EEN LUST
FRANKEN'S
De aardbeving in
Nieuw Zeeland.
Het woord is aan...
Het Belangrijkste.
Spaarzaamheid.
48e Jaargang No. 14607
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Donderdag 5 Februari 1931
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN :per weck f 0.27lA. met Geïllustreerd Zondagsblad f 0-32
Per 3 maanden Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom dei
gemeente) 1 i.blVi. Franco per post door Nederland 3-87'/4- Losse nummers
f 0.Ü6. Geill. Zondagsblad per 3 maanden f ü-5756. franco per post.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerü: Zuider Buitenspaame 12
Telefoon Nos.:Directie 13082 Hoofdredactie 15C54 Redactie 10600
Administratie 10724, 14825 Drukkerij 10122, 12713 Postgiro 38810
ADVERTENTIëN: 1—5 regels 1-75. elke regel meer 0J5- Reclame»
0.60 per regel Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 1—4 regels 0.60,
elke regel meer /0-15. buiten Arrondissement dubbele prtjs On/e Groentjes
(icderen dag) 1I regels 0.25. elke regel meer /Ü.10- uitsluitend a contant.
Gratis Ongevallenverzekering voor Weekalionnés. Uitkeeringen. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden 1600.-, Verlies van Hand. Voet el Oog f400.-. Duim (250.-, Wijsvinger 1150.-. Elke andere vinger (50.-, Arm- o! Beenbreuk 1100.-
DIT NUMMER BESTAAT UIT
VEERTIEN BLADZIJDEN.
EERSTE BLAD
HAARLEM, 5 Februari
Van Speyk.
Het is vandaag precies een eeuw geleden
dat Jan Carel Josephus van Speyk, luitenant
ter zee en commandant van de kanonneer
boot nr. 2, de lont in het krui' stak en me'
zijn schap en bemanning in de lucht vloog,
aldus voorkomend dat zij in handen van de
Belgische opstandelingen zouden vallen. De
marrne herdenkt het feit plech'ig.
Buiten het historisch résumé van de fei
ten, dat ons aan onze schooldagen herinnert,
worden er aan deze daad thans weer tal-oaze
beschouwingen gewijd. Zij zijn zeer ui een -
loopend. Natuurlijk worden de politieke
tegenstellingen van dezen tijd er niet builen
gelaten, en in een van de politieke partij
bladen heb ik er zelfs een soort overzicht
van gevonden. De socialisten zijn contra
Van Speyk, de libe-alen pro, de rechterzijde
is eenigszins verdeeld, maar over hst geheel
gereserveerd in haar bijval, en gedeeltelijk
ook contra. De neutrale pers is pro.
Dit alles doet lichtelijk komisoh aan.
Wordt er mee bedoeld dat er in de Kame~
thans geen meerderheid voor Van Speyk te
vinden zou zijn? En zoo ja, wat doet dat er
eigenlijk toe? Moeten wij over historische
feiten ook al gaan stemmen? Als dit onver
mijdelijk is, voorspel ik toch een meevderhe'd
voo- Jan van Schaffelaar. Het zal het vol
gende jaar 4j4 eeuw geleden zijn dat deze
krijgsman van den toren in Bameveld
sprong, nadat de belegeraars zijn leven ge-
eischt hadden als losprijs voor zijn man
schappen. In dat geval offerde de comman
dant zich voor den troep op. Van Speyk
daarentegen liet de troep mee in de lucht
vliegen.
De ve-gelijking van Speyk-van Schaffe
laar dringt zich vanzelf op, als die van twee
„leidende helden" In de vaderlandsche ge
schiedenis. Het is altijd aanlokkelijk, op der
gelijke jyijze de indrukken van den school
tijd te doen herleven.
Zelfs een eeuw geleden, heel kort na Van
Speyk's dood, ontstond er al meeningsver-
schil over de waarde van zijn daad, waren
er al velen die haar laak'en. omdat hij zijn
bemanning mede had opgeofferd. Dit geeft
ons steun ln dezelfde critiek.' Ik kan niet
anders zeggen, dan dat ik er mij op de
schoolbank al over verbaasde, waarom de
heldhaftige aanvoerder, die toch al dagen
lang de mogelijkheid van zoo'n fatale positie
voorzien had, niet met zijn mannen den
strijd op leven en dood aanbond tegen de
(muiters die van den wal af zijn schip be
sprongen. Hij verkoos de bravou-e van de
lont in het kruit. Volgens latere verklaringen
was het zijn brandende sigaar, die hij erin
wierp, maar dit is al klinkt een sigaar
zooveel minder romantisch dan een lont
een détail.
Voor het overige geloof ik niet dat het
veel nut heeft, de maatstaf van onzen tijd
aan te leggen aan de begrippen van een
eeuw geleden. Onze gevoelens over den oor
log en alle uitingen daarvan zijn gelukkig
totaal anders dan die van onze voor
vaderen, al behoeven zij nog veel verbetering
eer zij algemeen doordringen. Wij kunnen
ons met geen mogelijkheid meer in de men
taliteit van 1830 verplaatsen. De daad van
Van Speyk kunnen wij niet meer beoordee-
len zooals zijn tijdgenooten hot deden, en
de gedachtensfeer waarin zij leefden is ons
totaal vreemd geworden. Zoo is ook de moed
van den duellant, de eer-opvatting van den
man die aldus geschillen trachtte op te los
sen, voor ons een verwrongen bagrip, eer.
onwaarheid geworden.
Dat de nimbus der glorie Van Spe"k's
naam ten deel gevallen is. ondanks het feit
dat hij zijn mannen mee opofferde, vindt
m.i. een eenvoudige verklaring. Niet alleen
in de romantiek en de bravoure van zijn
daad. maar vooral in hei. feit dat deze man
in koelen bloede zijn leven p~ijs gaf voor
een Idée. Al was zijn beleid, zijn inzicht en wa*
men meer wil verkeerd dat feit blijft niet
te loochenen. Hij offerde zijn leven voor
een idée, die hem dierbaar was. Hij deed dat
niet in een oogenblik van opwinding, maar
na zich, zooals de feiten bewijzen, al dagen
tevoren op de mogelijkheid voorbereid te
hebben.
De historie der Menschheld heeft allen,
die dit deden, altijd als grooten erkend. Af-
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
ZOOALS MIJN JONGEN GROEIT
VAN FRANKEN'S BROOD.
BROODFABRIEKEN
Haarlem - Heemstede - Bloemendaal
gezien van de omstandigheden, het beleid,
ja zelfs van de verschillende Ideeën zelf, die
i-en bezielden, heeft men hun namen doen
voortleven. En dat eenvoudig, omdat er
altijd zoo weinig menschen geweest zijn, en
nog zijn, tot dergelijke zelfverloochening in
staat.
Ons aller gevoel erkent dit, afgezien van
de vraag of wij R. K., V. D., A. R., V. B„
S.D.A.P., C.H. of een andere partij groepee
ring zijn toegedaan. Moge Van Speyks daad,
evenmin als de gevloekce oorlog, ooit meer
herhaald worden.
Maar laten wij niet ontkennen wat werke
lijk groot was in den mensch Van Speyk:
zijn zelfverloocheningen laat ons de po
litieke verdeeldheden van 1930, die heusch
geen reden zijn tot vaderlandsche trots, bui
ten de gebeurtenissen van het verre verle
den laten. Want daarmee hebben zij nu eens
heelemaal niets uitstaande. Al zullen zij
straks misschien, bij een of andere Rostand
herdenking, betoogen gaan voeren contra
Cyrano de Bergerac, omdat de eeuwige
vechtlust van den Gascogner en zijn ster
venswoord,Ma panache!"zoo ho
peloos in strijd zijn met onze moderne be
grippen en hij, a s hij nu leefde, dadelijk
opgepakt zou worden, en voor den kadi ge
sleurd wegens Poging tot Doodslag, meer
malen gepleegd....
R. P.
„IM WESTEN NICHTS NEUES".
De Tel. meldt uit Rotterdam:
Een treffend groot aantal auto's met Duit-
sche nummerplaten en initialen treft men
.hans tegen het avond uur in de Maasstad
aan. Wij danken dit aan de vertooning van
Remarque's film „lm Westen nichts Neues".
Voor iedere voorstelling zijn telefonisch uit
het Rijnland plaatsen besproken. Auto's
brengen de kijkloistigen hier heen, waarop zij
in den nacht weer vertrekken.
Voorts heeft men uit Den Haag belang
stelling ondervcncen. Zoo is een der voor
stellingen bijgewoond door minister Reijmei
die daarvoor speciaal uit de Residentie was
overgekomen.
Te Arnhem, waar de film Vrijdag begint tc
draaien, zijn 5900 plaatsen verkocht. Men
verwacht duizenden uit Duitschiand. speciale
autobusdiens.en zijn daarvoor georganiseerd-
DE DéCORS VAN HET AMSTER-
DAMSCH TOONEEL.
Naar het Hbld. verneemt, hebben de leden
van het gezelschap van het Amstsrdamsoh
Toon eel den heer Verkade een bedrag van
f 6000 geboden voor het overnemen van de
décors. De heer Verkade verlangde, dat dit
'oedrag Woensdag vóór zes uur zou worden
betaald.
Daar betaling echter niet anders dan na
enkele dagen mogelijk bleek, zal men bij de
opvoeringen van Pirandello's „Beter dan
vroeger" met nooddecors moeten werken.
Napier, de stad in Nieuw-Zeelanddie bijna geheel verwoest werd.
Nog geen juiste cijfers.
Bedding van haven 18 voet gestegen.
Napier moet ontruimd worden.
LONDEN, 4 Febr. (V. D.) De comulete des
organisatie van het verkeer tusschen het ge
bied van de aardbeving en het Noordelijk
deel van het eiland Nieuw-Zeeland. maakt
het onmogelijk het verlies aan menschenle-
vens eenigszins te benaderen. Het zal nog
wel vele dagen duren voor het onderzoek
naar de vermisten onder de puinhoopen der
ingestorte gebouwen geëindigd zal zijn. De
wellicht overdreven getallen die geregeld ge
publiceerd worden dienen derhalve voorloo-
pig met de noodige reserve te worden opge
vat.
Een telegram, dat door den Minister voor
de Dominions ontvangen werd van den
Gouverneur-Generaal van Nieuw-Zeeland
bevat woorden van erkentelijkheid namens
regeering en bevo king van Nieuw-Zeeland
voor de betuiging van deelneming der Brit-
sche regeering. Voor het oogenblik zijn nog
geen volledige inlichtingen mogelijk, aldus
het telegram, doch het staat reeds vast, dat
de schokken het hevigst zijn geweest te Na
pier en Hastings. waa> vele gebouwen in
stortten. Te Napier is voornamelük het za
kenkwartier door branden geteistebd. De lijst
van vermisten kon nog niet worden samen
gesteld. daar het nog niet mogelijk was de
telegrafische communicatie met de vaartui
gen in de haven van Napier waaronder Zr.
Ms. .Veronica", ..Dunedin" en „Diomedo", die
uit Auckland zijn aangekomen met medi
sche hulpmidde'en en voedselvoorraden.
Gevreesd wordt, dat het verlies aan men-
schenlevens zeer groot is. Medici cn ver-
pleeesters zijn naar bet geteisterde gebied
gedirigeerd en een groot aantal thans dak-
iooze. gewonden, is reeds onder geneeskun
dige behandeling. Ook de levensmiddelen-
voorziening, die gecontroleerd wordt door de
regeeringsautoriteiten. die reeds "net terrein
van de ramp hebben bereikt, functionneert.
De bedding van de haven van Napier is op
sommige plaatsen wel 18 voet gestegen.
De regeering van Nieuw-Zeeland deelt me
de, dat Napier binnen 48 uur ontruimd dient
te zijn, aangezien de kanalisatie voorloopig
niet kan worden herste'd en men als gevolg
hiervan het uitbreken van epidemieën ver
wacht. Op vele plaatsen duurt de brand nog
voort.
Het oorlogsschip ..Veronica" heeft dyna
miet aangevraagd om. met het oog op het ge
brek aan bluschwater. de brandende gebou
wen op te blazen. Twee kruisers zijn ter as
sistentie te Napier aangekomen. De tribunes
van de renbaan zijn in hulplazaretten ver
anderd. Verpleegsters en geneesheeren moe
ten bij nacht met behulp van kunstlicht en
fakkels werken. De stedelijke schouwburg is
eveneens een prooi der vlammen geworden,
evenals de kerk.
Nog steeds worden er aardschokken waar
genomen, welke telkenma'e een paniek on
der de bevolking veroorzaken.
SPOORWEGONGEVAL IN
DUITSCHLAND.
24 LICHTGEWONDEN.
HEILBRONN, 4 Febr. (VD.) Op het
Cen raalstation van Hsllbronn is heden
middag om 5 uur 28 een locomotief achter
tegen een voor vertrek gereed staan den per
sonentrein gebotst. Hie.bij werden 24 reizi
gers licjit gewond. Twee doktoren en een
sanitaire colonne waren onmiddellijk ter
plaatse. Alle gewonden konden, nadat de
eerste hulp verleend was en noodverbanden
gelegd waren, de reis voortzetten. Twee per
sonen waggons werden licht beschadigd.
PISCATOR UIT DE HECHTENIS
ONTSLAGEN.
BERLIJN. 4 Febr. <V.D.) Op voorste"
van de belasting-autorielten van het
district Schöneberg, is Woensdag de theater
directeur Piscator, die sinds eenige dager,
wegens het niet-beta'.en van belas.'ing ge
vangen zat, uit de hechtenis ontslagen.
PANIEK IN HET CIRCUS BUSCH.
DUITSCHLAND.
BERLIJN. 4 Febr. (V.D.) Vanmiddag
heeft in het Circus Busch tengevolge van
kortsluiting een ernstig ongeval plaats ge
had. In het circus wordt gedurende eznigen
tijd overdag en des nachts een film vervaar
digd van het artistenleven, waaraan 53C
personen als „toeschouwers" deelnamen
Toen de opnemingen hedenmiddag weer ge
ëindigd waren. Uldtn deze toeschouwer,
allen tegelijk naar de kasra om hun gage ir.
on vangst te nemen. In het gedrang we c
een der groote J up iter lampen beren ad gd,
zoodat plotseling een geweldige steekvlam
oplaaide. Er ontstond een groote paniek
waarbij tal van mannen en vrouwen onde.
den voet wer.'en geloopen. In to aal werden
er 7 personen gewond, van wie er twee naa
het ziekenhuis moesten worden, overge
bracht.
Charlotte Brontè
Wij doen altijd verkeerd, als ree te veel
denken aan icat we denken en zijn-
BOMBARDEMENTSVLIEGTUIG
NEERGESTORT.
Bij Engelsche manoeuvres.
„Oorlog" in vredestijd eischt neger
slachtoffers.
LONDEN. 4 Febr. (V. D.) Nabij Plymouth
Is een bombardementsvliegtuig neergestort.
Er zijn 9 dooden en 3 ernstig gewonden.
De vliegmachine is een Iris-vliegboot. no
200 van het vliegbooteneskader van Mount-
öatten.
Onder de slachtoffers bevindt zich ook de
commandant Wingcommander Tucker.
Slechts één onderofficier slaagde er in on
gedeerd uit het verongelukte toestel te ko
men.
Een moterboot, waarvan de bestuurder de
catastrophe zag aankomen, spoedde zich
naar de plaats van het onge'uk en pikte de
overlevenden op. voor de machine zonk.
Dc verongelukte vliegboot was een toestel
van All Metal-constructie. het grootste en
snelste van het type en was uitgerust met
drie motoren.
LONDEN. 4 Febr. (V D.) BIJ het ongeluk
met het eroote watervliegtuig der Engelsche
Marine hebben, volgens nadere berichten
negen menschen het leven verloren. Tijdens
manoeuvres en schietoefeningen welke het
v iegtuig in combinatie met andere machines
uitvoerde zag men het toestel op een gege
ven oogenblik In vel plané dalen en toen
het het water bereikt had had een ontplof
fing plaats, waarsan de oorzaak nog niet op
gehelderd kon worden De machine zonk en
kwam later, met de kie '.omhoog, boven drij
ven. In zeer korten tijd was een zeer gTOot
aantal motorbooten en andere vaartuigen op
de plaats van het onheil.
Een op een der vleugels van de machine
staande man en drie anderen, die in het
water ronddreven, konden gered worden. De
machine vulde zich zoo spoedig met water,
dat de Inzittenden zich niet. meer in vei ig-
heid konden stellen en met het toestel in de
diepte verdwenen. Onmiddellijk werden de
noodige maatregelen getroffen om door mid
del van duikers de verdwenen leden der be
manning te voorschijn te brengen. Van de
vier geredden zijn er drie zwaar gewond. Een
van hen. een officier-vlieger is op weg naar
het hospitaal aan de bekomen kwetsuren be
zweken. Ooggetuigen beweren, dat de ver-
oneelukte machine op het allerlaatste oogen
blik heeft moeten uitwijken voor een ander
toestel.
Het onge'uk heeft op ongeveer 120 Meter
van de kust plaats gehad Op het strand ver
zamelden zien duizenden nieuwsgierigen, die
het reddingswerk gadesloegen.
Volgens de laatste berichten zijn de ver
ongelukten een kapitein-vlieger, cen luite
nant-vlieger. een onderofficier en zes man.
Het watervliegtuig had een spanwijdte van
30 Meter, een lengte van 20 Meter en een
hoogte van 7 Meter De grootste snelheid be
droeg 105 zeemijlen. De grootte was van dien
aard. dat officieren en manschappen aan
boord konden wonen en slapen.
GROOTE BRAND TE
TANDJONG KASIR.
EEN SCHADE VAN 10.000-^
MEDAN. 4 Februari (Aneta) Een brand
verwoestte veertien kedehs te Tandjong Ka-
sir. De schade beloopt 10.0C0 en wordt n e'
door verzekering gedekt. De vermoedelijke
dader Is gearresteerd.
Dc aardbeving in Nieuw-Zeeland.
«Ie olad le nag.)
Ernstig vliegongeluk in Engela-9 dooden.
tie blad. Ie pag.)
Gandhi toeschietelijk.
(3e blad 2e pag.)
Nieuws uit Spanje.
(3e blad, 2e pag.)
De heer D. Hoogenboom, de nieuwe burge
meester van Hoogwoud, geïnstalleerd.
«4c blad le pag.)
De electrificatie der Spooncegen. In 3 minuten
van V eisen naar Beverwijk, Versneld
tempo van uitvoering.
(le blad, 2e pag.)
ARTIKELEN. ENZ.
R. P.: Van Spey k.
(le blad. le Dag.)
L. A.: „lm Westen nichts Neues". Een der
beste jilms der laatste jaren.
(2e olad le Dag.)
Henry A. Th. Lesturgeon: Hoe een ..Miss"
wordt gekozen.
(3e blad, 2e pag.)
De schutterij 25 jaar dood.
(4e blad. 2e pag.)
C. J. v. T.- Oud-Haarlem: ..Wat gespaard
bleef-.
(2e blad. 2e pag.)
.4. C. Kro"s: Van de sneeuw naar de zon. Dc
tiende Rallye naar Monte Carlo (Slot).
(2e blad. le pag.)
E. E. J.P.: Over mode. Femina
IV. van der Tak Helene Siegfried. (Femina)
Bep Otten: ,,Bloemenn. (Femina).
Laatste berichten 2e pagina
le blad.)
(De Amerikaansche regeering is
overgegaan tot verkleining van
het formaat der bankbiljetten,
hetgeen een besparing aan
kosten van papier oplevert van
twee mlllloen dollar).
Ik denk welcens als ik moeizaam
Dagelijks mijn rhmpjes schrijf,
Tjonge, bankbiljetten drukken
Is nogcens een mooi bedrijf-
Dat is nog een monopolie.
Dat voorloopig nog geen staat.
Zelfs niet communistisch Rusland,
Zich uit handen nemen laat.
Als ik 't zelf eens zou probeeren
Riep men dadelijk: dat Is valsch
En voor dergelijke dingen
Zijn de straffen lang niet malsch.
't Ls zoojuist den scherpen geesten
In Amerika gelukt.
Dat bij 't drukken der biljetten
Ook de kostprijs wordt gedrukt.
Wonderbaarlijk, hoe vernuftig
Men het uitgeknobeld heeft.
Dat een kleiner bankbiljet je
Een papierbesparing geeft.
En nu is vooral zoo aardig.
Er wordt twee mlllloen bespaard.
Maar de kleinpre biljetten
Blijven toch hetzelfde waard.
Nuchter denkend zou je zeggen.
Dat dit eigenlijk niet mocht,
Wat voor minder wordt vervaardigd
Moet voor lace prijs verkocht.
Maar nu is by bankbiljetten
Juist het typische geval.
Dat voor zulk een prijsverlaging
N'emand dankbaar wezen zal.
Dus lk wou nog maar eens zeggen:
Ls er ook maar één emplooi.
Als dit bankbiljetten drukken.
Zoo voordeelle en zoo mooi.
Een artikel dat elk burger
Graag met handenarbe'd koopt.
En dan nog eens een besparing.
Die ln bankpapieren !oopt.
Maar, elk bankje heeft zijn keerzij,
En die regel geldt ook hier.
Want het büjft per slot toch enkel
Een besparingop papier.
Ook Hastings werd een ruïne, tengevolge van de aardbeving.
