Scholtens' Bakkerij
Scholtens' Bakkerij
MATRASSEN
yyjjj
Oude Genever Royal
HAARL. WIJNHANDEL „ROYAL"
S SHEES&CÏ
ZWARTSER'S
Waar gaan wij kijken?
INGEN. BUREAU M.E.T.H.A.
Lichtweekreclame
L Co 11 IK !K
10 pCt korting
Kruisweg 15 b.h. Station
Telef. 11416
M. DOUWMA ZOON
GEN. CRONJESTR. 42—44
30 65
7.75 55
Schrijfmachine-Lampen
J. M. GERDING
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
a 60 Cts. per regel
Wilt U gedurende
de lichtweek goede
AVOND-OPNAMEN
maken
Koopt dan een Dr.
Nagel Vollenda
Camera 6X9
Anast. 6X3
f28
Magazijn van Foto-artikelen
Cr. Houtstraat 3a bij de Cr. Markt
Telefoon 10735
ontbrak zij geheel en het is eerst in de zeven
tiende eeuw, dat de rijk geworden koopsteden
zich gaan beveiligen tegen rooverij en in
braak door het invoeren van een straat
verlichting. In Amsterdam is daarmee de
naam van Jan van der Heijden dezelfde, die
het brandspuitwezen verbeterde, verbonden.
Het bleef echter bij de grootste steden,
van een verlichting der landwegen was na
tuurlijk in de verste verte geen sprake. Een
bewijs hoe slecht het in de 17de eeuw nog
met de straatverlichting gesteld was vinden
wij in de verordening van de stad Parijs, dat
des middags om vier uur de voorstellingen
van de theaters moesten zijn afgeloopen,
wegens de mogelijkheid', dat de burgers an
ders bij 't naar huis gaan geplunderd zouden
worden. De abt Tervasson weet het verval
der fraaie letteren aan het invoeren van lan
tarens, omdat naar hij zeide, vóór dat tijd
stip iedereen vroeg naar huis ging uit vrees
vermoord te worden, zoodat men meer tijd
voor studie had.
Wie zich toch 's avonds op straat waagde
huurde iemand om hem bij te lichten. Wan
neer de Amsterdamsche kooplieden in' den
avond uitgingen namen zij him knecht mee.
om de lantaren te dragen. De abt Laudati in
Parijs riep zelfs een geheele onderneming in
het leven, die lantarendragers verhuurde. Hij
verkreeg daarvoor patentbrieven van den
jongen koning Lodewijk den Veertienden, die
hem het monopolie verleende. Het was een
vorm van Nachtveiligheidsdienst.
De lantarendragers werden verdeeld over
standplaatsen, die honderd vadem van elkaar
verwijderd waren, men betaalde een stuiver
voor den afstand van den eene post tot den
ander. Om zich in een koets te doen bijlich
ten betaalde men aan de lantarendragers 5
stuivers per kwartier, te voet gaf men
slechts drie stuivers.
Het goede resultaat van deze onderneming
was aanleiding tot de invoering van de
straatverlichting in Parijs. De verordening
verscheen den 2den September 1667. Dat is
dus het tijdstip waarop Parijs „ville lumlère"
werd. De dankbaarheid der burgers was zoo
groot dat zij een gedenkpenning lieten
slaan.
Er kwam een lantaren te staan aan het
einde en in het midden van elke straat. In
straten van groote lengte werd het aantal
vermeerderd. De lantarens werden aanvan
kelijk voorzien van vetkaarsen van vier in
het pond. Deze kaarsen moesten echter ge
snoten worden en daar dit ieder uur nood
zakelijk was, begrijpt men, welk een last deze
openbare verlichting meebracht.
Zoo ging men over tot de olielantaarns. Er
werd een belooning uitgeloofd voor een doel
matige verlichting en het resultaat was de
constructie van een olielantaarn met meta
len reflector, de réverbère. Zij werd in 1765
geconstrueerd door Bourgeois de Canteau-
blanc. die echter geen profijt van de vinding
trok, omdat een financier haar exploiteerde
en hij slechts met groote moeite een jaargeld
wist los te krijgen, dat niet eens trouw be
taald werd.
Met de invoering van de straatverlichting
Is een figuur in het straatbeeld gekomen, die
er even vertrouwd mee zou worden en er
even typisch in zou zijn als de klepperman en
de aanspreker, nl. de lantarenopsteker.
Meer dan een eeuw zou hij de dankbare die
naar der burgers zijn.
Hij was zich zijn waarde wel bewust, want
telkens bij het begin van het jaar wendde hij
zich met een berijmden nieuwjaarswensch
tot de burgerij, die haax dankbaarheid in
klinkende munt uittelde.
Een oud-Romeinsche olielamp.
De groote verbeteringen van de olielamp
kwam met de invoering van de Argandbran-
der en het larapeglas.
In 1783 reeds had Leger te Parijs de platte
lampekous uitgevonden, welke een verbete
ring was boven den gedraaiden pit. Eenige
jaren later perfectionneerde de Zwitsersche
natuurkundige Argand de pit opnieuw door
hem rond te maken. De vlam werd door de
platte pit van groote oppervlakte beter aan
de lucht blootgesteld, de dikte der vlam
verminderd, zoodat geen harer deelen aan
de werking der zuurstof uit de dampkring
zou zijn onttrokken.
De tweede groote verbetering was het lam
peglas. Argand was van de gedachte uit
gegaan, dat door op de vlam een soort
schoorsteen te plaatsen de luchttrekking en
dus ook de kwaliteit van de vlam zou ver
beteren. Aanvankelijk maakte hij een meta
len schoorsteen, die op eenigen afstand bo
ven de vlam geplaatst werd om het licht niet
weg te nemen. Het stelsel was tot volkomen
heid gebracht toen Argand er in slaagde een
glazen schoorsteen t.e maken, die door de
hitte niet sprong. Het lampeglas is sedert
bij de olielampen in gebruik gebleven. De
lamp met dubbele luchttrekking bracht een
geheele omwenteling in de verlichtingsmid
delen.
In Parijs werd de nieuwe vinding niet als
straatverlichting toegepast alleen door de
eigenzinnigheid van den prefect van politie,
die er niet voor betalen wilde.
Aan cien olietoevoer der lampen werden la-
Jcr nog ul van verbeteringen aangebracht.
Al deze pompen, uurwerken blaasbalgen,
en andere persinrichtingen werden door de
petroleumlamp in hoofdzaak overbodig ge
maakt.
Petroleum was reeds in de middeleeuwen
in het Oosten bekend. Zij was als genees
middel in den handel tegen huidziekten van
schapen en kamee.len. En in het Westen ge
bruikten insectenverzamelaars haar om door
besprenkeling de opgeprikte beesten te con-
serveeren. Dat was een dure liefhebberij,
want een apothekersfleschje gezuiverde
oleum petrae kostte een gulden.
De eerste petroleumlamp moet gecon
strueerd zijn in 1855 door den Amerikaan
Silliman, nog vóór er van een eigenlijke pe
troleumindustrie in de Vereemigde Staten
kon gesproken worden, want eerst in 1859
werd aan de petroleumbronnen eenigermate
aandacht gewijd.
In den beginnen wist men nog geen partij
te trekken van de eigenschap der petroleum
om door de dunne vloeibaarheid in de pit op
te trekken, doch na 1870 zijn tal van lam
pen geconstrueerd, waarbij meer en meer
van het karakter der petroleum gebruik is
gemaakt. De olielamp zal in vele gezinnen
nog wel niet verdwenen zijn en aan boord
komt zij, hoewel ook voor een groot deel ver
drongen door de acetyleenlamp of carbidlamp
nog als een trouwe gediende voor.
In de huizen kreeg de petroleum echter
een gevaarlijke mededinger in het gas.
In den lijd van kaars en houtvuur. TJit
Cats Houwelyck uitg. 1685.
Naar het gas waren reeds in de geheele
achttiende eeuw onderzoekingen gedaan.
Men had het geprobeerd uit hout te stoken
en ook was dr. Clayton in Engeland, die
eenige bronnen in Lancashire onderzocht had
in 1739 op het denkbeeld gekomen, dat er gas
ontsnapte uit steenkolen. Een proef met
destillatie van steenkolen gelukte. Men dacht
er echter niet aan, de gassen voor nuttige
doeleinden aan te wenden. Daarmee begon
nen eerst twee ingenieurs, Philip de Bon.
(Frankrijk) en William Murdoch, (Engeland)
in 1790. Murdoch verving zijn lantaren door
een varkensblaas gevuld met gas, en in 1792
gelukte het hem, zijn woonhuis er mee te ver
lichten. In aanraking gekomen met den be
roemden James Watt voorzag hij in 1803 het
terrein van diens fabriek van gasverlichting
en vestigde daarmee voor goed den naam
van het gas.
In 1808 richtte zekere Windsor uit Moravië
te Londen een gasmaatschappij op.
Zijn pogingen om te Londen een lichtgas
installatie te vestigen mislukten aanvanke
lijk, doch om de deugdelijkheid van zijn sys
teem te bewijzen liet hij op Pall Mali eenige
lampen branden ter demonstratie, de eerste
straatverlichting met gas! Eerst in 1810 ge
lukte het de gasmaatschappij de op vrees
voor gevaar gegronde tegenkanting te over
winnen.
Het gas werd nu telkens geperfectionneerd.
Murdoch's leerling Sam Clegg voerde de gas-
zuivering door middel van kalkmelk in, ver
beterde gastoestellen en vond de gasmeter
uit, in 1815. In 1827 kreeg Parijs gasverlich
ting, daarna volgden Berlijn en Hannover.
In Holland was het Jan Pieter Minckeiers
uit Maastricht, die de erkenning van de uit
vinding van het lichtgas voor zich opeischte.
Een groote vooruitgang in de gasverlich
ting was de uitvinding van het gloeikousje.
Tot dat jaar had men regeneratief-gasbran-
ders gebruikt, welke o.a. door Friederich von
Siemens, den broeder van de beroemden elec-
tro-technicus Werner von Siemens, waren
verbeterd.
Het was de Oostenrijker Auer von Wels-
bacht, die het krachtig lichtgevend vermo
gen der „Zeldzame metalen" ontdekte. Daar
van gebruikte hij het thorium voor de ver
vaardiging van een voorwerp, dat in de vlam
gebracht evenzeer zou gaan gloeien als de
kooldeeltjes van de vlam,, het gloeikousje.
Men heeft wel eens beweerd dat de hoeveel
heid thorium op aarde veel te gering zou
zijn om te voorzien in de behoeften van het
gasgloeilicht, doch daarvan is niets geble
ken, misschien ook doordat de electrische
lamp zooveel kousjes vervangen heeft. De
prijs van het thorium is steeds gedaald.
Niet alleen gaven de gloeikousjes meer
licht, maar zij gaven ook een belangrijke be
sparing aan gas.
Wederom was een groote schrede vooruit-
gedaan op den weg "naar meer licht, dus
meer levensgeluk, welke weg nu zou leiden
naai- de gloeilamp.
Zeszijdige lantaarn (Midden der 18c eeuw).
Voortzetting in het nummer van morgen).
Natuurlijk bij
Schagchelstraat 19c
met z'n
Zij die gedurende de lichtweek een RADIO
TOESTELHAARD of GASFORNUIS koopen
krijgen een Electrisch Strijkijzer CADEAU
fabriceeren i* onze SPECIALITEIT
sedert 1833.
Het gebruik van uitsluitend de beste
grondstoffen en de vakkundige be
werking geven aan onze matrassen
een zeer lange levensduur.
Hierdoor zijn zij in het gebruik veel
voordeeliger dan de oogenschijnlijk
„goedkoope" matrassen.
BARTELJORISSTR. 39—41 TEL. 10250
SPAARNWOUDERSTRAAT 53.
Telefoon 12406. Telefoon 12406
Sch'cnk gechiremïe He LICHTWEEK
even uwe aandacht aan de etalage van
enkomt U daarna nog eens rustig
kijken ?j
p. L.
p.e.
Thans.
.250
200
Thans
.300
260
Thans
.250
200
Thans
.250
200
Thans
.270
210
Volgens prijscourant Tijdens de Lichtweek
p. L. p. fl.
Oranje Bitter 290 225
Oranje Bitter 350 295
Citroen Jenever300 230
Zoete Voorburg 300 230
Voorburg (Bitter) 320 240 Thans
Samos per flesch 90 cent, thans 65 cent
S&mos Super 120 thans 90
Prima zoete Spaansche wijn 120, thans 95 ct
en van al onze andere port en wijnsoorten
per L. 3.00, halve L. 1.50
een zacht en pittig glaasje
NU
in dezen tijd van bezuiniging een
kleedingstuk 1 a 2 jaar langer ge
dragen wordt, is het goed niet alleen
op de prijs te letten, maar vooral
Op kwaliteit en afwerking.
Koopt niet blindelings Uw kleeding,
maar koopt een degelijk stuk
KLEERMAKERSWERK
bij
WINTERJASSEN EN
DEMI SAISONS VAN
REGENJASSEN VAN
otJDEa oa cunE
Onze kleeding zit beter in elkaar,
omdat het vakkundig gemaakt is.
H. 81C. complet {150.-
HI^EL EUROPA IN UW HUISKAMER!
Één draai aan den knop van het H. C.
complet (radio-toestel met Ingebouwden
luidspreker) en U hoort Hilversum, Londen
of Berlijn. Nog één draai en Rome zingt
U toe. Én zoo vervolgens pl.m. 40 stations.
Prijs slechts f 150.- voor dit prachttoesteL
Goedkooper don distributie uit een radio»
centrale en daarmee Uw eigen baas over
wat U hooren wilt.
Gemakkelijke betaling.
Ook drielamps wisselstroom. Krachtig, vo|
geluid. Selectief. - Prijs slechts f 98.50
Vraagt Catalogus No.
Fabr. van Muziekinstrumenten. DELFT.
Zoo juist ontvangen een collectie practlsche
in diverse modellen en soorten.
BEZOEKT ONZE TOONKAMER.
Vraagt geïllustreerde prijscourant bij:
NIEUWE GRACHT 35, Tel. 12455, Haarlem
Steeds voorradig Stalen Meubelen, Hollandsch
Fabrikaat
