ATERDAGAVON
DE TEMPELS TE JERUZALEM.
„ROMANCE SENTIMENTALE"
PRACHTIG RUSSISCH FILMGEDICHT.
ZATERDAG 14 FEBRUARI 193.
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
Het schoone kunstwerk van koning Salomo.
kolommen Jachin en Boas, die het voorhuls
van den tempel sierden. Zij waren van erts
gegoten en met de kapiteelen 23 el hoog. De
schachten waren gegroefd; de kapiteelen,
waarvan gevlochten netten en kettingen en
van deze weer 100 granaatappels, alies uit
erts, nederhingen, hadden gedaanten van
ontloken leliën.
Het altaar, de tafels voor de toonbrooden,
de wierookvaten, schalen, schotels en bekers,
lampen en snuiters, de 10 zevenarmige kan
delaars die naast het altaar geplaatst waren,
alles was van zuiver goud.
Een reconstructie van de tempel van Salomo, voorkomende in een Statenbijbel van Keur
uit de 18e eeuw.
Reconstructie van Jeruzalem onder Herodes den Groote.
burcht Antonia, door Herodes gebouwd ter bescherming
Gezicht op de stad van den Olijfberg af. In het midden
van den tempel. (Deze recon structie is geteekend naar
van H. C. Selons.
Romance sentlmentale.... het werd een
de tempel en 1 kleinood, een logenstraffing van de bewe-
een schilderij ring van Eernard Fay in ..Der Querschnltt"
dat geluidsfilm nimmer „licht" kan zijn. Hij
A
Greta Garbo
De tempel te Jeruzalem, naar een reconstruc tie van Ch. Chipiez.
Langen tijd is de tempel van Salomo het
centrum van den Jahwe-dienst in Israël ge
weest.
Dit blijkt wel uit de tempelliederen in de
Psalmen opgenomen. Die liederen, In den
tempel gezongen met begeleiding van tam
boerijnen, cithers, doedelzakken en fluiten,
brachten lof en dank aan den Eeuwige.
Als de stammen optrokken om de groote
feesten in Jeruzalem te vieren zongen zij:
(Psalm 122)
.,Ik verblijd mij in degenen die tot mij zeg
gen: „Wij zullen in het Huis des Heeren
gaan". Onze wetten zijn staande in uw poor
ten, o Jeruzalem!"
Jeruzalem is gebouwd als een stad die wel
saamgevoegd is, waarheen de stammen op
gaan. de stammen des Heeren, tot de getuige
nis Israëls, om den naam des Heeren te
danken.
Want daar zijn de stoelen des gerichts ge
zet, de stoelen des huizes Davids.
Bidt om den vrede van Jeruzalem, wèl moe
ten zij varen die u beminnen.
Vrede zij in uwe vesting, welvaart binnen
uw paleizen.
Om mijner broederen en mijner vrienden
wil zal ik nu spreken: vrede zij in u!
Om des Huizes des Heeren onzes Gods wil,
zal ik het goede voor u zoeken."
Naar Jahwe en naar zijn heiligen tempel
smachtte de vrome Israëliet. Psalm 42 drukt
het uit:
..Gelijk een hert schreeuwt naar de water-
stroomen, alzoo schreeuwt mijn ziel tot U,
o God! Mijn ziel dorst naar God, naar den
levenden God, wanneer zal ik ingaan en voor
Gods aangezicht verschijnen?"
In Psalm 84: „Hoe lievelijk zijn Uw wonin
gen. o Heere der heirscharen. Mijn ziel is be-
geerig en bezwijkt van verlangen naar de
voorhoven des Heeren
In het jaar 586 voor Chr. werd Jeruzalem
door Nebudkadnear veroverd. De tempel van
Salomo werd toen door hem volkomen ver
woest. Het volk meer dan 400.000 mannen
en vrouwen werd als bannelingen wegge
voerd. Psalm 137 herinnert daar aan.
,.Aan de rivieren van Babel, daar zaten
wij. ook weenden wij, als wij gedachten aan
Sion. Wij hebben onze harpen gehangen aan
de wilgen die daarin zijn. Als aldaar die ons
gevangen hielden, de woorden eens lieds van
ons begeerden, en zij die ons overhoop ge
gooid hadden, vreugd, zeggende „zingt ons
een van de liederen Slons"!
Wij zegden: „Hoe zouden wij een lied des
Heeren zingen in een vreemd land?"
Indien ik u vergeet, o Jeruzalem! zoo ver-
ge te mijne rechterhand zich zelve. Mijn tong
kleve aan mijn gehemelte, zoo ik aan u ?iiet
gedenke, zoo ik Jeruzalem niet verheffe
boven het hoogste mijner blijdschap."
Nadat de Israëlieten die door Nebudkad-
nezar in balling waren weggevoerd, in Jeru
zalem mochten terugkeeren. werd onder
Zerubabel (530515 jaar voor Chr.) een
nieuwe tempel gebouwd. Die is in het boek
Ezra beschreven. De Israëlieten kregen voor
dien tempelbouw hulp van de koningen
Darius en Artasasta. Deze tweede tempel
werd door Herodus den Groote (20 jaar voor
Chr.) afgebroken en door een nieuw, mooi cn
ook veel grooter gebouw vervangen.
Deze tempel van Herodus den Groote stond
in Jeruzalem in Jezus1 dagen.
Bij de verovering van Palestina door Titus
(73 jaar na Chr.) werd ook deze tempel ge
heel verwoest. Volgens de profetie bleef geen
enkele steen op den andere".
Er zijn geen belangrijke overblijfselen van
de tempels in Jeruzalem gevonden. Alleen is
er nog een gedeelte van een tempelmuur, de
Klaagmuur, die eenigen tijd geleden de oor
zaak was van oneenigheid tusschen Israë
lieten en Arabieren. Het is niet zeker of deze
tempelmuur van den tempel van Salomo of
van Herodes is. De groote steenblokken wet
tigen het vermoeden, dat dit de reusachtige
steenklompen zijn die door Salomo's mannen
uit Tyrus zijn gehaald.
Op de plaats waar de tempels van Israël
gestaan hebben, vindt men nu de moskeeën
El Aksa en Omar.
Er is in Jerusalem nog niet veel gedaan
aan het opgfravingswerk. Thans bestaan
plannen om op uitgebreide schaal nieuwe
onderzoekingen in te stellen. Het is te ver
wachten dat daarbij belangrijk materiaal aan
het licht gebracht zal worden!
C. J. VAN T.
GRETA CARBO SPREEKT.
(door L. A.)
Nadat wij de zeven wereldwonderen
der oudheid uitvoerig beschreven
hebben, geven wij thans bijzonder
heden over de tempels te Jeruzalem.
In het bijzonder over het kunstwerk
van Koning Salomo. Dit is niet opgenomen
onder de wereldwonderen, maar het mag
toch wel In aansluiting daarop vermeld wor
den.
Eugen Gugel beschrijft in zijn standaard
werk over de bouwstijlen, dezen tempel als
een beroemd werk, door het Israëlitische
volk in het leven geroepen toen het op den
hoogsten trap van welvaart en macht stond.
De Israëlieten genoten onder Koning
David hun glorietijd, waartoe het feit dat de
wereldrijken van Egypte en Assisië verzwakt
waren, medewerkte. De oude Kanaantische
bergvesting Gebus, voortaan Jeruzalem ge-
heeten, werd de residentie van den machti
gen vorst die troonde in de burcht Sion.
Onder David moesten de Israëlieten veel
oorlog voeren.. Zijn zoon Salomo die hem op
volgde hij regeerde van 1014 tot 975 jaar
voor Chr. beleefde rustiger tijden. Hij
was onbetwist heerscher in het geheele land
van de rivier de Euphraat af tot aan het ge
bied der Philistijnen. Er was vrede en veilig
heid in het land en het volk genoot van de
groote welvaart en voorspoed.
Koning Salomo schreef aan zijn vriend
Hiram, Koning van Tyrus, dat zijn vader
David, omdat oorlogen en twisten het
land teisterden, niet in de gelegenheid was
geweest een huis te bouwen ter eere van
God's naam. Nu rust en vrede alom heersch-
ten, wilde hij een huis ter eere van den
Eeuwigen bouwen en vroeg daarbij Hiram's
medewerking. Het werd een ruilhandel: Salo
mo kreeg voor zijn tempel cederboomen en
dennenhout, alsook blokken steen uit den
Libanon en gaf daarvoor tarwe en olijfolie in
de plaats.
In het 480ste jaar nadat de kinderen
Israëls uit het diensthuis van Pharao uit
Egypte getrokken waren, in het 4de jaar van
de regeering van Koning Salomo, werd met
den tempelbouw begonnen.
De Israëlieten, die meestal in tenten ge
woond hadden, bezaten zelf geen bouwmees
ters. Daarom moesten zij bij den bouw de
hulp van uitlandsche kunstenaars inroepen.
In den Bijbel wordt een uitvoerige beschrij
ving van den tempel gegeven. Maar al is die
in details nauwgezet, wat het geheel aan
gaat. is de beschrijving niet bepaald positief.
Vandaar dat kunstenaars die getracht heb
ben naar die gegevens een reconstructie van
den tempel te geven, tot zulke ulteenloopende
resultaten zijn gekomen-
De tempel werd gebouwd op den berg
Moria. Hij was 60 el lang, 20 el breed en 30 el
hoog. Het eigenlijke tempelgebouw v/as om
geven door galarijen en rustte op geweldige
steenen fundamenten. Zeker is, dat het gods
huis vele kunstschatten herbergde. De aller
kostbaarste materialen waren er trouwens
aan verwerkt. De ruwe steen was eerst met
cederhout overtrokken, maar daarna werd
dit mooie hout op vele plaatsen nog met pla
ten goud overtogen. Zelfs werden edelge
steenten voor de wandversiering gebruikt.
Het was een bijna overdadige Oostersche
weelde. In zijn paleizen had Koning Salomo
ook zooveel schatten ten toon gespreid, dat
de koningin van Sheba het de moeite waard
vond om een reis naar Jeruzalem te maken
om al die pracht in oogenschouw te nemen.
Uit Romance Sentlmentale",
Een merkwaardig experiment: Op het
programma van „Palace" komt deze
keer 'n hoogst modern Russisch film
werk voor van de combinatie „Eisen-
stein, A'.exandrof. Tissé". Toen dit
drietal op weg naar Hollywood, Parijs
aandeed maakte het in de lichtstad
een korte film „Romance Sentimentale"
bij wijze van proefneming, en om te ont
dekken. wat er in dit genre te bereiken zou
zijn. Overigens moet dit werk voor het groot-
bedoelt daarmede dat de geluidsfilm nooit
zoo licht zal kunnen zijn, als bijvoorbeeld een
gedicht van stemmingen van Verlalnc
Fay heeft ongelijk. HIJ heeft „Romance
sentimentale" niet gezienWant waar
lijk: dit sublieme filmpoëem. heeft de licht
heid van den door weemoed getroffen Fran-
schen geest, de lichtheid en tegelijk de som
berheid van versregelen van Verlalne, zooals
bijvoorbeeld:
,JLes violons longs de l'automnc, bicssent
mon coeur d'une langueur monotone
Van Deyssel heeft (naar ik meeni van
Couperus' „Eilne Vere" gezegd, dat dit een
boek is om er mee in een hangmat te
gaan liggen en het kusjes te geven.
Van „Romance Sentimentale" zou ik wil
len zeggen: „Dit is een film om hem
zelf te koo'pen en hem in de huiskamer te
vertoonen, telkens wanneer men behoefte
heeft aan wezenlijke geestelijke ontspan
ning".
De wanden van den tempel waren rijk ge
beeldhouwd in motieven van knoppen en
bloemen. In het Allerheiligste het afge
scheiden gedeelte waar het altaar en de arke
des verbonds stond was alles van zuiver
goud. zelfs de grond was met dit edele metaal
bewerkt.
Niet minder dan 7 Jaar is aan den bouw
van den tempel gewerkt en wel door 70.000
lastdragers, 80.000 man die timmerden, 3600
opzieners en 550 ambachtslieden. Met am
bachtslieden zijn blijkbaar beeldhouwers,
goudsmeden en koperdrijvers bedoeld. Boven
dien werd elke maand een versche ploeg van
10 000 arbeiders naar den Libanon gezonden
Het inwendige van den tempel van Salomo,
naar een teekening opgenomen in het boek
„Het Bijbelverhaal" door M. Gaarkeuken.
om de dienaars van Koning Hiram te helpen
bij het verzamelen van de grondstoffen voor
den tempelbouw op den Libanon. De boomen
werden in vlotten over zee van Tyrus naar
Jaffa gevoerd, om vandaar over land naar
Jeruzalem getransporteerd te worden. Op die
vlotten werden ook de zware granietblokken
verscheept. Daaronder waren blokken die 7 a
12 Meter lang waren!
Toen de tempel ingewijd werd zijn vele
offers gebracht, duizenden runderen en
ander vee. De Bijbel verhaalt, dat Salomo de
arke met de steenen tafelen, waarop God zijn
wet geschreven had bij Horeb, in het Aller
heiligste plaatste. Daarop werd deze plaats
gevuld door een wolk. Dat was de majesteit
van den Eeuwige die in het huis, hem ter
eere gebouwd, was neergedaald.
In het Allerheilige stonden twee cheruby-
nen, 10 el hoog, uit cederhout gesneden en
met goud overtrokken. Zij breidden de vleu
gels uit over de ark.
Verder worden in het bijzonder vermeld de
Junghanns die een prachtige rol in
„Anna Christie" speelt.
ste deel op naam van Tissé gesteld worden,
die achter de camera stond, hoewel Eisen-
stein zijn medewerking wel bij de montage
verleend zal hebben. Bovendien staat op het
programma dezer week de film .Anna
Christie" regie Jacques Feyder waarin
Greta Garbo ons de geheimenissen harer
stem eindelijk openbaart. Belde films zijn
een bespreking waard. De korte, de experi-
menteele, omdat deze wellicht het beste is,
wat ooit in dit genre werd gemaakt, de twee
de omdat hij 'n typisch voorbeeld is. van wat
een geluidsfilm niet moet zijn (gefilmd too-
neel) en omdat de sprekende Garbo wel eeni-
ge aanleiding geeft tot commentaar.
„Romance sentimentale" is gekristalli
seerde eenvoud, hoewel het niet uitgesloten
is. dat het publiek deze eenvoud zal misver
staan en achter de voorbijschietende beelden
een of andere Ingewikkelde Intrigue zal gaan
zoeken. Het gegeven ls het volgende: Oo een
stormachtigen herfstdag neemt een vrouw
plaats voor den vleugel en zingt de „Romance
sentimentale" een bekend Russisch lied van
weemoed en verlangen. Het zijn deze stem
mingen en de gierende herfststorm, die boo
men ontwortelt, de golven van de zee op-
'aagt en gedachten opwekt aan verganklijk-
eid, onrust, vrees en schoonheid, die ons
-mieenlljk tot zelfinkeer en verteedering
>-engen. En het zijn deze gevoelens die
Russen ln een reeks schijnbaar onsamen
hangende tafereelen hebben verbeeld.
Overdreven? Misschien. Maar zU die dit
filmpje waarachtig goed begrijpen door er
niets anders uit te willen begrijpen, dan een
teeder spei van vluchtige ontroering, zullen
er van genieten, zooals men onder bepaalde
omstandigheden van de Fransche dichters
der teederheid kan genieten.
„Romance sentimentale" heeft ondanks
alle klaarheid toch nog iets raadselachtigs.
De film slaat van vage weemoed en ongede
finieerd verlangen over naar scherpe
spotlust. Plotseling verandert het. tempo; de
vleugel, waaraan Maria Gty plaats genomen
heeft om het herfstlied te zingen, drijft door
de wolken, sterren spatten uiteen, de zon. die
wij zooeven langzaam en statig achter de on
eindig droefgeestige nevels hebben zien on
dergaan, springt op in den letterlijken zin
des woords, en het laatste beeld is een close-
up van Maria Giy, de zangeres, die schater
lacht. Het raadsel is niet onoplosbaar. De
makers van de film nemen na a'-le droeve
ernst eenvoudig een loopje met zichzelf, zij
pakken hun luchtkasteel van vage ha'.tlnten
en vochtige nevels, van weenende druppels,
en monotone grijsheid, op, en gooien het
neer, aan stukken. De zon stijgt op en lacht,
over een blond landschap met vele bloesems,
de vleugel drijft weg op wattigc wolken cn dc
