymer (links) met "burgemeester
Zimmerman van Enkhuizen aan de
officiëele lunch.
(Van een onzer redacteuren)
De Zuiderzee was als een aquarel dezen
Maandag. Boven de strakke zwarte lijn van
den zwaren zeedijk was de lichte lucht vol
zachte grijze en blauwte tinten en wanneer
ge in het stationnetje Enklhuizen waart ge
komen, dat zoo hoog ligt, dat de zee achter
den dijk zich ineens wijd voor u opendoet
dan bleek het water met die lucht in volko
men kleurenharmonie. Een brandinglooze,
zelfs rimpellooze zee, die ge u zoudt kunnen
voorstellen als volkomen eindeloos als er
geen hooge silhouetten op waren van stoom-
booten, welke zich zeer bewust richten op
een doel, dat nader is dan de oneindigheid.
Welk een dag was deze om zich de schoon
heid bewust te worden van de Zuiderzee!
De triomfantelijkheid, waarmee wij de Zui
derzee in .den aanvang van de drooglegging
bestreden isal lang aan het tanen. Hoe meer
wij bezig zijn dit water te bekampen, hoe
meer wij bemerken, dat wij houden van de
Zuiderzee.
Houden van het water en de stadjes er
rondom. De stadjes, waarvan de pastelzachte
kleuren harmonieeren met de zee als er een
heiïg waas over ligt, gelijk op dezen dag,
maar waarvan de oude roode steenen ook de
verweerde tinten dragen, die de eeuwen er
op gebeitst hebben, als een Noordwester
storm de koppen schuim jaagt over de licht-
opsfcanden aan de haven.
Zoo is ook Enkhuizen. Ge zoudt Enkhuizen
bezoeken alleen al om aan 't eind van een stil
straatje te blijven kijken naar den hoogen
weelderigen toren met de zware zes-kan
te spits, die ge als bij verrassing door het
straatje het perspectief ziet afsluiten en om
de gewijde rust van zoo'n ouden toren te
ondergaan. Een toren, waarvan de ranke
lijnen opgaan in de ijlte van de nevel-lucht.
Of om het contrast te zien tusschen deze
spits en den zwaren Dromedaris, die zich
forsch te weer stelt tegen den zeewind, ster
ke wachter aan het haventje, waar de bot
ters liggen. Om te gaan door de straten,
waar de rijkdom van de gevels onwaarschijn
lijk contrasteert met het beperkte van de
nering, die er achter wordt gedreven. Een
straatbeeld, waarin de heele historie vdn
een stad is saamgevat.
En nu is er in het Zuiderzeestadje, dat,
zooals de burgemeester opmerkte, geen „ville
morte" meer is ook nog de groote tentoonstel
ling van de Zufderzee. De tentoonstelling
ligt vlak achter dén muur van het bastion
der stad aan de zijde van de zee, waaraan
zij gewijd is.
De gebouwen zijn er neergezet midden in
t plantsoen. Ge komt er, door versierde en
be vlagde straten en langs de vermakelij khe-
Het is een vreemde geschiedenis, die wij
schrijven van deze Zuiderzee. Wij zelf zijn
de scheppers van een lot, (een noodlot mo
gen wij zeker niet zeggen, maar of het een
gunstig lot zal zijn, weten wij evenmin), dat
velen onder ons als een dreiging voelen na
deren. En schuldbewust, als een pand, dat
wij inlossen vol piëteit hebben wij nu deze
tentoonstelling ten afscheid.
Ik weet niet, of'deze tentoonstelling er
geheel in slagen zal te toonen wat wij' ver
liezen gaan. Beter ware een museum. Nog
beter ware één groot „Reservation aPrk",
langs den geheelen oever van de Zuiderzee.
Maar in dit opzicht zijn geen kunstmatige
dingen mogelijk. „Meer en meer zijn de oude
gebruiken, de karakteristieke woninginrich
tingen aan 't verdwijnen", hebben Zuiderzee
visschers ons verteld en wie zal dit kunnen
tegenhouden bij een bevolking, die voor ge
heel haar bestaan nieuwe waarden moet
vinden?
Het allerbelangwekkendste deel van de
tentoonstelling vonden wij daarom dat, het
welk een weinig terzijde staat, buiten de
hoofdgebouwen, het visschersdorp, dat sa
mengesteld is uit de huizen van de Zuider
zeeplaatsen.
Daar is allereerst de groen houten Mar
ker woning, die wij allen wel kennen, met
het kakelbonte en overvolle interieur, met
veel geel koper en veel gekleurd pOrcelein.
En dan het in vele afbeeldingen en beelden
het geloof van de bewoners (het Katholieke)
manifesteerende Volendammerhuis, contras-
teerend met het Marker door een eenvoud,
die ook de stemmige kleeding van den Vo-
lendammer kenmerkt.
Minder bekend is de Spakenburger. De
kap van de Spakenburgervrouw verschilt
aanmerkelijk van de Volendamsche punt
muts, zij is minder fijn bewerkt, steviger.
En zoo kent ook de Spakenburger niet de
weelde van het Marker huis, de Spakenbur-
gervisscher is de strijder om het bestaan bij
uitstek.
„Maar nu gaat het goed" vertelde ons de
visscher, die hier met zijn vrouw woont, zoo
lang als de tentoonstelling duurt. „Er wordt
juist i"eusachtïg verdiend en als het aan de
Spakenburgers en de Bunschoters lag, dan
bleef de Zuiderzee, zooals zij is". Dat zeggen,
tenminste de ouderen. Maar de jongeren be
reiden zich al op wat anders voor. „Ze gaan
bij het spoor, of ze worden agent van poli
tie".
In Marken hebben ze nog andere wen-
schen. Er zijn er die studeeren. of onderwij
zer worden. De Staat verleent voor elke op
leiding een toelage.
„Maar", verzuchtte een oude Huizer, die
in de Gooische dracht met het zijden petje
meer boer lijkt dan zeeman, „waar zullen de
ouderen heen?" Het jaar 1932, dat van het
dichten van den afsluitdijk, nadert ras en de
oude visschers, die niet meer geschikt zijn
om iets anders aan te pakken vragen zich
met stijgende ongerustheid af, of de regee
ring nu voor hen nóg niets doet. Nochtans,
er valt nog niets te prepareeren, want het
is een goed vischjaar en „wanneer je niet
vischt met goede spullen, dan kun je beter
niet visschen". Zoodat wat herstellingen en
onderhoud betreft alles nog zijn gewonen
gang gaat.
Met de Urkers, die hier op de tentoonstel
ling ook hun karakteristieke woning de-
monstreeren is het iets anders. Die varen al
sinds jaren met motorbotters op de Noord
zee en ze zullen dit zeker blijven doen. En
de oude visschers, die nog slechts de Zuider
zee bevoeren, die'hopen maar op een pen
sioentje van regeeringswege.
Merkwaardig is. dat al deze visschers ons
de verzekering konden geven, dat het hart
van de jeugd reeds niet meer naar de zee
hangt. De animo voor den landbouw is even
groot en misschien is dit maar gelukkig, ge
zien de vele trawlers, die nu reeds opliggen
