DE RAMP TE SANTO DOMINGO.
Beurseffect.
Het woord is aan
WEERBERICHT
Het Belangrijkste
48e Jaargang No. 14480
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 6 September 1930
HAARLEM S DAGBLAD
Directies P. W. PEEREBOOM
•o ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Hoofdredacteurs ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week ƒ0.2754, met Geïllustreerd Zondagsblad 70.32
Per 3 maandenHaarlem en plaatsen waar een agent gevestigd ia (kom der
gemeente) 3.5754. Franco per post door Nederland 1 3.8754. Loste nummers
0.06. GeïlL Zondagsblad per 3 maanden 0-5754, franco per post
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zolder Buitenspaarne 12
Telefoon No».: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810
ADVERTENTIEN J 1—5 regels 1.75. elke regel meer (X35. Reclame.
70.60 per regeL Reductie bij abonnement Vraag en Aanbcd 14 regels 0.60,
elke regel meer /0.15. buiten Arrond. dubbele prijs. Onze Groentjes (Dinsdag.
Donderdag en Zaterdag) 1—4 reg. 70.25. elke regel meer 0.10. uitsl. i contant-
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f 600.*, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim f 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk f 100-»
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWINTIG BLADZIJDEN
EERSTE BLAD
HAARLEM, 6 September.
Diesel.
Een oud Lea-Francis vierpersoons toer-
auto'tje, waarin een Dieselmotor nieuw ge
monteerd was, is Donderdag van Londen
naar Coventry gereden met een gemiddelde
snelheid van ruim dertig K.M. per uur. Er
zijn in Engeland al verscheidene zware mo-
torvrachtwagens die door Dieselmotoren ge
dreven worden, maar dit was de eerste
Diqsel-toerauto die het stadium der eerste
experimenten overschreed. De auto reed
later van Coventry naar Londen terug, en
legde in totaal 300 K.M. af. De brandstof
was ruwe olie, die 20 cent per gallon kost,
en het totale verbruik voor de 300 K.M. be
droeg drie gallons, zoodat de heele rit zestig
cent kostte, net een shilling.
Vijf K.M. per auto met een brandstof
verbruik van één cent!
Dit is een belangrijk resultaat. Ofschoon
men er nog lang niet is, schijnen steeds
meer technici te gaan gelooven in de kans,
dat de toepassing van den Dieselmotor zal
leiden tot een bedreiging van de suprematie
van den automobielmotor dien wij nu al
sinds tientallen jaren kennen, en die in die
periode tot zulk een hoog peil van perfectie
is gebracht, dat tegenwoordig eigenlijk iede
re auto „goed" is, en de verschillen zich be
palen tot technische snufjes, uiterlijke
fraaiigheden en den omvang van de wagens.
Mr. C. B. Wardman, die de eigenaar van
de auto is en haar van Londen naar Coven
try en terug reed, reed vrijwel den geheelen
weg op de hoogste versnelling en bereikte
een maximale snelheid van 40 KM. Hij be
proefde de klimcapaciteiten van het geval
op een 1 op 12 helling, die met een gang van
30 K.M. genomen werd. De auto liiep buiten
gewoon soepel op de hoogste versnelling,
bleek volkomen handelbaar in druk verkeer
en ontwikkelde niet de onaangename geu
ren, die vroegere typen van Dieselmotoren,
gebruikt voor zware tractors en motorboo-
ten, hinderlijk maakten. Ook was er weinig
verschil in geluid, in vergelijking met den
gewonen explosiemotor.
Het feit alleen dat Wardman geen hooger
snelheid dan 40 K.M. heeft kunnen bereiken,
en dat zijn gemiddelde maar 30 K.M. be
droeg, bewijst natuurlijk al dat men nog
lang niet zoover is met deze toepassing van
den Diesel-motor, dat de „klassieke" motor
gevaar loopt erdoor verdrongen te worden.
Niettemin bewijst de 300 K.M. rit voor 60
cents tenvolle, dat met de proefnemingen
van de afgeloopen vijf jaar belangrijke vor
deringen zijn gemaakt.
Sommige menschen zullen misschien mee-
nen, dat op den duur het vliegtuig door zijn
grooter snelheid en grooter bewegingsvrij
heid het als verkeersmiddel toch van de
auto zal winnen. Maar als dat gebeurt zal
het toch pas op den zeer langen duur zijn,
want de huidige vliegtuigen hebben nog
steeds groote landingsterreinen noodig, zoo
dat zij alleen over groote trajecten bruik
baar zijn. Het Autogiro-systeem (de la Cier-
va) heeft de mogelijkheid van verticaal op
stijgen en dalen aangetoond, maar is nog in
het experimenteele stadium. Ck>k zal er,
zelfs als dat volmaakt is, nog heel wat moe
ten gebeuren eer men van huis naar kantoor
v.v. kan vliegen en overal „landingsdaken"
vinden.
Het belangrijkste Is misschien nog de op
merking, pas weer door den bekenden Ita-
liaanschen automobielbouwer Bugatti ge=
maakt: wat er ook gebeurt, het luchtverkeer
zal altijd minder veilig zijn dan dat op den
vasten grond. Het meest logische schijnt aan
te nemen, dat het verkeersvraagstuk tenslotte
een bevredigende oplossing zal vinden door
dat een belangrijk gedeelte van het verkeer
door het vliegtuig overgenomen zal wor
den. Maar een zeer groot gedeelte zal in
elk geval met automobielen uitgeoefend blij
ven.
Daarom is/ natuurlijk de schepping van
een veel economischer werkende auto
dan de huidige van groot belang. Velen onzer
zouden wenschen dat de Dieselmotor het
heele autoverkeer maar veroverde met een
maximum-snelheid van veertig KM. en een
gemiddelde van dertig. Maar daar behoeven
zij niet op te hopen. Er is geen kans op
Ware het maar mogelijk, de groep der auto-
dollen, de kilometer-zwelgers zonder zelfbe-
heersching, na veroordeeling en periodieke
intrekking van rijbewijs een speciaal rijbewijs
te verstrekken, dat hun alleen de kans gaf
met den huidigen Diesel-auto te rijden! Dus
nooit harder dan veertig.
Het zou schoon zijn Maar de Diesel-auto
wordt nog niet in serie en voor bereikbaren
prijs gebouwd, en eer dat gebeuren kan zal
zij minstens de honderd per uur moeten
kunnen halen
Om concurrentie-kans te maken.
R. P.
DE VER. STATEN VAN EUROPA
PARIJS, 6 Sept. (V.D.) De „Radicaal-
Socialistische Republiek" brengt een bericht
van het Journal de Genève, volgens hetwelk
Briand zijn plan betreffende dé vorming van
de Vereen. Staten van Europa voorloopig zou
laten varen en zich bereid zou hebben ver
klaard, nog eenigen tijd te wachten, alvorens
de zaak opnieuw aan de orde te stellen.
Hij zou tot dit besluit zijn gekomen, mede
door de verschillende antwoorden die hij
van de regeering heeft ontvangen, doch in
hoofdzaak door de oppositie van den Brit-
schen minister van bultenl. zaken, Hender
son, die bij het deze week plaats gehad heb
bende onderhoud tusschen Briand en Hen
derson duidelijk aan het licht is getreden.
De „Republiek" keert zich in deze fel tegen
de Fransche regeering.
Iets over het land en zijn bewoners.
Santo Domingo, de stad die dezer dagen
door een geweldigen orkaan -zoo zwaar ge
teisterd werd, is de hoofdstad van de repu
bliek Santo Domingo, gelegen op een der
eilanden van de Groote Antillen ten noorden
van Zuid-Amerika. Dit land beslaat ongeveer
twee-derden van de totale oppervlakte van
het eiland, terwijl het overige deel door den
staat Haïti wordt ingenomen.
Het gebied is bekend om zijn schitterend
natuurschoon en wel in het bijzonder om het
indrukwekkende bergland, dat afgewisseld
wordt door groene' valleien en uitgestrekte
hoogvlakten.
Bovendien is het klimaat gunstig en de
bodem zeer vruchtbaar, hetgeen de oorzaak
van een weelderige plantengroei is geweest.
Een groot gedeelte van het land is dan ook
met dichte bosschen bedekt. Katoen, tabak,
cacao, suiker, en koffie zijn de voornaam
ste producten, die het land oplevert. Hier
van zijn tabak, suiker en cacao voorname
lijk voor den uitvoer bestemd. Vooral de cacao
is van groote beteekenis op Santo Domingo.
Een goed cacaojaar be teekent welvaart voor
het geheele eiland. Overigens is „gebrek" iets
dat de bevolking vrijwel onbekend is, want
slechts bij hooge uitzondering komt misluk
king van den oogst voor.
Ook de veeteelt is een belangrijke tak van
bestaan, terwijl de grond rijk is aan delf
stoffen als koper, kolen, goud, zilver, ijzer
en petroleum.
De bevolking, in totaal uit ongeveer 897.000
zielen bestaande, is een mengsel van ver
schillende rassen. De daar gevestigde Span
jaarden en negers vermengden zich met de
oorspronkelijke 'bevolking, zoodat hier van
het eigenlijke ras weinig meer te bespeuren
valt.
Het Spaansch is de overheerschende taal;
alle officieele documenten en nieuwsbladen
worden in deze taal gepubliceerd. Hier en
daar kan men zich in het Fransch verstaan
baar maken, maar Engelsch wordt vrijwel
nergens gesproken.
De hoofdstad Santo Domingo, die ongeveer
31.000 inwoners telt, werd in 1496 door een
broeder van Christophorus Columbus ge
sticht en behoorde langen tijd tot de belang
rijkste 6teden van de Nieuwe Wereld.
Een bewijs van dezen vervlogen roem vindt
men in het feit, dat de aartsbisschop van
deze stad nog steeds de primaat van West
Indië is. De stad zelf biedt met zijn rechte,
nauwe straten een min of meer eentonigen
aanblik; de huizen zijn alle van steen opge
trokken en voorzien van breede deuren en
vensters. Men vindt er echter vele over
blijfselen uit vroeger eeuwen, waarbij in het
bijzonder genoemd moeten worden de mas
sieve, verweerde wallen met hun zware
bastions, die de stad omringen en het monu
mentale fort, dat uit de vijftiende eeuw da
teert.
De geschiedenis van Santo Domingo ken
merkt zich door bloedige revolutie en oor
logen. Tusschen de Spanjaarden en de Fran
sche kolonisten die het westelijk deel van
het eiland, het tegenwoordige Haïti, bewoon»
den kwam hot herhaaldelijk tot botsingen,
maar ook de inlandsche bevolking leefde
in voortdurende onmin met elkander.
De definitieve scheiding tusschen Haïti en
Santo Domingo is in het jaar 1844 tot stand
gekomen.
De Vereenigde Staten van Noord-Amerika,
die reeds in 1869 pogingen in het werk had
den gesteld de beide republieken te an-
nexeeren, brachten in 1916 door middel van
een gevolmachtigde commissie een reorgani
satie in de regeering tot stand waarbij een
aantal Amerikaansche zee-officie ren aan het
hoofd der regeering kwamen.
AANTAL DOODEN OP 1000 GESCHAT.
Te Santo Domingo zijn naar gemeld wordt
slechts 400 van de 10.000 huizen blijven
staan.
De lijken der slachtoffers zijn uit de ruï
nes te voorschijn gehaald en daarna groeps
gewijze verbrand, teneinde een eventueele
besmetting te voorkomen
De vertegenwoordigers van het Roode Kruis
van Porto Rico schat het totaal aantal doo-
den te Santo Domingo en de omliggende
eilanden op 1000, het aantal gewonden op
2000, terwijl 29.000 personen dakloos zijn.
Een hoofdstraat in Santo Domingo.
MALVERSATIES VAN EEN
BANKDIRECTEUR.
VERDUISTERING VAN 10.000 TE
UITHOORN.
Op het bijkantoor der Rotterdamsche
Bankvereeniging te Uithoorn schijnen naar
de Tel. meldt, ernstige malversaties voor
gevallen te zijn. Dezer dagen zou bij een van
wege het hoofdbestuur gehouden controle ge
bleken zijn, dat de directeur, de heer J. v. Z.,
reeds gedurende een negental jaren belang
rijke sommen niet verantwoord heeft tot
een bedrag van f 10.000 a f 12,000.
Ook de schoonvader van den heer Van Z.,
die eveneens te Uithoorn woont, zou voor een
bedrag van ongeveer f 12.000 benadeeld zijn.
Bij het voorloopig ingestelde onderzoek is
aan het licht gekomen, dat er tal van gefin
geerde credietaanvragen bij het hoofdkan
toor zijn ingediend, waarbij de handteeke-
ningen van de aanvragers zoowel als van de
borgen vervalscht zijn. Het was algemeen be
kend, dat de directeur een zeer royaal leven
leiddehij hield er o.m. een Jacht en een auto
op na. Hij genoot echter een onbeperkt ver
trouwen van de hoofddirectie. Men vermoedt
dat alleen de Rotterdamsche Bankvereeni
ging en de schoonvader van den directeur
benadeeld zijn. Van Z. is naar het Huis van
bewaring te Amsterdam overgebracht en
heeft een volledige bekentenis afgelegd.
(Vrijdagavond heeft de
Amsterdamsche politie iemand
bevrijd, die in het beursgebouw
tijdens beurstijd in slaap was
gevallen en bij zijn ontwaken
opgesloten bleek).
Bij deze wisseling van 't seizoen.
Dat moet ik openlijk bekennen,
Zou ik soms graag een tukje doen,
Als 'k eigenlijk een rijm moest pennen,
't Idee alleen oeah! excuseer,
Daar moest ik alweer even gapen,
Het is een beetje loomig weer,
Om veel en lang en vast te slapen.
En zie, ter beurze is zelfs nu
De lust tot slapen al gekomen;
Waar heeft zoo'n man, zoo vraag ik U,
In dit milieu van liggen droomen?
Van prijzen die steeds hooger gaan
En die hem tot een rijkaard maken?
Ach, welk een droombeeld naar de maan,
Toen hij tenslotte moest ontwaken,
Toen hij zijn vol besef herkreeg
En komen moest tot de conclusie:
Ik heb gedroomd, mijn Beurs is leeg,
Vaarwel, mijn millionairsillusie.
Intusschen kan dit incident
De overtuiging weer versterken,
Hoe soms hetzelfde element
Verschillend op ons ln kan werken.
De beurs heeft op den een teffect
Van rustig onbezorgde droomen,
Den ander heeft ze vaak gewekt,
Of alle kans op slaap ontnomen.
P. GASUS.
Winston Churchill:
Alle jongens op Harrow School waren "beter,
zoowél in sport als in het leeren, dan ik. Het
is niet prettig zichzélf zoo volkomen achter
aan te gevoelen bij den aanvang van de race
des levens. Toen ik afscheid van Dr. Welldon
nam. verrasten het mij dat hij met een ver-
trouwen, waarvoor ik geen enkelen grond kon
ontdekken, mij voorspelde dat ik mijn iveg
uitstekend zou vinden. Ik ben er hem altijd
dankbaar voor gebleven.
Mgr. Dr. W. H. Nolens 70 jaar.
Zondag 7 September wordt mgr. prof. mr.
dr. W. H. Nolens 70 jaar. Een belangrijk ju
bileum, dat de groote staatsman echter in
alle stilte wenscht te gedenken.
In alle stilte, gelijk de levenshouding van
dezen Leider is.
Mgr. Nolens, de leider der Roomsch Katho
lieke Tweede Kamerfractie, is niet een der
sprekers in de Kamer. En evenmin op verga
deringen. Schrijven doet hij, hoewel ook in
dit opzicht zeer begaafd, zelden. En toch'gaat
er van hem meer invloed uit, dan van menig
redenaar, van tal van publicisten. Zijn advie
zen geeft hij in stilte, ook in de Kamer bijna
onopgemerkt.
In de Kamer ziet men hem wel eens staan
naast de tafel der regeering men kan er dan
van verzekerd zijn, dat gewichtige zaken be
sproken worden. Doch slechts in enkele
woorden.
Groote invloed ging er van dr. Nolens uit,
in de jaren na den oorlog, toen de sociale
wetgeving stond ingevoerd te worden.
Mgr. Nolens heeft zijn levenstaak gewijd
behalve aan het priesterschap aan de so
ciale wetenschappen. In 1909 deed hij zijn
intrede als buitengewoon hoogleeraar aan de
Amsterdamsche Universiteit, in Maart 1920
werd hij benoemd tot vice- voorzitter van
den Hoogen Raad van Arbeid. Voorts is
mgr. Nolens voorzitter van den Mijnraad.
voorzitter van de Commissie van Advies voor
de werkloosheidsverzekering en van de Rijks
commissie voor de werkverschaffing.
Tweemaal heeft dr. Nolens de opdracht
ontvangen om een kabinet te formeeren. Hij
wilde er echter zelf nimmer zitting in nemen.
Een grootsche huldiging is hem bereid in 1927
toen hij 40 jaar priester was en ongeveer
tegelijkertijd 30 jaar staatsman. Limburgsche
vrienden boden hem, den Limburger van ge
boorte (hij is uit een Venlosche familie), een
groot geschilderd portret aan, waarop de
scherpe trekken van den markanten kop en
de statigheid van de wilskrachtige figuur wel
zeer goed getroffen zijn.
Mgr. Nolens ontving zijn priesterwijding
aan het seminarium te Roermond, nadat hij
daar en te Utrecht rechts- en staatsweten
schappen gestudeerd had. In 1888 werd hij
leeraar aan de Roomsch-Katholleke H.B.S. te
Rolduc en doceerde tevens aan het semina
rium aldaar de zedelijke wijsbegeerte en de
sociale wetenschap. In 1890 promoveerde hij
te Utrecht tot doctor in de staatswetenschap
pen en de rechtswetenschappen op een
proefschrift getiteld „De leer van den Heili
gen Thomas van Aquino over het recht".
In 1896 vaardigde het district Venlo hem
het eerst af naar de Tweede Kamer. In het
zittingjaar 19121913 was hij voorzitter. Mgr.
Nolens is buitengewoon geheim Kamerheer
van den Paus, commandeur in de orde van
den Nederlandschen Leeuw en begiftigd met
het kruis „Pro Ecclesia et Pontifice". In
1916 werd hij afgevaardigd tot buitengewoon
gezant bij den Heiligen Stoel, in 1919 verte
genwoordigde hij de Nederlandsche regeering
on de internationale arbeidsconferentie te
Washington.
naar waarnemingen verricht in den morgen
van 6 Sept. Medegedeeld door het Kon. Ned.
Meteorologisch Instituut te de Bilt.
Hoogste barometerstand 772.4 m.M. te Jan
Mayen.
Laagste barometerstand 752.8 m.M. te
Vestmanoer.
Verwachting tot den avond van 7 Septem
ber:
Meest zwakke Zuid-Westelijke tot Zuld-
Oostelijken wind; half tot zwaar bewolkt;
weinig of geen regen; weinig verandering in
temperatuur.
Mgr. Dr. W. H. Nolens 70 jaar.
(Ie blad, le pag.).
Door een ontploffing in de petroleum-instal-
laties op Curagao teerden 7 personen ge
dood, 3 zwaar en 20 licht getoond.
(le blad, le pag.)
Bijzonderheden over Santo Domingo. Het aan
tal dooden door den orkaan veroorzaakt,
wordt nu op 800 geschat.
(le blad, le pag.)
De Vlootrevue voor Enkhuizen gehouden.
(2e blad, le pag.)
Briand laat zijn plannen voor de Vereenigde
Staten van Europa voorloopig varen.
(le blad, le pag.)
Malversaties van een bankdirecteur te Uit
hoorn.
(le blad, le pag.)',
In Buenos Aires trachtten 2000 studenten het.
regeeringspaleis binnen te dringen.
(2e blad, le pag.)
Overleden is Dr. W. F. van Leeutoen, vice-
president van den Raad vati State, oud
commissaris der Koningin in Noord-Holland
(3e blad, le pag.)
ARTIKELEN
R. P-: Diesel.
(le blad, le pag.)
Aga: Zonder geld door Zuld-Italië. VI.
(3e blad, le pag.)
Dr. E. v. Raalte: Poolsche indrukken.
(4e blad, le pag.)
W. T.: Langs de straat: De laatste druppel.
(3e blad, le pag.)
Douglas Fairbanks: De toekomst van de film.
(5e blad, le pag.)
Chartres Biron: Een vacantia in Brazilië.
(5e blad, le pag.)
W. S.: De scheeve toren van Pisa.
(5e blad, 2e pag.)
Leven tn Indië. Uit de kronieken van
Poeloes Sibau.
(5e blad, 2e pag.)
P. J. Zürcher: Uit vergeelde paperassen.
(5e blad, 3e pag.)
Biographicën in een notedop: Joh. Bosboom.
(5e blad, 3e pag.)
J. B. Schuil: Festspiele te München en Salz
burg.
(6e blad, le pag.)
Dr. J. Wackie Ei/sten: Tiende internationaal
congres voor strafrecht en gevangeniswezen
te Praag.
(6e blad, le pag.)
C. Sipkes: De bebouicing van den Zeeweg.
(6e blad, le pag.)
Voor de laatste berichten zie men de 2e pag.
van het le blad).
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN
APARTE -MODELLEN
VLOERLAMPEN
KONINGINNEWEG 6. TEL. 14024
C. C. KROUWELS
GEWELDIGE ONTPLOFFING OP
CURASAO.
7 DOODEN EN 23 GEWONDEN.
NEW-YORK, 6 Sept. (N.T.A.) De Asso
ciated Press verneemt uit Willemstad dat ln
de pctroleumvelden van de Shell Oil Com
pany op Curasao een geweldige ontploffing
heeft plaats gehad.
Volgens de eerste berichten zouden een
groot aantal personen daarbij om het leven
gekomen zijn en het aantal gewonden is ook
zeer groot.
De materieele schade is aanzienlijk.
WILLEMSTAD, Curasao, 6 Sept. (Aneta)
In de petroleuminstallatle van de Bataaf-
sche Petroleum Maatschappij heeft heden
een ontzettende ontploffing plaats gehad. -
Door het geweld van de explosie werden 7
personen op slag gedood, 3 personen werden
zwaar gewond opgenomen en 20 anderen
liepen lichte wonden op. Onder de dooden
bevindt zich geen HoLlandsch personeel van
de Maatschappij. Bij het vernemen van het
droevig gerucht heeft de gouverneur Van
Slobbe verklaard, dat het bal, dat heden
avond in het gouvernementsgebouw gegeven
zou worden geen voortgang zal vinden.