m
M
OUD-HAARLEM.
De Javasuiker-industrie.
HAARLEM'S DAGBLAD WOENSDAG 14 JANUARI 1931
TWEEDE BLAD
Waf gespaard bleef.
(Nieuwe serie.)
V.
De Chadbourne-commissie.
Verdere perfectionneering van het bedrtff door het
productiever maken van de afvalproducten is in de
Javasche suikerindustrie mogelijk te achten.
Op de plaats waar nu de Nieuwe Kerk
gevonden wordt, stond vroeger het
St.. Annaklooster. De kerk die bij
dit klooster behoorde, werd in het
begin der 17e eeuw ingericht
voor den Hervormden eeredienst. Het is niet
'zeker wat de oorzaak was het is mogelijk,
dat het kerkgebouw in verband met de
stadsuitbreiding te klein werd, maar de kans
is ook niet uitgesloten, dat de kerk, die bij
het beleg van het Spaansche geschut al veel
te lijden had. bouwvallig was geworden
maar de stedelijke regeering besloot in 1664
de kloosterkerk te laten afbreken en op het
vrijgekomen terrein een nieuwe kerk te bou
wen. Er werd bepaald, dat de nieuwe keik
tegen den ouden toren gebouwd moest wor
den. Aan bekende bouwmeesters werd ge
vraagd plannen daarvoor in te dienen. He'
staat evenwel niet vast welk ontwerp werd
uitgevoerd. Sommigen houden Jacob van
Campen voor den bouwer der Nieuwe Kerk,
maar Allan meende grond te hebben voor de
veronderstelling, dat Jacob van Campen het
plan van de Vos en Coelertbier herzien en
uitgevoerd heeft. Met het bouwen der kerk
moet een bedrag van 53.000 gemoeid zijn
geweest, waaronder 7000 voor het aankoo-
pen van aangrenzende huizen, omdat het
terrein van de oude kerk niet groot genoeg
was.
De kerk werd gebouwd in Ionischen stijl,
van binnen zoowel als van buiten is zij
hoogst eenvoudig van vorm.
Aan den kant van de Kerkstraat zijn bo
ven den ingang twee Haarlemsche wapen
schilden aangeb-acht, links de dorre boom,
rechts hst zwaard met de sterren. Boven die
wapenschilden is een bloemfestoen aange
bracht die door het bouwjaar (Anno
MDCXLIX) wordt geflankeerd.
Toren der Nieuwe Kerk.
De toren onderscheidt zich van alle an
dere torens hier ter stede. Het wordt aan
genomen, dat hij van tijd tot tijd verbouwd
is, oa. in 1862. Al heeft hij door die veran
deringen niet gewonnen, toch is 't een mooie
sierlijke toren gebleven, die op veel schilder
stukken, teekeningen en etsen vereeuwigd is.
In den toren zijn eenige klokken opgehangen,
o.a. een door Hendrik van Meurs in 1615 ge
goten. In 1749 werd ook een brandklok in
den toren opgehangen.
In de kerk zijn eenige bekende Haarlem
sche kunstschilders begraven, o.a. Pieter
Claes f1661). Philippus Wouwerman <1668),
Jan Stackman (1670), Izack Ruysdae! (1677).
Frans de Jong 17 5
Het plantsoen dat nu naast de kerk ge
vonden wordt is het cude St. Anna-kerkhof.
Dit kerkhof werd in 1825 geslech*. Fr waren
oa. de schilders Harman Hals (1669), Pieter
van Santvoort (1681) en Jacob Ruysdael
C1681) begraven.
De Kerkstraat was 25 jaar geleden heel
wat schilderachtiger dan thans. Aan beid-
kanten werdm 'oen aardige hu'«>es ?-von-
den, die, versierd met bloembakken mstroode
geraniums, iets intiems hadden. Ejn s.ux.)
dorpsrust te midden van het drukke stads
gewoel. Na dien tijd is, vooral aan de hulzsn
aan den Zuidkant, nogal wat verbouwd
waardoor veel van het mooie verloren is ge
gaan. Als men zooals onze teekenaar ge
daan heeft alleen het oog naar rechts
wendt, is het aardige oud» karakter van de
straat nog gedeeltelijk beivniden.
Wij geven een tweetal teekeningen van
het vroegere hospitaal aan de Kinderhuis-
vest. Dit zijn fragmenten van het St. Maria
Ma gdalena-klooster. Dit werd in 1474 door
de „Bekeerde zondaressen", ook wel genoemd
de „Zusters van boetvaardigheid" gesticht.
De nonnen volgden den leefregel van den H.
Franciscus, zij légden zich vooral toe op het
overschrijven van boeken.
Poortje van het vroegere hospitaal aan de
Kinder huisvest.
Toen dit klooster in het laatst der 16e
eeuw bij den verkoop der geestelijke goede
ren in het bezit van den burgemeester ge
komen was. werd het in 1601 voor hetzelfde
geld door de regeering overgenomen, om er
een pest- en dolhuis in onder te brengen.
Sedert 1765 was in dit gebouw het Burger
weeshuis gehuisvest. Toen dit naar het
Groot Heiligland (het tegenwoordige Frans
Halsmuseum) werd overgebracht, kwam het
vrij voor Garnizoenshospitaal. Het zal nu on
geveer 8 jaar geleden zijn, dat het hospitaal
werd opgeheven, doordat het garnizoen naar
elders werd verplaatst. Toen k~eeg de ge
meente weer de beschikking over het ge
bouw.
In de laatste jaren is het een toevluchts
oord voor gemeente-instellingen en scholen
die tijdelijk dakloos zijn. Bovendien heeft
het Brokkenhuis er zijn magazijnen.
Het is een totaal uitgewoond gebouw, dat
noodig moet worden afgebroken. De gemeen
te heeft reeds lang het voornemen om op
den grond die na afbraak vrij komt een
nieuw gebouw voor verschillende gemeente-
instellingen te zetten. De moeilijkheid is
evenwel, dat „Monumentenzorg" gesteld is
op behoud van het gedeelte der oude kapel
die nog dagteekent uit de 15de eeuw. Voor
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
Stofzuigerhuis MAERTENS
Barteljorissir. 16 - Tel. No. 10756
Alle merken Stofzuigers
Openbare Werken is het een moeilijke op
dracht om dit fragment van oude bouwkunst
op te nemen in een nieuw gebouw. Haarlem
heeft evenwel nog slechts zeer weinig bouw
werken uit dien tijd, zoodat er zeker veel
voor te zeggen is, om de oude kapel als dit
mogelijk is. te bewaren. Ook net schilder
achtige poortje aan de Kinderhuisvest moet
voor den moker van den slooper gespaard
worden. Er zal dan heel wat moeten gebeu
ren om het oude gedeelte van het klooster
weer zooveel mogelijk in den ouden toestand
terug te brengen. Er is namelijk in den loop
der jaren heel wat aan ge- en verknoeid. De
oude kloostertoren dient nu alsschoor
steen!
C. J. VAN T.
WELDADIGHEIDSFONDS
Aan het ons gezonden jaarverslag van het
Weldadigheidsfonds „Het. Schemerlampje"
ontleenen wij het volgende:
De inkomsten werden als volgt verdeeld:
Ned. Herv. Diaconie. Jansstraat f 50.Jo
zefhuis „Trinitas", Zijlsingel f 40.—. Lsraëli-
tische Armen f 30.—. Stads-EdiMe Kleeding-
fonds f 25.— Leger des Heils f 20,Hofje in
de Tuchthuisstraat (8 inwoners) f 40
KinderkeFstfeest Stads-Edi ie O H. Ct. f 25
St- Vincentius-Vereeniging f 35. stads Ar
men- en Ziekenhuis f 50.— totaal f 3.15
Aan 102 der allerarmste gezinnen in Haar
lem werd een gezamenlijk bedrag van f 847 50
uitgekeerd.
Wel wordt het cijfer van verleden jaar
(f 1005.niet bereikt, maar dit vindt sijn
oorzaak in het feit., dat de beide vrijw.llige
giften van elk f 100 dit jaar achterwege ble
ven. Daarentegen was het. aantal betalende
leden a f 3 per jaar in 1930 grooter dan in
1929.
Het bestuur blijft op den ingeslagen weg
voortgaan, vertrouwende op een steeds
groeiend aantal deelnemers
AMSTERDAM'S GROOTE
BOSCHPLAN.
ONTEIGEN INGSONT WERP INGEDIEND.
Bij de Tweede Kamer is ingediend een
ontwerp voor het aanleggen door de ge
meente Amsterdam van een bosch op gron
den. gelegen in de gemeenten Amsterdam,
Nieuwer-Amstel en Aalsmeer, tusschen den
Amstelveenscheweg. de Ringvaart van den
Haarlemmermeerpolder en het Nieuwe Meer.
omvattende den Rietwijkeroorderpolder, een
deel van den buitenvelöerschen polder, een
deel van den Zwarten- of Schinkelpolder, den
„Poel" en eenig boezemland langs het Nieuwe
Meer.
Houdt men in het oog, dat de parken,
plantsoenen en speelvelden in Amsterdam in
totaal een oppervlakte van pl.m. 260 H A.
beslaan, d.i. iets meer dan 3.50 M3. per in-:,
woner, en stelt men. darnaaat. dat de des
kundigen 10 M2. per inwoner als een mini
mum en 20 M2. per inwoner als normaal
beschouwen, dan behoeft het geen nader be
toog, dat in Amsterdam op dit gebied een
ach terstand valt in te halen.
De gronden beslaan een totale oppervlakte
van 875 H-A.
De z.g. „Poel" is in het plan opgenomen,
ten einde dezen mooien plas zooveel moge
lijk ongerept te bewaren. Door de boorden
van dat water op daartoe geëigende wijze
in te richten, zou „de Poel" voor baden en
zwemmen geschikt gemaakt kunnnen wor
den, waardoor het denkbeeld van aanleg van
een „strand" op gelukkige wijze in het aan te
leggen bosch verwezenlijkt, zou zijn.
De ministers van Bmnenlandsche Zaken en
Landbouw en Arbeid, Handel en Nijverheid,
hebben hun instemming met het plan be
tuigd.
Er zijn 45 bezwaarschriften ingediend.
R.-K. VROUWENBOND
De afdeeling Haarlem van den R.-K. Vrou
wenbond hield Dinsdagavond in het gebouw
„Sint Bavo" haar jaarvergadering. De jaar
verslagen van de secretaresse. Mevrouw
SormaniDe Voogd, en van de penning-
meesteresse. mej. Teppema, werden onder
dankzegging goedgekeurd. Daarna had de
bestuursverkiezing plaats. De aftredende
leden Mevrouw SormaniDe Voogd en Me
vrouw Van Kessel—Janus werden herkozen;
gekozen zijn Mevrouw BraakhuisWolke,
Mevrouw Dr. Koot-Siemens, Mevrouw Fran
se en mej. D. Verwer.
Mej. Maria Bijvoet luisterde den avond met
declamatie op en het Lyceum-orkestje „Phi
lip Loots" zorgde voor de muzikale medewer
king.
FAILLISSEMENTEN.
Door de Arrondissements-Rechtbank te
Haarlem zijn op 13 Januari in staat van
faillissement verklaard:
1. J. Stasse. bloemistknecht, wonende te
Haarlemmermeer NieuwVennep, IJweg 1660
vroeger te Noordwij kerhout.
Curator mr. L. U. Rengers Hora Siccama,
wonende te Haarlem.
2. J. H. v. d. Lans, koopman, wonende te
Hoofddorp, Spieringerweg 843.
Curator mr. L. U. Rengers Hora Siccama
wonende te Haarlem.
3. H. J. Byry. schoenmaker, wonende te
Haarlem, Zoetestraat 2.
Curator Mr. P. Tideman, wonende te
Haarlem.
4. N.V. Visscherij Maatschappij „Apeldoorn"
gevestigd te IJmuiden. gem. Velsen.
Curator Mr. dr. F. A. Bijvoet, wonende te
Haarlem
5. N. V. Visscherij Maatschappij „St. The-
resia", gevestigd te LJmulden, gemeente
Velsen.
Curator Mr. dr. F. A. Bijvoet, wonende te
Haarlem.
6. A. Aarts, koopman in groenten, wonende
te Haarlemmermeer, Vijfhulzen, Kruis
weg 1141,
Curator mr. L. U. Rengers Hora Siccama
wonende te Haarlem.
X VERTREKT 25 JANUARI
Een deskundige op het gebied der suiker
industrie schrijft ons:
Nu de gevolgen van de besprekingen der
Chadbourne commissie welke de stabilisatie
van de suikermarkt ten doel hebben eenlgs-
zins te overzien zijn, kan men zeggen dat de
toestand van de suikerindustrie voor de eer
ste vijf jaren verbeterd is. doch kan deze
geenszins als rooskleurig aangemerkt wor
den. Het uit de markt nemen van een groote
hoeveelheid suiker, die gefinancierd moet
worden, en het inkrimpen van de aanplan
tingen. kost geld. waartegenover wel is waar
een hoogere verkoopsprijs van het product
zal staan, die de positie van de industrie
meer zekerheid geeft, doch veel meer dan
een matige rente van het daarin gestoken
kapitaal zal toch zeker niet verkregen u-or
den. De kleine zaken met- hoogere kostprij
zen. die financieel niet hecht gefundeerd
zijn. zullen In ieder geval een moeilijken tijd
blijven doormaken.
Wanneer wij de geschiedenis van een in
dustrie. welke ook, nagaan, dan blijkt dat
volgens een gewone natuurwet de mate van
ontwikkeling door de omstandigheden gesti
muleerd wordt.
De bijzonder hooge trap die de Javasuiker-
industrie bereikt heeft, heeft zij voorname
lijk te danken aan de tijden, toen in de tach
tiger jaren de serehziekte de cultuur aan den
rand van den afgrond voerde, en toen ln het
begin van deze eeuw, vóór de Brusselsche
conventie de prijzen verre beneden den kost
prijs daalden.
Ook de huidige moeilijke tijden zuPen niet
nalaten een goeden invloed uit te oefenen en
tot meerdere perfectie van het bedrijf leiden
De vraag rijst echter: is het mogelijk dat een
bedrijf dat reeds een dergelijke hooge trap
van ontwikkeling bereikt, heeft nog meer te
perfectionneeren is waardoor de kostprijs
van het product verlaagd wordt? Door de
nieuwe rietsoorten werd reeds de opbrengst
rer vlakte-eenheid zoo verhoogd dat moei
lijk denkbaar is, dat deze binnen afzienbare
tijden nóg meer verhoogd kan worden, zoo
dat het verlagen van den kostorijs ergens
anders gezocht moet worden. En van zelf
wordt onze aandacht dan gevestigd op de
afvalproducten van de fabriek die thans zoo
goed als waardeloos beschouwd worden. Deze
af va'producten zijn in de eerste plaats het
uitgeperste riet., de zoogenaamde ampas. die
tot. brandstof dient, en de melasse. Hoewel
thans alle ampas practisch gesproken door
de ketels verbruikt wordt en er zelfs fabrie
ken zijn die met droog rietblad of hout moe
ten suppleeren. zou het zeer wel mogelijk
zijn. dat door betere stoomeconomie en bijv.
het voordrogen van de ampas door de rook
gassen, minstens de .helft, hiervan overge
houden wordt. Deze rietvezels zouden als
grondstof kunnen dienen van bouw- en
iso'atiecarton. Het suikerproefstation te Pa-
NEGEN WONINGEN EN VIER GARAGES
AAN DE HKUSSENSSTRAAT
B. en W. stellen den Raad voor. hen te
machtigen.
I. aan de N.V. Bóuw- en Exploitatie Mij
..Hogerveka'alhier, tegen den prijs van 15
per M2. In koop af te staan grond aan de
Heussensstraat.. groot pl.m. 1779 M2 zulks
met de bestemming om op dien grond te
bouwen negen woonhuizen en vier garages.
II. Aan de N.V. Bouw- en Exploitatie Mij
Hogerveka", alhier, het recht te verleenen
tot het overbouwen van de Akendamstraat
met twee poortwoningen. met dien verstande
dat voor het te overbouwen gedeelte van die
straat een vergoeding van 7.50 per M2.
wordt betaald.
DS. K. G. VAN SMEDEN.
Ds. K. G. van Smeden te Haarlem-Noord
heeft bedankt voor het beroep bij de Chr.
Geref. Kerk te Vlaardingen.
INGEZONDEN
Voor den Inhoud dezer rubriek stolt do Re
dactie zich niet verantwoordelijk.
Van ingezonden stukken, geplaatst of niet
geplaatst, wordt do kopij den Inzender niet te
ruggegeven.
METEN MET TWEE MATEN.
Geachte Redactie
Mag ik de volgende opmerkingen over het
meten met twee maten onder uw aandacht
brengen?
Ik bedoel, hel meten met twee maten door
den fiscus. Ik geloof niet dat iemand ooit
een aanslagbiljet op tijd ontvangt- En toch
zou dit moeten, althans wanneer men de
vrijheid neemt op te treden, zooals dat bij
den fiscus regel is tlees maar de achterzijde
van het aanslagbiljet: de termijnen ver
vallen. enz.).
Kan nu een te hoog aangeslagene niet op
tijd aan zijn verplichtingen voldoen, omdat
hij zijn aanslagbiljet ontvangt in een tijd,
die de slechts denkbare is, dan komt de kaart
met TVet opschrift: aanmaning <„de kosten
dezer zijn f 0.25") eventueel gevolgd door een
dwang-bevel en het „opschrijven" van den
inboedel. Waarom toch deze maatregel alleen
toegepast bij Personeele-, Inkomsten-, Ver
mogensbelasting, enz?
Mer. wordt anders behandeld als men be
hoort tot de bezitters van een of meer auto's
Dezen toch ontvangen behoorlijk een kaart
met de mededeellng. dat de dag waarop hun
wegenbelasting afloopt nadert. Deze her
innering kost niets. Juist, zoo hoort hel ook
Het is heel soed dat men aan zijn verplich
tingen herinnerd wordt, maar dan in een
gunstïgen tijd. Zou het belastingjaar zijn
geëindigd eerst dan zou er iets voor te zeggen
zijn, dat men ertoe overgaat krassere maat
regelen toe te passen, maar dan behoort de
fiscus zorg te dragen dat de aanslagbiljetten
op tijd worden ontvangen, niet 4 of 5 maan
den te laat.
Het is toch al zoo moeilijk te begrijpen,
wat men met al dat belastinggeld doet.
Zoo is het ook met de wegenbelasting.
Waaraan worden toch de mtllfoenen besteed?
Voor aonl.g var v en wordt er gelegd. 70?^
maar kan er niet wat worden gereserveerd
voor bet wat beter bij vriezend weer be-
I strooien der gladde straten, 's Morgens vóór
negen uur is het levensgevaarlijk met je auto
op straat te komen. Dit is nu een mooi werkje
soeroean deed hieromtrent reeds proeven
die tot zeer mooie resultaten geleid hebber..
Ook de uit het uitgeperste riet vervaardigde
celotex blijkt op de wereldmarkt een zeer
waardevol artikel te zijn. Verschillende an
dere exporteerende rietsuikerlanden gingen
ons reeds voor met de oprichting van papier-
industrieënnaast de suikerfabrieken o.a. For
mosa en Hawaai, terwijl Louisiana en Flo
rida, het nieuwe rietsuikercentrum van de
Vereenigde Staten met de celotex fabricage
aan de spits staan.
Het tweede niet minder belangrijke afval
product van de rietsuikerfabrlcage. de me
lasse. kan tot a'cohoi gedestilleerd worden
en wordt ook voor een groot deel als grond
stof gebruikt voor de fabricage van veevoe
der Vooral de hoogere alcoholen oa. de
butyl en propylalcohol zijn de voornaamste
grondstoffen van de lak en vernlslndustrie.
In de Zuid-Amerlkaansche staten Brazilië
en Argentinië bestaat reeds naast de suiker
industrie een zéér belangrijke industrie ter
bereiding van alcohol uit melasse. Vooral in
Brazlht legt ruen zich voornamelijk toe op
de bereiding van motor-alcohol, waarvan de
prijs ongeveer 60 pet. van den benzineprijs
bedraagt
In Argentinië hebben van de 40 suikerfa
brieken 25 een distilleerderij welke in 1929
ruim 21.000.000 liter alcohol produceerden
Op Java wordt de melasse door de United
Molasses Comp opgekocht. De daarvoor aan
gelegde prijzen liepen het laatste jaar mot
100 pet. op Met speciaal daarvoor ingerichte
tankwagens wordt de melasse naar de kust
plaatsen Se ma rang en Soerabaia vervoerd,
waar het product via enorme reservoirs en
pompstations zijn weg verder vindt naar de
Amerikaansche tankschepen
Uit het bovenstaande zal het duidelijk zijn
dat met de afvalproducten van de rietsulker-
fabrlcage veel meer te bereiken is dan er
thans mee bereikt wordt, en dat andere riet-
suikerproduceerende landen Java ln dat op
zicht eenige jaren vóór zijn.
Vooral in deze tijden van depressie zou het
verwerken van bijproducten een betere risico
verdeeling beteekenen en een verhooging der
rentabiliteit.
Er is echter nog een tweede omstandigheid
waarop niet voldoende de aandacht kan ge
vestigd worden op het zich zoo sterk moge
lijk maken voor de toekomst. Indien de
Chadbourne voorstellen inderdaad tot uit
voer worden gebracht dan gaan wij, om het
zoo te noemen, een rustperiode van vijf ja
ren tegemoet. Maar daarna0 De Yankees zul
len niet stil zitten, en waar zij altijd een
juisten blik op de toekomst hebben gehad
zullen zij thans zeer zeker zich klaar maken
om na die vijf jaren behoorlijk gewapend ln
het Strijdperk te treden.
J. J. H.
voor een groep werkloozen; 's morgens vroeg
er op uit trekken, gewapend met schop en
kar om de wegen te bestrooien! Ik ben er
zeker van. dat duizenden het graag zouden
doen. liever dan stempelen en lanterfanten.
Halfweg.
W SCHEFFER.
Kerkhoflaan 86.
GEVAARLIJKE RADIO-DRADEN.
Geachte Redactie,
In antwoord op de Ingezonden stukjes aan
gaande het genereeren van radiotoestellen
veroorzaakt door anderen en waarin een der
inzenders aanhaalde de dichtregels: „Wtt
gij niet wilt dat u geschiedt" enz. zij het mij
vergund het volgende op te merken. Ik vraag
mij af: heeft deze heer of hebben deze hoe
ren wel eens deze regels zelf in toepassing
gebracht? Ik trek dit sterk in twijfel. Hebben
zij wel eens in de lucht gekeken en al die
onbeschermde radiodraden gezien en hebben
zij er nooit eens aan gedacht, dat anderen
daar last van ondervinden? Dan moeten zij
zich eens vervoegen bij een postduivenlief-
hebber, dan zou het hun waarschijnlijk dui
delijk worden dat, door het onoordeelkundig
aanbrengen van radiodraden en overspan
ningen jaarlijks honderden duiven verminkt
of met gebroken ledematen omlaag storten en
voor hun verdere leven, als ze nog in het
leven zijn te houden, niet meer in staat zijn
om te vliegen. Zij zijn dus voor hun eigena
ren voorgoed waardeloos.
Ik zou den radio-amateurs willen verzoe
ken. de aangehaalde woorden ook voor zich
zelf in toepassing te brengen, dan zijn onze
duiven beveiligd en wordt het stadsschoon
niet zoo geschaad.
Dankend voor de plaatsruimte.
Hoogachtend.
A. STATIE.
Lid van de Kon. goedgek.
Postduivenvereniging H.A.K.
AGENDA
Heden:
WOENSDAG 14 JANUARI
Schouwburg Jansweg: „Alleen op de we
reld".
Gem. Concertzaal Ledenconcert H. O. V,
8.15 uur.
Palace: „Hallo Mexico!" en .Wel te r,-s-
tenOp het tooneel: Tholen en Van Lier
8.15 uur
Luxor Theater ..De Boemelkapitein" eu
.Betty Balfour". Op het tooneel: Duo Calvé,
opera-duettlsten- 8.15 uur.
Rembrandt Theater: „De diamanten van
Broadway". Op het tooneel: Ir. Cook met heb
groote raadsel: mensch of pop? 7 en 9.15 u,
DONDERDAG 15 JANUARI.
TeyJer's Museum, Spaarne 18 Geopend op
werkdaeen van 11—3 uur. b:: al-e 's Maai-
l.igs. -cegang vrij.
Blo ^oopvoorstcllingen s middags en des
avonds.
Bloemend aal: Vergadering van den ge«
meen te raad, twee uur.
I DON. 14 Januari (N.T.A.) G ..'ren
-l heeft kapitein Christiansen verk'aard. da'
1de DO X Zaterdag of Zondag de werf zal
"eriaten en 25 Januari de aangekondigde
vlucht naar Zuid-Amerika beginnen.
