BLAUWE EXPRES."
DE
H.D. VERTELLINGEN
HAARLEM'S DAGBLAD VRIJDAG 12 JUNI 1931
VIJFDE BLAD
FILMKUNST.
Indrukwekkende Russische kunstfilm in „Palace"
- In één der, slaapwagens van de Expres».
Een verrassing, na 'een periode" "waarin wei
nig goeds te bespeuren viel; Ilja Trauberg's
*,,De blauwe Expres", een film die een onge
schonden Russische traditie voortzet, in het
bijzonder de traditie van de school Pudowkin
waarvan Trauberg zonder navolger te zijn
in den ongunstigen zin van het woord leer
ling is. Neen, een navolger is Trauberg niet.
Wel ontdekt men terstond den invloed van
den grooten meester doch iedereen weet dat
de nieuwe Russische filmkunst niet denk
baar zou zijn, zonder dien invloed, een in
vloed die zeker geen oorzaak behoeft te zijn
van onoorspronkelijkheid. Trauberg heeft
integendeel bewezen dat een kunstenaar de
suggestie van een wegbereider kan ondergaan
zonder zijn eigen persoonlijkheid te verliezen.
„De Blauwe Expres" is 'een oase in een
dorre woestijn van pretentieuze operette
filmkunst, zooals wij die den laatsten tijd
maar weer al te veel voorgezet kregen. Deze
film ademt een. geest van frissche jeugd en
gezonde hartstocht en heeft de kracht van
een ontploffing en de snelheid van de ge
dachte. „De Blauwe Expres1." wekt een diepe
ontroering op, niet alleen door de tragedie
die er aan ten grondslag ligt en de vertolking
die daar vangegeven werd, maar ook door den
volmaakten vorm en 't feu sacré van den ma
ker, voor wien het scheppen van dit werk
zonder twijfel een innerlijke noodzakelijkheid
was. En het is juist deze algemeene noodza
kelij kheid geweest, die de Russische filmkunst
de eerste plaats in de wereld bezorgde en die
toen zij herleid werd van een innerlijke, tot
een politiek-gekunsbelde, dan ook een ern
stige inzinking veroorzaakte. Menigeen heeft
in die periode de vrees gekoesterd dat de on
verbloemde politieke tendenz de Russische
filmkunst zou stereliseeren. Achteraf is geble
ken, dat de jonge garde toch te gezond en te
sterk was dan dat zij zou kunnen ten onder
gaan door een politiek idéé fixe.
Twee films die dit jaar in Nederland ver
toond werden, hebben dit bewezen. Eerst „De
gebroeders Karamazoff" van Fedor Ozep nu
de „Blauwe Expres" van Ilja Trauberg. Het
werk van Ozep is helaas nog niet in Haarlem
vertoond, waarschijnlijk omdat deze film in
Amsterdam en Rotterdam onvoldoende suc
ces heeft geboekt, misschien door onbekend
heid, door toeval, of door onvoldoende voor
bereiding, maar in ieder geval geheel ten on
rechte. „Karamazoff" is geen zuiver Russische
film, doch een Duitsch werk, vervaardigd on
der Russische regie, en tenslotte van zuiver
Russisch karakter. Het staat niet op één lijn
met „de Blauwe Expres.'." en is eerder een vol
maakt resumé van Russische methodes, dan
nieuwe oorspronkelijkheid. Het wonderlijke
echter is dat Kortner, de groote Duitsche too-
neelspeler, bekend uit „Dreyfus", „Atlantic"
en „Gekooide Menschen" hier voor de eerste
maal, dank zij de regie, van top tot teen
f i 1 m s p e 1 e r is, en niet een „gefotografeerd
acteur" zooals in de drie eerstgenoemde films
Wij zijn er echter van overtuigd dat „Ka
ramazoff in Haarlem wel succes zou hebben
Een tafereel onmiddellijk aan het oproer voorafgaand.
en wij spreken dan ook de hoop uit dat de
directie van het Rembrandt theater deze film
alsnog op het programma zal brengen, opdat
het groote gedeelte van het publiek, dat be
langstelt in de vorderingen van de waarach
tige filmkunst, niet teleurgesteld wordt.
„De Blauwe Expres" heeft ongeveer den
volgenden inhoud:
Chineesche koelies, onderdrukten en de
armsten der armen, door eeuwige burgeroor-
De machinist.
logen tot d enbedelstaf gebracht en door wan
hoop en verontwaardiging tot het uiterste
gedreven, komen in opstand tegen de mili
taire bezetting van een internationale trein,
die zich door het Cineesche rijk spoedt, en
waarin zich ook de blanke president van een
deel van het rijk bevindt. De verdrukten zijn
onderworpen en nederig tot het uiterste en
dragen aanvankelijk met fatalistische ge
dweeheid de grofste beleedigingen. Een beest
achtige daad van een der soldaten, in dienst
van een slavenhandelaar, doet hen echter uit
de lethargie van hun bestaan ontwaken en
naar de wapens grijpen. Er ontstaat op de
Blauwe Expres een gevecht op leven en dood
tusschen de beide partijen: Aan den eenen
kant de tyrannieke president, met de mi
litairen en een sleep van avonturiers, finan
ciers, en wereldsche vrouwen van allerlei na
tionaliteiten, aan den anderen kant de ver
bitterdendie overwinnen.
Dit gegeven is niet tendentieus, niet spe
cifiek communistisch of opruiend. Het is als
het ware een bericht uit de rubriek „ge-
(Nadruk verboden; auteursrecht voorbehouden).
Bravonel van Saragossa.
Moorscheromance.
mengd nieuws" waarin de afdeeling China
altijd gul vertegenwoordigd is. Het is een feit
dat het Chineesche volk jaar in jaar uit na
het ontwaken van het nationale bewust
zijn, op de pijnbank der burgeroorlogen ge
legen heeft en dat het- in dien vreeseüjken
strijd steeds het slachtoffer is geweest van
omkoopbare generaals en buitenlandsche
concessiejagers
Dat dit feit speciaal der Russische filmin
dustrie een dankbaar onderwerp bood, doet
niet ter zake.
Het belangrijkste is dat dit onderwerp
prachtig werd behandeld en dat de film
groote, levendige spanning rijk is. dat het in
nerlijke leven der verdrukte Chineezen, in
de korte spanne tijds die ligt tusschen het
oogenblik van vertrek van de Blauwe Ex
pres en de redding, op indrukwekkende wijze
aan den toeschouwer wordt geopenbaard, dat
het bestaan van de gelukszoekers, parasieten,
heerschers en omkoopbare generaals met een
bijtend sarcasme en toch met behulp van zeer
fijnzinnige middelen wordt gehekeld.
Wij hopen dat Cinema Palace deze week
avond aan avond uitverkocht mag zijn; wel
licht dat de directie er dan toe kan besluiten,
ook die andere kunstfilm, „Karamazoff op
het repertoire te nemen.
E. A.
TWEEDE KAMER.
11 Juni.
Stuwadoorswehartïkelen
De Kamer heeft niet heel veel meer op de
agenda staan.
Men zegt: nog één week vergaderen. En
dan: Schluss!
't Is duidelijk, dat de agenda ten einde
loopt: vandaag ging de geheele middag
heen met de artikelsgewijze bespreking van de
Stuwadoorswet, een wijdloopige bespreking
over niet bepaald buitengewoon gewichtige
onderwerpen.
Heel veel tijd ging heen met de verdediging
van een fantastisch amendement der com
munistische fractie, die de zevenurige ar
beidsdag in het havenbedrijf wilde invoe
ren. Natuurlijk bleef een eigenlijke verdedi
ging van het amendement achterwege, maar
des te meer critiek op den minister weerklonk,
den minister, die volgens den heer de Vis
ser niet het minst begreep van de Marxis
tische economie. Critiek ook en uiteraard
overloopend van wei-gekozen onvriendelijk
heid op de soc.-dem. fractie. De critiek op
de soc.-dem. fractie zal misschien wel oorzaak
vinden in de begrijpelijk weinige animo dier
groep, om de moties der communisten te
ondersteunen.
Vanmiddag critiek op de socialisten, wijl de
heer Brautigam uitsprak, dat het hun om
het bereikbare te doen was, n.l. om de toe
passing van de bepalingen betreffende den
arbeidsduur uit de Arbeidswet op den arbeid
der stuwadoors.
Vandaag, als steeds, veel lof voor Rusland.
De minister beantwoordde die lof met de
mededeeling, ook gaarne bereid te zijn tot
invoering van den zevenurige werkdag, wan
neer ook hij maar de bevoegdheid had, even
als Stalin, om „vrijwilligen arbeid verplich
tend te kunnen voorschrijven".
Het communistisch amendement viel met
522 stemmen.
De heeren Guit en Brautigam deden,
ieder op zijn wijs, een poging om bij amen
dement een arbeidsboekje te doen invoeren,
teneinde de controle op de naleving van
de nieuwe wet te vergemakkelijken. Maar
de bewindsman deed deze pogingen in een
zee van bezwaren verzinken. Bezwaren: de
haveninspectie heeft het f>edrijfsboekje liever
niet dan wel. Het brengt een massa on-
practische administratie, terwijl het naleven
van de vraag om constant invullen, niet wel
te eischen is. Denk eens adviseerde de
minister aan een, met de laatste tram naar
huiswillende avondploeg!
De heeren Guit en Brautigam trokken hun
amendementen met gratie in.
Als eigenlijk overbodig, maar, wijl consoli-
deerende een bestaande practijk tevens vol
ledig ongevaarlijk, nam minister Verschuur
een amendement-Brautigam over, hetwelk
het raadplegen van de vakorganisaties vast
legde, wanneer een overwerk-vergunning
voor een tijdperk, in een algemeenen maat
regel van bestuur nader te bepalen, wordt
gevraagd. Deze algemeene bestuursmaatre
gel werd ingevoegd, omdat minister Ver
schuur bezwaar maakte tegen het noemen
van een termijn van bijv. 8 dagen, welke ter
mijn oorspronkelijk de heer Brautigam in
zijn amendement had neergelegd.
Het stuwadoorswerk is gevaarlijke arbeid
dat weet ieder, die wel eens een bezoek
aan een groote haven bracht. Ook dat be
drijf kent. vermeerdering van intensiteit in
onzen jagenden tijd.
Onder de werking van de Stuwadoorswet
en het Veiligheidsbesluit is het aantal onge
vallen belangrijk teruggeloopen. De heer
Brautigam constateerde het met vreugd. Dat-
veranderde echter niet de gevaarlijkheid van
het beroep op zichzelf. Ongelukken komen
nog steeds voor. Of de oorzaak daarvan nu
moet worden toegeschreven aan het hetzen
van de arbeiders waarop de heer Brauti
gam wees of aan het feit, dat de arbeiders
zelf niet alles doen om de veiligheid te
bevorderen waarop de heeren- Knotten
belt en Verschuur den nadruk legden wij
gelooven, dat hier, met de gevaarlijkheid
van den arbeid op zichzelf, meerdere oorza
ken samenwerken om het aantal ongevallen
nog steeds beduidend te doen zijn.
Het was daarom, om die beduidendheid,
dat minister Verschuur in zijn ontwerp
voorstelde, als een nieuw strijdmiddel tegen
gevaren, over te gaan tot de instelling of er
kenning van veiligheidscommissies, waarin
ook arbeiders verantwoordelijkheid zou
den dragen. De minister vroeg om bevoegd
heid tot het instellen. De heer Brautigam
wenschte bij amendement in de wet het im
peratieve voorschrift op te nemen tot het
instellen dier commissies. Minister Ver
schuur deed overigens duidelijk gevoelen,
hoezeer de regeering van die commissies
groote verwachtingen koestert. Van hem is
dus geen kwaad te wachten. Is 't, omdat hij
des ministers opvolger niet vertrouwt, dat de
heer Brautigam het imperatieve voorschrift
in het ontwerp wilde opnemen?
Morgen wordt over zijn ontwerp gestemd.
Een belangrijke verklaring legde Mr.
Knottenbelt af. De liberale fractie zal haar
verzet tegen het ontwerp opgeven, nu uit
meerdere verklaringen van den minister
bleek, dat deze de wet soepel zal toepassen.
Wanneer flus de communisten geen roet
in het eten gooien, zal het ontwerp zonder
hoofdelijke stemming kunnen aangenomen
worden morgen.
INTIMUS.
Bravonel van Saragossa vraagt Koning
Marsila verlof om naar Frankrijk te vertrek
ken met het Castiliaansche leger.
De Moor onderhoudt liefdesbetrekkingen
met de kamervrouw der koningin, de schoo-
ne Guadalara, die de koning bemint, hoe
wel zij zijn liefde niet beantwoordt. Op een
Dinsdagnamiddag houdt Bravonel, bij wijze
van afscheid en ter eere van zijn dame, een
parade. De dag breekt stralend aan, en de
zon haast zich om haar aangezicht te kun
nen weerspiegelen in het staal van lansen
en zwaarden. De mannen van Bravonel dra
gen blauwe en scharlakenroode wapenrok
ken, violette schoudermantels en zijn ge
zeten op paarden met citroengele schabrak
ken. Zij steken het plein over, waar de ko
ning hen gadeslaat; de straat is met vlaggen
versierd, heel het volk wacht het feest van
Bravonel; en de koningin, hoewel koningin,
wacht met het volk. De dappere Moor gaat
voorbij en de beste wenschen vergezellen
hem. Velen zouden hem willen volgen, die
het niet kunnen.
De Moor draagt geen pluimen, want zijn
liefde is waar en hij heeft gezworen zichzelf
noch met woorden, noch met pluimen te
sieren. Op zijn schild, waarop zijn devies ge
schilderd is, verheft zich de Dood, in twee
helften gesneden, die probeeren zich te ver
eenigen, en het opschrift er onder zegt: ..Als
ik er niet meer ben, zult gij het kunnen".
Voor de koninklijke loge buigt Bravonel
zich diep en groet de dames hoffelijk. Zij zijn
opgestaan, maar de schoong Guadalara is
blijven zitten, het gewicht der liefde weegt
haar zwaar en zij is moede. De Koningin
verzoekt den Koning dien avond een feest te
willen geven, en de Koning staat dit toe. Al
len verheugen zich, alleen Guadalara weent:
want het is Dinsdag, en de zon schijnt, zeker
teeken, dat er verandering op komst is.
Om negen uur wordt den Koning meege
deeld, dat Bravonel zijn orders afwacht. Te
zamen gaan hij en de Koningin naar bui
ten om de zaïnbra te zien dansen, te zamen,
hoewel hun harten verdeeld zijn; Bravonel
bezit het ééne, het andere behoort aan Gua
dalara.
Uit de vertrekken der Koningin komen de
dames; Guadalara komt naar buiten tus
schen Adalifa en Celindaja, twee vrouwen,
dei alle anderen overtreffen in schoonheid
en grillen. De zaal is zacht violet gekleurd,
met blauwe en groene versiering; de tapijten
zijn groen, opdat alle voeten de kleur der
hope zullen aanraken. Op een teeken wordt
gezang gehoord, uit alle hoeken, van alle
kanten klinkt de muziek van instrumenten
en van zingende harten.
Bravonel komt het eerst binnen, en zijn
devies geeft te verstaan, dat hij sterk en vast
en in stilte lief heeft: het is een pijnbank,
omgeven door kronen en palmen, met het
volgende opschrift; Dit alles voor hem, die
zwijgt.
Azarque, neef des konings en vol van zijn
ongelukkige liefde voor Celindaja, toont
openlijk de belachelijkheid van een in het
openbaar gedragen leed: in een azuren he
mel draagt hij een geborduurden komeet, en
tusschen de stralen staan deze woorden: af
gunstig is hij die lief heeft.
Zafir. die Adalifa langen tijd heeft lief
gehad toont met dit embleem, hoe zeer hij
geleden heeft: op een dorre tak zit een een
zame torteltuif, deze zin staat er onder:
Dit heeft haar onstandvastigheid van mij
gemaakt.
Guadalara en Bravonel kijken elkaar fee
der aan, zij zijn het lijden en het verbergen
moe: de Koning en de Koningin zijn slecht
gehumeurd, en de liefde is trotsch en klopt
zich op de borst, omdat zelfs majesteiten door
zijn pijlen getroffen worden. Azarque en Za
fir hebben woorden gehad, en ik weet niet
waarom. Ik weet het toch; zij zijn afgunstig
om Celindaja en Adalifa. Zij verliezen de
eerbied uit het oog, die men koningen ver
schuldigd is; het feest wordt een treurspel,
want tusschen verlangen en zuchten ls het
slecht dansen.
Sedert op een treurigen Dinsdag de zon
haar stralend aangezicht liet zien, houdt
Guadalara het hare verborgen. Zij wil nie
mand zien, en zij laat zich ook niet zien.
sedert Bravonel weg Is; noch wil zij een
vroolijk gelaat toonen, als het in haar ziel
duister is. Zij denkt aan den avond van de
Zambra, einde van alle vreugde, begin van
alle angst; zij denkt aan den oorlog, die Bra
vonel aan het strijden is, en zij fluistert met
een zucht: Dit alles voor hem. die zwijgt.
Zij wil haar leed verbergen, dat niemand
het ziet, want smart verliest aan kracht als
zij buiten de ziel treedt; zij weet niet, dat het
vuur, dat in haar brandt, moeilijk te ver
bergen is, en dat het, terwijl zij stom blijft,
door haar oogen naar buiten straalt. Ver
langens en zuchten vereenigen zich bij een
zoo lange afwezigheid; zij bemint en zij
vreest, vergeten te zullen worden. Het goede
verleden gaat aan haar voorbij, het slechte
heden dringt zich aan haar op, hoop spreekt
haar moed in. angst doet haar vreezen.
Haar tranen vlieten sneller; de Koning
I verbiedt haar het schrijven aan Bravonel;
hij denkt, dat een zoo lange afwezigheid Gua
dalara zal doen veranderen en dat hij ten
slotte de wreede zal kunnen vermurwen.
Om haar smart te lenigen, nu zij aan Bra
vonel denkt en hem niet mag schrijven, be
stelt Guadalara een kussen. Op bruine tafzij,
kleur die in overeenstemming is met dc
droefheid van haar hart en die getuigt van
trouw en smart, ls een hoogc rots gebor
duurd, waaruit een beekje ontspringt, dat
een verdroogde weide besproeit. En dit op
schrift prijkt er onder: Guadalara ls sterker.
Zoo gaat haar leven voorbij, een leven, dat
als een ellendige dood ls. wachtend op Bra
vonel, oorzaak van haar smart
Hij brengt zijn mannen onder in Tudela.
Bravonel van Saragossa. die naar Frankrijk
optrekt- Het is hem. alsof de zachte golven
van de Ebro. die langs den tuin vloeien, hem
roepen; de Moor stelt zich voor. dat zU on
derweg zijn naar Saragossa en hem vragen
om een boodschap, die zij moe kunnen ne
men: „Geliefde golven", zegt bij. „Ik stel ver
trouwen in je en vertrouw je deze tranon toe:
als het er niet te veel zijn. neem ze mee. Vloei
door onder het balkon met vergulde balken,
versierd met anjelieren en basilisken. Roep
het. daar allen uit., entoon de droefheid van
dezen veldheer der smarte. die naar Frank
rijk optrekt En als bij toeval Guadalara ver
schijnt om jullie te zien, toon haar tusschen
uw water mijn tranen. Neen, neen, laat ze
haar niet zien. Ik schaam mij, dat ik ween.
Ben ik dan zoo teerhartig? Het volk noemt
mij dapper; dat ik hen niet verloochcne!
Weg van mij, draden van liefde, waarin mijn
wapenen verward zouden raken!"
Hij hoort de trompetten het signaal tot
vertrek geven, een page waarschuwt hem,
dat de ridders reeds te paard zitten. Bravo
nel zet het schild met den doormidden ge
sneden Dood ter zijde, en op zijn banier, als
gelukkig voorteeken. een wereldbol met. een
degen er boven, en deze woorden: „Op de te
rugkomst uit Frankrijk".
Bravonel, vol vreugde, bestijgt een paard
en zegt: „Om terug te kunnen koeren is een
gansche wereld niet te duur betaald".
In de schaduw van een laurierboom, bij
een heldere fontein, die zijn kristal in een
bassin van zwarte lei doet stroomen, aan de
oevers van de Ebro, in een tuin, waar dc hof
dames van Koning Marsila vertoeven, zit
Guadalara en schrijft van haar liefde aan
hem. die er het voorwerp van ls. Haar ge
zicht- is overoareld met tranen; iedere letter,
die zij schrijft, schijnt haar te vermoeien.
Ten slotte laat zij de pen los. en loopt on
rustig naar den oever, alsof zij wist, dat de
stroom haar tijding van haar geliefde komt
brengen En o wonder, de golven blijven stil
staan. en toonen, dat- zij een stuk van dc ziel
van Bravonel met zich meevoeren, hoewel zij
niet spreken.
Guadalara beschouwt peinzend het water
en haar hart gaat open: „Golven", zegt zij.
„hoewel ge zwijgt, hebt ge mij duidelijk ge
toond. dat gij Bravonel hebt gezien in Tu
dela. Zegt- mij, was hij treurig? Treurig is
het in mijn ziel; vreugdeloos ls zij overdag,
rusteloos des nacht-s. Dien Dinsdag, waarop
mijn geliefde vertrok, heeft de zon zoo hel
der geschenen In de treurige deviezen, die
mijn Bravonel droeg!"
Dan komt de Koning aan, en de Koningin
met haar dames, en de Koning ziet een brief
op den grond liggen en bukt zich om hem op
te rapen. Hij leest hem en verscheurt hem, op
dat men niet zal kunnen zeggen, dat zij van
één van zijn dames afkomstig is. Als zij hen
hoort komen, verlaat Guadalara de oevers
der rivier, echter niet zoo snel, of de Koning
heeft haar gezien; en hij zwijgt.
Beladen met de waardevolle buit, die zijn
dapperheid in Frankrijk veroverd heeft, komt
Bravonel in Saragossa aan om aan zijn dame
de belooning voor zijn moed te vragen. Hij
zou zich alleen met haar te zien al genoeg
beloond achten. Op een met, zilveren tralie
werk omgeven balkon herkent hij haar zwar
te oogen. Hem, die haar bemint, schijnt al
les kostbaar metaal toe, de haren van ge
sponnen goud, het gelaat van vloeiend zilver.
Hij ziet haar groene kleed, hij ziet haar blo
zende wangen, het is den Moor of hij rozen
en anjelieren ziet. De anjelieren zetten hem
in vuur. de rozen vullen hem met zoeten
hoop. Bravonel kan niet spreken, Guadalara
is stom en htm oogen spreken de taal der
liefde.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel.
RIIEUMATIEK BELETTE HAAR TE
WERKEN.
Opmerkelijke genezing van een 60-jarige
onderwijzeres.
Rheumatiek kan de dagelijksche werkzaam
heden tot een foltering maken! Zoowel 't
werk voor het levensonderhoud als de huise
lijke plichten gaan achteruit, als het urine
zuur U begint te kwellen.
Ook een muziekleerares moest dit onder
vinden:
„Dc laatste tien jaar nam ik dagelijks Kru-
schen Salts, ik leed aan rheumatiek. wat
mijn onderwijs bemoeilijkte. Waarschijnlijk
was hardlijvigheid de oorzaak. Wanneer ik
van mijn stoel opstond, kraakten mijn knieën
en soms had ik zelfs moeite om op te staan.
Het trappenloopen was een kwelling voor me.
Ofschoon ik op een kouden kleigrond woon
de. was ik spoedig verlost van de zware rheu-
matische pijnen, hoewel ik reeds 60 jaar
ben". I». J. C.
De rheumatiek is een gevolg van het ge
vaarlijke lichaamsgift. bekend als urinezuur.
Als U de scherp-kantige kristallen van urine
zuur onder de microscoop zien kon, zoudt U
de scherpe pijnen er van begrijpen!
En als U dan kon zien, hoe Kruschen Salts
de scherpe hoeken van deze kristallen af
rondt en ze tenslotte geheel oplost zult U
toegeven, dat deze wetenschappelijke behan
deling Uw rheumatiek moet genezen! Kru
schen Salts verhoogt de werking dor organen,
zoodat ieder spoor van schadelijke zuren uit
Uw organisme verdreven wordt. Kruschen
Salts houdt U van binnen zuiver en schoon!
En U ondergaat naar lichaam en geest deze
zuiverende kracht.
Kruschen Salts is uitsluitend verkrijgbaar
bij alle apothekers en drogisten a f 0.90 en
f 1.60 per flacon.
PERSONALIA.
Met ingang van 1 Juni 1931 is de heer H.
W. van Turnhout, Rijksklerk 2e klasse ter
Griffie van de Arrondissements-Rechtbank
te Haarlem, bevorderd tot Rijksklerk le klas*
se.
