BUITENLAND
'T OOSTENRIJKSCHE KABINET AFGETREDEN.
HAARLEM'S DAGBLAD /RIJDAG 26 SEPTEMBER 1930
TWEEDE BLAD
Seipel naar Weenen ontboden.
Vaugoin's kansen.
Verschuiving naar rechts.
De rechters voor het Int. Hof.
HET BELANGRIJKSTE NIEUWS.
Miklas.
Gisteren schreven wij uitvoerig over den
toestand in Oostenrijk en de ruzie om het
directeurschap van de Bondsspoorwegen die
het al- of niet aanblijven van het kabinet tot
gevolg had. Hedenmorgen werd bericht dat
het kabinet zijn ontslag aangeboden heeft,
en dat bondspresident Miklas dit ontslag
heeft aanvaard.
Klaarblijkelijk heeft de extremistische
rechtsche partij dus gezegevierd.
Men verwacht, dat Vaugoin, die als repre
sentatief voor de fascistische Heimwehre,
beschouwd mag worden, met de kabinets
formatie zal worden belast!
Gisteren doelden wij reeds op de overeen
komst tusschen den toestand in Duitsch -
land en die in Oostenrijk. En vandaag blijkt
het ten overvloede, dat de verschuiving in de
richting van het nationaal-fascisme, voor
beide landen karakteristiek is.
Mgr. Seipel.
Merkwaardig is het bericht, dat Dr. Seipel,
de gewezen Oostenrijksche bondskanselier,
die eergisteren te Oslo was aangekomen om
lezingen te houden over den toestand in Oos
tenrijk, telegrafisch bericht kreeg van het
aftreden van de regeering met het verzoek
dadelijk terug te keeren om deel te nemen
aan de onderhandelingen over de vorming-
van het nieuwe ministerie. Mgr. Seipel heeft
alle lezingen afgezegd, omdat hij dadelijk
wilde teruakpp.ren
L. A.
De verkiezingen voor het
Permanente Hof.
GENèVE, 52 Sept. (V. D.) Bij de eerste
Stemming voor de verkiezing van vijftien
rechters van het Permanente Hof van Inter
nationale Justitie, aan welke stemming 52
delegaties deelnamen, kregen veertien can-
didaten de absolute meerderheid van 27 stem
men of meer. Gekozen werden Adatsji (Ja
pan) Anzilotti (Italië)Prof. Jhr. Mr. dr.
W. J. M. van Eysinga (Nederland)Froma-
geot (Frankrijk); Guerrero (San Salvador);
Sir Cecil Hurst (Engeland)Frank Kellogg
(Vereenigde Staten); Negulesco (Roemenië),
Baron Rollin Jacquemyns (België); Rostwo-
rowski (Polen): Prof. Schucking (Duitsch-
land)Wang Chung Lui (China)Busta-
manto y Sirvin (Cuba) en Altamira (Spanje).
Bij de tweede stemming kreeg geen der
candidaten de absolute meerderheid. De
meeste stemmen kreeg Urutia (Columbië).
De stemmingen worden voortgezet.
De vijftiende rechter in het
InternHof.
GENèVE, -25 September (V. D.) Urrutia
(Columbia) werd na de hervatting van de
zitting gekozen als het vijftiende lid van het
Permanente Hof voor Internationale Justi
tie.
Aangezien hij ook door den Raad is geko
zen, kon hij door den president geprocla
meerd worden tot rechter in het Haagsche
Hof.
Hierna werd overgegaan tot de verkiezing
der plaatsvervangende leden.
Hiertoe werden gekozen; Redlich (Oosten
rijk); Erich (Finland); Novakowitsch (Joego
Slavië), die eveneens door den Raad werden
gekozen, zoodat ook hun verkiezing kon ge
proclameerd worden.
Aangezien de Raad coor den vierden zetel
da Matta (Portugal) koos, terwijl de Assem-
blée Menezis (Brazilië) aanwees, moest op
nieuw worden gestemd.
Ten slotte werd toen da Matta (Portugal)
gekozen, zoowel door den Raad als door de
Assemblee, zoodat de President hem tot vier
den plaatsvervangenden rechter proclameer
de.
Ismed Pasja demissionnair.
ANKARA, 25 Sept. (V. D.) Ismed Pasja
heeft een collectief verzoek om ontslag in
gediend voor het kabinet, welk ontslag door
den president van de republiek is aanvaard.
De president is reeds met onderhandelingen
begonnen. Reeds heeft hij den kamervoorzit
ter en de leiders der partijen ontvangen.
HITLER ALS GETUIGE.
Geloofsbelijdenis van den
Nat.-Soc. leider.
KRASSE UITLATINGEN.
De N. R. Ct. schrijft:
Wegens de verschijning van Hitier als ge
tuige in het proces tegen de drie nationaal-
socialistische officieren, was de zaal van het
Rijksrechtshof tot de laatste plaats bezet. De
'itler.
dienstdoende commissaris van politie waar
schuwt de aanwezigen dat de zaal onverbid
delijk ontruimd zal worden indien de gering
ste betooging bij Hitler's verschijning op
touw gezet mocht worden. Terwijl hij nog
spreekt hoort men buiten op het Plein een
donderend gejuich waaruit de nationaal-
socialistische strijdkreet „Duitschland ont
waak" duidelijk opklinkt. In de zaal blijft
het echter rustig als Hitier zijn plaats in
neemt.
Voorzitter Baumgarten opent dan de zit
ting en laat de namen der noodige getuigen
afroepen.
Rijksadvocaat Nagel stelt voor staatssecre
taris Zweigert van het departement van bin-
nenlandsche zaken als getuigen tegen Hitier
op te roepen om inlichtingen te geven nopens
het materiaal waarover het ministerie be
schikt in verband met nationaal-socialisti-
sche plannen ,tot omverwerping van het
staatsgezag.
Nadat de voorzitter gezegd heeft dat de
beslissing nopens dit voorstel bij den minis
ter berust wien hij het zal voordragen, wordt
Hitier als getuige opgeroepen. Hij zegt in
1889 in Braunau aan de Inn te zijn geboren
en op het oogenblik geen nationaliteit te be
zitten. De voorzitter zegt dan: „U bent opge
roepen als leider eener partij om te getuigen
of die partij haar doeleinden al of niet op
wettige wijze nastreeft, of zij geen revolutie
wil met omverwerping van het bestaande
staatsgezag, noch daartoe in haar partij-or
ganen of vergaderingen ophitst of opwekt?
De voorzitter maakt getuige dan opmerk-
Speciaal niet in het nu verloopen jaar 1929?
zaam dat hij verklaringen kan weigeren die
hem, volgens zijn eigen opinie, met den straf
rechter in aanraking zouden kunnen bren
gen.
Hitier zegt dan; Van September 1914 tot
den herfst van 1918 heb ik als Duitsch vrij
williger aan het westelijk front gediend en
door deze vierjarige werkzaamheid ben ik
mijn Oostenrijksch burgerrecht kwijt ge
raakt. In November 1918 lag ik in een lazaret
met een ernstige gasvergiftiging. Ik heb toen
de hevige schokken meegevoeld, die ieder fat
soenlijk Duitsch er in de dagen der omwen
teling en ineenstorting van het oude rijk ook
heeft moeten ondervinden. Volgens mijn po
litiek inzicht was die ineenstorting onvermij
delijk zoodat ik door het feit zelf niet verrast
was. wèl door de begeleidende omstandig
heden.
Heel spoedig zag ik tevens in, dat de be
staande politieke partijen geen van allen in
staat zouden zijn deze ontbindingsverschijn-
selen te beteugelen. Deze overtuiging rijpte
tot zekerheid bij het uitbreken der Sparta-
cische onlusten en ten slotte stond zij op de
volgende drie peilers solide gefundeerd:
I. Deze partijen hadden het afstand doen
van de weerbaarheid van het volk aanvaard,
en het indringen van vreemde invloeden, en
vooral van den zoogenaamden internatio
nalen geest zelf bevorderd.
n. De terzijdestelling van de autoriteit der
persoonlijkheid en de invoering van het par
lementaire en democratische stelseL
in. De vergiftiging van den waren aard
van het Duitsche volk met de bacil van het
pacifisme.
Deze drie verschijnselen zijn m.i de oor
zaak van de ineenstorting geweest en het
sprak wel vanzelf, dat alleen een geheel nieu
we en jonge beweging die scherp tegenover
deze verschijnselen zou komen te staan, en
niet den Vrede, maar de Vuist op haar ba
nieren toonde, hun invloeden zou kunnen
overwinnen.
Reeds in 1918 wist Ik dat de bestaande po
litieke partijen de terreur die komen moest,
niet zouden kunnen breken en daarom kon
alleen een nieuwe partij de oplossing bren
gen, een partij met slechte éen beginsel:
„Het fanatieke Deutschtum". Onder éen lei
ding met absolute autoriteit en macht, een
partij, die den strijd met alle door de revo
lutie van 1918 geschapen toestanden, op on
verbiddelijke wijze zou aanvaarden en door
zetten.
De geheele beweging droeg dus een zuiver
geestelijk karakter en zocht medestanders
onder hen die Duitschland's vernedering on
verdiend en in elk geval onverdraaglijk von
den.
Get. heeft echter nooit gedacht aan gewa
pend verzet of opstand, omdat hij te goed
weet dat de Staat in zijn leger en politie
macht een afdoende bescherming tegen om
wentelingspogingen bezit.
De voorzitter valt get. in de rede en leest
van het vonnis van de rechtbank te Miin-
chen voor van April 1924, waarbij Hitier we
gens hoogverraad tot 5 jaar vestingstraf is
veroordeeld. Speciaal vestigt de voorzitter ge-
tuige's aandacht op die punten in het von
nis, waaruit gebleken is dat „de vernietiging
van de Grondwet van Weimar" het eerste
doel van de toenmalige Beiersche Hitleria-
nen was.
Hitier antwoordt dat niet hijzelf, maar de
verantwoordelijke commandant de stormaf-
deelingen toen naar de kazernes hebben ge
leid.
„En als die aanval op de kazernes nu ge
lukt was, vraagt de voorzitter, was dit dan
revolutie geweest of niet?
Hitier wijst op de bizondere toestanden die
toen in Beieren bestonden en die nu niet
meer voorkomen en ontwijkt een direct ant
woord.
LEIPZIG, 25 September. (Wolff)In zijn
verdere verklaringen heeft Hitier nog gezegd:
de propaganda die wij voeren is ten minste
zoo groot als de hervorming tot de marxis
tische gedachte of de verandering van feu-
dalen staat tot democratischen staat. Ik zou
geen oogenblik de gedachte kunnen hebben,
dat een staat met een leger en een politie
macht, bestreden zou kunnen worden. Er zal
echter een tijd komen, dat 35 van de 40 mil-
lioen kiesgerechtigde Duitsehers achter ons
zullen staan. Of we aan de regeering deel
nemen, of in de oppositie blijven is volkomen
onbelangrijk. Uit de 107 mandaten zullen er
250 gemaakt worden en we zullen de absolute
meerderheid hebben.
De president: Hoe staat het met het derde
rijk?
Hitier: De nationaal socialisten zullen met
wettige maatregelen hun doel zien te berei
ken. De grondwet schrijft ons slechts de
methoden voor, niet het doel. Als we in de
meerderheid zijn, zullen we den staat gieten
in den vorm, die overeenstemt met onze
ideeën.
De president vat dé verklaringen van Hit-
Ier zoodanig samen, dat de stichting van het
„derde rijk" dus langs grondwettelijken weg
zal geschieden.
Daarna wordt Hitier een nummer van de
Völkische Beobachter getoond met een rede
van Hitler over de rijksweerpolitiek.
De president verzocht Hitier de Volksche
denkbeelden nader te definieeren.
Hitier: Het politieke denkbeeld van nu en
van vroeger gaat uit van het begrip staat.
Het volk is het doel op zichzelf van de Volk
sche denkbeelden. De staat is slechts middel
tot het doel. Ook een leger dient het behoud
van het volkseigen. Een staatsvorm kan ver
anderen, het volk echter moet in onver-
anderden staat behouden blijven.
De president: Wist u, dat twee van de be
klaagden zich in November 1929 tot het poli
tieke bureau van de nationaal-socialistische
partij gewend hadden?
Hitier: Ik heb het gehoord. In beginsel ont
vangen wij geen deputaties. Ik heb nimmer
geweten, dat celvorming in de bedoeling lag.
Ik onderhoud sinds 1923 geenerlei betrek
kingen meer tot de weermacht. Ik heb nooit
met officieren onderhandeld. Ik wil de natio
naal-socialistische beweging niet in een po
sitie brengen, waarin officieren, zooals in
1923, in een conflict tusschen hun gevoelens
en hun plicht worden gebracht.
Over de financiering van de reizen van de
verdachten zegt Hitier, dat hij van het uit-
keeren van geld aan de beklaagden zou
hebben moeten weten. Hij acht de uitkeering
van geld volkomen uitgesloten. Hitier zegt
verder: In deze partij wordt een officier in
het geheel niet opgenomen.
DE ROSA STAAT TERECHV
DE AANSLAG OP PRINS UMBERTO
TE BRUSSEL.
Prins Uniberto.
Wij ontleenen aan de N. R. C.:
Donderdagochtend is voor het hof van ge
zworenen der provincie Brabant de behan
deling begonnen van de zaak ten laste van
den anti-fascist Fernando de Rosa, die 24
October 1929 te Brussel ee aanslag gepleegd
heeft op het leven van den Italiaanschen
kroonprins.
De meeste getuigen a charge, 36 in getal,
waren opgekomen evenals het meerendeel
der 17 getuigen a décharge. Onder deze laat-
sten bevinden zich de Italiaansche gewezen
minister-president Francesco Nifctd, het ge
wezen Kamerlid Philippo Turatti, Modiglia-
ni en Facchinetti, de Italiaansche oud-mi
nister van arbeid Labriola, verder Alberto
Tarchianl, gewezen hoofdredacteur van de
Corriere della Sera, en mr. Louis de
Brouckère, leider der sociaal-democratische
fractie in de Belgische Senaat, alsmede ook
nog enkele bekenden van de Rosa.
Even over 9 treedt het Hof binnen. Voor
zitter is mr. van Damme, raadsheer bij het
hof van appèl. Het O.M. wordt waargeno
men door mr. Cornil, de procureur-generaal
van het hof van appèl. Verdediger van de
Rosa zijn de advocaten Spaak, de Bock en
Soudan, deze laatste is sociaal-democratisch
kamerlid. De Rosa, door twee gendarmen
binnengeleid, is een jongmensch van mid
delbare gestalte met verstandig uiterlijk,
hoog voorhoofd en donkerblond golvend
haar. Hij heeft het grijze pak aan, dat hij
droeg op den dag van den aanslag, een wit
hemd met dito slap boord en manchetten.
Nadat de gezworenen zijn aangeduid, en de
eerste formaliteiten vervuld, doet de grif
fier voorlezing van de acte van beschuldi
ging, wat bijna een half uur duurt. De Rosa,
bijgestaan door een tolk, volgt aandachtig
deze voorlezing. Hij zelf spreekt vrij vlot
Fransch, met een zeer sterk Italiaansch
accent. Nadat de voorzitter van het hof de
acte van beschuldiging in minder officieelen
trant nog eens heeft herhaald, vraagt de
Rosa het woord.
Op eenigszlns zenuwachtigen, maar betoo
genden toon vertelt hij zijn leven en legt
nadruk op het feit, dat hij, nog slechts 12yi
jaar oud zijnde, door den leider van een
fascistische jeugdorganisatie een revolver ter
hand gesteld kreeg; toen hij eens met dit
moois speelde, ging het plotseling af. Een
vriend van de Rosa werd door den kogel
getroffen en gedood. Hij verzekert steeds
een Italiaansch patriot te zijn geweest, wat
zijn toetreden in 1920 tot het fascisme ver
klaart. Later echter kwam hij tot andere
gevoelens ten opzichte van het fascisme,
vooral na den moord en de gewelddaden
door aanhangers van het fascisme te Flo
rence en Turijn gepleegd en elders op weer-
looze burgers, sociaal democraten, liberalen
en democraten, oudstrijders en oorlogsinva
liden. De zaak Matteotti was oorzaak dat
de Rosa definitief naar de socialisten en
anti-fascisten overging. Als student aan de
universiteit te Turijn werd hij door fascis
ten aangevallen en geslagen. Men trachtte
met geweld een schriftelijke verklaring van
loyaliteit aan het fascisme van hem af te
persen. Na door de politie gearresteerd te
zijn, wist hij echter naar Frankrijk te
vluchten.
Heel slecht is het gesteld, zegt hij, in Ita
lië, waar men de politieke veroordeelden fu
silleert en geweld ander geweld oproept.
De Rosa meende alle reden te hebben om
te gelooven dat de Italiaansche kroonprins
de fascistische gedachte aanhing. Dit steun
de hij op de daden van den prins, op ver
klaringen en interviews door den prins aan
Italiaansche bladen toegestaan, waarin de
ze onder meer zeide, dat het fascisme de
moreele waarde van Italië heeft verhoogd
en ook op de publicatie van foto's van den
prins in fascistisch uniform.
of
stand
in CM*'V
Tbanez del Campo, wiens dicta
tuur ernstig bedreigd wordt.
Chili schijnt het voorbeeld te zullen volgen
van Boliviê, Cuba, Peru en Argentinië. Een
revolutie is uitgebroken, die tot nu toe niet
zonder succes is gebleven. Een kijkje op San
tiago, de hoofdstad van Chili.
1NGEZO., ....LANGEN
a 60 Cis. per regel
Stofzuigerhuis NIAERIENS
BARTELJORISSTRAAT 16
TELEFOON 1075.
VAMPYR Stofzuigers f98.-
Alleen de liefde tot mijn vaderland en de
hoop het Italiaansche volk te helpen bevrij
den van de fascistische dwingelandij brach
ten mij tot, het plegen van mijn daad".
De rechter van instructie, die het geheele
onderzoek in deze zaak heeft geleld, ant
woordt op een vraag door een der advoca
ten van de Rosa gesteld, dat de beklaagde
bij hem een indruk maakte steeds oprecht
en eerlijk te zijn geweest in zijn verkla
ringen.
Ook gaf de rechter van instructie toe, dat
de Rosa hem spontaan verzekerd had het
plein voor de Congreszuil als plaats van
den aanslag te hebben uitgekozen, omdat hij
verwachtte, dat geen enkel lid van de Belgi
sche koninklijke familie prins Umberto bij
het bezoek aan het graf van den Belgischen
onbekenden soldaat zou vergezellen.
Donderdagmiddag half drie werd de be
handeling der zaak-de Rosa door het Hof
van gezworenen der provincie Brabant in het
Brusselsche gerechtshof voortgezet, aldus
de N.R.Ct. Alle getuigen a charge konden in
den loop van den middag worden gehoord,
wat ook reeds met een paar getuigen a dé
charge, het geval was. De belangstelling van
de zijde van pers en publiek, waaronder een
aantal Italianen, was even groot als 's och
tends, maar nam na het getuigenis van de
deskundigen Verwaecke en de Craene, die met
het onderzoek der geestvermogens van de
Rosa belast waren, geleidelijk af. Sommige
getuigenissen waren formeel, wat betreft de
houding van de Rosa na het lossen van het
schot in de richting van prins Humbert. An
dere waren het weer minder. De verdediging
constateerde daarbij, dat sommige als getui
gen opgeroepen gendarmen en politle-agen-
ten in tegenspraak waren met de verklarin
gen, welke zij enkele maanden geleden voor
den rechter van instructie aflegden en on
derteekenden. Zoo werd door een drietal ge
tuigen a charge ter audiëntie verzekerd, dat
de Rosa prins Humbert wel kon zien op het
oogenblik dat hij het schot loste, terwijl zij
zich vroeger daaromtrent in een veel minder
bevestigenden zin hadden uitgelaten. Het feit
dat sedert den aanslag ongeveer een jaar is
verloopen, zal wel schuld hebben aan aeze af-
wljgingen, waaraan de verdediging echter
groot belang meende te moeten hechten.
Interessanter waren de mededeelingen der
deskundigen Verwaecke en de Craene, die bij
de Rosa een uitstekende gezondheid, een
scherp verstand en een wilskrachtig karak
ter constateerden en hem ten volle verant
woordelijk achten voor zijn daden.
Achtereenvolgeijs namen nog een twintig
getuigen a charge op den stoel der getuigen
plaats. Het waren commissarissen van po
litie, gendarmen rechercheurs, de agent-mo
torrijder, die zich onmiddellijk nadat het
schot was gelost op de Rosa wierp en door
sommigen als medeplichtige van de Rosa
beschouwd, eveneens geslagen werd; een paar
controleurs van de Brusselsche Trammaat
schappij en enkele personen, die zich op het
oogenblik van de misdaad op de balkons van
sommige huizen van het Congresplein bevon
den.
De verdedigers van de Rosa trachtten uit
de soms vage verklaringen der getuigen het
bewijs te halen, dat de Rosa het eerste schot
niet loste op de groep autoriteiten, waarbij
de prins zich bevond, maar ernaast, met het
doel de groep uiteen te drijven en eerst daar
na een tweede schot op den prins te lossen,
wat echter niet gebeurde.
Twee getuigen a décharge, twee Brussel
sche dames kwamen formeel bevestigen, dat
de Rosa niet in de richting van den prins,
en de hem omringende groep vuurde, maar
links daarvan, zonder te mikken. Andere ge
tuigenissen waren daarmede echter weer in
strijd.
Vrijdagochtend komen de Italiaansche ge
tuigen a décharge, de oud-minister Nlttl en
het gewezen Kamerlid Turati, leider der so
cialistische partij, in de eerste plaats aan het
woord.
ZENDÏNGSFEEST BROEDERGEMEENTE.
Zondag 28 September hoopt de Evang. Broe
dergemeente in haar kerkgebouw aan de
Parklaan haar jaarlijksch zendingsfeest te
vieren. Pfarrer Ward uit Engeland zal des
morgens een Duitsche feestpredikatie houden
en des avonds zal een lezing met lichtbeelden
plaats vinden.
EEN VEILIGIIEIDSCOMMISSIE BIJ DE
SPOORWEGEN.
Naar de Tel. verneemt is er een commissie
in het leven geroepen, samengesteld uit ver
tegenwoordigers van de Nederlandsce spoor
wegen en den personeelraad. welke tot taak
heeft te onderzoeken.of een veiligheidsinspec
tie bij de spoorwegen bestaansmogelijkheden
kan bieden.
Namens de spoorwegdirectie hebben de
heeren ir. W Hupkes en dr. Bodemeljer. en
namens den perconeelraad de heeren G.
Joustra en Jan Eij keiboom zitting ln deze
commissie.
VRIJDAG 26 SEPTEMBER
Brongebouw: Tentoonstelling ,.IIet Kind"
en expositie van het Tuberculose-museum.
25 en 8—9 30 uur.
Gem. Concertgebouw: Kruidenlersbeurs:
1.30—5.30 en 7.30—11 uur.
Palace: „Om het kind", Tooneel: Tholen
en Van Lier. 7 en 9.15 uur.
Luxor Theater; „Gevangenisleed". Too
neel: 4 Nescows (acrobaten). 8 uur.
Rembrandt Theater: .Liefdes Parade".
Tooneel: Ernst Scharff (musical act). 7 en
9.15 uur.
Cabaret Modem: Nieuw programma.
ZATERDAG 27 SEPTEMBER
Stadsschouwburg: Het SchouwtooneeL
„Elias weet het beter". 8 uur.
Schouwburg Jansweg: Ontspannlngsver-
eenlging „Ons Genoegen", Cabaretavond,
8 uur.
Concertgebouw: R. K. Oratorium en Con
certgebouw Orkest. Uitvoering Sint Augusti-
nus Oratorium, 8 uur.
Brongebouw: Tentoonstelling „Het Kind"
en expositie van het Tuberculose-museum.
25 en 8—9.30 uur.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Teyler's Museum. Spaame 16. Geopend op
werkdagen van 113 uur, behalve 's Maan
dags, toegang vrij.
Haarlemmerlied e: Raadsverga-.
dering 10 uur v.m.
