De uitbarsting van den Merapi.
700 dooden.
STOKEN
HOENDERDOS
Café-Restaurant „Du Commerce"
KERSTD I N ERS
FLATBOUW HAARLEM
Het woord is aan...
Een jarige.
Het Belangrijkste.
48e Jaargang No. 14573 Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Woensdag 24 December 1930
HAARLEM S DAGBLAD
Directie, P W. PEEREBOOM UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER Hoofdredacteur» ROBERT PT REBOOM.
en ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week t 0-27(4. met Geïllustreerd Zondagsblad f0 32
Per 3 maanden. Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der
gemeente) 3-5/V&- Franco per post door Nederland I 387*6 l.osse nummers
O.Ofc Geill Zondagsblad per 3 maanden t 0-57*6. iranco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Administratie 10724. 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro No. 3881C
ADVERTENTIEN1—5 regels f175 elke regel meer f 0.35 Reclames
10.6U pet regel- Reductie bij abonnement Vraag en Aanbcd I4 reg« l» f 0.60.
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onre Groentjes
(iederen dag) 14 regels 0.25. elke regel meer 10-10. uitsluitend i contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekabonnès. UitkeeringenLevenslange ongeschiktheid en Overlijden f600.-, Verlies van Hand, Voet of Oogf400.-, Duim 1250.-, Wijsvinger 1150.-, Elke andere vinger 150.-, Arm- ol Beenbreuk 1100.-
HAARLEM, 24 December.
Fransche Cultuur.
Het Comité ^'Amsterdam van de Alliance
Fransaise heeft een „Semaine Fran^aise"
aangekondigd, die op 31 Januari a.s. zal aan
vangen. In die week zullen een aantal ver
maarde vertegenwoordigers van Frankrijk's
wetenschappen, kunst en litteratuur in onze
hoofdstad optreden, en zal ook het gezel
schap van de Comédie Fran?aise er voor
het voetlicht komen. De bedoeling van deze
demonstratie van Fransche cultuur is eigen
lijk, een aanvulling te geven op de confé
rences, die de Alliance al zoovele jaren lang
In vele steden van ons land, ook in Haar
lem, voor haar leden laat houden. Een aan
vulling, waarbij het moderne intellectueele
leven van Frankrijk een betere, vollediger
uiting geeft dan in de uit den aard der
zaak korte en gecomprimeerde gewone
conférences het geval kan zijn.
Wij komen op deze Semaine Frangaise
later nog in détails terug. Zij verdient veel
belangstelling, natuurlijk ook van de zijde
der dagbladen. Temeer, omdat het zoo noo-
dig is dat wij in dit land het contact met
de Fransche cultuur vasthouden, dat wij
ervoor waken dat bij volgende generaties
de interesse daarvoor niet verflauwt.
Het gevaar is groot genoeg. De Fransche
taal Is de schoonste, de kleurlgste en rijkste,
de meest harmonieuze der moderne talen.
Maar tevens de moeilijkste. Het verlies van
den lagere school-voorsprong op Engelsch
en Duitsch heeft het Fransch in een moei
lijke positie gebracht. Die wordt verergerd
doordat de Fransche litteratuur minder ge
makkelijk bereikbaar is dan de Dultsche, de
Enselsche en de Amerikaansche, waarmee
wij in Holland letterlijk overstroomd worden.
De schuld daaraan ligt bij de Franschen
zelf; hun litteratuur-export schiet in orga
nisatie tekort. Wel is men nu in Parijs bezig
daarin verbetering te brengen, en wordt de
zaak blijkbaar krachtig aangepakt, maar de
Leipziger Zentralstelle van den Duitschen
boekhandel vindt haar weerga nog niet in
Frankrijk.
In het algemeen is de toestand nog steeds
zoo, dat wij het heel spoedig weten als er
een boek van bijzondere be teekenis in Ame
rika, Engeland of Duitschland is verschenen
en dat het ons letterlijk.voor den neus wordt
gelegd, -terwijl wij ons bijzondere moeite ge
ven om met het beste ,van de Fransche 1t-
teratuur op de hoogte te blijven, en het te
bemachtigen. Het prachtige weekblad l'lllus-
tration maakt een voortdurende propaganda
voor het Fransche tooneel door het geregeld
uitgeven van nieuwe tooneelstukken in een
bijvoegsel, maar de roman en het weten
schappelijke werk genieten zulk een voor
recht niet. En tenslotte vindt de verbreiding
van de cultuur haar beste kans in den ro
man niet in het tooneelstuk. want maar
weinig menschen lezen tooneelstukken, in
welke taal ook.
Over het aantal jonge menschen, dat te
genwoordig Fransche romans leest, behoe
ven wij ons geen illusies te maken. De mees
ten lezen na hun eindexamen alleen En-
gelsch. dat het makkelijkst is. Een veel klei
ner aantal leest ook Duitsch. De ..Fransche
groep" is ongetwijfeld verreweg de kleinste.
En waarom? Ik heb al een paar redenen ge
noemd. De meesten zeggen eenvoudig, dat
het hun te moeilijk is, omdat zij niet de
energie hebben gehad in het beg'n lang
zaam een paar Fransche romans te lezen
Doen zij dat wel, dan komt de verrassende
ontdekking, die zoovelen van ons vroeger ge
daan hebben, dat de Fransche litteratuur
juist veel gemakkelijker leest dan die van
andere naties omdat zij zoo glashelder is.
En dat het werk van de knappe Fransche
auteurs bijzondere bevrediging geeft omdat
het in synthese- en in detail-uitwerking zoo
prachtig af is. De Fransche letterkunde
heeft ten allen tijde zeer hooge eischen aan
den vorm gesteld, de Fransche taal wordt
altijd door haar schrijvers met grooten eer
bied gehanteerd. Van veel Fransch lezen
heeft men meer dan zuiver litterair profijt -
men voelt er de sfeer, den adem door van
die wondere ondefinieerbare bekoring, die
altijd van Frankrijk is uitgegaan, die ieder
een voelt die in Parijs komt, het hart van
Frankrijken die Henri IV al b?zi?ld
moet hebben tot zijn historisch woord: Pa
ris vaut bien une messe
Dit is. zooals tegenwoordig bij veelvuldige
herhaling wordt vastgesteld, een s'echte t jd
voor gevoelsmotieven. Het zij volmaakt toe
gegeven dat Nederland meer zaksn dcet
met de Engelsch- en de Duitsch-sTekende
landen dan met Frankrijk, en dat er dus meer
belofte op rendement, zit in het goed leeren
van Engelsch en Duitsch dan in Fransch.
Maar hopelijk zijn er onder de eindexami-
nandi van deze jaren toch nog genoeg, die
gevoelen dat zij in hun leven schoonheid
moeien vinden en vergaren tot een kostbare
schat. Hun ontgaat een groot en onm'sbaar
deel van die schat - een bezit vol bekoring,
verfijning, gratie, harmonie - als zij hun
Fransch na hun schooltijd verwaarlooozen,
en geen ander contact met de Fransche lit
teratuur houden dan door 't lezen van en
kele der (meerendeels slechte) vertalingen
die in ons land verschijnen.
Het is geen geringe taak. die de voorman
nen der Fransche cultuur in ons land
te vervullen hebben - al helpt hen ju st in
dezen tijd wel de groote rol. d e de moderne
Fransche muziek in de wereld der toonkunst
vervult. Niettemin vervullen zij een dank
bare taak, en leeft er in hen allen geestdrift
voor. Ik wensch hun succes, ook met dete
Semaine Francaise in Amsterdam Het is ge
loof ik, niet bekend van wien het vermaarde
woord komt: „Chacun a deux pays: ie sien et
pu is la France.
De naam van den auteur doet er trouwens
minder toe. De waarheid van het,woord heb
ben tallooze niet-Franschen in den loop der
tijden gevoeld en openlijk erkend - en ik voeg
mij bij hen.
Geïsoleerder! per vliegtuig bereikt.
Lange lijdensperiode te wachten.
Een officieel rapport.
Aan het departement van Koloniën is
Dinsdag het volgende telegram ontvangen
van den Gouverneur-Generaal van Nederl.-
Indië:
„De Gouverneur van Midden-Java, A. H.
Neys, bezocht 21 dezer wederom de streek der
Merapi-uitbarsting. Hij seinde mij gisteren,
dat door nieuwe erupties lahar over het Blon-
kengravijn naar aangrenzende en beneden lig
gende desas gestroomd is waardoor het aan
tal dooden thans naar schatting 700 be
draagt. Veertig gehuchten of desas zijn door
lahar geteisterd en geheel of grootendeels
verbrand. De oogst van volgens raming 2700
bouws sawahs en tegals is verwoest, honder
den stuks groot en klein vee zijn gedood.
Zeer veel gehuchten en desas in de onder
districten Doekoen en Sroemboeng zijn door
de bevolking verlaten, duizenden vluchtelin
gen zijn te Doekoen, Salam, Sawangan,
Moentilan en Magelang tijdelijk gehuisvest
en gevoed. De bevolking is angstig, doch ge
dwee en berustend. Het bestuur is in alle op
zichten waakzaam en actief, terwijl het leger
op lofwaardige wijze medewerking verleent
om de gevolgen van de ramp zooveel mogelijk
te verzachten. Bestuur en veldpolitie in het
geteisterd gebied zijn versterkt. Ik heb den
Gouverneur te Semarang gemachtigd tot alle
uitgaven welke hij voor oogenblikkelijk nood
zakelijke voorzieningen noodig acht. Ik sein
u spoedig over de noodzakelijkheid van moe-
derlandsche hulp, waaromtrent ik het advies
van den Gouverneur heb ingewonnen.
Leeftocht voor anderhalve maand.
Aneta seint verder:
MAGELANG, 23 Dec. Hedenmorgen acht
uur viel nog het volgende te vermelden:
In den afgeloopen nacht is niets bijzon
ders gebeurd. Momenteel is de lucht zeer be
dekt, alsof een ontzaglijke hoeveelheid asch
aanwezig is, hetgeen mogelijk is, aangezien
de berg wel zeer roerig is geweest.
De resident beschikt thans over 25.000
van het Smeroefonds, f 5.000 van den Pro
vincialen Raad van Midden-Java, 3.000 van
de Regeering en 2.000 uit eigen kasmidde
len. Dit is echter een druppel op een gloeien
de plaat, aangezien hiermede tusschen de 10
en 15 duizend vluchtelingen gedurende an
derhalve maand van het allernoodzakelijkste
kunnen worden voorzien, terwijl verwacht
wordt dat de verzorging veel langer dan
anderhalve maand zal moeten geschieden.
Zoolang het hoofd van den Vulcanologischen
Dienst de streek niet veilig verklaart is van
terugzending der menschen uiteraard geen
sprake. Aangenomen de mogelijkheid van
terugzending is men dan nog lang niet klaar
want. de ten velde staande oogst is absoluut
verloren, terwijl de velden indien ze te ge
bruiken zijn zeker eenige oogsten lang moe
ten braakliggen.
Indien terugzending onmogelijk Is dan
moet in ieder geval op andere wijze steun
worden verleend door de vluchtelingen weder
in het landbouwbedrijf terug te voeren aan
gezien anders een massa paupers worden ge
kweekt.
De berg ls lang niet rustig. Een langdurige
lijdenstijd is nog te verwachten.
De resident verbood alle touristenverkeer
teneinde den arbeid van politie en militairen
niet te belemmeren.
12.000 k 15.000 vluchtelingen.
MOENTILAN. 23 Dec. Gistermiddag wer
den de vluchtelingen uit Doekoen op rustige
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
is een senot als U brandstoffen heeft van
Kantoor: Leidsche Plein 15, Tel. 11979
(2 Lijnen.)
PLEIN 12 - SPECIAAL VERZORGDE
VANAF F 2 50
^MSTERD. MNTHRACIET
Mi
brandstoffen bestelle men tl
aan een vertrouwd adres r\. MIVI
Groote Houtstraat 187 Tel. 12!?04
Ook te Amsterdam. Bussum. Hilversum. Leiden
HAXKL GE,vi. KuOK
Dir. JAN BOODA
2de Kerstmiddag, half drie, Gem. Concertzaal
we1hnachts oratorium
J. S. BACH
Kaarten vanaf 10 uur aan de Zaal
wijze naar Moentilan overgebracht. In Moen
tilan bevinden zich thans 5000 vluchtelingen.
Het totale aantal vluchtelingen wordt tus
schen de 12.000 en 15.000 geschat. Zij worden
gevoed door de intendance van het leger. In
Moentilan zijn thans vier compagnieën on
dergebracht. De troepen halen de gewonden,
waar men deze kan vinden en begraven óe
lijken, waarvan reeds een ondragelijke lucht
de atmosfeer bederft.
De lucht boven Magelang Is zeer donker,
alsof nog een ontzaglijke hoeveelheid asch
rondzweeft.
Aneta seint nog het volgende:
BANDOENG. 22 Dec. Het „Alg. Ind. Dgbl.
meldt, dat de luitenant-vlieger Wegner he
den met een legervliegtuig naar het gebied
van de uitbarsting van den Merapi vertrok
met opdracht het terrein te verkennen, be
nevens, indien mogelijk, de bedreigde afge
sloten bevolking van uit het vliegtuig van
levensmiddelen te voorzien, door middel van
een parachute.
DJOCJAKARTA, 23 Dec. Het dTeigend ge
rommel van den vulkaan Merapi houdt nog
steeds aan. Blijkbaar vertoont de vulkaan
meer werking dan tot nu het geval was. doch
het staat vast-, dat het aantal dooden niet
veel meer zal zijn dan 700, aangezien alle
dessa's in de gevaarlijke zone door de bevol
king zijn verlaten.
Een legervliegtuig, dat het getroffen dis
trict overvloog, ontdekte in een klein geheel
geïsoleerde dessa een groep van 75 inlanders
bij elkaar hurkend. Hedenmorgen zal een
poging worden gedaan om deze ongelukkigen
door middel van een parachute van levens
middelen te voorzien; tevens zal daarbij een
brief worden gevoegd teneinde hen nogmaals
te verzekeren, dat zij zullen worden gered zoo
spoedig dit mogelijk is.
Plannen voor een steuncomité
Naar de Maasbode verneemt hebben eenige
heeren uit de ondernemerswereld zich in
verbinding gesteld met den Minister van Ko
loniën tot het vormen van een comité tot
steun aan de slachtoffers van de ramp van
den Merapi.
Aangezien de minister zich. gelijk gemeld
is. eerst telegrafisch om inlichtingen had
gewend tot den Gouverneur-Generaal om te
vernemen in hoeverre steun uit het moeder
land wenschelijk zou zijn en hierop nog geen
antwoord was ontvangen, kan nog niets wor
den medegedeeld omtrent de eventueele sa
menstelling en plannen van het comité.
In de Tweede Kamer
In de Tweede Kamer hebben de voorzit
ter en de minister van Binnenlandsche za
ken woorden van deelneming met de s.acht-
offers gesproken.
Men zie het Kamerverslag.
f 5000 van de Koningin.
Het Corr. Bureau meldt ons:
Wij vernemen dat de koningin f 5000 heeft
doen overmaken aan het Smeroe-fonds ten
behoeve van de slachtoffers van de ramp
op midden Java.
wederom een finsche
stoomboot vergaan.
ZES DOODEN.
HELSINGFORS. 22 December (VD.) Het
Finsche stoomschip „Viri" uit Heisingfors
was voor den lichttoren Filsand bij Osei ge
strand. Ten einde het schip door het over
boord gooien van lading vlot te krijgen, wer
den door een bergingsschip ongeveer 30
menschen uit Oesel aan boord gebracht, zoo
dat zich met inbegrip van de 21 manlijke en
2 vrouwelijke opvarenden ongeveer 50 perso
nen aan boord bevonden. Een hevige storm
stak op, zoodat het bergingsvaartuig het
stoomschip niet meer kon naderen. Talrijke
reddingsbooten van het scheepsstatlon
Filsand moeiten hun hulppogingen wegens
het slechte weer opgeven.
Toen zijn 14 man van de „Viri" overgegaan
in een reddingsboot. Deze is evenwel gekap
seisd toen zij langzij de bergingsboot kwam
en men juist de scheepskas wilde overladen.
Negen personen, voorzien van zwemvesten,
werden gered, een vrouw en vier mannen, die
geen zwemgordels droegen zijn omgekomen.
Het zijn allen Finnen. Eerst Dinsdagmorgen
kon de rest der bemanning van de „Viri"
door een Estlandsch passagiersschip worden
overgenomen.
Vreeselijke scènes.
Aan boord van het schip hebben zich ver
schrikkelijke scènes afgespeeld. Ondanks het
gevaar zijn de leden der bemanning, naar
het schijnt zich te bulten gegaan aan het ge
bruik van sterken drank. Hierdoor is oneenl-
held ontstaan, gevolgd door een vechtpartij
waarbij een der matrozen doodelijk werd ge
wond.
In totaal zijn er dus zes personen om het
leven gekomen.
Voor een te bouwen modern flatgebouw in
een der mooiste gedeelten van Haarlem met
direcie trein- en tramverbinding bestaat ge
legenheid tot deelname Zij, die daarvoor
interesse hebben en uitvoerige inlichtingen
wenschen zenden hun brieven onder No.
5952 bureau van dit blad.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
La Rochefoucauld:
Belachelijkheid onteert meer dan schande
(De heer Van den Berg te Zwijn -
drecht is dezer dagen 80 jaar
geworden).
En wie is van den Berg uit Zwijndrecht?
Valt mij een drom van lezers aan.
Wat ex.ra-super-wereldschokkends
Heeft deze oude heer gedaan?
Wij willen hem wel filslteeren,
Want tachtig is geen kinderspel.
Maar als de dood ons nog wil sparen
Dan halen wij dat allen wel.
Maar waarom vraagt die lezerschare -
Is deze heer zoo interessant.
Er moei dan toch een reden wezen
Voor deze beeltenis in de krant.
Mijn waarde lezers, deze grijsaard.
Van wien gij nimmer nog vernaarnt,
Is niet door grootsche heldendaden
In onze maatschappij befaamd.
Hij is geen politieke voorman,
Geen filmster en geen held der sport,
't Is niet als schrijver of als dichter
Dat hij hier thans gehuldigd wordt.
Hij 's niet de man, die eens de speelbank
In Monte Carlo springen liet.
Hij vocht niet in den wereldoorlog.
Een oceaanviucht deed hij niet.
Maar wel heeft hij zijn gansche leven
Zijn arbeid toegewijd verricht.
Wel was hij anderen ten voorbeeld
In de vervulling van zijn plicht.
HIJ is nu tach.ig jaar geworden.
Maar acht zijn werk nog r.iet gedaan,
Om vijf uur in den vroegen morgen
Vindt hij het tijd om op te staan.
Dan gaat hij vroolijk aan den arbeid
En werkt den ganschen langen dag
En hij is dankbaar en tevreden
Dat hij nog werken kan en mag.
Hij is een stille in den lande.
Die zich zijn eigen taak slechts wijdt,
Hij is, en anderen zijn er met hem,
De ware „goeie ouwe tijd".
Wanneer wij in onszelve keeren,
In deze laatste week van 't jaar.
En peinzen over 't eigen leven.
Dat vol van zorgen is en zwaar.
Dan kan het stille voorbeeld dienen
Van dezen ouden Jongen man.
Die vreugde schep;, in 't mooie leven.
Zoolang hij werken wil en kan.
P. GASUS.
Joh. H. Been, archivaris van Den Briél, en
bekende schrijver van jongensboeken, die op
71-jarigen leejtijd overleden, is.
DIT NIMMER BESTAAT UIT
TWINTIG BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
Zij, die zich voor aanvang
1 Januari 1931 als kwartaal-
abonné opgeven ontvangen de
in December nog te verschijnen
nummers gratis.
ADMINISTRATIE
HAARLEM'S DACBLAD
WEGENS HET KERSTFEEST ZAL ONS
EERSTVOLGEND NUMMER ZATERDAG
Z7 DECEMBER VERSCHIJNEN.
De uitbarsting van den Merapi. Niet meer
dan 700 dooden.
(Ie blad le oag.)
Weer een Finsch schip vergaan. 6 dooden.
Ge blao le oag.l
Is het afreden van den vorst van Monaco
waarschijnlijk?
<2e blad le oae».
Een brand bracht aan het stoomaemaal van
Rijnland te Spaarndam veel schade toe.
Ge blad 2e nag.)
Mr. J. H. van Doorne en de A-VJl.O. Het ver-
iccer van Mr. Van Doorne.
(le blad. 2e pag.)
Velsen: Gemeenteraadsvergadering.
(4e blad. 2e pag.)
HillegomGemeenteraadsvergadering.
(4e blad, 2e pag.)
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Fransche Cultuur.
(le biad, le pag.)
C. J. v. T.: Oud-Haarlem. Wat gespaard bleef
II (nieuwe serie).
'Ao blad, le pag.)
C. O. B.: Kersttijd in Zweden.
(3e blad, 2e pag.)
Henry A. Th. Lesturgeon: De kerstweek in
Parijs.
(3e blad, 2c pag.)
W. M. Bekaar: Feestdagen in Weenen.
(2e oiaa, le pag;.
Haar offer (Een kerstvertelling)
(5e blad, le pag.)
W. T.: „Wat zoek raakt
(4e blad. le pag.)
E. E. J.—P.: Winterwandellng Femina
W. v. d. T.: Kerstmis (Femina).
Bep OttenTwee boeken (Femina).
W. r.Langs de Straat: „Kerstmis".
(5e blad, le pag.)
(Laatste berichten 2e pagina
le blad.)
er komt een maal- en
menggebod.
ONTWERP TARWEWET AANCENOMEN.
De Tweede Kamer heeft Dinsdag het wets
ontwerp houdende bepalingen in het belang
van de lnheemsche tarweteelt, aangenomen
met 58 tegen 31 stemmen.
Tegen waren de liberalen behalve de heeren
Blerema en Van Rappard, de vrijzinnig
democraten en de sociaal-democraten, behalve
de heeren Van der Helde, Schaper en Hiem-
stra.
Men zie het Kamerverslag.
tjmuidensche tretn tegen
een stootblok gereden.
DRIE PASSAGIERS LICHT GEWOND.
Een electrische trein uit IJmulden die aan
het Centraal Station te Amsterdam op het
westelijk kopspoor moest aankomen fs. naar
het Hbld. meldt, Dinsdag vermoedelijk ten
gevolge van het te snel aanzetten der rem
men, doorgegleden en tegen het zgn stootjuk
gebotst. Door den schok tuimelden de pas
sagiers in de wagens omver, een drietal kreeg
lichte kwetsuren.
de m7st en de verdachte
sterfgevallen.
BRUSSEL, 23 Dec. (V.D.) Volgens be
richten In de bladen zouden ie Luik opnieuw
een sterfgeval en verscheidene ziektegevallen
geconstateerd zijn tengevolge van mistinade-
mlng. Dr. Timbal de leider van den Belgi
schen hygiënischen dienst verklaart in dit
verband echter, dat naar zijn meening deze
gevallen niet aan mist te wijten zijn. De op
gewonden bevolking overdrijft, volgens dezen
deskundige. Ieder verdacht sterfgeval wordt
nu maar eenvoudig aan den mist geweten.
