H. Franken Jr. I GELUKKIG NIEUWJAAR HAARLEM'S DAGBLAD NIEUWJAARSWENSCH De uitbarsting van den Merapi- STOKEN Weer een pionierster. Het woord is aan... Het Belangrijkste. 48e Jaargang No. 14570 VerscKünt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Zaterdag 20 December 1930 HAARLEM S DAGBLAD Directie: P. W. PEEREBOOM en ROPERT PEEREBOOM. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER Hoofdredacteur: ROBERT PF~REBOOM. ABONNEMENTEN: per week f 0.27J4, met Geïllustreerd Zondagsblad f0 32 Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der gemeente) t 3ó/kS- Franco per post door Nederland 387t£ Losse nummers /0.06 Ueïll. Zondagsblad per 3 maanden 0-57J4. franco per post. Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 38810 ADVERTENT1EN1—5 regels t 1 75, elke regel meer 0J5 Reclames (0.60 pe: regeL Reductie bij abonnement VraaR en Aanbcd 1—4 regels elke regel meer 0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentjes (iederen dag) 14 regels f 0.25. elke regel meer 0-10. uitsluitend k contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnés. Uitkeeringen: Levenslange ongeschiktheid en Overlijden f600.-. Verlies van Hand, Voet of Oogf400.-, Duim f250.-, Wijsvinger f150.-, Elke andere vinger (50.-, Arm- of Beenhreek (100.- DIT NUMMER BESTAAT UIT VIERENTWINTIG BLADZIJDEN. EERSTE BLAD Lava-massa van 10 tof 30Meter Vruchtbare streek tot woestenij geworden. Over de uitbarsting van de Merapi seint Aneta nog de volgende telegrammen. DJOKJAKARTA, 18 December. Heden morgen om 5 uur 30 werd Djokjakarta ver rast door een schitterend schouwspel, nl. een reusachtige aschwolk op den top van den Merapi in den vorm van een omgekeerden kegel. Er werd vermoed dat de werking van den Merapi krachtiger is geworden. De asch wolk verspreidde zich hedenmorgen tusschen negen en elf uur over een groot gebied van Djokjakarta en omgeving. Te Kali Oerang (een bergoord boven Djokja) was de aschre gen zoo hevig, dat men geen tien meter voor zich uit kon zien. Nadere berichten uit Kali Koening luiden, dat de werkzaamheden voor den bouw van de Djokjasche waterleiding gestoord zijn. Het personeel verklaart, dat van hedenmor gen 8 uur 30 af zwaar gerommel wordt ge hoord, dat voortdurend sterker wordt. Om elf uur werd een modderstroom in Kali Koe ning geconstateerd. Het water was evenwel koud. Te Djokjakarta loopen geruchten om trent grooten schrik onder de bevolking van het Moentilansche en van de helling van den Merapi, doch juiste berichten zijn niet te verkrijgen, aangezien de resident en de re gent van Magelang met de lagere bestuurs ambtenaren derwaarts op onderzoek zijn ver trokken. Naar verluidt meest de waarnemingspost van den Vulcanologischen Dienst nabij Ma- ron ontruimd worden, terwijl de bevolking van het gehucht Telis is gevlucht. 18 December: Hedenmorgen om half negen verraste, on der een zwaar gerommel, een heete lava stroom, welke het Blankenravijn volgde, de bevolking van de onderdistricten Sroem- boeng en Doekoen, die van het Moentilan sche en van de helling van den Merapi.De re sident van Magelang keerde hedenavond van zijn tournee naar de bedreigde streek terug. Hierbij werd hij vergezeld door den regent, den wedono' en den assistent-wedono. Ge bleken is, dat een reusachtige lavamassa ter dikte van tien a dertig M. het geheele dal en ravijn van de Kali Blongkeng vulde. Voor- loopig is bekend, dat vijftien personen onder de lava zijn bedolven, terwijl vijfhonderd bouw sawah werd bedolven en verschroeid. De jongste berichten uit Kali Ooerang mel den, dat het gerommel steeds zwaarder wordt, doch dat de aschregen hedenmiddag om drie uur is opgehouden. 19 December: De uitbarsting van den Merapi biedt een schrikwekkend schouwspel. De vulkaan is bedekt met een enorm zwarte wolk, terwijl nu en dan lichtstralen de donkerte nog meer accentueeren. Het schijnt dat de lavastroom welke een lengte heeft van zes K.M., een breedte van 200 M. en een hoogte van 25 M. (bestaande uit millioenen tons gloeiend heet zand, dat er uitziet als een grijs poeder en vloeibaar is als water) de bevolking zoo plot seling verraste dat van hen die in de nabij heid van een klein dorp aan den arbeid wa ren. vijftien niet in staat waren te vluch ten, door den lavastroom verrast werden en daarin door verbranding den dood vonden. De waarnemingspost van den Vulcanologi schen Dienst is ontruimd. Een zeer uitge strekte. eens vruchtbare streek, Ls volko men veranderd In een dorre woestenij. Gisteravond is het hevig gerommel van den vulkaan weer begonnen. De bevolking werd gewaarschuwd. Een nieuwe uitbarsting. Aantal dooden gestegen tot 89. Aneta seint nog het volgende: DJOKJAKARTA. 19 Dec. Een nieuwe uit barsting van den vulkaan Meraoi veroor zaakte wederom een groote verwoesting. Ge vreesd wordt, dat het getal dooden gestegen is tot negentig. DJOCJAK.ARTA. 19 Dec Hedenmorgen om elf uur had een nieuwe uitbarsting van den vulkaan Meranl, welke zwaarder was dan de eerstei nlaats. waardoor het getal dooden thans 89 bedraagt. Het bestuur neemt. aan. ofschoon het meerendeel der lijken nog niet gevonden is. dat dit getal der vermisten juist is. aangezien zij zich moeten bevinden op dus danige plaats dat zij als onherroepelijk ver loren moeten worden beschouwd. E>e presi dent van Magelang nam zestien slachtoffers in oogenschouw. Dezen waren door den hee- ten luchtstroom ineengeschrompeld en tot op de beenderen verbrand. Zij werden neer gelegd in de voorgalerij van de woning van Iemand in de luren leggen Is wel handig, maar niet goed, daar 't den legger van de luren toch, ten slotte, schade doet. Wat men prijst van FRANKEN'S Kerstbrood blijkt U steeds volkomen waar. FRANKEN'S Kerstbrood-omzet stijgt dus juist daardoor van jaar tot jaar! N.V. Elecfrische Luxe Broodfabrieken Haarlem - Heemslede - Bloemendaal Kantoor Lange Margarethastraa! 15 is een genot, als U brandstoffen heeft van HOENDERDOS Kantoor: Leidsche Plein 15, Tel. 11979 INGEZONDEN MEDEDEELINGEN (2 Lijnen,) den Loerah van de dessa Gemer-Sabrang en daarna onmiddellijk begraven. De gouverneur van de provincie Midden- Java A. H. Neys, de resident en de regent be zochten hedenmiddag het getroffen terrein, maar waren genoodzaakt zich overhaast te retireeren, toen ontzettende dreigende grau we wolken met de vaart van een sneltrein uit den krater omlaag rolden.. Deze wolken omhulden alles in een vernietigenden gloed. De bewoners van de dessa Gemer-Sabrang. een duizendtal, moesten hunne woningen ontruimen, evenals die van de dessas Sener en Kroje. De vluchtelingen werden onder gebracht in de R.-K. missieschool en de wo ning van den Loerah van Kali Bening. Zwaar onweer boven Magelang. Hedenmiddag twee uur was de Kali Plabak in een geweldigen modderstroom herschapen terwijl ontzaglijke rolsteenen van enorme zwaarte meegesleurd werden en met een ge weldige snelheid omlaagstortten. Op dit oogenblik woedt er een zwaar onweer boven Magelang, terwijl de vulkaan dreigend en grommend rookolulmen over een lengte van kilometers uitstoot. De uitgestrektheid der gronden die verwoest zijn. is aanzienlijk uit gebreid, maar nog niet te schatten. Met de huidige situatie is nog alles te verwachten. Dr. Werner Bernhardt. Een Wolff-telegram uit Berlijn meldt, dat bij het ..Hamburger Prof en instituut" bericht is binnengekomen van het gelijknamige in stituut te Medan, meldende dat de Hamburg- sche professor dr. Werner Bernhardt bij de uitbarsting van de Merapi is omgekomen. Dr. Bernhardt verrichtte klimatologisch on derzoek en had den vulkaan bestegen voor waarnemingen. De MerapL De vulkaan Merapi ligt in de residentiën Kedoe, Soerakarta. en Djokjakarta en heeft een hoogte van 2875 Meter. De voet strekt zich met zeer zachte hellingen over het groot ste deel van de Vorstenlanden uit. Vooral op de westelijke helling voeren de rivieren, met name de Belongkang, die uit den krater komt en de Pabelan. groote hoeveelheden zand en steenen mede. De Merapi is door het „zadel" van Seloh met den Merbaboe verbonden. De laatste belangrijke uitbarsting had plaats in 1872. Merapi beteekent vuurberg. Ook op Su matra. bij Padang is een Merapi, die. waarin onlangs de heer Bosschaerdt is omgekomen. (Me). Voet te Overveen is, als eerste vrouw geslaagd voor het veearts-examen). Tjonge, wat wordt tegenwoordig Toch het tempo sterk versneld, Van gestadige vergrooting Van het vrouwelijk arbeidsveld. Eerst die vllegkunstpioniersber, Toen die handelsdoctores, Nu een vrouwelijke veearts, t Is geweldig zoo'n succes. Op terrein, waar zij nog enkel Den collega man ontmoet, Zet, als ik het zoo mag zeggen Thans de Vrouw haar eerste.... Voet. Hulde, hulde, jee ge dame. Nu 't examen is volbracht, Zijt gij weer een nieuwe parel Aan de kroon van uw geslacht. Gij waart in uw studiekeuze Weer een eersteling in 't land En het vee neeft vast vertrouwen In uw vaste, r te hand. 'k Heb geen poes en ook geen hondje En ook geen kanariepiet, 'k Heb geen paard of koe of varken. Ja, zelfs kippen heb ik niet. '"aar ik wil u wel vertellen, Zoon'n vertrouwen heb ik nu, Als ze een van allen ziek zijn, Veearts Voet, kom ik bij u. P. GASUS. HAARLEM, 20 December. Budget. De gemeentebegrooting van Haarlem is afgehandeld, en met een zucht van verlich ting hebben de raadsleden Vrijdagavond van heb boekdeel-vol-cijfers afscheid genomen. Het budget is ook voor hen geen pretje. Het was het allerminst bij deze gelegenheid, want ondanks enkele, doses officieel opti misme is duidelijk genoeg naar voren getre den, dat de financieele toestand van de ge meente allerminst rooskleurig is. Nu treedt op 1 Januari de nieuwe wet op de financieele verhouding tusschen Rijk en Gemeenten in werking. Het wetsontwerp De Geer-Kan heeft wel een einde gemaakt aan de ergste onevenwichtigheden in ons inge wikkeld belastingstelsel. Er komt een zekere mate van nivelleering door tot stand een belangrijke maat zelfs, omdat het de duurste belastingsoorten betreft. Bovendien is de financieele vrijheid der gemeenten meer aan banden gelegd, want zij mogen niet meer dan 80 opcenten op de gemeentefondsbelasting heffen. Haarlem zal beginnen met er 30-60 te heffen, progressief, en voor de toekomst moeten wij in de huidige crisis-omstandighs- den, verder maar het beste hopen. Niet alleen voor de gemeente Haarlem wordt de financiëele toekomst bedreigd door zeer donkere schaduwen. Andere groote en ook een aantal kleine gemeenten staan er evenmin best voor. De reden is. zonder eeni- gen twijfel, dat zij te royaal geleefd hebben, te weinig reserves hebben gemaakt, en nu voor het raadsel zitten, hoe zij den schok moeten opvangen als deze langdurige eco nomische wereldcrisis zich nog aanmerkelijk langer mocht voortzetten. Het kan niet ontkend worden dat de taak van de wethouders van financiën steed? moeilijker is geworden. Het Rijk kortwiekt de gemeen'en nu wel in haar financiëele bewe gingsvrijheid, maar het heeft ze aan den anderen kant steeds meer gedwongen tot het doen van hooge uitgaven, die zij zelf niet meer konden tegenhouden. Vooral he' hoofdstuk Onderwijs is een verschrikkelijk kostbare zaak voor alle gemeenten geworden Bovendien zijn de wethouders van finan ciën langzamerhand overal in de positie van schatkistverdedigers geraakt. Er was een tijd waarin de gemeenteraden de schatkist zelf beveiligden tegen te royaal-aangelegde col leges van B. en W. Die situatie is heelemaal gewijzigd. In de tegenwoordige omstandig heden staat de wethouder als een soort Cer berus op wacht bij de schatkist, en vliegt ieder aan die er nög meer uit tracht te halen. Deze positie heeft de begrootingen niet eenvoudiger gemaakt. Het zijn financieele doolhoven geworden. Tegenover de vaak tot groote royaliteit geneigde gemeenteraden hebben de wethouders en hun speciale advi seurs de leidende ambtenaren op de finan cieele afdeelingen, zich achter cljfer-prikkel draad verschanst. Het is een begrijpelijke gang van zaken, maar het is geen normale, logische toestand. Jaren geleden heb ik al betoogd, dat de Haarlemsche gemeenteraadsleden den fi- nancieelen toestand niet kunnen overzien. Zij zitten er niet in. De financiëele situatie is eigenlijk voor hen een groot raadsel. Dit blijkt niet alleen in Haarlem, maar ook in andere gemeenten, als bij de algemeene be- grootlngsbeschouwingen de enkele leden, die zich nog speciaal voor het financieel beleid in-teresseeren, met hun critlek voor den dag komen. Zij hebben ergens een hiaat gevon den. een „los eindje" ontdekt. Daar trekken zij dan aan zoo hard als zii kunnen. Maar het loopt vrijwel onveranderlijk op niets uit. omdat de wethouder, verschanst achter het prikkeldraad in zijn cljfer-citadel, de cenige is die den toestand nog geheel overziet, en hen met cijfers en statistieken min of meer gemakkelijk kan overtroeven. Meestal kost het hem niet veel moeite. De Amsterdamsche, de Utrechtsche en an dere gemeenteraden hebben evenmin een goed inzicht in den financiëelen toestand van de gemeenten, waarin zij volgens de grondwet „aan het hoofd staan" als de Haarlemsche. In Amsterdam heeft dr. Wlbaut Jaren lang den bijnaam van „De Machtige" genoten. In Utrecht kan men mr. M. H. de Boer en in Haarlem mr. M. Slingenberg denzelfden titel op dezelfde gronden toekennen. Het onvermijdelijke gevolg is dat uitgaven voor doeleinden, die den wethouder van fi nanciën niet aanlokken of interesseeren en die geen politieke noodzaak achter zich heb ben. niet tot stand kunnen komen. Het ge volg ls ook dat soms geschipperd moet wor den met noodzakelijke maatregelen, omdat de wethouder toevallig de noodzaak er niet van inziet. Er is tusschen Raad en wethou der geen werkelijke samenwerking, maar een soort van voortdurende strijd. Hoewel de wethouder in het debat vaak overwint en als persoon de meeste successen boekt, kost dit gebrek aan gemeenschappelijk zakelijk fi nancieel beleid toch op d,.i duur altijd geld. De wethouder beproeft financieele kunst stukken. de begrootingen worden steeds in gewikkelder. Dit wordt zeer goed gevoeld, en het ver klaart voor een groot deel het zoo sterk afnemen der belangstelling in de debatten der gemeenteraden. De hoofdzaak van hun beleid het financieel beheer is voor hen een gesloten boek. gehanteerd door een Mach tige. een locaien Mussolini, aan wiens beleid zij zich feitelijk hebben overgeleverd. Dit moge democratie heeten, maaT ls het niet. En zonder iets aan de bekwaamhe:d van den Haarlemschen wethouder van fi nanciën of aan die van zijn genoemde colle ga's te kort te willen doen, geloof ik dat de budgets van dit jaar duidelijker dan ooit be wezen hebben, dat deze toestand een ano malie is, en dat de gemeenteraden het fi nancieel beleid behoorden te kennen. R. P. ■■I'll Wenscht Uw Vrienden en Clientèle door middel van Ook dit jaar bieden wij onzen lezers weder de gelegenheid, tegen vergoeding van slechts 60 cents voor vier regels (elke regel meer 15 cent) hun NIEUWJAARSGROETEN in HAARLEM'S DAG BLAD te plaatsen. Zoo bereikt U meer dan 18900 gezinnen voor enkele dubbeltjes. Kunt U zich voorstellen hoeveel tijd en geld het U zou kosten, wanneer U dit aantal kaartjes moest verzenden, gedrukt, van post zegels voorzien en geadresseerd? Wij verzenden meer dan 18.900 wenschen voor U en bezorgen ze alle op tijd. U heeft slechts het onderstaande ïnteekenbiljet in te vullen en ons met het verschuldigde bedrag, liefst zoo spoedig mogelijk, toe te zenden. WIJ DOEN DE REST. Ondergeteekende verzoekt plaatsing van onderstaande NIEUW JAARSGROET in Haarlem's Dagblad van 31 DECEMBER opkolom regels. Het bedrag ad gaat hiert» Paul Valéry: Ten slotte is elke moraal niets anders dan een poging verscheidene mcnschen tn één to zijn. De uitbarsting van de Merapi. <le blad. Ie pag.)' De groote debatavond A.V.RO.—V.A.R.A. in de Gemeentelijke concertzaal. (2e blad. 2e pag.) De brand in de Barteljorisstraat voor do Rechtbank. Tal van belangrijke verklarin gen. (6e blad. Ie pag.) Een merkwaardig artikel over Nederland als groote koloniale mogendheid in het ,£er- liner Tageblatt". (2e blad le pag). Finsch passagiersschip na aanvaring ge zonken. (le blad, le pag.). ARTIKELEN. ENZ. R. P.: Budget. (le blad. le pag.); De Zeven Wereldwonderen. Op pag. 1 van De Zaterdagavond publicee- ren ivi) vandaag hel tweede artikel in de serie ..De Zeven Wereldwonderen"De overige vijf artikelen in deze serie zullen achtereen volgens op Zaterdagen verschijnen. Naast de beide andere pas aangevangen series „De Strijd tegen de Misdaad", door A. Heeroma, Commissaris van Politie te Amster dam, en ..Oud Haarlem Wat gespaard bleef(derde reeks) geven ook ..De Zeven Wereldwonderen" u reeds een belofte voor de vele interessante lectuur, voor het eigen cachet, waarop u in Haarlem's Dagblad ook in het Nieuwe Jaar zult kunnen rekenen. H. D.-Puzzles. Oplossing van Puzzle nummer 6. Puzzle nummer 7. (3e blad In pag.) Karei de Jong: Radiomuzick der Week. Een voorbespreking. (3e blad, le pag.) Dr. W. G. N. i>. d. Sleen: Iets over de geschiede nis van den Rijn (5e blad. le pag.) Jhr. J. C. MollerusDe instelling van Bedrijfs- raden. Minister Verschuur's voorontwerp. (6e blad, le pag.) C. G. B.De Nobelprijzen voor den Vrede. Do rede van Kellogg. (4e blad. le pag.) Het groeiende Velsen. Een onderhoud met den directeur der gemeentcrclniging. (3e blad. 2e pag.) Henry A. Th. Lesturgeon: „De vrif zones". (6e blad, le pag.) W. T.: Langs de Straat Jlarry". (5e blad, 3e pag.) Gaat Europa ten oorlog? (5e blad, 2e pag.) W. S.: Driekoningen. (5c blad, 3e pag.) W. T.: Kerstversiersels geïllustreerd door Mies Blomsma (5e blad. 3e pag.) Biographieën in een notedop: Herman Heijermans. (5c blad, 3e FINSCH PASSAGIERSSCHIP NA AANVARING GEZONKEN. NOG NIET ALLE PASSAGIERS GERED. KOPENHAGEN, 19 December (V.D.) Het ongeveer 4000 ton metende Flnsche pas sagiersschip „Oberon" ls in aanvaring ge komen met den Finschen vrachtstoomer ..Arkturus" zeven zeemijlen ten Zuiden van het Deensche eliand „Laesoe" in het Katte gat. De „Oberon" zonk binnen enkele minu ten. Een berglngsst-oomschip van de Deensche Maatschappij Svitsers benevens twee andere stoomschepen zijn naar de plaats van het ongeluk vertrokken. KOPENHAGEN. 19 December (V.D.) Aan boord van het Flnsche stoomschip „Oberon" bevonden zich, met Inbegrip van de beman ning 79 personen. Volgens een ontvangen draadloos bericht van de „Arkturus" is men er tot nog too niet in geslaagd alle passagiers en leden der bemanning te redden. Men vermoedt dat nog velen hunner met reddingsgordels ln het water ronddrijven. Daar er een dichte mist hangt, is de toestand zeer gevaarlijk. Deze mist ls ook de oorzaak geweest van de aan varing der belde Flnsche booten. De „Oberon" was onderweg van Helsingfors naar Engeland. De vrachtstoomer op de terug reis naar Helsingfors. Een toevallige omstan digheid ls dat de kapiteins van beide schepen broers zijn. Volgens een nader draadloos bericht van het Zweedsche stoomschip ..Faeiken" dat thans ter plaatse ligt, is het den stoomer „Arkturus" gelukt verscheidene reddingsbooten met schip breukelingen aan boord te nemen. Er worden nog tien passagiers vermist. De zware mist maakt het zoeken zeer moei lijk. De ..Faelkcn" had de SOB seinen van de „Oberon" opgevangen. Juist toen zij de haven van Goteborg wilde binnenvaren, waarop zij onmiddellijk den steven wendde en naar de plaats van het ongeluk koer» zette.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1930 | | pagina 1