De electrische tram Haarlem-Amsterdam. Het Belangrijkste. Hooger Vreemdelingverkeer. 48 e Jaarsransr Nö. 14657 VerscKijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen Woensdag 8 April 1931 HAARLEM S DAGBLAD Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM. UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM. ABONNEMENTEN :per week 0.27)4. met Geïllustreerd Zondagsblad f 0-32 Per 3 maanden: Haarlem en plaatsen waar een agent gevestigd is (kom der gemeente) f 3.57)4. Franco per post door Nederland f 3.87J4- Losse nummer» f 0.06. Geïll. Zondagsblad per 3 maanden f 0Ó7J4. franco per post. Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkery: Zuider Buitenspaarne 12 Telefoon Nos.: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600 Administratie 10724, 1482S Drukkery 10122, 12713 Postgiro 38810 ADVERTENTIëN: 1—5 regels 1 -75. elke regel meer 0-35- Reclames f 0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 14 regels O-ÓOt elke regel meer f 0-15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Ome Groentjes (iederen dag) 1—3 regels ƒ0.30, elke regel meer 10.10. uitsluitend a contant. Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden 1600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 1400.-, Duim (250.-, Wijsvinger 1150.-. Elke andere vinger 150.-. Arm- el Beenbreuk 1100.- DIT NUMMER BESTAAT UIT VEERTIEN BLADZIJDEN. EERSTE BLAD HAARLEM, 8 April. Een Nachtmerrie. Ik heb benauwd gedroomd van de Simonds raamlooze fabriek, waarover ik een stuk had gelezen in „Meer Baet", een Maandblad voor den Zakenman. Meer Baet verzekert, dat de Simonds Saw and Steel Company te Fitchburg, in den Amerikaansohen staat Massachusetts, deze fabriek zal laten bouwen. Zij zal ramen noch daklicht hebben. Kunstmatige lichtbronnen zullen er een diffuus licht in verspreiden, dat het helderste daglicht zoo goed mogelijk nabootst alweer het ideaal: Net Echt zoodat men niet langer van uur, van dag of nacht, van de plaatsing van ramen, van heldere of sombere dagen afhankelijk zal zijn. Het licht zal voortdurend op de juiste sterkte zijn voor de werkzaamheden in de fabriek. Het gebouw zal trappen noch liften bezit ten. Alles zal in, éen vlak liggen en gemakke lijk bereikbaar zijn. De lucht zal gezuiverd worden en door het gebouw gedreven bij koud weer zal zij verwarmd, bij heet weer afgekoeld worden en altijd gezond zijn. Verbindingsmuren zullen er nergens in de fabriek wezen. Rook, uitlaatgassen en scha delijke dampen zullen direct „van de bron" naar buiten worden geleid. De muren en zol dering zijn geïsoleerd, en zoo „soundproof" gemaakt als mogelijk is; zij zullen alle ge luiden grootendeels absorbeeren. Simonds verzekert dat dit de meest Ideale omstandigheden zullen zijn, waaronder ge werkt kan worden; hij hoopt op deze wijze zoo ruim en zoo zuinig mogelijk te producee- ren. Volgens hem wordt de nieuwe fabriek door architecten in verscheidene landen be schouwd. als het eerste symptoom van een verandering in fabrieksbouw. Het troost mij een beetje dat „Meer Baet" bij den laatsten zin aanteekent: „Anders wel in gevangenisbouw". Maar ik heb er toch van gedroomd. Er stond een teekening bij. In mijn droom verscheen die als de bereikte verwezenlijking van Simonds' efficlency- id'eaal. Het was êen reusachtige zwarte, platte doodkist. De doodkist waarin het Ge zond Verstand voor altijd begraven lag Duizenden Saw and Steel-werkers geruisch- loos zwoegend in de raamlooze fabriek met het diffuse, nooit veranderende licht, het gelijkmatige, nooit veranderende „eigen klimaat", de alles-absorbeerende muren en ,;dak. Duizenden schijndooden, die dag in dag uit zouden afgesloten worden van al dat Natuur is, van al dat verandert en leeft. Het nieuwe ideaal der Techniek! In Rusland triomfeert het beweglnglooze, harde, materieele stelsel van het communis me, dat zijn afkeer van Waarheid en Werke lijkheid, zijn dorheid van ziel zoover heeft doorgedreven dat het God lastert. In Ame rika zegevieren idealen van efficiency, die zich uiten, die na de nachtmerrie van New- York's en Chicago's wolkenkrabber-massa's' een nieuw hoogtepunt vinden in deze Dood kist. Waarin alles óók kunstmatig, onbewo gen, onveranderlijk, hard zal zijn. Er is een wonderlijke overeenkomst in dat streven naar „Meer Baet" bij die twee grootmachten, tusschen welke niet alleen een Oceaan ligt, maar ook wijwij in het oude West- Europa. De invloeden uit het Oosten en de invloeden uit het Westen streven beide on vermoeid naar terreinwinst bij ons. En zoo oud zijn wij, zoo oud is West-Europa, dat velen wanhopen aan de mogelijkheid om deze nachtmerries op den duur te weerstaan, •om niet meegesleurd te worden in de machi ne van Stalin en de machine van Simonds. Toch zijn het maar machines, zoodat zij verslijten zullen, beide. Toch overheerschen de gedachten, de gevoelens, de zooveel die pere wijsheid, de ziel van West-Europa nog de wereld. Als West-Europa zichzelf kan red den en niet ten ondergaan in zelfvernieti ging, zal het tenslotte zijn dieper menschelijk weten zien overwinnen. Het schijnt nu te ontwaken uit zijn nacht merries, al is het een langzaam ontwaken. Het zal misschien weldra beseffen wat de ge vangenis voor Stalin's slaven en de doodkist voor Simonds' slaven beteekenen. Het zal misschien den fakkel heffen van hooger idealen dan efficiency. Harde, roerlooze, gestolde efficiency die in Rusland God lastert en in Amerika de Natuur vervangt door diffuus kunstlicht, kunst-kli maat, kunst-stilte. Ik geloof niet dat dit groote tijden zijn, maar wel dat zij groot zullen worden. R. P. DE STRANDING VAN DE „EWALD" IJM. 48. De Raad voor de Scheepvaart heeft uit spraak gedaan inzake de stranding tijdens slecht zicht van den stoomtrawler „Ewald" IJM. 48 op de Noorder-Haaksgronden. De Raad voor de scheepvaart oordeelt als volgt: Betrokkene heeft teveel vertrouwd op het gegiste bestek. Dientengevolge is het afgelegde traject Oostelijker geweest dan hij heeft aangenomen. Een behoorlijke navigar tie had medegebracht, dat hij zich had ver gewist, door meermalen te looden dan hij heeft gedaan, waar hij zich precies bevond, nu hij de kust niet kon waarnemen en moest begrijpen, dat de mogelijkheid bestond dat ondiepten in de onmiddellijke nabijheid wa ren. De stranding is dus mede veroorzaakt door dien betrokkene niet de vereischje zorgvul digheid heeft in acht genomen. De Raad meent echter dat ten deze kan worden vol staan met het uitspreken van een berisping. DE DRIEVOUDIGE MOORD TE BILTHOVEN. De bediende Sono voor de Rechtbank TWINTIG JAAR GEëlSCHT. Verdachte verminderd toerekenbaar. Dinsdagmiddag diende voor de Utrecht- sche Rechtbank de zaak tegen den 20- jarigeh Indischen bediende Sono, die 30 Januari een drievoudigen moord te Bilthoven pleegde, waarvan mevrouw Soeparwi en haar beide kinderen het slachtoffer werden. Er bestond voor de behandeling van deze zaak, zoowel op de publieke als op de gereser; veerde tribune, enorme belangstelling. Verdachte die tusschen twee veldwachters werd binnengeleid, zag er uiterlijk zeer kakn uit. Als tolk trad op een lector in het Ja- vaansch aan de Leidsche Universiteit. Bij het voorlezen van de dagvaarding brak de heer Soeparwi, die in de zaal aanwezig was, herhaalde malen in snikken uit. Als eerste deskundige wordt gehoord prof. dr. Baartde 1 a F a i 11 e, die de lijken der slachtoffers aan een gerechtelijke sectie heeft onderworpen. Met mevrouw Soeparwi moet volgens den deskundige, de bediende wél 10 minuten ge worsteld hebben wat te concludeeren viel uit de talrijke verwondingen. De beide kinderen moeten door den bediende over den grond heen en weer gerold zijn om hen geduren de dit rollen den hals af te-snijden. Sono beweerde desgevraagd zich niets meer van het gebeurde te herinneren. Dr. Scholten van het Psychopathen- asyl te Leiden en arts aan de strafgevange nis in Den Haag, wordt eveneens als des kundige gehoord. Deze getuige heeft verdach te herhaalde malen in de cel bezocht en was tot de conclusie gekomen dat beklaagde wel toerekenbaar moet wordenverklaard, maar in verminderde mate door den geprikkelden toestand waarin hij vaak verkeerde als ge volg waarvan hij niet meer precies wist wat hij deed. Op een vraag van den verdediger mr.-v. d. Breggèn uit Zeist, antwoordde dr. Scholten dat Sono den dood van mevrouw Soeparwi aanvankelijk niet - gewild heeft, doch toen verdachte er een doodde, heeft hij onder invloed van den zelfden impuls, alle drie slachtoffers gedood. Dan wordt de heer Soeparwi als getuige gehoord. Hij releveert bij zijn verhoor de verschillende bekende feiten, die zich bij zijn thuiskomst hebben voorgedaan. Op verzoek van den president verklaart hij dat zijn vrouw Sono had beloofd Hollandsch te leeren, welke belofte zij ook gehouden heeft. Sono v/as een goede jongen zoo verklaarde getuige; alleen de laatste dagen voor den moord viel het op dat hij zoo stil was. Mevrouw Soeparwi was zeer zacht van aard, getuige acht het zeer onwaarschijnlijk dat zijn vrouw tegen Sono heeft gezegd dat zij met de lessen wilde eindigen. De verdediger; „Heeft Sono niet eenige dagen voor den moord een glas gebroken?" Getuige antwoordt bevestigend en deelde mede dat men hem daarover niet lastig is ge vallen. Hem is alleen gezegd dat hij wat voorzichtiger moest doen. Verdachte zegt dat hij zich niets meer kan herinneren. In de kamer hing een stuk touw van een kinderschommel, waarmee verdachte blijk baar getracht had een einde aan zijn leven te maken. Het plan heeft hij echter niet uit gevoerd, doch later gepoogd zich door gas- verstikking om te brengen. Alle getuigen verklaringen werden door een tolk in het Javaansch overgebracht, waarop Sono be vestigend slechts met een enkel woord en volmaakt onbewogen antwoordde. Daarna werd een assistent aan de Neurolo gische Kliniek in Utrecht gehoord. Deze ge tuige had verd. kort na het gebeurde onder zocht en heeft geen enkel spoor kunnen vim- den, dat er op zou kunnen wijzen, dat hij Niet meer langs den Adm. de Ruyterweg? Reeds jaren is er sprake van geweest om de electrische tram van den Admiraal de Ruyterweg te verwij deren. Thans hebben de plannen een vaste- ren vorm aangenomen daar door B. en W. van Amsterdam bij den gemeenteraad een voorstel is ingediend om een deel van het Uitbreidingsplan-West te herzien. Onze situatieteeke- ning geeft duidelijk aan hoe het terrein zal worden verdeeld. Ter ontlasting van den Adm. de Ruyterweg is een breede verkeers weg ontworpen van de Wiegbrug over de Kostverlorenvaart naar den Haarlem merweg. Daarbij is re kening gehouden met de mogelijkheid van tramaanleg op een aparte baan waarlangs dan beplanting is ge dacht. Daar deze weg langs den rand der bebouwingen zal wor den gelegd, zal het verkeer minder last ondervinden van even tueele kruispunten met andere verkeers wegen. Het voornaam ste kruispunt zal zijn bij den Haarlemmer weg, waar ten Westen van de fabriek Patria een ruim verkeersplein is geprojecteerd. voor den moord eenige sexueele handeling had gepleegd. De volgende getuige, een vroegere vriend van verd., verklaarde dat deze steeds met lof over de familie Soeparwi sprak. Getuige sprak hem het laatst op 26 Januari en er viel toen niets bijzónders aan hem te be speuren. Op 29 Januari heeft verdachte tegen get.'s moeder gezegd, dat de heer Soeparwi boos op hem was omdat het slot van dei keukendeur defect was. De President ondervraagt tenslotte door middel van den tolk den verdachte. Deze erkent, dat de heer Soeparwi op den dag van den moord des morgens te acht uur was uit gegaan. Op dien morgen heeft verd. aan mevrouw gevraagd Hollandsch te willen spreken. Me vrouw Soeparwi antwoordde toen in het Ja vaansch: „Ik wil niet", Sono is toen aan het stofzuigen gegaan. President: „Heeft hij toen het plan opge vat mevrouw met een mes te lijf te gaan?" De tolk deelt mede, dat verd. dit toegeeft Hij is het mes gaan halen en ging naar mevrouw, die boven op de/ gang was. Hij is meteen begonnen te steken, toen hij bij haar was gekomen. Mevrouw zou toen gezegd hebben: „Ik heb er genoeg van, ik ga ster ven", maar precies herinnert verd. het zich niet meer. President: „Vroeger heeft hij verklaard, dat mevrouw geroepen zou hebben: „Sono, ik heb schuld aan je". Verd. zegt, zich dat niet meer te herin neren. Hoe hij gestoken heeft en hoe dikwijls weet hij niet meer. Wel herinnert hij zich dat hij zijn slachtoffer in den hals heeft ge raakt met het mes. President: „Weet hij dat als men een mensch of dier den hals afsnijdt, dat deze dan moet sterven?" Hij zegt, dat te weten, doch op dien ochtend daaraan niet te hebben gedacht. Uit verdere vragen blijkt, dat inmiddels de kinderen boven kwamen en dat Sono toen de kinderen met hetzelfde mes heeeft gestoken. De bolk: „Hij had niet de bedoeling om de kinderen te dooden, maar hij wist niet meer wat hij deed". De President herinnert aan verd.'s ver klaringen voor den Rechter-Commissaris af gelegd, dat hij ook de kinderen wilde vermoor den. Tenslotte heeft Sono gemerkt, dat me vrouw en de kinderen dood waren. Hij heeft toen getracht zichzelf met het mes verwon dingen in den hals toe te brengen, dit gelukte hem niet en toen heeft hij de gaskraan open gezet en de slang in den mond genomen. Drie dagen voor den moord had verdachte gehoord van de uitbarsting van den Merapi. Hij kon toen niet geregeld meer werken en kreeg het verlangen om naar zijn familie terug te keeren. Hij raakte in de war en kreeg geregeld standjes. Daarna kwam opnieuw de kwestie ter sprake omtrent het gebruik van het Hollandsch. Verdediger: „Was hij er zoo erg op gesteld om Hollandsch te leeren?" Tolk: „Ja, omdat hij met Hollandsche vrienden wilde spreken en ook met het oog op later, als hij een betrekking in Indië zou hebben". Verdediger: „Weet hij zelf, dat hij mikó was in dien tijd?" Tolk: „Ja, door de uitbarsting van den Merapi". Verdediger: „En niet door de standjes van meneer en mevrouw?" Tolk: „Neen, alleen door de Merapi- ramp". Verd. verklaarde nog, dat zijn verstand totaal weg was, hij had. geen gedachte meer. De President leest een brief voor door verdachte in het Huis van Bewaring ge schreven aan een vriend te Bilthoven, waarin hij zijn spijt uitdrukt over het gebeurde en zegt dat op den dag van den moord zijn ge dachten absoluut zoek waren. Hierna was het woord aan den Substituut Officier. De officier mr. A. N. Fabius begint met een woord van diepe deernis over het lot, dat Mevr. Soeparwi, haar kinderen en den heer Soeparwi trof. Sono wendt nu voor, dat hij zich van het gebeurde zoo goed als niets herinnert, maar van den beginne heeft de bekentenis van Sono voorop gestaan. De of ficier gaat de voornaamste bijzonderheden na en verklaart dat onomstootelijk vaststaat dat de inlandsche bediende de dader is. Het motief van zijn misdaad? Sono zelf zegt er niet veel van. Mevr. Soeparv/i zou zoo weinig Hollandsch met hem willen spreken, maar het bleek intusschen, dat verdachte zelf de Ne- derlandsche taal wel goed machtig is. Hij kon dus moeilijk gramstorig er over zijn, dal mevrouw Soeparwi zoo weinig Nederlandsen met hem sprak. Voor doodslag, drie maal gepleegd^ vroeg de Officier van Justitie tenslotte veroordeeling van Sono tot een gevangenisstraf van twintig jaar. Mr. van de Breggen uit Zeist, con stateerde in zijn pleidooi, dat er een wrok moest zijn geweest van den Indischen be> diende tegen mevr. Soeparwi over het feit, dat de laatste niet voldoende Nederlandsch met hem wenschte te spreken. Indien de heer Soeparwi zegt, dat dit niet waar kan zijn, omdat zijn vrouw hem alles vertelt en nooit over eenige wrok had gesproken, dan neemt pleiter aan, dat zij dit verzwegen heeft ten einde een onaangename sfeer te voorkomen. Pleiter eindigt zijn pleidooi met de verkla ring, dat hij de strafmaat geheel aan de Rechtbank overlaat. De uitspraak werd bepaald op 21 April des morgens om kwart voor 10. De eventueele ontmoeting te Londen tusschert Henderson, Bruening, Curtius en Briand. (2e blad, le pag.). Burgemeestersverkiezing in Chicago. (4e blad, le pag. en le blad, 2e pag.); De electrische tram HaarlemAmsterdam niet meer over den Admiraal dc Ruyterweg. (le blad, le pag.) Dc drievoudige moord te Bilthoven. Twintig jaar tegen de bediende Sono geëischt. (le blad, le pag.) ARTIKELENENZ R. P.; Een nachtmerrie. (le blad, le pag.) A. Heeroma (oud-commissaris van politic te Amsterdam)Amsterdamsche Stadsbeelde7i, fflieuiomgrkt". (4e blad, le pag.), Bep OttenLangs de Straat: Fanfare. (2e blad, 2e pag)', (Laatste berichten 2e pagina le blad.) Een radiofoto van de in Managua aangerichte verwoestingen, door dé aardbeving die ruim 1800 dooden opeischte. BLOEMBOLLENTEELT IN NOORD- LIMBURG? Uit Venlo wordt ons bericht dat in Noord- Limburg onder deskundige leiding een uit gebreide proef zal worden genomen met den teelt van bloembollen, CONGRES VAN DE CHR.. HISTORISCHE UNIE. OPENINGSREDE VAN MR. DR. J. SCHOKKING. Heden, Woensdag heeft de ChrlstelÜJk-His- torische Unie In gebouw Bellevue te Amster dam, haar algemeene vergadering gehouden. De voorzitter mr. dr. J. Schokking, sprak een openingsrede uit, waarin hij een uitvoe rige beschouwing gaf over de economische crisis. Hij betreurde het mislikken van de Handelsconventie van Genève, doch herin nerde er aan, dat de voorzieningen die op dit gebied in den laatsten tijd getroffen wer den, afkomstig zijn, althans in hoofdzaak voorbereid zijn door een commissie, onder leiding van een onzer Christeiijk-Historische Kamerleden, den heer Lovlnk. Spr. schetste vervolgens het gevaar van het bolsjewisme. Tenslotte sprak hij over libe ralisme en de Cnristelijk-Hlstorischen. Van toenadering, waar dit eenigszlns kan, zijn wij niet afkeerig, zei hij en wanneer ten opzichte van een aantal punten practische overeenstemming blijkt te bestaan mot de liberale partij zullen wij dat, evenals met betrekking tot anderen, dankbaar erkennen en niet enghartige partij politiek trachten te verzwakken door het anders te duiden. Vereeniging van alle Protestantsche par tijen met de liberalen, zou echter loslating van eigen beginsel beteekenen. FREDERIK VAN EEDEN. Frederik van Eeden is Zaterdag voorzien van de H. Sacramenten. Dinsdagavond was zijn toestand aanmerkelijk slechter. (Het gemeentebestuur van Bloc- mendaal heeft een gemeentelijk ooievaarsnest doen oprichten in de hoop dat dc ooievaren, die sinds eenige jaren wegge bleven zijn, zullen terugkeer en Bloemendalers kregen vroeger Regelmatig ieder jaar In de lente weer visite Van een ooievarenpaar. Deze trouwe zomergasten Werden altijd gewaardeerd. Zoodat Bloemen daal in rouw was Toen zij niet zijn weergekeerd. Wat de oorzaak ook mag wezen, Het is waar, al is het gek, Ons land is bij ooievaren Sedert kort niet meer in trek. Zijn wij soms niet meer, als vroeger, 't Ideale kikkerland, Waar je heerlijk kunt staan jagen Aan den stillen waterkant? Raakt dit dier in onze harten Niet de allerteerste snaar, Heerscht in ieder huis niet vreugde Bij de komst van d' ooievaar? Zijn wij soms een beetje achter In comfort en stijl van nest? Nou, daar is aan te verhelpen, Bloemendaal deed al.zijn best. Daar staat een gemeentewoning Op een hoogen paal al klaar, En die wacht slechts op de aankomst Van een ooiemoer en -vaar. 't Is een frissche, ruime woning, Vrij van huur en onbelast, Zeer modern, riant gelegen, Voor den meest verwenden gast. D' ooievaar heeft slechts te kikken En een kikkerkweekerij Zet men, van gemeentewege, Met bekwamen spoed erbij. Keer terug, vereerde vogels, Nergens immers doet men meer, Brengt men zulke zware offers Voor het vreemdelingverkeer. Beste ooievarensgasten, Keer terug naar Ken'merland, Ais van ouds weer eereburgers Van den Burgerlijken Stand. P. GASUfJ

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1931 | | pagina 1