MEi3IIM€A¥ONIO
EEN GOEDE SENSATIEFILM:
D-TREIN 13 HEEFT VERTRAGING'
Indrukken van een reis door Indië.
ZATERDAG 10 OCTOBER 1931
BIJVOEGSEL VAN HAARLEM'S DAGBLAD
VIJFDE BLAD
FILMKUNST.
Iets over het bijprogramma.
„De Stomme van Portici."
Het gevecht in het restaurant
In een voor-vertooning in het Rembrandt-
theater hebben wij met twee films kennis
gemaakt, die beide gewijd aan zeer opper
vlakkige zaken toch als voorbeeld gesteld
kunnen worden, in dezen troostloozen tijd,
die aan heel weinig goeds en aan heel veel
slechts het licht deed zien. Na de periode
van snelle opleving, waarin eerst recht van
kunstfilm gesproken mocht worden, een kor
te hevige opleving, is er snel een periode van
teren op het succes gekomen. De nieuwe
vormen werden gemeenplaats en in stede
van originaliteit cliché. Deze stilstand was
onvermijdelijk en men kan het Hollywood en
Neubabelsberg niet kwalijk nemen, dat zij
zóó goed bij de voorvechters van de moder
ne filmkunst ter schole gingen, dat kunst
wetenschap werd. Veel ernstiger is het ech
ter dat een nieuwe categorie films vasten
voet gewonnen heeft, dank zij de geluids
techniek, Dat is de categorie der operette-
en revuefilms en al die misbaksels die tus-
schen die twee verfoeilijke soorten het mid-
Üen houden. Eén goede operette kan aardig
zijn, één revue „Hollywood op stelten'' of
iets van dien aard, kan men waardeeren,
maar iedere week filmsterren van het oude
mannequinachtige genre, die te pas en te
onpas beginnen te kweelen, is onverdrage-
lijk. Wie wordt niet kriegel gestemd als het
verlaten meisje plotseling haar lied begint
uit te zingen? Wie wordt niet wrevelig,
als de schoone jongeman (een gemeenplaats
a la Willy Fritsch) ook al weer zingend zijn
hart en zijn hand en zijn auto aanbiedt?
Neen, dit zijn. toestanden die ternauwernood in
de opera worden geduld. „Film" heeft be
wezen iets onafhankelijks te kunnen zijn,
iets beters dan een gefotografeerde operette,
Êrevue of opera. Bij uitzondering is deze ver
gissing niet erg. Men dient echter te pro
testeeren, wanneer uitbuiten van een
nieuwe techniek, de goede ontwikkeling van
de kunstfilm èn van de amusementsfilm,
in den weg staat.
Amusementsfilm moet er zijn. Natuurlijk,
maar dan ook deze categorie moet zoo zuiver
mogelijk gehouden worden! En 't is daarom
dat wij bijzondere aandacht wijden aan „D-
trein 13 heeft vertraging" en aan het korte
intermezzo „De Stomme van Portici" (Regie
Kurt Gerron).
Beide films bewijzen, dat het zeer goed
mogelijk is amusementsfilms te maken, zon
der te vervallen in het weerzinwekkende ge
doe van de zangerige kluchten en de kluch
tige gezangen. „D-trein 13 heeft vertraging"
is een sensatiefilm, een zeer handig in el
kander gezette misdadigersgeschiedenis,
waarin de misdadigers, die een aanslag wil
len doen op het geld en het leven van een
oliemagnaat die met D-trein 13 reist, het
onderspit delven tegen de politie en tegen
een argeloozen, eerzamen, maar naar avon
turen hakenden echtgenoot, die tegen
zijn wil in deze huiveringwekkende zaak
gehaald wordt. Hier wordt braaf gespot met
de wetten der waarschijnlijkheid, hier wordt
ons vermogen om aan de fantasie van den
scenario-schrijver geloof te hechten, zwaar
op de proef gesteld, en toch is deze film
hemelhoog verheven, boven de larmoyante
of quasie-geestige flauwiteiten van de zoo in
trek zijnde operettefilms. „D-trein 13" is een
Typeerende foto uit „D-trein 13 heeft
vertraging
pittige, frissche, krachtig geregisseerde avon
turenfilm waarin den hemel zij dank
niet gezongen wordt Een reeks uitstekende
spelers vertolken de hoofdrollen. Het crl-
mineele genre ligt den Duitschen film-ac
teur wel!
Het voorfilmpje waarvan hierboven spra
ke is, verdient ook onze aandacht. Want het
voorprogramma lijdt tegenwoordig nog meer
dan de hoofdfilms aan het euvel hierboven
beschreven. De filmproducenten trachten al
onze betere gevoelens te verstikken onder
een vracht gefilmd variété, gefilmde opera
aria's gefilmde zigeunerkampen (al of niet
Kort voor. de ontknooping.
gekleurd) gefilmde Spanjolen bij spel en
dans, en meer gefilmd fraais, dat een deel
van het verblijf in een bioscooptheater
vreugdeloos maakt.
Het filmpje waarvan hier sprake is echter, is
een korte humoreske, het genre van een
echtgenoot, die op mmder oirbare wijze zijn
maand-salaris kwijt raakt en het bij zijn
thuiskomst bijaldien beter vindt te doen
a!sof hij plotseling stom is geworden.
Het simuleeren verwekt natuurlijk een
reeks complicaties, die cinegrafisch
heel aardig uitgewerkt zijn. En alhoewel dit
werkje geen enkele kunstzinnige waarde
heeft, is het toch voorbeeldig van constructie
en kan het niet anders dan een goeden
invloed hebben, op de algemeen geldenden
smaak ten aanzien van het voorprogramma
Wij wenschen dan ook van harte dat de
directie der beide groote Haarlemsche thea
ters dit voorbeeld door andere zal laten vol
gen, opdat wij verlost worden van de weeige
tafereeltjes, die de ontwikkelingsgang van
de film niet alleen tegenhouden, maar bo
vendien terugdringen naar eeh periode die
al een jaar of tien achter den rug is.
Wij weten echter hoe moeilijk het is om
in dezen tijd een programma samen te stel
len dat in alle opzichten bevredigend is. Er
is nu eenmaal weinig goeds. En wij zouden
onrechtvaardig zijn, wanneer wij geen er
kentelijkheid toonden voor de twee altijd
belangwekkende buitenlandsche geluids
journaals, en de voortdurende tegenwoordig
heid van Bimbo of Mickey Mouse
L. A.
WAT DE MENSCH KAN ETEN.
Er is meer voedsel, waarmee we in leven
blijven dan de mees ten van ons denken.
Een vierjarig kind, dat in ce Australische
wildernis verwwaalde, heeft zich een week
lang gevoed met ..crowfoot" een gras, dat
veel van klaver heeft, vóórdat het 45 mij
len' van huis in een kamp terecht kwam.
Dr. Louis W. Sambron, die onlangs is over
leden, beweerde steeds dat de mensch alles
kan eten wat door het vee verorberd kan
worden en er ook door in leven blijft. Een
schotel, waarop hij somtijds zijn vrienden
tracteerde, bestond uit klaver, door hemzelf
bereid. En zij smulden er aan!
Ook bamboe hoorde tot de weinig bekende
spijzen, die Sambon zijn kennissen wel eens
voorzette. Beschuit, uit zaadjes van zonne
bloemen en salade van waterkastanjes, wa
ren andere gastronomische ontdekkingen
van dezen pionier van nieuwe gerechten.
JEANNETTE MACDONALD.
Jeanette MacDonald, de filmster, die o.a.
met Maurice Chevalier in de Liefdesparade
optrad, is geboren in Philadelphia op 18 Juni
1904. Zij ontving een goede opvoeding en
kreeg les in zang en muziek. Toen zij op
15-iarigen leeftijd in haar omgeving bekend
was om haar mooie stem, kreeg zij lust in
een theater op te treden.
Doch hierin weid zij zeer tegengewerkt
door haar ouders, zoodat het 1922 moest
worden alvorens zij zich voor het eerst in het
openbaar kon laten hooren. Dit was in New
York, in het Capitool, een groote bioscoop
aan den Broadway, in een cabaretnummer.
Onmiddellijk had ze al succes. Toch duurde
het nog tot 1926 vóór ze een groote rol kreeg
van impresario Henry Savage in de operette
de Magic Ring. En toen, in de revue, Yes, Yes,
Yvette, wist ze de attentie te trekken van
een film-regisseur, die haar vroeg in een
studio op Long Island een proeffilm te
spelen. De proef slaagde en zij werd aange
nomen. Haar eerste groote film was de Lief
desparade.
Van de geruchten, die over haar loopen, als
zou zij overleden zijn, is niets waar. Zij pre
pareert zich nu voor een volgende film.
EEN LUCHTPOSTDIENST IN
CANADA.
De langste luchtpostbaan van Canada
strekt zich uit tusschen Mc. Murray, 300 mijl
ten Noorden van Edminton en Akïavik. aan
de uitmonding van den Mackenziestroom, in
de Noordelijke IJszee.
Ze bestaat nog geen twee jaar en heeft
al veel diensten bewezen. Op een afstand van
1800 mijl (2800 K.M.) doorloopt zij een streek
waar de gebouwen zeer ver van elkaar ver
wijderd zijn.
Jarenlang kregen de oeverbewoners van
den Mackenziestroom en zijn bijrivieren hun
brieven in den winter door middel van sle
den, door honden getrokken, in den zomer
een paar maal door middel van een boot. Men
kan dat schilderachtig noemen, maar het
was stellig onvoldoende.
Het vliegtuig heeft tochten in de ijsstre-
ken van het Dominion mogelijk gemaakt.
Het heeft er financiemannen en mijntont-
ginners en ook enkele aardrijkskundigen en
natuuronderzoekers heen gebracht. Samen
met pelshandelaren, zendelingen, politiebe
ambten. prospectors en anderen, zijn zij tal
rijk genoeg om een luchtpostdienst te recht
vaardigen, die trouwens in de eerste helft
van 1930 veertien ton poststukken heeft ver
voerd.
EEN
TANDENSTOKERS
MUSEUM.
Een tandheelkundige te Berlijn houdt er
een eigenaardig museum op na, dat niet in
de reisgidsen vermeid staat, maar dat toch
voor iedereen toegankelijk is en waarheen de
tand- en mondspecialisten per circulaire uit-
genoodigd worden. Het is een museum van.
tandenstokers.
Men ziet er tandenstokers uit het Ro-
meinsch tijdvak, fijn gecisileerd en met oor
lepeltjes verbonden.
Het begin der middeleeuwen heeft geen
specimina achtergelaten; misschien heeft de
tand des tijds om in de vaktaal te blijven
ze heelemaal opgeknaagd.
Maar in de elfde eeuw ziet men tanden
stokers verschijnen in zilver gedreven met
gothische versierselen: in den vorm van een
zwaard, van een dolk, van een kruis, van een
jachtmes, met door elkaar gekronkelde slan
gen of knielende madonna's. In latere dagen
Venetiaansche gondels en portretten van
Napoleon er op.
Het democratiseeren yan het voorwerp, dat
nu nog maar een stukje hout, een stukje
schildpad of een stukje pennescnacht is,
heeft een einde gemaakt aan de artistieke
fantasieën, die den Berlijnschen tandheel
kundige in staat hebben gesteld zijn museum
saam te stellen,
Het Wegennet op Java.
Java heeft een prachtig wegennet, waar wij
Nederlanders trotsch op mogen zijn en waar
van ge het evenbeeld in geen enkele andere
kolonie zult vinden. Wij hebben over die
mooie wegen, die Noord en Zuid en Oost en
West met elkaar verbinden, al weer eenige
duizenden kilometers over het asphalt gere
den, maar ook wel eens anders en daarvan
wil ik U vertellen.
Ik had twee spreekbeurten, één In Kediri en
den volgenden avond in Djember. Daartus-
schen liggen driehonderd kilometer en als be
kendste bergtoppen de Kloet en de Smeroe.
Over de hellingen van Kloet en Kawi loopt
reeds eenige jaren een prachtige verbindings
weg. die bij Poedjong een hoogte van 1100 M.
bereikt en die bekend is om zijn natuur
schoon en om zijn prachtigen aanleg, die
het mogelijk maakt in twee en een half uur
van Kediri naar Malang te rijden, zonder de
prise directe voor een der versnellingen te
verwisselen. Maar dan! De woeste Zuidhelling
van den Smeroe met zijn diepe in asch en
modderstroomen uitgespoelde ravijnen lag
daar steeds als een onoverkomelijke hinder
paal voor het verkeer. Lag, want thans is de
nieuwe Zuid Smeroeweg geopend, die de ver
binding vormt tusschen de beide groote cul
tuurcentra Malang en Loemarjang. Malang
ligt in een breede vruchtbare vlakte, die reeds
in oude tijden een belangrijk deel uitmaakte
van het beroemde rijk van Modjopahit. Vijf
honderd jaar geleden reeds was Malang een
versterkte plaats, een der weinige Hlr.doe-
forten, die men in onzen Archipel vindt.
De weg naar Dampit voert een kleine dertig
Kilometer door de rijstvelden der bevolking,
afgewisseld met suiker, katjang en mals.
Even voor Dampit beginnen de hellingen, die
ons naar hooger gelegen terrein voeren, waar
al spoedig de bevolkingslandbouw plaats
maakt voor groote cultures. Eindeloos slin
gert en kronkelt de weg omhoog door onaf
zienbare rubbertuinen, af en toe door koffie
afgewisseld. De eene onderneming volgt op
de andere en de weg zelf, hoewel prachtig
verbreed, draagt overal de kenmerken van
vroeger een ondernemingsweg te zijn geweese.
die met zooveel mogelijk kronkelingen een zoo
groot mogelijk deel der tuinen gemakkelijk
bereikbaar maakte. Thans is zeker de helft
der bochten afgesneden, maar er zijn er nog
genoeg over om den chauffeur geen oogenblik
rust te gunnen.
Steeds hooger slingert de weg, tot wij op
ongeveer zeshonderd meter komen bij het
ravijn van de kali Glidek, de groote hinder
paal op het eerste gedeelte van den weg. Daar
moet een geheel nieuw stuk provinciale .weg
worden aangelegd met een kostbaar viaduct
en daarvoor is thans geen geld, zoodat de
Slid? OHdêi fféffitógSWag' ?n Wonokerto nog
maar even in gebruik moet blijv'c" pn dat
kostte mij bijna een achteras en een Stf!
veeren, zoo niet den heelen wagen.
Een smal karrespoor vol ruwe steenen voert
onder een helling sterk slingerend langs don
uit samengebakken asch bestaanden wand
omlaag tot op den bodem van het ravijn.
Daar ronken de vrachtauto's zóó, dat men
niemand kan hooren aankomen en het resul
taat was, dat ik, die de breedte van mijn
wagen nog niet kende, met mijn achterwiel in
de goot terecht kwam.
Maar hier in Indië leven bijna allen boven
hun stand en dus rijden wij in een groot en
Oldsmobile, die met zijn 65 paardenkracht
ons al gauw weer op den weg bracht en met
zijn vier wielremmen tot twee keer toe een
botsing nog maar net kon voorkomen.
Bij den tweeden keer was er precies een
handbreed ruimte tusschen de bumpers der
beide wagens. Maar wij kwamen levend be
neden en op de tweede versnelling was er ge
lukkig geen tegenligger. En toen was het weer
rubber en koffie en koffie en rubber, tot plot
seling om een hoek over de koffietuinen met
hun bovengroei van accacia als schaduw-
boomen de Smeroe in zijn volle schoonheid
voor ons lag. Een prachtige berg. die hoogste
top van Java van bijna 400 M. Een reuzen
vulkaan met steile gelijkmatige hellingen,
door een geweldigen aschkegel gekroond.
Weer volgen wij een tiental kilometers den
tot een provincialen hoofdweg verbreeden
ondernemingsweg tot plotseling een slagboom
De nieuw aangelegde Dessaweg ten Zuiden van den Smeroe,
toaar de rivier, dwars overheen stroomt.
den weg afsluit en bij een zijweg naar links
een groote eerepoort van bamboe en palm
blad. met papieren rozen en vlaggen versierd
ons welkom toeroept. Daar begint het nieuw
ste gedeelte van den weg, dat een kwartier
geleden door den Gouverneur van Oost-Java
was geopend.
Hier liep verleden Jaar nog slechts een
voetpad, hier en daar een stukje rijweg voor
ossekarren. over een der oude modderstroo
men van den Smeroe Ruw en ruig. onvrucht
baar terrein, waar de inlander vrijwel niets
mee kan beginnen, zoodat het nog heelemaal
met alang-alang is begroeid.
In dat twee meter hooge gras huist nog de
tijger, maar dien kregen wij niet te zien. Ik
heb er trouwens niet erg naar uitgekeken
De weg was nog lastiger dan in het ravijn
van de Kali Glidlk Die was tenminste be
hoorlijk verhard en Ingereden, maar deze was
pas uit asch en steenen opgeworpen met
echte onbeholpen hellingen en haaksche
bochten. Kleine bruggetjes over vrij diep in
gesneden riviertjes zou ik niet hebben dur
ven passeeren. wanneer de stoet niet Juist
voor ons uit was gegaan. Het aardigste waren
nog een paar waterstroompjes van een meter
of tien breed in tamelijk vlak terrein, waar
men niet de moeite had genomen een brug
te leggen De autosporen eindigden aan den
eenen en begonnen weer aan den anderen
kant van het snelstroomende glasheldere
water en dus plonsden ook mijn voorwielen er
in. zoodat het water tegen de voorruit spatte.
Juist tot aan de as ging het tot drie keer toe
en langzaam kun ie er ook al niet doorrijden,
want de oevers zijn steil en de wielen worden
nat en glibberig Wel een aardig experiment
als je zulke dingen nooit gedaan hebt. en een
goede vooroefening voor wat ons straks op
Sumatra te wachten zal staan, waar wegen-
en bruggenbouw wel groote vorderingen
maakt, maar toch nog lang niet zoover is als
op Java.
Een der kleine riviertjes geeft nog een ver
rassing. Het stroomt door een diep ravijntje,
dat geheel met oerwoud begroeid is Prachtige
bamboe en boomvaren, armdikke lianen, tal
rijke groote vlinders, gezellige libellen, noo-
den uit om even te rusten en het is ook eigen
lijk het eenige werkelijk mooie plekje langs
den heelen weg.
Een reusachtig verschil met den weg over
Poedjong van Malang naar Kediri. die bijna
voortdurend prachtige boschgezichten, schit
terende wilde plantengroei, dus echt Indische
natuur te genieten geeft.
Toch zijn wij erg blij als weer een eerepoort
zichtbaar is, als overal vlaggen wapperen en
de dessa Soepltoerang ons een „goede reis"
toewenscht. Do weg wordt meteen beter.
Overal in de koffietuinen zijn tientallen
vrouwtjes druk bezig aan het plukken, vaak
met beljuip flygggbore fotJjjgyyCJ,
want de koffiestrulken groeien hier zeer hoog.
Altijd een aardig gezicht, de takken vol met
onrijpe groene en rijpe gele of roode bessen en
soms aan denzeifden struik de heerlijk geu
rende sneeuwwitte bloemen.
De onderneming Soember Bopang heeft als
heggen in de tuinen nog een belangrijken
aanplant van cocastruiken, waarvan de bla
deren de verdoovende stof leveren, die vroe
ger in de handen van tand- en oogartsen
zulke belangrijke diensten aan de mcnsch-
heid bewees, maar die tegenwoordig behalve
morphine en opium aan de verschoppelingen
uit onze maatschappij een even kort als
lichaam- en geestvernielend genot brengt.
De cocaincfabricage heeft haar besten tijd
gehad. De cocastruik wordt niet meer aange
plant. De tandendokter beschikt over betere,
sneller werkende praeparaten uit Duitsche
fabrieken.
Steeds voort gaat het, weer een veertigtal
kilometers smalle, slingerende ondernemings
weg, vol met gevaarlijke bochten, tot Pasirian
is bereikt. Daar vinden we weer asfalt tot
Loemadjang; dan is de doorsteek volbracht.
Nu is het nog slechts zeventig kilometer tot
Djember en wel langs een specialcn snelver-
keersweg. aangelegd langs het groote irriga
tie-kanaal van de reuzen suikerfabriek Djat-
tiroto. Wij doen precies tien uur over onze
driehonderd kilometer, maar hebben onder-
tusschen een interessant hoofdstuk over
Java's wegenbouw
meegemaakt. Want
zooals het hier ging
is het al zoo vaak ge
gaan.
De ondernemingen
zoeken telkens nieuwe
terreinen; ze zijn ver
plicht om steeds ver
der de bergen in te
trekken, omdat het
Indische Gouverne
ment den Europeaan
niet toestaat grond
van den inlander te
koopen of zelfs maar
te huren, die deze zelf
in gebruik heert. De
erfpachtsterrelnen lig
gen daarom allemaal
aan het randje van de
bewoonde wereld en
elke onderneming be
gint haar werkzaam
heden met het aanleg
gen van den nieuwen
weg. Liggen er nog
een paar kampongs
verscholen in het te
ontginnen terrein,
dan worden de kam
pongwegen met toe
stemming van het re
gentschap zóó verbe
terd. dat ze voor
auto's berijdbaar zijn
maar vaak moeten et
telijke tientallen kilo
meters nieuwe weg ge
heel door de jonge on
derneming worden
aangelegd en bekos
tigd.
Dit Is ook hier ge
beurd. zoowel van Ma
lang als van Loemad
jang uit. Toen de on
dernemingswegen van
weerskanten elkaar
tot ongeveer vijftig
kilometer afstand wa-
